حوكمهت و رێخستنا سیستهمێ باجێ!
بهدهل گابێركى
وهرگرتنا باجێ ژ وهلاتیان ب چهندین رێیانه و ههر رێیهكێ تایبهتمهندیا خوه ههیه و ل پتریا وهلاتان فۆكسا خوه یا تایبهت د ئێخنه سهر ڤى سیستهمى و ب شاهـ دهمارا خوه دزانن، ژ بهركو گهلهك جاران هندهك كهس خوه ڤهددزن ژ دانا باجێ یان ب رێیا دانا بهرتیلان ب بهرپرسان پارێن خوه نادهنه حوكمهتێ و ئهگهر ئهڤ چهنده دروستبوو، دێ دهسپێكهكا خران و مالۆێران بیت بۆ حوكمهتێ و ههم وهلاتیان و نابیت ب چ رهنگان رێ ل هندهك كهسان بهێتهڤهكرن كو ب كهیفا خوه سهرهدهریێ ل گهل سیستهمێ وهرگرتنا باجێ بكهن و ئهگهر هۆسا دروستبوو، ئهڤه وێ چهندێ دگههینیت كو حوكمهت نهشێت كونترۆلا داهاتێ وهلاتیێن خوه بكهت و نهشێت ب رێیا وى داهاتى خزمهتا كهسێن كێم دهرامهت بهێتهكرن و مافێن سهدان كهسان دێ هێته خوارن و مهترسیهكا ژدل ل سهر نهمانا چینا مامناوهند دروست بیت و ئهگهر ئهڤ چینه نهما دێ بیته ئهگهرێ هندێ كو كهرب و نهڤیان د ناڤبهرا خهلكێ ههژار و هندهك كهسێن مفادارن و بازرگان دا دروست بیت.
ل ڤێره یا گرنگه حوكمهتا ههرێما كوردستانێ سیستهمهكێ رێخستى دروست بكهت بۆ وهرگرتنا باجان بێى جوداهى ژ ههموو وان كهسان یێ داهاتهكێ مهزن ههی و مفایى ژ خێر و بهرهكهتا ڤى وهلاتى دبینن، بۆ نموونه ئهگهر داهاتێ كهسهكى یێ رۆژانه پتر بیت ژ ملیۆنهكێ یان پێنج ملیۆنان نابیت ئهڤ كهسه بێى دانا باجێ بۆ حوكمهتێ خوه بێ دهنگ بكهت یان حوكمهت خوه ل سهر وى داهاتێ مهزن یێ وى كهسى بێ دهنگ ببیت.
پرانیا حوكمهتێن جیهانێ دبێژنه وهلاتێن خوه ئهگهر دهمژمێرا ههوه ب 15 بۆریان بیت ژ ئێك ههتا دو بۆریان بۆ حوكمهتێ یه و بۆ ڤێ چهندێ ژى حوكمهت پرسیارا وى كهسى ناكهت، بهلكو خودانێ كارى ب رێكا كارتا بانكى ڤى پارهیى ژێ دبریت و بۆ حوكمهتێ دچیت و ئهگهر ئهم گریمانهكێ دروست بكهین بۆ نموونه ئهگهر ل ههرێما كوردستانێ 20 هزار كهس ههبن داهاتێ وان یی ئێك دهمژمێر 15 یۆرۆبن و ههر كرێكارهك رۆژانه حهفت دهمژمێران كار بكهت بۆ ههر دهمژمێرهكێ دو یۆرو ژێ بهێنه وهرگرتن سهرجهمێ رۆژانه یێ وى داهاتى دێ بیته 280000 دوسهد و ههشتێ هزار یۆرو و یێ ههیڤانه دێ بیته 8400000 ههشت ملیۆن و چارسهد هزار یۆرو.
ئهڤ گریمانا ل سهرى دیاركرى ب كێمی یه و ل سهر وان كهسان یێ داهاتێ وان گهلهك یێ مههانه و ئهگهر ئهو باج ژێ بهێتهوهرگرتن چ كاریگهرى ل سهر وان نابیت و چهندین بیاڤێن دیتر ژى ههنه ئهگهر باج بكهڤیته سهر وان دێ داهاتهكێ ئێكجار مهزن بۆ حوكمهتا ههرێما كوردستانێ زڤریت و حوكمهت دشێت ب وى پارهیى دشێت مووچهیێن فهرمانبهرێن خوه بدهت و پرۆژێن گرنگ كو ببنه ژێدهرێ پهیدابوونا داهاتهكێ مهزن بۆ ههرێما كوردستانێ.
ل دووماهیێ ئهگهر حوكمهتا ههرێما كوردستانێ سیستهمێ دانا باجێ رێكنهئێخیت دێ تووشى چهندین ئاریشێن ئابوورى بیت ل داهاتى ژى.