رێككەفتن ل سەر پەترۆلێ هاتیە كرن و نابیت دادگەها فیدرال دەستێوەردانێ بكەت
وەزیرێ دەرڤەیێ ئیراقێ راگەهاند: هەولێر و بەغدا یێن گەهشتینە رێككەفتنەكا دەمكی ل دۆر رادەستكرنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ. دوپاتكر ژی، ب گۆڕەی قانوونێ و دەستووری، بۆ داگەها فیدرالی نینە دەستێوەردانێ د كاروبارێن ناڤخوەیی یێن هەرێمێدا بكەت.
فوئاد حسێن، وەزیرێ دەرڤەیێ ئیراقێ و ئەندامێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی دیموكراتی كوردستان د چاڤپێكەفتنەكێدا ل گەل كەنالێ (شەمس) باس ل هەڤبەندیێن هەولێرێ و بەغدایێ، كێشەیا مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ، رادەستكرنا پەترۆلی و داهاتێ ناڤخوە، رەوشا ئیراقێ و چەند پرسەكێن دی كر.
كێشەیا مووچەی، رادەستكرنا پەترۆلێ و داهاتێ ناڤخوە
سەبارەت داخوازییا بەغدا بۆ رادەستكرنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، وەزیرێ دەرڤەیێ ئیراقێ ئاماژە كر» بابەتێ رادەستكرنا پەترۆلی و گرێدانا وی ب مووچەیڤە تنێ یا ئەڤرۆ نینە. پڕۆژەقانوونا بودجەی كو ل سەردەمێ سەرۆك وەزیرێن بەرێ حەیدر عەبادی هاتیە بەرهەڤكرن و ئەز بوومە وەزیرێ دارایی، ل وی دەمی ژی دا پڕۆژە هاتە پەسەندكرن و تێدا هاتبوو دیاركرن دڤێت هەرێم پەترۆلێ رادەست بكەت و حوكمەتا فیدرالی ژی قەرەبوویا فەرمانبەران بدەت. ئانكو گرێدانا پەترۆلێ ب مووچەیڤە هەردەم د قانوونێن تایبەتدا هەبوویە، ب تایبەتی قانوونا بودجەی، ئەڤجا چ ئەڤ قانوونە بیت یان قانوونێن پێشتر».
فوئاد حسێنی دیاركر ژی» نوكە تێكگەهشتنەكا رۆهن هەیە بۆ گەهشتنێ ب چارەسەرییەكێ بۆ بابەتێ رادەستكرنا پەترۆلێ.. چارەسەری دەمكییە. ئەڤ چارەسەرییە هەتا دووماهییا سالێیە، ئانكو چارەسەرییەكە هەتا دووماهییا ئەڤسالە و پشتبەستنێ ب دو ژێدەرێن قانوونی دكەت: قانوونا بودجەیا نوكە و بڕیارێن دادگەها فیدرالی. ئانكو ل سالا داهاتی دڤێت ب شێوەیەكی دی بهێتە چارەسەركرن». ل دۆر رادەستكرنا داهاتێ نە پەترۆلی ژی، گوت» ل ڤێرێ تێگەهشتنەكا شاش هەیە كو دزڤریت بۆ دەستووری و قانوونان. ل بەغدا تێگەهشتن ئەوە كو دڤێت هەموو داهات بۆ حوكمەتا فیدرالی بزڤرن، ئەڤە ژی ئەوە كو باس لێ دهێتە كگرن. ل هەرێمێ ژی تێگەهشتنەك هەیە كو داهاتێ ناڤخوەیی هەیە كو یێ هەرێمێیە و داهاتێ دی ژی هەیە كو یێ حوكمەتا فیدرالییە. دڤێت ڤێ پرسە ب شێوەیەكێ دەمكی چارەسەر بكەین و بزاڤێ دكەین دە چارچۆڤەیەكێ قانوونیدا چارەسەر بكەین».
نابیت دادگەها فیدرالی دەستێوەردانێ د كاروبارێن هەرێمێدا بكەت
فوئاد حسێن ب پێدڤی دزانیت « ل قانوونا بودجەی یا داهاتیدا تەرخانكرنەك بۆ هەرێما كوردستانێ هەبیت. نابیت د سیستەمێ فیدرالیدا حوكمەتا فیدرالی دەستێوەردانێ بكەت كیش فەرمانبەر مووچەی وەردگریت و ناڤی وی یێ سییانی چیە. ئەڤە كارێ حوكمەتا هەرێمێیە. دەستێوەردانا ئاشكرا دڤی بابەتیدا راست نینە. من رێز هەیە بۆ بڕیارێن دادگەها فیدرالی كو ل دۆر ڤێ چەندێ دەرچوون، كو ژ ئەنجامێ ململانێیا كورد- كورد بوو. ئەڤ ململانێیە هاتە ڤەگوهاستن بۆ بەغدا و دادگەها فیدرالی، دادگەها فیدرالی ژی ئەڤ بڕیارە دەركر، بەلێ ژ روویێ دەستووری و قانوونیڤە، د راستیدا حوكمەتا فیدرالی پشكا هەرێمێ رادەستی حوكمەتا هەرێمێ دكەت و حوكمەتا هەرێمێ بەرپرسە ژ ڤێ چەندێ».
دوپاتكر ژی» دڤێت ل سالا داهاتی ل گەل دەركرنا قانوونا بودجەیا نوو دا بگەهینە ڤێ خالێ و دیار بكەین و حوكمەتا هەرێمێ ل پێشبەری خەلكێ خوەدا بەرپرسە. چونكە حوكمەتا هەرێمێ پەرلەمان هەیە، دەستهەلات هەیە، دەستهەلاتا دەستووری هەیە كو نابیت بهێتە بنپێكرن. لەوما ئەڤە دێ هێتە چارەسەركرن».
ل بەغدا رۆژانە رەفتارێ ل گەل مەركەزییەتێ دكەم
ل دۆر سیستەمێ فیدرالی ل ئیراقێ، فوئاد حسێن دبێژیت» گەلێ كورد پێخەمەت دیموكراسیێ خەبات كریە، چونكە چارەسەری پرسا كوردی ب رێكا دیموكراسیێ دبینیت. دیموكراسی دەلیڤەیێ پەیدا دكەت، هەروەسا دیموكراسی ب رامانا هەڤپشكیێ دهێت، دیموكراسی ژی ب رامانا هەبوونا تە دهێت د دروستكرنا بڕیارێدا.تێگەهشتنا بنەرەتییا كوردان كاركرنە ژ پێخەمەت دیموكراسیێ. كورد هەردەم ژ پێخەمەت لامەركەزییەتێ خەبات كریە، ئانكو لامەركەزییەت، ئەڤجا چ جوگرافی بیت یان د دروستكرنا بڕیارێدا یان د هزركرنێ و فرەهیێدا بیت. ئەڤە ژی گەهشتە ئەنجامێ ئەرێنی، كو ب رێكا دەستووری فیدرالییەت هاتە چەسپاندن. فیدرالییەت د واقعدا ب وێ رامانێیە كو سیستەمێ ئیراقێ دڤێت سیستەمەكێ فیدرالی بیت، ب رامانا دابەشكرنا دەستهەلاتێ و سامانی د ناڤبەرا ناڤەندێ و هەرێماندا».
وەزیرێ دەرڤەیێ ئیراقێ باس ل وێ چەندێ ژی كر» ئەز ل بەغدا رۆژانە رەفتارێ ل گەل مەركەزییەتێ دكەم. ئەو كەلتوورە ل بەغدایێ هەی كەلتوورەكێ مەركەزییە، ئەز باسێ كەلتووری دكەم نەك كەسان. قانوون ژی مەركەزینە، ل ڤێری ژی كێشەیا مەزن دبینین. كورد د شرۆڤەیێن خوە دا پشتبەستنێ ب دەستووری و د دەستووریدا ژی فیدرالی و لامەركەزییەت رۆهنە».
وی ئەندامێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی ئەوژی بەرچاڤكر» ل بەغدا پشتبەستن ب قانوونان دهێتە كرن، دزانی بۆچی؟ چونكە د دەستووریدا زێدەتر ژ50 مادەیێن دەستووری هەنە كو پێدڤی ب وێ چەندێ نە ببنە قانوون. ژ ئەنجامێ دەرنەكرنا قانوونان بۆ ڤان مادەیان، كو ئەڤە ژی كێشەیا جڤاتا نوونەرانە، ڤالاتییەكا قانوونی دروست بوویە. دەمی ڤالاتییا قانوونی هەبیت، مادەیەكا دەستووری هەیە كو دبێژیت دەمێ ڤالاتییا قانوونی هەبیت بۆ مادەیەكا دەستووری، دڤێت بزڤرین بۆ قانوونێن كەڤن. قانوونێن كەڤن ژی هەموو مەركەزی نە و ژێدەرێن پترییا وان ژ هزرا حزبا بەعسە. ل ڤێرێ ناكۆكییە».
سەبارەت دانوستاندنێن بەری یێن هەڤپەیمانییا ئیدارەیا دەولەتێ بۆ پێكئینانا كابینەیا سودانی و چارەسەركرنا كێشەیێن هەلاویستی، فوئاد حسێن گوت» مە پێشنیاز كر كو چەندین مادەیێن سەرەكی د دەستووریدا بهێنە گوهۆڕین بۆ قانوونان. بۆ نموونە، مە قانوونا پەترۆلێ پێشنیازكر و ل رێككەفتنا سیاسی بۆ پێكئینانا ڤێ حوكمەتێ، مە گوت دڤێت قانوونا پەترۆلێ د دەمێ شەش مەهاندا بهێنە دەركرن، بەلێ نەهاتە دەركرن، نە تنێ ژ ئەگەرێ حوكمەتێ، بەلكو رەوشا جڤاتا نوونەران ژی كارەستبارە. مە پێشنیازا دەركرنا قانوونا جڤاتا فیدرالی كربوو. د راستیدا دەستوور دووپاتیێ ل وێ چەندێ دكەت كو جڤات هەنە، جڤاتا نوونەران و جڤاتا فیدرالی، جڤاتا فیدرالی ژی دێ بیتە جڤاتا سەرەكی بۆ هەرێم و پارێزگەهان، بەلێ نەهاتە دامەزراندن».
وەزیرێ دەرڤەیێ ئیراقێ هەر سەبارەت وێ چەندێ بەرچاڤكر» د راستیدا مە كێشە د وەرگێرانا دەستووری بۆ قانوونان هەیە. ئەز چارەسەریێ د وێ چەندێدا دبینم كو دڤێت د دەمێ داهاتیدا جڤاتا نوونەران دەست ب دەركرنا ڤان قانوونان بكەت، بەلێ دەركرنا ڤان قانوونان ژی پێدڤی ب كەلتوورەكێ دەستووری هەیە، كو مخابن كەلتوورێ دەستووری یێ كێمە و كەلتوورێ مەركەزی ل ئیراقێ یێ زالە».
ڤەكێشانا پارتی ژ بەغدا
ل دۆر ئەگەرێ ڤەكێشانا پارتی ژ پرۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ ژ ئەگەرێ چارەسەرنەكرنا پرسا مووچەیێ فەرمانبەران، فوئاد حسێن گوت» بێگومان ئەز یێ د سەركردایەتییا پارتیدا، ئەندامێ مەكتەبا سیاسی مە، ئەڤ پرسین كو سەرۆك مەسعود بارزانی ب ئاشكرایی باس لێ كرین، ل كۆمبوونێن مەكتەبا سیاسی دا ژی هاتنە باسكرن. ل وێری گەنگەشەیەكا رۆهن ل سەر ڤێ پرسێ هەیە و من ژی بۆچوونا خوە د چارچۆڤەیێ مەكتەبا سیاسیدا دەربڕیە. نەشێم بێژمە تە. ئەڤە تشتەكێ ناڤخوەییە و هەڤبەندی ب سەركردایەتییا پارتیڤە هەیە».
