بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا پازدێ
كورتییەكە ژ كێم و كاسی و نەرێنیێن سەركردایەتییا (ك.ن)
172
ئەڤە بوو كورتیەك ژ كارناما كۆمیتەیا ناڤەندی كو ب خەبات و دلسۆزی و فیداكارییا بنگەهـ و پێشمەرگەی و جەماوەرێ پارتی ب دەستڤە هاتینە.
بێگۆمان هەكە كۆنگرەیێ پارتی ب شێوەیەكێ سروشتی ل دەمێ دیاركری یێ خوەدا هاتبا بەستن، دا ئەڤ سەركردایەتییە رێز و شانازییەكا گەلەك بلند بدەستڤەئینیت، ژ بەر كو ل هەر چار پێنج سالێن پشتی بەستنا گۆنگرەیێ نەهێ، ژ هەموو روویەكی ڤە ب سەركەفتنێ گەهشتن، لێ ئەبوو گەلەك ڤەكێشا و بەستنا كۆنگرەیی هەتا ئەڤرۆ گیرۆ بوو، د ڤان دەهـ سالان دا رەوشا ناڤ دەولەتان هاتە گوهارتن و هەڤسەنگییا هێزێ یا دەڤەرێ ژی هاتە گوهارتن و د ئەنجام دا چەكێ كێمیایی هاتە پێشخستن، كو (پشتی مە دیتی) بوویە ئەگەرێ راستەوخۆ و سەرەكی یێ ڤێ شكەستنێ یا تووشی پارتی و هەموو بزاڤا رزگاریخوازا كوردی و ڤەلڤینا نشتیمانی یا ئیراقێ بووی.
د دەمەكێ وەسا دوور و درێژ دا دەهـ سال و د رەوشەكا گەلەك دژوار یا شەڕێ ناڤدەولەتی و گۆرانكاریێن مەزن ژ نشكەكێ ڤە و یێن مەزن د رەوشا جیهانێ دا، ب تایبەتی پشتی شكەستنا 1988ێ گەلەك كێم و كاسی و نەرێنیێن (ك.ن) دەركەفتن، هەروەكو د سەركردایەتییا حزبێ و هێزێن دی ژی دا ئاشكرا بوون. دەمێ تەنگاڤی و قەیرانا دەڤەرێ و وی شەڕی بەر ب توندوتیژیێ دچوو، سروشتێ شەرێ ئیراقێ و ئیرانێ و هەلوەستێ ناڤدەولەتی هاتە گوهۆرین، سەركردایەتی، یان (ك.ن) نەشیان ب باشی د كاودانێن بابەتیانە یێن نوو بگەهیت و نەشیا وەكو پێدڤی مفای ژ ڤێ گوهۆرینێ وەربگریت و د ئەنجام دا نەشیا ژ وان تەنگاڤییان دەربكەڤیت.
ئەڤا دهێت، كورتییەكە ژ كێم و كاسی و نەرێنیێن سەركردایەتییا (ك.ن):
كێم و كاسی:
ئاشكرایە كو بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ل ئیراقێ، ل سالا 1988ێ تووشی شكەستنەكا لەشكری بوو، ئەو ژی ژبەر ڤان ئەگەران:
ئێك: ئەگەرێ خۆیەتی (زاتی) و بابەتی یێ هەموو بزاڤا رزگاریخوازا كوردی، ل پێش هەموویانە:
1- كێم و كاسیێن خۆیەتی كو ئەنجامێ سروشتێ وان پەیوەندیێن جڤاكی یە یێن قەیرانا سەركردایەتییێ د هەموو بزاڤا وێ دا پێكدئینن، ئانكو بزاڤ ژ قەیرانا سەركردایەتییێ و هزر و شیانێن شرۆڤەكرنا سیاسی دنالیت.
2- جارەكا دی، پشتگوهخستنا رەوشا جیۆسیاسی یا دەڤەرێ كو هەرچەندە ئەو رەوش هەروەكو خوە مایە، لێ تەكتیكا شاشیێن بزاڤێ هەروەسا دوبارە بوونەڤە، ئەو ژی ژبەر وێ یەكێ هەر ب شاشی مفا ژ ناكۆكیێن هەرێمی و ناڤدەولەتی هاتە وەرگرتن و ب ئاشكرایی تێنەگەهشتن، ئەڤێ ژی رەنگڤەدایە، دەمێ سالێن 1974 ــ 1975ێ د پەیمانا ناڤدەولەتی (وفاق دولی) دا نەگەهشتین و سالێن 1980 ــ 1981، د هەلوەستێ بەرانبەر شەرێ ئیراقێ و ئیرانێ، قانوونێن وی شەری و پێشبینیێن ب دوماهی هاتنا وی نەهاتنە تێگەهشتن.
3- رەوشا خویەتی یا بزاڤا كوردی ب گشتی، كو پتر ژ سەد سالانە نەشیایە ژ هێلا خوەیا نەرێنی رزگار بیت، دێ كەڤیتە هەمان شاشی و دوبارە سێبارە دوپات دكەت.
4- نەبوونا دیمۆكراتییێ د خەباتا نشتیمانییا كوردی دا، كو میراتگرێ دیرۆكا نەرێنی یە ژ ئەنجامێ وێ یەكێ ژی، بیر و باوەرێن بنگەهێن جەماوەرێ هێزێن كوردستانی و جەماوەرێ گەل هاتە پشتگوهخستن. ژبەركو مینبەر و دامودەزگەهێن رایا گشتی نەبووینە، وەكو بەستنا كۆنگرە و كۆنفرانسان، یان پێكئینانا جڤاتا نشتیمانییا كوردستانێ، هەروەسا بەری بەرەیێ كوردستانی، سادەترین شێوەیێ هەماهەنگی و هەڤكارییێ و رێككەفتنان د ناڤا هێزێن كوردستانی دا ل دۆر سادەترین داخوازیێن گەل نەبووینە.
5- پارچە پارچەبوونا ئالیێن بزاڤا كوردی ل ئیراقێ، كو هەتا دو سالێن دوماهیێ بەری راوەستیانا شەرێ ئیراقێ و ئیرانێ، ل دژی ئێك دەركەفتن، هندەك جار ژی هەبوون بەریكانە ل سەر وێ یەكێ دكرن كا دێ كی شاشیێن زێدەتر كەت، یان د هەڤركیێ دا بوون بۆ بدەستڤەئینانا دەستكەفتێن بچووك و نێرینا سیاسی و لەشكری. ژ بەر ڤان هەموویان بوو كو ئەو بزاڤ وەكو پێدڤی یا ب هێز و دینامیكەكا سەرەكی یا خوە نەبوو و ئێكگرتی نەبوو كو ب ئێك دەنگ و ئێك داخوازی ل دەمێ ئاشتییێ، یان ل دەمی شەڕی هەمبەری دەستهەلاتا ناڤەندی راوەستیت، یان ل دۆر كێشەیێن سەرەكی ب ئێك دەنگ بن، وەكو پرسا شەری و پرسا دۆستان و دوژمنان و پرسێن دی. هەروەسا ئاراستەیا لەشكری، یان شێوێ خەباتا چەكداری ل سەر بزاڤێ زال بوو كو ب داخوازێن نەكەتواری باركر د ئەنجام دا ئێخستە ژێر پێگیریێن نەدلخواز.
6- دوورپەرێزی (الانعزالیە): بزاڤا كوردی ل ئیراقێ سالێن درێژ، خو هەتا ڤێ دوماهیێ ژی، دكەفتە رەوشا دوورپەرێزیێ (الانعزالیە)، ژ پێگەهێ وێ یێ سروشی د چارچووڤێ ڤەلڤینا نشتیمانی دا دوور دكر، هەر ژبەر وێ یەكێ ژی د ڤێ قۆناغێ دا، یان د یا دی دا دكەڤیتە شاشیێن مەزن.
7- پێكنەئینانا بەرەیەكێ نشتیمانییێ ئیراقی و كوردستانی (كو ئەگەرێن وێ د جهەكێ دیێ ڤێ راپۆرتێ دا هاتینە).
دو: پارتییا مە، سەرەرای ئەنجامێن وێ سیاسەت و وان ئەگەرێن سەرەكی كو د گەل هێزێن دی یێن بزاڤێ پێكڤە تووش دبوویێ، چەند ئەگەرێن خویەتی ژی بۆ وێ شكەستنێ هەنە:
ل دۆر رێكخستن و رەوشەنبیرییێ (كو دو ئەركێن ناڤەندی نە):
1- مانا پشكا سەرەكی یا سەركردایەتییێ و دەزگەهێن وی ژ دەرڤەی كوردستانا ئیراقێ، بۆ وێ ژی بریارا كۆنگرەیێ نەهێ یێ پارتییا مە هاتە پشتگوهخستن، كو سەركردایەتی و دەزگەهێن وێ پێدڤی بوو بچنە ناڤا وەلاتی، هەر چەندە دەڤەرێن رزگارگری گەلەك بەرفەرهـ ببوون و كاودانێن بابەتییانە باشتر دروست ببوون. پشكا مەزن یا گیروگرفتێن پارتییا مە بۆ ڤێ خالێ ڤەدگەریت.
2- كۆنگرەیێ دەهێ ل دەمێ خوە نەهاتە بەستن، ب وێ یەكێ ژی رایا بنگەهێ حزبێ هاتە پشتگوهخستن و كۆنفرانس ژی نەهاتنە بەستن.
3- هشیاركرنا سیاسی و هزری هاتە پشتگوهخستن و پارتی بەرنامێ رەوشەنبیری یێ ناڤخوە نەبوو.
4- دیاردا بەرەللایێ و سەرپێچیێن رێكخستنێ د ناڤا رێزێن حزبێ دا كو ل سەر بنگەهی ژی رەنگڤەدایە، ژبەركو ژ ئالییێ سەركردایەتییێ ڤە رێكخستن و هشیاركرن هاتبوو پشتگوهخستن. هەروەسا بنگەهێ هەست ب هندەك سەرپێچییان (لادانان) د دەستپێكێن رێكخستنێ و دادییێ ل سەر ئاستێ سەركردایەتییێ كربوو كو ب شێوەیەكی نەرێنی كارتێكرن ل سەر ورەیا پێشمەرگەی و كادران و جەماوەری دكر و هندی وێڤەتر بوو زێدەتر هەست ب نەدادپەروەریێ و جوداهییا جڤاكی و دیاردێن دی یێن نەرێنی دكر.
رامیاری:
پارتییا مە كەفتە ناڤا چەندین شاشیێن خویەتی یێن سیاسی كو یێن ژ هەموویان گرنگتر ئەڤە بوون:
1- سەركردایەتییا پارتی پشتا خوە ب وزە و شیانێن خویەتی یێن گەلێ مە نەبەست، ل شوونا وێ، ئومێدا خوە ب شەرێ ئیراقێ و ئیرانێ ڤە گرێدا، ب وێ بۆچوونێ كو ئەو شەر دێ ب نەمانا رژێما ئیراقێ ب دوماهی هێت.
2- وەك یا پێدڤی مە مفا ژ سەرهاتی و سەربۆرێن شۆرەشا نشتیمانییا ئیلۆنێ وەرنەگرتییە، هەروەسا وەكو پێدڤی مە د بەرنامەیێ پارتی و بریارێن كۆنگرەیێ نەهێ دا پەیرەو نەكرن.
3- هەلسەنگاندنێن شاش: د هەلسەنگاندنێن سیاسی دا، سەرەرای گوهۆرینا كاودانان و وەرگەریانا بەلانسێ، ئەڤە ژی هەروەكو مە گۆتی، بۆ كێم و كاسیێن ناڤخوەیی ڤەدگەریت.
4- بەرنامە و دروشمێن پارتی ئاشكرا و رۆهن بوون، سەرەرای وێ یەكێ ژی، سیاسەتا كرداری یا پارتی ل ژێر فشارا نەئاسایی و رۆژانە دا ژ بەرنامەی دوور دكر.
