دگه‌ل زێده‌بوونا كۆرۆنایێ ڤان 10 شیره‌تان به‌رچاڤبگرن
ئه‌ڤرۆ، به‌رپه‌رێ ساخله‌میێ:
كۆڕۆنا ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ د بلندبوونێ دایه، له‌ورا دێ پشكه‌كا وان راسپارده و ئامۆژگاریێن كو ل ده‌مێن بۆری مه پێشكێش كرین، سه‌ر و ژنوی ئێخینه به‌رچاڤێن وه:
1- هه‌ر ده‌مه‌كێ ته هه‌ست ب نیشانێن كۆرۆنایێ كر، پێدڤیه وه‌ك نه‌خۆشه‌كی سه‌ره‌ده‌ریێ بكه‌ی و خوه ل ماڵ دا كه‌ره‌نتینه بكه‌ی بۆ ده‌مێ دو حه‌فتیان.
2- نیشانێن ڤێ په‌ژیێ پێكهاتینه ژ له‌رزو تا، خۆهدان ، كۆخك، ئێشان و سۆتنا گه‌وریێ، تەنگه‌نه‌فه‌س، سینگئێشان ، پشتئێشان و ئێشانا ماسوولكان، سه‌رئێشان، هه‌ستكرن ب وەستیانه‌كا زۆر ، نه‌مانا بێهنێ و تامێ ، نه‌مانا حه‌زا خوارنێ، زكچوون و دلرابوون.
3- دژواریا نیشانان ژ نه‌خۆشه‌كی بۆ نه‌خۆشه‌كێ دیتر دهێنه گۆهارتن، دپتریا ده‌مان دا نه‌خۆشی ب تنێ ژ نیشانه‌كا ڤێ په‌ژیێ ده‌ردكه‌ڤیت و مه‌رج نینه هه‌ر هه‌موو نیشان هه‌بن.
4- بۆ وان كه‌سێن دڤێت دڵنیا ببن كا تووشی كۆرۆنایی بووینه یان نه، باشتره پشكنینا PCR ئه‌نجام بده‌ن، كو ب شێوێ سامپل ل دفنێ و گه‌وریێ دهێته وەرگرتن، به‌لێ هەبوونا نیشانان و هه‌تا هه‌كه پشكنینێن وان نێگه‌تیڤ ده‌ربچن باشتره وەكو نه‌خۆش سه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل بهێتەكرن.
5- پشكا هه‌ره‌زۆری تووشبوویێن كۆرۆنایێ تووشی هه‌ودانا سیهان نابن، له‌ورا پێدڤی ب پشكنینا خوێنێ و تیشكێ ناكه‌ت ، چونكو ب هیچ شێوه‌یه‌كی ژ چاره‌سه‌ریا نه‌خۆشیێ ناگۆهوڕێت، ژبلی پاراسیتامۆل بۆ ئێشانێ و تایێ نه‌خۆشی پێدڤی ب هیچ ده‌رمانێ دیتر نینه.
ڤیتامین -D و زینك و ڤیتامین -C ئه‌گه‌ر ب كاربینن دبیت مفا هه‌بیت ، ب شێوه‌یه‌كێ گشتی ڤیتامین ئه‌گه‌ر ب گه‌له‌كی نه‌هێنه ب كارئینان چو زیان نینن و تا راده‌یه‌كی نرخێ وان یێ ئه‌رزانه و بارێ نه‌خۆشی گران ناكه‌ت.
پشكه‌ك ژ ڤەكولینان وەسا ده‌ردئێخن ئه‌وێن ڤیتامین -D دله‌شێ واندا یێ كێم بیت، ژ ئه‌گه‌رێ تووشبوونا وان ب كۆرۆنایێ ره‌وشا وان خراپتر لێ دهێت.
6- زۆرگرنگه ئه‌و ئامێرێ ب رێیا تلێن ده‌ستی ڕێژا ئۆكسجینی د خوێنێ دا دیاردكه‌ت (Pulse Oximetry) ل مال هه‌بیت، چونكه هه‌موو تووشبوویه‌كێ كۆرۆنایێ بۆ دڵنیابوون ل رێژه‌یا كسجینی دناڤ خوینا واندا، پێدڤیه ڕۆژانه بۆ چه‌ند جاره‌كا ب كار بهێنین ، ب تایبه‌تی ل دووماهیا حه‌فتیا ئێكێ، چونكه دزانین دوی ده‌می دا ئه‌گه‌رێ هه‌وكرنا سیهان و دابه‌زینا ڕێژەیا ئوكسجینی زێده‌تره.
7- ده‌مێ نه‌خۆش هه‌ست ب ته‌نگه‌نه‌فه‌سێ دكه‌ت و ڕێژەیا ئوكسجینی د خوینێ دادبه‌زیت، پێدڤیه ب زووترین ده‌م سه‌ره‌دانا دكتۆری بكه‌ت، ئه‌و نه‌خۆشێن هه‌ست به ئازاره‌كا زۆر یا سیهان دكه‌ن ، یان تووشی گێژبوونێ دبن، دڤێت ب زووترین ده‌م سه‌ره‌دانا دكتۆری بكه‌ن.
8- ئه‌و نه‌خۆشێن تووشی هه‌ودانا سیهان دبن و ڕێژه‌یا ئوكسجینێ وان كێم دبن، باشتره ل نه‌خۆشخانێ چاره‌سه‌ریێ وەربگرن ، چونكه ژبلی پێدانا كۆمه‌كا ده‌رمانان، كو ل ڕێژه‌یا مرنێ كێم دكه‌ت، وان پێدڤی ب ئوكسجینێ دبیت و ره‌نگه پشكه‌ك ژوان پێدڤی ب ئامیرێ سی پاپ ببن، كو زێده‌تر ل نه‌خۆشخانان به‌رده‌سته، ئه‌گه‌ر ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كی بیت ئه‌و نه‌خۆشێن تووشی كێمبوونا ئوكسجینێ ببن نه‌ڤێت بچنه نه‌خۆشخانه‌یان ، دڤێت ل مال ل ژێر چاڤدێریا راسته‌وخۆیا دكتۆره‌كی وان چاره‌سه‌ریان وەرگرن و رۆژانه چاڤدێریا وان بهێته‌كرن.
9- هێشتا خه‌لكه‌كێ زور ماینه تووشی ڤێ نه‌خۆشیێ نه‌بووینه، له‌ورا پێدڤیه هه‌موو كه‌سه‌ك خوە ب پارێزیت، پێدڤیه ئه‌م بزانین كو نه‌دووره هه‌موو تووشبوویه‌ك د وه‌خته‌كی دا تێك بچیت و نه‌ئارام ببیت، له‌ورا ب هیچ ره‌نگه‌كی دگه‌ل وێ ئاخفتنێ نینین كو دبێژن دڤێت ئه‌م هەموو تووشی كۆرۆنایێ ببین و پێكڤه ده‌ربازبكه‌ین، ئه‌ڤ هزركرنه دێ بیته ئه‌گه‌رێ زێده‌بوونا هژمارا تووشبوویان و هه‌تا مرنێ ژی.
10- هه‌تا نوكه باشترین رێكێن خۆپاراستنێ پێكهاتینه ژ وەرگرتنا ڤاكسینێ، ب كارئینانا ماسكێ، دووركه‌فتن ژ قه‌ره‌بالغێ، كێمكرنا به‌ركه‌فتنێ.
