ل 20 سـالیێ باشترە دەست ب پشکنینا چـەوریێن خوینێ بکـەن
د. بریسك حەیدەر رەشاد، تایبه‌تمه‌ندێ نه‌خۆشیێن دل و هناڤا دیاركر كو دوهنیات د له‌شیدا پێكهاتینه ژ كولیسترول و دوهنێن سێیانى و دوهنێن ب زیان كو دبێژنێ LDL و نوكه بۆ پتریا نه‌خۆشێن دلى و شه‌كرێ ئه‌م گرنگیێ دده‌ینه رێژا LDL، هه‌روه‌سا دوهنێن باش ژى هه‌نه كو مفاى ل له‌شێ مرۆڤى دكه‌ن ئه‌م دبێژینێ HDL كو ئه‌م حه‌زدكه‌ین ئه‌ز د بلند بن.
د. بریسك حەیدەر دیاركر كو پتریا خه‌لكى پشتى چل سالیێ پشكنینا دوهنیاتا د له‌شیدا دكه‌ن و گۆت: یا ل دووڤ كومه‌لا دلى یا ئه‌مریكى دیاردكه‌ت كو هه‌ر كه‌سێ عه‌مرێ وى بووینه بیست سال پێدڤیه ده‌ست ب پشكنینا دوهنیاتا بكه‌ت و دڤێت بۆ ئه‌نجامدانا وێ پشكنینێ نه‌خۆشى ب كێماتى 12 سعه‌تا خارن نه‌خاربیت.
هه‌روه‌سا دیاركر، هه‌كه بۆ نموونه ل عه‌مرێ بیست سالیێ پشكنینكرن و چ فاكته‌رێن ب مه‌ترسى وه‌كو شه‌كر و ئێشێن دلى نه‌بوون، پشتى هینگى دشێت هه‌ر شه‌ش سالا جاره‌كێ پشكنینا چێكه‌تن هه‌تا دبیته چل سال و پشتى چل سالیێ هه‌كه چ مه‌ترسى نه‌بن دێ نێزیكتر چێكه‌ت بۆ نموونه هه‌ر سالێ یان دو سالا جاره‌كێ، به‌لێ هه‌كه ئاریشه هه‌بوون پێدڤیه هه‌ر شه‌ش هه‌یڤا جاره‌كێ چێكه‌ت.
ل دۆر چاره‌سه‌ریا دوهنیاتا گۆت: سێ تشتێن سه‌ره‌كى هه‌نه ژوانژى: پێگیركرن ب رێنمایێن خارنێ ل دویف جورێ دوهنیاتا، بۆ نموونه هه‌كه دوهنیاتێن ب زیان هه‌بن پێدڤیه خارنێن قه‌لاندى و دوهن و به‌زى پێدڤیه كێم بكه‌ن، به‌لێ هه‌كه دوهنێن سێیانى د بلند بن، پێدڤیه خارنێن كاربوهیدرات كێم بكه‌ت وه‌كو برنج و نشا و تشتێ شرین و دگه‌ل وێ چه‌ندێ گه‌له‌ك گرنگه نه‌خۆش وه‌رزشێ بكه‌ت و كێشا خۆ كێم بكه‌ت، به‌لێ پێدڤیه نه‌خۆش بزانیت كو وه‌رزش و پارێز پتر 20% ژ دوهنیاتا نائینیته خارێ، له‌ورا گه‌له‌ك جارا نه‌خۆش دێ هێت پێدڤیه بۆ نموونه دوهنیاتێن LDLسه‌د بن دێ سه‌حكه‌ینێ 190ه، له‌ورا ئه‌و نه‌شێت ب وه‌رزشێ و خارنێ ب تنێ كێم بكه‌ت، له‌ورا دڤێت ده‌رمانا دگه‌ل ب كاربینیت.
د. بریسك حەیدەر رەشاد دیاركر، گه‌له‌ك جارا نه‌خۆش دێ بێژیت من دوهنیات یێن هه‌ین، چونكو دێمێ مه گه‌له‌ك دوهن یێ پێڤه و گۆت: دوهنیاتێن سه‌ر دێمى تشته‌كێ جودایه ژ دوهنێن ناڤ خوینێ دا، یان گه‌له‌ك جارا دێ نه‌خۆش هێت دێ بێژیت ئه‌ز گه‌نجم و یێ زه‌عیفم، چاوا دوهنیات من هه‌نه؟ به‌لێ یا دروست ئه‌وه نه‌خۆش بزانیت دوهنیاتا په‌یوه‌ندى ب عه‌مرى و كێشا له‌شى ب تنێ ڤه نینه، گه‌له‌ك جارا گه‌له‌ك نه‌خۆشا دوهنیاتێن زكماكى یێن هه‌ین، دایكوباب یان خویشك و برایێن وى هه‌میا دوهنیاتێن وان د بلندن، له‌ورا یێن ویژى بلندبووینه.
هه‌روه‌سا گه‌له‌ك جارا نه‌خۆش دێ ده‌رمانێ خۆ راوه‌ستینیت بێى شیره‌تێن نۆشدارى، ب مه‌هانا وێ چه‌ندێ كو یێ پارێزێ دكه‌ت یان وه‌رزشێ ئه‌نجام دده‌ت، ئه‌ڤه‌ژى تشته‌كێ شاشه.
هه‌روه‌سا گه‌له‌ك جارا ل تاقیگه‌هانژى دێ سه‌ر كاغه‌زێ نڤیسن بۆ نموونه رێژا سرۆشتیا LDL دناڤبه‌را 80-140، ل وى ده‌مى هه‌كه نه‌خۆشه‌كى شه‌كر هه‌بیت پێدڤیه ژ 70ێ كێمتربیت، له‌ورا نابیت حه‌بكێن خۆ بهێلیت و گۆت: ب مخابنیڤه دبێژم حه‌بێن دوهنیاتا ئێكه‌م حه‌بن نه‌خۆش بریارێ دده‌ت بێى شیره‌تا نۆشدارى بهێلیت.
