ئەنجامێن سیاسی و لەشكری یێن رادەستكرنا چەپەرێن پەكەكێ ل مەخموورێ بۆ حەشدا شەعبی

ئانالیزەكا سیاسی

هەپەگێ د 19 جۆتمەهێ دا ژ نشكانڤە داخۆیانیەك دا و راگەهاند كو ئەو هێزێن خوە ژ مەخموورێ ڤەدكێشن. ئەڤ داخۆیانی وەكە بۆیەرەكا گرنگ كو هەم د وارێ لەشكری و هەم ژی د وارێ سیاسی دا دێ ئەنجامێن خوە هەبن. ژ بەر كو چاڤێ هەموو دنیایێ ل سەر شەڕێ ئیسرائیل و حەماسێ بوو، چ كەسێ ئەنجامێن رادەستكرنا ڤان چەپەرێن پەكەكێ یێن ل مەخموورێ ژ ئالیێن لەشكری و سیاسی ڤە نەنرخاندن.
لێ د راستیێ دا بۆیەرا رادەستكرنا چەپەرێن هەپەگێ یێن ل مەخموورێ وەكە بەردەوامییا 16 جۆتمەها 2017 ژ ئالیێ هەڤپەیمانیا یەنەكێ-پەكەكێ ڤەیە و رادەستكرنا كەركووكێ بۆ حەشدا شەعبی، وەكە بەردەوامییا 18 ئادارا 2018 و رادەستكرنا عەفرینێ یە بۆ دەولەتا ترك. ئەنجامێن وێ یێن لەشكری و سیاسی یێن مەزن دێ هەبن. د ڤی دەمی دا كو رۆژهلاتا ناڤین بەر ب شەڕێ جیهانیێ سێیەمین ڤە دچیت، رادەستكرنا قەرەچۆخ د پاراستنا كوردستانێ دا شكەستنەكا مەزنە. كا ئەم هندەك ووردەكاریێن ڤێ بۆیەرێ هەلكۆلین.
یا كو هاتیە رادەستكرن نە وارگەها مەخموورێ یە، چیایێ قەرەچۆخە
د داخۆیانیا هەپەگێ دا هات گۆتن «ئەم هێزێن خوە ژ كامپا مەخموورێ ڤەدكێشین» ئەڤ پێناسە ب زانەبوون هاتییە هلبژارتن. د ئەساسێ خوە دا یا كو ل پەی خوە هشتیە نەكامپا مەخموورێ یە، چیایێ قەرەچۆخێ یە. پەكەكە ب هەموو كادرۆیێن خوە ڤە ل كامپا مەخموورێ مایە. لێ چەپەرێن چیایێ قەرەچۆخ رادەستی حەشدا شەعبی هاتن كرن.
چیایێ قەرەچۆخێ ب دیرۆك و جهێ خوە ڤە د ئەردنیگاریا كوردستانێ دا خوەدی گرنگیەك تایبەتە. ل هەموو ئیراقێ ژ ئالیێ بلنداهیێ ڤە چ دەڤەرەكا عەرەبان ژ جهێن كوردان بلندتر نینە. ژ بەر ڤێ سەدەمێ چیایێ حەمرین و چیایێ قەرەچۆخێ د دیرۆكێ دا رێگری ل داگیركەرییا عەرەبان كرییە. لەوما ژی قەرەچۆخ وەك مەرتالەكی پاراستنا دەشتا هەولێرێ و ئەردنیگارییا كوردستانێ دكەت.
یێن كو دخواستن ل مووسل – هەولێر – كەركووكێ سەردەست ببن، بەرێ خوە ددەن چیایێ قەرەچۆخێ. ل سەردەما بەرێ ژی ئینگیلیزان هەول ددا كو ل ڤێرێ بنگەهێن خوە بدەنە ئیراقێ.
چیایێ قەرەچۆخ لنگەكێ پرۆژەیا هیلالا شیعی یا ئیرانێ یە
چیایێ قەرەچۆخێ ئیرۆ گرنگیا خوە یا ستراتیژی دپارێزیت. ژ بەر كو شەرتێ بنگەهین یێ سەروەرییا خەتا ژ كەركووكێ هەتا مووسلێ هەتا بۆ شەنگالێ جهبوونا قەرەچۆخێ یە. د دەما سەددام دا وی دخواست ب بجهكرنا عەرەبان ل وێرێ دەمۆگرافییا هەرێمێ بگوهۆریت. ئیرۆ ئەڤ دەڤەرە د چارچۆڤەیا پرۆژەیا هیلالا شیعی یا ئیرانێ دا دهێتە بكارئینان. ئیرانێ ژ سالا 2012ێ پلانەك ژ بۆ دەڤەرێ هەیە كو پشتگریێ بدەتە بێئیستقراریێ ل هەرێمێ و نەهێلیت هێزێن پێشمەرگەی ل وێ دەڤەرێ سەروەر ببن. هنارتنا گەریلایێن پەكەكێ بۆ چیایێ قەرەچۆخێ ژی ژ ئەنجاما ڤێ پرۆژەیا ئیرانێ بوو.
چیایێ قەرەچۆخ چەپەرێ پێشیێ یێ پاراستنا هەولێرێ یە
چیایێ قەرەچۆخێ تەنێ 45 كم دووری هەولێرا پایتەختە. گوند و ناڤچەیێن كوردان یێن ل دەڤەرێ وەك مەخموور، پردێ، دوبز و گوڤەر د بن سەروەرییا ڤی چیایی دا نە. واتە چیایێ قەرەچۆخ نە تەنێ ژ بۆ سەروەرییا رێكا كەركووك – مووسلێ یە، ژ بۆ پاراستنا هەولێرێ ژی پر ستراتیژی یە.
هات زانین كو د سالێن 2020-2021ێ دا گەلەك مووشەكێن كو دهاتنە هاڤێتن بۆ هەولێرێ ژ قونتارا قەرەچۆخێ دهاتنە هاڤێتن. نها دەولەتا ئیراقێ ب بەهانەیا رەوشا ئابۆری یا خەلكێ، هەول ددەت ژ بۆ حەشدا شەعبی جەحشان كۆم بكەت.
وەك هوون ژی دبینن چیایێ قەرەچۆخ نە تەنێ بۆ پاراستنا هەولێرێ گرنگە د هەمان دەمی دا چەپەرەكێ ستراتیژی یێ پاراستنا باشوورێ كوردستانێ یە ژی. ئەڤ دەڤەرە نە جهەكی ئاسایی یە وەكە كو قەرایلان دبێژیت: «ئەم پاراستنا دەڤەرێ ژ جوانان را دهێلن». پەكەكە ب زانەبوون ل سەر مالپەرێن خوە دبێژیت، «دەولەتا ترك ئێریشی وارگەها مەخموورێ دكر، پەكەكێ گاڤەكا تەكتیكی هاڤێت، ئارتێشا ئیراقێ هات و دێ گەلێ مەخموورێ رحەت بیت».
لێ راستی وەهایە: پەكەكێ چەندین لووتكەیێن گرنگ و خەتێن رێیێن ستراتیژی یێن قەرەچۆخێ، كو سینۆرێ دیرۆكی و خەتا بەرگرییا ستراتیژی یا كوردستانێ یە، رادەستی حەشدا شەعبی كرن.
كێ ئەڤ پێنگاڤ ژ پەكەكێ خواست؟
دەولەتا ئیراقێ ژ هەر دەمەكی زێدەتر د دیرۆكا خوە دا ل دژی كوردان ب رێخستنكری تەڤدگەریت. ئەڤە راستیەكا پر دژوارە دۆرپێچا ئابۆری، ئاڤاكرنا سیستەما جەحشاتیێ، دیپلۆماسییا ژ ناڤ برنا هەرێما كوردستانێ ب سەركێشییا دەولەتا ئیرانێ دهێتە كرن.
ئەم شۆپا ڤێ پرۆژەیا تەهرانێ د هەموو هەولدانێن پەكەكێ یێن ژ سالا 2012ێ و هەتا نها ڤە دبینین. د مژارا رادەستكرنا وارگەها مەخموورێ دا قارایلان دوبارە دگۆت «كەسی ژ مە نەخواست كو ئەم دەركەڤین، ئەم ب خوە دەركەتین» قارایلان ب ڤی عەقلێ خوە یێ ئاپۆلەتیك دخوازیت جەحشاتییا كو ئەو بۆ ئیراقێ و ئیرانێ دكەن، ڤەشێریت.
پشتی ئێریشێن چەتەیێن داعشێ یێن سالا 2014ێ، قاسم سولەیمانی ب خوە د خواست پەكەكە جارەكا دی ل كامپا مەخموورێ ب جهـ ببیت. واتە د چارچۆڤەیا پرۆژەیا قاسم سولەیمانی دا هێزێن لەشكری یێن پەكەكێ ل وێرێ هاتن ئەركدار كرن. دەركەتنا پەكەكێ ئیرۆ ژی ب بریارا ئیرانێ پێكهات.
ئەڤ رادەستكرنا ژ نشكانڤە یا چیایێ قەرەچۆخێ ب شەرێ هەرێمی یێ ل دۆرا شەرێ ئیسرائیل-حەماسێ ڤە گرێدایی یە. دهێتە واتەیا هەلوەستا ئیرانێ یا ل هەمبەری ئەمەریكا. د هەمان دەم دا دهێتە واتەیا كو ئیران خوە ل هەمبەر هەولێرێ ب جهـ دكەت.
رادەستكرنا چەپەران بۆ حەشدا شەعبی خیانەتەكا نەتەوی یە
دەما مرۆڤ ڤان هەموو كریاران بگهینیتە هەڤ، ئەنجام ئەڤە: هەپەگێ، یانی پەكەكێ د 19ێ جۆتمەهێ دا چەپەرێن پاراستنا كوردستانێ یێن ل چیایێ قەرەچۆخێ رادەستی چەكدارێن حەشدا شەعبی كرن. ئەڤە دهێتە وێ واتەیێ كو هەولێر و كەركووك، ناڤەندا باژار، ناڤچە، بیرێن پەترۆلێ و زەڤییێن غازا كۆر مۆر رادەستی حەشدا شەعبی كرن.
حەشدا شەعبی جورەكێ شیعەیانە و وەك عەرەبێن سوننی و لەشكرین ترك یێن كو عەفرین و سەرێكانیێ داگیر كرین. چاوا كو یێن كو عەفرینێ داگیر كرین، زیهنیەتا قڕكرنێ ل سەر كوردان دمەشینن، ملیسێن حەشدا شەعبی ژی هەمان تشتی دكەن. ژ بەر ڤێ یەكێ رادەستكرنا چەپەرێن قەرەچۆخ ژ بۆ دژمنی دهێتە واتەیا خیانەتا نەتەوی.
پرۆژەیا دۆرپێچكرنا كوردستانێ: گرێ جاسووسان، قەندیل، شەنگال و نها ژی قەرەچۆخ
مژارەكا گرنگ هەیە كو دڤێت رەوشەنبیر و دیرۆكناسێن كورد لێكۆلینان ل سەر بكەن. هەر جهێ كو پەكەكێ 40 سالن گۆتیە «ئەڤ دەر یا منە، كەس نكارە بكەڤە» پاشێ بوویە كەلەها كۆلۆنیالیست و داگیركەران. ئەو مژارەكە كو لێكۆلینەكا درێژ بۆ هەوجە دكەت. ئەم تەنێ دكارین جهێن كو پەكەكێ د ڤان 10 سالێن داویێ دا رادەستی ئیرانێ كرین، ب كورتی بنڤیسین.
پەكەكێ د 5ێ جۆتمەها 2011ێ دا خەتا سینۆری یا د ناڤبەرا ئیراق و ئیرانێ دا رادەستێ ئیرانێ كربوو. د رابردوویا دیرۆكێ دا چ دەولەت ل سەر لووتكەیا قەندیلێ سەروەر نەببوون. پەكەكێ هاتنا هێزێن پێشمەرگەیان قەبوول نەكر و ئەو لووتكە رادەستی هێزێن ئیرانێ كر. هەر وها گرەكێ گرنگ كو ب ناڤێ گرێ جاسووسان دهێتە ناسكرن رادەستی دەولەتا ئیرانێ كر. ب ڤی رەنگی پەكەكێ كەلەها هەرە گرنگ یا بەرخوەدانێ یا كوردان ئانكو چیایێ قەندیلی تەسلیمی ئیرانێ كر. پەكەكە تەنێ ل قونتارێن چیایی مایە لووتكە و سلسیلا چیایی د دەستێ ئیرانێ دا یە.
د 1ێ خزیرانا 2018 دا فەرماندارێ سپایێ پاسدارێن ئیرانێ سەردار شەكوری ئەڤ پەیڤە ب كار ئینابوو: «مە ئامادەكاریێن گرنگ ژ بۆ دابینكرنا ئەولەهیا سینۆرێن ئیرانێ كرن و ئەنجامێن سەركەفتی مە ب دەست ئێخستن. پشتی 60 سالان مە ئالایێ خوە ل چیایێ قەندیلێ بلند كر. ژ بۆ جێبەجێكرنا ڤێ پلانا مە هێزێن خوەجهی هاریكارییەكا مەزن دا مە». ئەڤە گۆتنێن گەنەرالێ ئیرانی ب ئاوایەكی زەلال نیشان ددەن كو پەكەكە ل شوونا كو لووتكەیێن قەندیلی رادەستی كوردان بكەت، رادەستی دەولەتا ئیرانێ كرن.
پشترە ژی رەوشەك ب هەمان رەنگی ل شەنگالێ ژی پێكهات. چاوا كو پەكەكە ل چیایێ قەرەچۆخێ وەك جەردەڤان هات بجهكرن و دەما ژێ را گۆتین دەركەڤە ژێ دەركەت، دێ هەمان تشت ل شەنگالێ روودەت. پەكەكە ب ئیرادەیا خوە نەچوو شەنگالێ. پەكەكە ژ ئالیێ ئیرانێ ڤە هات شاندن بوو شەنگالێ. گەر ئیران ژێ را ببێژیت دەست ژێ بەردە، ئەو دێ دەست ژێ بەردەن.
ب ڤێ پەرسپەكتیڤێ ڤە گاڤا ئەم ل بریارا قەرەچۆخێ بنێرین ب زەلالی دهێتە فێمكرن. پرۆژەیەك هەیە كو كوردستانێ یەك ب یەك دۆرپێچ بكەت. ئەگەر پەكەكە پارتیەكا راستەقینە یا كوردستانی با، دەما ئەو قاس ئێریش ل سەر كوردان دهاتن كرن، ئەوێ دا هزرا رادەستكرنا چەپەرێن خوە ژ بۆ پێشمەرگە كەت. ل گۆر گۆتنێ چەوا كو ژ مەخموورێ دەركەت ب بەهانەیا كو ترك نەهێنە تێدا، وی دەمی بۆچی ئەڤ هشیاری بۆ دەڤەرێن دی نیشان نەكر. واتە بۆچی شەكف، رۆژهلاتێ مەتینا، خانتوور، زنارێ كێستە، كورەژار و لێلكان رادەستی پێشمەرگێ كوردستانێ نەكر كو ترك داكو ترك نەهێنە وان دەڤەران؟ لێ پەكەكێ هەموو هەولێن پێشمەرگێ كوردستانێ بۆ ئەولەهییا خەلكێ دەڤەرێ وەك «ئێرش ل سەر خوە» پێناسە كرن. هەموو سینۆرێ باكوور رادەستی ئارتێشا ترك كر ڤێجا نوكە ژی خەتێن باشوورێ هەرێمێ رادەستی دەولەتا ئیراقێ دكەت. پەكەكە هێزەكا كرێگرتییە كو تەنێ دەستكەفتێن باشوور تێكببەت. ژ بەر كو د ڤێ یاریێ دا پەكەكە «هەڤالێ خوادنێن پرۆژەیا دۆرپێچكرن و وێرانكرنا كوردستانێ یە». رادەستكرنا چییایێ قەرەچۆخ بۆ حەشدا شەعبی ل سەر ڤێ پلانێ پێك هاتییە.

ژێدەر: ژ پەیچێ‌ (داركا مازی):

https://darkamazi.net/archives/

کۆمێنتا تە