گه‌له‌ك چاره‌سه‌ربوویێن كۆرۆنایێ تووشی نه‌خۆشیا شه‌كرێ بووینه
دهۆك، له‌زگین جوقی
تایبه‌تمه‌نده‌كێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ دیاركر: ژ ئه‌گه‌رێ سه‌ربارگێن نه‌خۆشیا شه‌كرێ گه‌له‌ك كه‌سان چاڤێن خۆ ژده‌ستداینه، هه‌روه‌سا ژی پشتی كورۆنا په‌ێدا بوویێ رێژا نه‌خۆشیا شه‌كری گه‌له‌ك زێده بوویه وگه‌له‌ك ژ چاره‌سه‌ربووین كورۆنایێ تووشێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ بووینه
د. ئێدریس حاجی، تایبه‌تمه‌ندێ نه‌خۆشیێن شه‌كرێ ل دهۆكێ دیاركركو: نه‌خۆشیا شه‌كرێ نه‌خۆشیه‌كا دومدرێژه ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی یێ ڤی نه‌خۆشی پتر قه‌له‌ویێ یه ئه‌وژی دووڤ وێ چه‌ندی دمینت كا ل ناڤ خێزانێدا دا رێژا هه‌لگریێن نه‌خۆشیا شه‌كرێ چه‌وایه هنده‌ك كه‌سان نه‌خۆشیا شه‌كرێ هه‌یه لێ چوو نیشان ل وان دیارنینن هه‌كه كه‌سه‌ك پشكنینی بكه‌ت ودیاربیت بنكریاس وێ كار ناكه‌ت دێ زووتر چاره‌سه‌ریا وێ هێته كرن گه‌له‌ك پێدڤیی چاره‌سه‌رێ نابیت ب رێژا 50% كه‌سێن نه‌خۆشیا شه‌كرێ هه‌ین چوو نیشان ده‌ڤ دیارنینن هه‌كه ده‌ڤ هشكه‌تیی و گه‌له‌ك كه‌سه‌ك بچته ده‌ستئاڤێ هه‌تا هنده‌ك هه‌نه كارتێكرن ل چاڤیێن وان دهێته كرن وهنده‌ك ژی تۆره بن لێ كه‌سێن قه‌له‌و پتر تووشێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ بن هه‌تا نۆكه چوو ئه‌گه‌ر ژی دیارنینن بۆچی زارۆك تووش دبنێ.
د. ئێدریس حاجی، گۆت: بۆ ده‌ستنێشانكرنا نه‌خۆشیا شه‌كرێ یا گرنگه پشكنینن بهێته كرن به‌رێ خۆارنێ و پشتێ خۆارنێ بۆ مرۆڤێن نورمال هه‌كه بن 100ێ دا بیت بێ خۆارن ب هه‌شت ده‌مژمێران وبن 140ێ دا بیت دوو ده‌مژمێران ڤێ مرۆڤێ نه‌خۆشی نینه هه‌كه ئێكی نه‌خۆشیا شه‌كرێ هه‌بیت ئه‌وژی رێژا شه‌كرێ ده‌ڤ وێ 126ێ بێ خۆارن پتره وخۆارنێ پشتی دوو ده‌مژمێران دوو سه‌دێ كێمتر بیت لێ مخزونێ شه‌كرێ گه‌له‌ك گرنگه.
تایبه‌تمه‌ندی َنه‌خۆشیا شه‌كرێ ئاشكه‌را كركو:” چوو په‌ێوه‌ندێ ب شه‌كر ب نه‌خۆشیا شه‌كرێ ڤه نینه هه‌روه‌سا ژی شیریناهیان ژی لێ هه‌كه رێژه‌كا زێده بكاربینت ب تایبه‌تی ژی ده‌رنگی شه‌ڤێ ئه‌ڤه تووشی قه‌له‌ویێ دبن ل پاشه‌رۆژی تووشی نه‌خۆشیا شه‌كرێ بیت.
د. ئێدریس حاجی، ئاماژه دا وی چه‌ندی ژی كو: سێ جۆرێن سه‌ره‌كیی یێن نه‌خۆشیا شه‌كرێ هه‌نه ئه‌وژی جۆری سنێله تووشی دبنی ئه‌ڤه هه‌تا 10% یه پتر كه‌سێن كێمتر ژ 20 سالی هه‌تا 25 سالی تووشی دبنی یا دویێ ژی یێ به‌ربه‌لاڤ ل جیهانێ هه‌موو هه‌یه هه‌تا 95% یه ئه‌وژی رێژا 30 سالی هه‌تا 35 سالی نه تووشی نه‌خۆشیا شه‌كرێ بن ئه‌ڤه پتر پێدڤی حه‌بكا دبن بۆ چاره‌سه‌رێ پتر ژی ئه‌و كه‌سن ناڤ خێزانا وان دا نه‌خۆشیا شه‌كرێ هه‌یه یا سێ ژی جۆری ژنیێن دووگیان ئه‌وژی ناگه‌هته 7% رێژه‌كا كێمه پتر هه‌یڤا دوویێ دا ژ دووگیانی بنه هه‌لگری نه‌خۆشیا شه‌كرێ بۆ مه‌ترسیی ژی هه‌موو جۆر وه‌كو ئێكن هه‌كه نه‌خۆش چاڤدێریا خۆ نه‌كه‌ت.
ده‌ربارێ سه‌ربارگێن نه‌خۆشیا شه‌كرێ ، د. ئێدریس ،خۆیا ژی كركو: پتریا وان چاڤا چیدبن هه‌تا هنده‌ك كه‌س هه‌نه چاڤیێن خۆ ژ ده‌ستداینه هه‌روه‌سا ب رێژا 70% كه‌سێن تووشی نه‌خۆشێن دلی بن هه‌لگریێن نه‌خۆشیا شه‌كری نه سه‌ربارگێن كولچیسكا هه‌تا ژی هنده‌ك كولچیسك ژ ده‌ستداینه و كولبوونا پێیان وهنده‌ك جاران ده‌مارێن سه‌رێ بیته ئه‌گه‌ری جه‌لتی هه‌روه‌سا ژی ده‌مێ نه‌خۆش تووشی ترشاتیا خوینێ بیت یان یێن شه‌كرا وان دهێته خوار ئه‌ڤه پتر كه‌سێن دانعه‌مر دروست بیت.
پشتی كۆرۆنایێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ زێده‌بوویه یان وه‌كو خۆ مایه ، تایبه‌تمه‌ندی نه‌خۆشیا شه‌كرێ، گۆت: پشتی كورۆنا په‌ێدا بوویێ رێژا نه‌خۆشیا شه‌كرێ گه‌له‌ك مشه بوویه ئه‌ڤه پێدڤی ڤه‌كۆلینه‌كێ یه پتریا وان كه‌سێن وان ژیێ 35 سالیی هه‌تا 60 سالی نه تووشی نه‌خۆشیا شه‌كرێ بووینه گه‌له‌ك كه‌س هاتینه ده‌ڤ مه بیژن پشتی تووشی كۆرۆنایێ بوویم ئه‌ز گه‌له‌ك چمه ده‌ست ئاڤێ وگه‌له‌ك یێ زه‌عیف بووین وتێر ناخۆن پشتی پشكنینن بۆ هێته كرن دیاربیت یێ بوویه هه‌لگری نه‌خۆشیا شه‌كرێ.
كورۆنا چه‌وا كارتێكرنی ل نه‌خۆشین شه‌كرێ دكه‌ت ، د. ئێدریس حاجی، گۆت: هنده‌ك كه‌سان چوو ده‌رمان ژی بۆ چاره‌سه‌ریا كورۆنایێ نه‌خۆارینه تووشی نه‌خۆشیا شه‌كری بووینه به‌هرا پتر كه‌سێن بووینه هه‌لگری نه‌خۆشیا شه‌كرێ جۆری دوویێ یێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ بووینه.
ناڤهاتی ته‌كه‌ز كركو گه‌له‌ك كه‌س پێدڤی ئه‌نسولینی بووینه ده‌مێ تووشی كۆرۆنایێ بووین پشتی هینگێ زڤرینه سه‌ر ره‌وشا خۆ یا به‌رێ لێ یا باش ئه‌وه پێگیریێ ب رێنمایێن نوشداران دروستاهێ ده‌رمانان بخۆت هه‌تا ژی رێژا كه‌سكاتیی زێده بكه‌ن هه‌كه كه‌سه‌ك تووشی كۆرۆنایێ بیت یا كونترول كریبت وپێدڤیی چوو نه‌بیت دشێت ده‌رمانیێن خۆ یێ نه‌خۆشیا شه‌كرێ بخۆت لێ هه‌كه دیت ره‌وشا وێ باش نینه پێدڤیه سه‌ره‌دانا نوشدارێ خۆ بكه‌ت وخۆارنا ده‌رمانان وه‌ختی خۆ دا یا گرنگه وئه‌نجامدانا وه‌رزشی هه‌روه‌سا ژی خۆ ژ خۆارنێن دوهنیات دوور بكه‌ت.
