حه‌تا كه‌نگى شه‌ڕ!؟
ئحسان ئامێدى
شه‌ڕ وێرانكرنه، چ باشى بوو چ لایه‌نان تێدا نینه، تنێ بۆ وى لایه‌نى یێ مرۆڤان ل ده‌ف وان چ بها نه‌بیت.
ده‌وله‌ت و ئاسایش و ئازادى و سه‌رفرازى بۆ مرۆڤى یه، لێ ده‌مێ مرۆڤ بۆ گۆرى و قوربانى، وان پێدڤیان چ بهایێ خوه نامینیت.
گه‌له‌ك ملله‌ت شانازیێ ب مێژوویا خوه دبه‌ن، وه‌سا نیشا دده‌ن كو ده‌وله‌ت و ئمبراتۆریه‌ت و شارستانیه‌ت ئاڤاكرینه، ئه‌و بخوه د ناڤه‌ره‌وكدا وان ملله‌تان خوه بریه نه‌یێ و یێن دى ژناڤبرینه پێناڤى به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ ده‌ستهه‌لاتا خوه.
وان ملله‌تان مێژوویه‌كا پڕ خویناوى ژ كوشتن وێرانكرنێ تۆماركریه پێناڤى خۆسه‌پاندنێ و به‌رفره‌هكرنێ.
هه‌كه ئه‌و مرۆڤ بهێنه هژمارتن یێن بۆ سه‌پاندن و به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ ده‌ستهه‌لاتێ بووینه گۆرى و قوربانى، ژمارێن سه‌رسۆرمانن، پترن ژ وان یێن بۆ مرۆڤایه‌تیێ و پێشكه‌فتنێ كاركرى و تێرا هندێ هه‌نه وه‌لاتان پێ ئاڤاكه‌ن و گه‌شه‌یێ پێ بكه‌ن بێى كو چپكه‌كا خوینێ برێژن!. به‌لێ كا ئه‌و ژیر و كا ئه‌و هشیارى و كا ئه‌و وژدان و كا ئه‌و سیاسه‌ت؟.
ئه‌رێ چێدبیت مرۆڤ هزر ل جیهانه‌كا ب ئاشتى و ئارامى و ته‌نایى یا بێ شه‌ڕ بكه‌ت، كو هه‌ر مرۆڤه‌ك هه‌ست به‌رپرسیاریا خوه یا ژیانێ بكه‌ت و كارێ خوه ب رێكوپێكى بكه‌ت و مافێن خوه ب دروستى وه‌رگریت؟!.
مێژوویا مرۆڤێ وێ په‌سه‌ند ناكه‌ت، لێ شیانێن مرۆڤى یێن هزرى و جڤاكى و سیاسى و ئابوورى دشێن جیهانه‌كا سه‌قامگیر و ب ئاسایش بجهبینن گه‌ر هاتو مرۆڤ ژ خۆزه‌كیێن خوه یێن شه‌رانگیرى و بالا ده‌ستى و به‌رفره‌هبوونێ و خۆسه‌پاندنێ و قورخكاریێ و گه‌نده‌لیێ رزگار بوو و باوه‌رى ب ماف و ئازادیێن مرۆڤى ب جوداهیێن خوه یێن ره‌گه‌زى و ئه‌تنى و ئاینى و چینایه‌تى و ره‌نگى بینیت!.
جڤاكێن مرۆڤى مه‌زنێن وان ژ شاه و سه‌رۆك و رێبه‌ران برێڤه دبه‌ن، ئه‌وێن سه‌رۆكاتیێ و رێڤه‌به‌ریێ دكه‌ن هه‌ر مرۆڤن و مرۆڤان بكاردئینن بۆ سه‌پاندنا بالاده‌ستیا خوه و به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ ده‌ستهه‌لاتا خوه، مرۆڤێن ده‌ستهه‌لاتدار مرۆڤێن بێ ده‌ستهه‌لات بكاردئینن داكو راببیت مرۆڤێن دى یێن نه‌رازى یان یێن یاخى نه‌چاركه‌ت سه‌رێ خوه بۆ بچه‌مینیت و تاگیریێ بۆ بكه‌ت، و هه‌كه نه‌هات سه‌ر وێ رێ بگرن یان بكوژن!.
مێژوویا مرۆڤان سه‌یر و ئنتیكه‌یه، لایه‌نه‌كێ وێ ژناڤبرنا مرۆڤان ب ده‌ستێ هنده‌ك مرۆڤێن دى پێناڤى هنده‌ك مرۆڤێن دیتر، براندنا هه‌ڤدو بوویه، و لایه‌نێ دیترێ وێ، ژیر و زانست و سنج و پێشكه‌فتن بوویه، مرۆڤ ژ تاریێ بره رۆناهیێ، ژ شكه‌فتێ بره كۆچك و ته‌لاران، ژ برسێ بره تێریێ، ژ ترسێ بره ئاسایشێ، ژ نه‌ساخیا بره ساخله‌میێ، ژ دواكه‌فتنێ بره پێشكه‌فتنێ.
د به‌رێ دا بریاربده‌ستان ل دیدێ خوه ل جڤاكى دنێرا، ملله‌ت وه‌كو په‌ز و خوه ب شڤان دنیاسى و ل دووڤ حه‌زێن خوه دهاژۆت و دچه‌راند و ڤه‌دكوشت!، بریار ب ده‌ست گیان و خوینا مرۆڤان بۆ وى خه‌م نه‌بوویه، ژبه‌ر هندێ مانا وى گرنگتر و پیرۆزتر بوویه ژ ملله‌تى، حه‌تا وى راده‌ى گۆتیه خوداوه‌ندى ژ به‌ر خاترا ده‌ستهه‌لاتدارى جیهان ئافراندیه و ئه‌و میراتگرێ وى یه ل سه‌ر عه‌ردى!. ژیان هه‌مى كربوو شه‌ڕ و كوشتن و تالانبرن و ناكۆكى و ركه‌به‌رى و به‌رهنگارى و ده‌ست سه‌رداگرتن!.
تنێ مرۆڤ هزر بكه‌ت چه‌ند مرۆڤ هاتینه ژناڤبرن پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ره‌وا و سته‌م و زۆریێ و پێناڤى ئارمانج و مه‌ره‌مێن نه د جهێ خوه دا، و مرۆڤ هزربكه‌ت هه‌كه ئه‌ڤ مرۆڤه هه‌مى مابانه د ژیانه‌كا ئاسایى دا و لایێ كوژه‌ك ژى ئه‌و گۆرى و قوربانى نه‌دابان پێناڤى سه‌پاندنا دیدوبۆچوونێن خوه، و هه‌میان پێكڤه كاركربا پێناڤى خۆشى و سه‌رفرازیا مرۆڤى، دا نوكه جیهان د چ پێشكه‌فتن و خوشگوزه‌رانى دابیت. و مرۆڤ هزربكه‌ت هه‌كه ده‌ستهه‌لاتدار ل جهێ گۆرى كه‌رى بیت دا وێ كه‌ت!.
سه‌یره هه‌تا نوكه ئه‌ڤ جڤاكانه شانازیێ ب مێژوویا خوه یا خویناوى و وێرانكه‌ر دبه‌ن!.
مێژوویا مرۆڤان مێژوویا شه‌ران و كوشتنێ و تالانبرنێ بوویه، و هشتا ئه‌ڤ كلتووره یێ زاله د ناڤ پتریا وان ملله‌تان دا و ب ساناهى ده‌ستبه‌ردارى وان هزر و سیاسه‌تان نابن.
فارس، عه‌ره‌ب، تورك ژ ملله‌تێن كه‌ڤنارن و قه‌واره و ده‌وله‌ت و ئمبراتوریه‌تێن خوه ل سه‌ر گیان و خوین و كلۆخ و هه‌ستیێن ملله‌تێن خوه و ملله‌تێن دى ئاڤاكرینه، نهوو ژى ل سه‌ر هه‌مان كلتوور و سیاسه‌ت دچن، هه‌كه خوه رۆژه‌كێ هزر د هندێ دا بكه‌ن كا چه‌ند مرۆڤێن خوه بكوژتن دده‌ن پێناڤى سه‌پاندنا ده‌ستهه‌لاتا خوه و تنێ وژدانه‌ك د سه‌رێ وان دا هه‌بیت و بهایێن مرۆڤى بزانن ل وى ده‌مى دێ ل خوه زڤرن و ده‌ستبه‌ردارى وى كلتوورى و سیاسه‌تان بن یێن بووینه هۆیێن ژناڤبرنا ملیۆنان مرۆڤان.
حه‌تا كه‌نگى شه‌ڕ؟، هه‌كه ل شوینا هند بیر ل شه‌ڕى و پێدڤیێن وێ بهێته‌كرن و ده‌رئه‌نجامێن وێ بهێن هه‌لسه‌نگاندن، بیر ل ئاشتیێ و ده‌ستكه‌فتیێن وێ بهێته‌كرن، و ئه‌و شیان و هێزێن ل شه‌ڕان دا دهێنه مه‌زاختن ل ئاشتیێ و ئاڤه‌دانیێ و گه‌شه‌دانێ بهێنه مه‌زاختن دێ چه‌ند باشتر بیت.
هه‌ر ب هیڤینه رۆژه‌ك بهێت ژیرێ ئاشتیێ سه‌ربكه‌ڤیت و یێ شه‌ڕى و كوشتنێ و ژناڤبرنێ و وێرانكرنێ نه‌مینیت، و بهایێن مرۆڤى ب رێزتر بكه‌ڤن و پرانسیبێن ئاشتیێ و دادپه‌روه‌ریێ و وه‌كهه‌ڤیێ و پێشكه‌فتنا جڤاكى جێگیرببن، و هه‌ر تاكه‌ك و هه‌ر جڤاكه‌ك و هه‌ر ملله‌ته‌ك ب ماف و ئازادى و سه‌رفرازى و ئاسایش و سه‌قامگیریا خوه شاد ببیت. گه‌لۆ هوون دبێژن رۆژه‌ك بهێت ئاشتى جێگیر بیت و سه‌قامگیریێ بجهبهێت و دادگه‌ها وان كه‌سان بهێته‌كرن یێن بووینه هۆیێن گوریكرن و كوشتنا ملیۆنان بێگونه‌هان!؟.
