كۆمكوژی و جینۆساید تاوانێن نه‌هێن ژبیركرن
ئحسان ئامێدی
تاوانێن كوشتنێ و تاوانێن جه‌نگی و تاوانێن دژی مرۆڤایه‌تیێ هه‌می د كریارا كۆمكوژیێدا دهێنه بكارئینان، لێ وه‌كو كۆمكوژی دبیته جینۆساید، مه‌به‌سته‌كا دیتر ژی دگه‌ل خوه دهه‌لگریت، ئه‌و ژی ژناڤبرنا نفشه‌كی یا پێكهاته‌كا دیاركری ل دویڤ به‌رنامه‌كێ دارژتی بۆ گوهۆرینا ژیوارێ جوگرافی و مرۆڤی یێ پێكهاتێن مرۆڤی ل جهه‌كێ ده‌ستنیشانكری.
زاراڤێ جینۆساید ل سالێن چلێ ژ سه‌دێ بیستێ ژلایێ پارێزه‌رێ پۆله‌ندی رافائیل لیمكین ڤه هاتیه بكارئنان و كه‌فتیه د فه‌رهه‌نگا سیاسی دا ب پێناسا وێرانكرنا به‌رنامه‌كری و مه‌به‌ستدار ل سه‌ر بنگه‌هێ ئه‌تنی یان ئایینی یان نشتیمانی.
ژمێژوه‌ره كریارێن جینۆسایدێ د ناڤ كۆمه‌لگه‌هی مرۆڤی دا دهێنه بجهئینان. مێژوویا كوردستانێ یا پڕه ژ كریارێن جینۆسایدێ، لێ ژ بێخودانی و بێده‌ستهه‌لاتیا كوردان بابه‌تێ كۆمكوژیێ نه‌كه‌فته به‌ر باس و ڤه‌كۆلینێن ناڤه‌ندێن نێڤده‌وله‌تی، به‌لێ تاوانێن كۆمكوژیا ئه‌رمه‌نیان ب ده‌ستێ ئوسمانلیان و كۆمكوژیا جوییان ب ده‌ستێ نازیان بۆ پرسه‌كا جیهانی و كه‌فته د كارناما ناڤه‌ندێن نێڤده‌وله‌تی و د ئه‌نجامدا ل 9/12/1948 كۆمه‌لا گشتی یا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی رێكه‌فتنا نه‌هێلان و سزادانا تاوانێن كۆمه‌لكوژیێ په‌سه‌ندكر.
سیاسه‌تێن پاكسازیا نه‌ژادی ژ كوشتنێ و ڤه‌گوهاستنێ و ده‌ربه‌ده‌ركرنێ و ژێكدابرینا خێزانی و نه‌ساخكرنێ و گرتنێ و ئێشاندنێ و دویركرنێ و سۆتن و وێرانكرنا ئاڤاهی و ده‌رامه‌تی و رێبواران هه‌می و شێواندنا شینواران و ژێبرنا كه‌ساتیا مرۆڤی ئه‌ڤه هه‌می ب سه‌رێ كوردستانێ ئیناینه پێناڤی نه‌هێلانا كوردستانێ و شوینوارێن وێ یێن ئه‌تنی و شارستانی، و دوژمن و داگیركه‌رێن كوردستانێ ل ڤی سنۆری نه‌راوه‌ستاینه، به‌لێ ئاستێ تاوانێن خوه ل دژی كوردستانێ مه‌زنتر لێكر، ب كریارێن كۆمكوژیا مه‌به‌ستدار، هه‌ر ژ ناڤبرنا فه‌یلییان و بێسه‌روشوینكرنا بارزانیان و كیمیابارانكرنا كوردستانێ و كریارێن ئه‌نفالێن ره‌ش و ئه‌نفالكرنا ئێزدیان، هه‌می ئه‌ڤ كۆمكوژیه كریارێن جینۆسایدن دژی كوردستانێ و مه‌به‌ستێن وێ دیارن.
نهو ژی هنده‌ك ده‌ڤه‌رێن كوردستانێ دكه‌ڤنه به‌ر لێمشتێن جینۆسایدێ و هه‌می كوردستان لبه‌ر گه‌ف و هه‌ره‌شه‌یێن جینۆسایدێ نه، و هشتا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی خوه ل كورستانێ نه‌كریه خودان. و چ بریار دژی ئه‌نجامده‌رێن وان نه‌ده‌رئیناینه كو ل ئاستێ وان كاره‌سات و مه‌رگه‌ساتان بن.
یا گرنگه كوردستانی پتر گرنگیێ ل رێكه‌فتنا نه‌هێلانا كۆمكوژیێ یا كۆمه‌لا گشتی یا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و رێكه‌فتنێن جڤاتا مافێن مرۆڤی یا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی بده‌ت و كارى ل سه‌ر بكه‌ت بۆ هندێ ل ئاستێ نێڤده‌وله‌تی ئه‌ڤ تاوانه ب جینۆساید بهێنه ناسكرن و لێكه‌فتێن وێ بهێنه بجهئینان دا ئێدی رێگری بهێته‌كرن ل دوباره‌كرنا ئه‌نجامدانا ڤان تاوانان.
هه‌می ئه‌و كاره‌سات و جینۆسایدێن ب سه‌رێ كوردستانێ هاتین دوماهیێ پشتی ماوه‌یه‌كی سه‌رانێن ئه‌نجامده‌ر كه‌فتنه به‌ر تۆلڤه‌كرنا خودێ و گه‌لێ كوردستانێ، هه‌روه‌كو سه‌رانێن رژێما دكتاتۆری ب سه‌رۆكاتیا سه‌دامێ فاشست ئه‌نجامده‌رێن جینۆسایدا فه‌یلی و بارزانییان و ئه‌نفالان ب رژێم ڤه هه‌لوه‌شیاندین و هاتینه گرتن و دادگه‌هكرن و سێداره‌دان، هۆسا و زویتر ئه‌نجامده‌رێن ئه‌نفالكرنا ئێزدیان كه‌فتنه به‌ر سزایێ تولڤه‌كرنێ ل سه‌رده‌ستێ هێزێن پێشمه‌رگه‌ی ب سه‌رۆكاتیا سه‌رۆك بارزانی و رسزایێ گه‌ل و وه‌لاتی ب سه‌ردا سه‌پاند.
كاره‌ساتا شه‌نگارێ گه‌له‌كا مه‌زن بوو و هه‌می تاوانێن جینۆسایدێ ب خوه‌ڤه دگرتن، لێ ل ڤێ جارێ هه‌رێما كوردستانێ و هێزا پێشمه‌رگه‌ی و سه‌رۆك بارزانی په‌ناگه‌ه و رزگاركه‌ربوون بو شه‌نگارێ، سه‌رۆك بارزانی هه‌ر زوی شییا ره‌وشێ راگریت و كونترۆل بكه‌ت و باوه‌ریێ چێكه‌ت و ووره‌یێ بلندكه‌ت و هه‌ڤپه‌یمانیه‌كا كوردستانی جیهانی پێكبینیت و ره‌وشێ ڤه‌گه‌رینیت، ژ شه‌ڕێ به‌ره‌ڤانیێ بۆ شه‌ڕێ هێرشكرنێ و رزگاركرنێ ڤه‌گه‌هێزیت و جاره‌كا دی شه‌نگارێ و ده‌ڤه‌رێن دی رزگاركه‌ت و گه‌له‌ك ژ وان گرتیا و ئاسێیا و ڤه‌قه‌تیایا رزگاركه‌ت، و دفنا تیرۆرستان و شكۆیا وان بشكێنیت و سه‌رفرازیه‌كا مه‌زن بۆ پێشمه‌رگه‌ی و كوردستانێ تۆمار بكه‌ت.
تنێ یێ ب سه‌ری هاتی پتر ژ هه‌ر ئێكێ دی دزانیت ئێش و ئازارێن كۆمكوژیێ و جینۆسایدێ چ لێكه‌فت هه‌نه و چه‌ند گرانن،
و نهو ژی پتریا خه‌لكێ مه یێ زیندیه كو ئه‌ڤ كاره‌ساته ب سه‌ری هاتبن یان دیتبن و هه‌میان ژی گولێ بویه و وێنێن وان ده‌رده‌سه‌ریان دیتینه، ژ ژناڤبرنا فه‌یلیان و كۆمكوژیا بارزانیان و كیمیابارانا حه‌له‌بچه و كوردستانێ و ئه‌نفالكرنا كوردستانێ و ئه‌نفالكرنا ئێزدیان، كو هه‌می رۆژێن سالێ مه بیرهاتن دگه‌ل سالڤه‌گه‌ر و به‌ركه‌فتیێن ڤان كاره‌ساتان هه‌نه.
ل بیره‌وه‌ریا ڤان كاره‌ساتان، ژ ملله‌تی دهێته خواستن د هشیار و دهه‌ڤگرتی بن، بۆ به‌سینگرتنا هه‌ر گه‌فه‌ك و هه‌ره‌شه‌یه‌كێ، و نیاساندنا جیهانێ ب ڤان تاوانان و ئه‌نجامده‌ر بهێنه سزادان و قوربانی بهێنه قه‌ره‌بۆكرن.
