په‌رتووكخانه‌یا نڤیسه‌ران
موسه‌ده‌ق تۆڤی
د هه‌فتیێن چووییدا په‌رتووكخانه‌یا نڤیسكار و وه‌رگێرێ مه‌زن (د.عه‌زیز حه‌ریری 1947 – 6 حزیران 2022) یه‌ك ژ مژارێن سه‌ره‌كیێن راگه‌هاندن و سوشیال میدیایا كوردی بوو، مژار ل دۆر چاوانییا سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل په‌رتووكانه‌یا وی، بریارا دادگه‌هێ ل سه‌ر فرۆشتنا وێ، بگر و ڤه‌كێشا ناڤبه‌را مالبات و میراتگرێن وی ل سه‌ر په‌رتووكخانه‌یێ، د ئه‌نجامدا سه‌رۆكاتییا هه‌رێما كوردستانێ و حكومه‌تا هه‌رێمێ كه‌تنه د ناڤا مژارێدا و بریار دا په‌رتووكخانه‌یێ بكرن وه‌ك په‌رتووكخانه‌یه‌كا گشتی سه‌رده‌ری دگه‌لدا بێته‌كرن و هه‌موو خه‌لك مفای ژێوه‌رگرن.
سه‌ره‌ده‌رییه‌كا لۆژیكی و به‌رئاقل و د به‌رژه‌وه‌ندییا گشتیدا بوو، ڤێ سه‌ره‌ده‌ریێ بیرا من ل بیرۆكه‌كێ ئیناڤه كو ده‌مه‌كه من هزر لێدكر و من ل به‌ربوو وه‌ك پێشنیاز دانمه به‌رچاڤێن كارگێرییا پارێزگه‌ها دهۆكێ و سازیێن ره‌وشه‌نبیری و هۆنه‌ری ، ئه‌و ژی ئاڤاكرن و دامه‌زراندنا په‌رتووكخانه‌یه‌كێ یه ل ژێر ناڤێ (په‌رتووكخانه‌یا نڤیسه‌ران). دبیت كه‌سانه‌ك بێژن: مه په‌رتووكخانه‌یا گشتییا به‌درخانییان هه‌یه كه‌س پویته پێناكه‌ت و كته‌كا كێم نه‌بن كه‌س سه‌ره‌دانا وێ ناكه‌ت. گۆتنه‌كا راسته و به‌ری گه‌له‌كان ئه‌ز هه‌ست پێدكه‌م، به‌لێ ڤێ ره‌و‌شێ هۆكارێن خوه هه‌نه و هۆكارێن چاره‌سه‌ركرنا وێ ژی هه‌نه، به‌لێ باژێره‌كێ مه‌زنێ وه‌ك دهۆكێ كو ب سه‌دان دبستانێن قوناغێن جودایێن خواندنێ و چه‌ند زانكۆ و په‌یمانگه‌هان و ده‌هان سه‌نته‌ر و سازیێن ره‌وشه‌نبیری ب خوه‌ڤه دگریت پێدڤی ب پتر ژ په‌رتووكخانه‌كێیه و چه‌ند په‌رتووكخانه لێبن دێ مفایه‌كێ پتر ژێ هێته‌وه‌رگرتن.
په‌رتووكخانه‌یا ئه‌ز پێشنیاز دكه‌م دێ په‌رتووكخانه‌كا جودابیت، ب هه‌مان شێوه‌یێ په‌رتووكخانه‌یێن دی دێ سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل په‌رتووكان و خوانده‌ڤان كه‌ت، به‌لێ جوداهییا وێ دگه‌ل په‌رتووكخانه‌یێن دیتر دێ ئه‌و بیت تنێ په‌رتووكێن نڤیسه‌رێن وه‌غه‌ركری و ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كی د ژیانا خوه دا په‌رتووكێن خوه به‌خشینه په‌رتووكخانه‌یێ هه‌مبێزكه‌ت، دبیت جاره‌كا دی هنده‌ك بێژن په‌رتووكخانه‌یا به‌درخانییان ئه‌ڤ كاره یێ كری. راسته ئه‌ڤ كاره یێ كری، به‌لێ یێ سه‌ركه‌تی نه‌بوویه، په‌رتووكێن چه‌ند نڤیسه‌رێن وه‌غه‌ركری یێن هه‌مبێز كرین، به‌لێ هه‌مبیزكرنا وان په‌رتووكان و سه‌ره‌درییا دگه‌لدا هاتییه‌كرن بوویه ئه‌گه‌ر هنده‌ك ژ وان په‌رتووكان به‌رزه‌ببن و هنده‌ك ئاریشه د ناڤبه‌را په‌رتووكخانه‌یێ و میراتگرێن نڤیسه‌ران دروست ببن، یا پتر جهێ سه‌رنجێ په‌رتووكخانه‌یا به‌درخانییان هند جێگه و بیاڤ نه‌ماینه په‌رتووكان ژ كه‌سه‌كی وه‌رگریت و پولێنبكه‌ت.
ده‌مێ ئه‌ز پێشنیازا ڤێ په‌رتووكخانه‌یێ دكه‌م ئه‌ز د دلێ گه‌له‌ك ژ نڤیسه‌رێن به‌هدیناندامه كو خه‌ما وان په‌رتووكێن وانن پشتی مرنێ و گه‌له‌كان ئه‌و خه‌ونه دگه‌ل خوه برینه د گۆریدا و دوورنابینم یێن دی ژی ببه‌ن. گه‌لۆ چ تێدایه ژ میراتێ هه‌رنڤیسه‌ره‌كی تنێ په‌رتووكێن وی بۆ هه‌مووان بن، ل جهه‌كی بێنه‌پاراستن و نڤشه‌ك پشتی وی مفای ژێ وه‌رگریت.
په‌رتووكخانه‌یا نڤیسه‌ران دێ تایبه‌تمه‌ندییه‌ك هه‌بیت، ئه‌و ژی ئه‌و دێ بیته میراتگرێ په‌رتووكێن هه‌روه‌غه‌كرییه‌كی چ دژیانا وی دا بیت چ پشتی مرنێ ب ره‌زامه‌ندییا نڤیسه‌ری و مالباتا وی. باوه‌ردكه‌م ئه‌ڤ په‌رتووكخانه‌یه ب شێوازه‌كێ هه‌ژی و ل دووڤ پێدڤییاتیێن په‌رتووكخانه‌یان بێته‌ئاڤاكرن دێ په‌رتووكێن گه‌له‌ك نڤیسه‌رێن هێژ د ژیانێدا هه‌مبێزكه‌ت، بێگومان په‌رتووكێن نڤیسه‌رێن دی ژی پشتی ده‌مه‌كی دێ لێزێده‌بن. د شیاندایه ئه‌ڤ په‌رتووكخانه‌یا ببیته موزه‌خانه‌یه‌ك بۆ كۆمكرن و پاراستنا هه‌رتشته‌كێ دی یێ په‌یوه‌ندی نڤیسه‌ریڤه هه‌بیت د وارێ نڤیسینێدا و تایبه‌تمه‌ندییا په‌رتووكخانه‌یێ دێ گرنگییه‌كا تایبه‌ت ب ژیاننامه‌یا نڤیسه‌ری، پولێنكرنا به‌رهه‌مێن وی و وێنه و دیكیۆمه‌نتێن نڤیسه‌ری، هه‌روه‌سان د شیاندایه ئه‌ڤ په‌رتووكخانه‌یه ببیته جهه‌ك تایبه‌ت ب ئه‌لكترونیكرنا به‌رهه‌مێن نڤیسه‌رێن وه‌غه‌ركری و گێرانا هنده‌ك چالاكیێن ره‌وشه‌نبیری و ساخكرنه‌ڤا سالڤه‌گه‌رێن نڤیسه‌ران و هه‌لكه‌تێن ره‌وشه‌نبیری. ل داویێ دبێژم دشیاندایه په‌رتووكخانه‌یا نڤیسه‌ران ببیته سه‌نته‌ره‌كێ ره‌وشه‌نبیری و به‌رێ خه‌لكه‌كی ژ هنده‌ك جهێن چ مفا تێدا نه‌ی بده‌ته ڤی جهێ ره‌وشه‌نبیری. نابینم كاره‌ك بیت ئه‌نجامدانا وی یا دژوار بیت و پێدڤی ب مه‌زاختییه‌كێ زێده‌بیت و ئه‌ز دبینم ب ستافه‌كێ كه‌سێن كارا و دلسوز د كاریدا دێ سه‌ركه‌تنێ ده‌ستڤه ئینیت و دشیاندایه د هنده‌ك ده‌لیڤاندا مفا ژ كه‌سێن خوه‌به‌خش ژی بێته وه‌رگرتن.
