گرنگیا ئەنجامدانا پشكنینێن به‌رى هه‌ڤژینیێ
بێوار شكری:
د. فهد عبدالوهاب، تایبه‌تمه‌ندێ نه‌خۆشیێن خوینێ دیاركر پرۆگرامێ پشكنینا به‌رى پێكئینانا هه‌ڤژینیێ ل كوردستانێ ژ په‌رله‌مانى ده‌سپێكریه ل سالا 2008 وه‌ره كا چ پشكینین تێدا هه‌نه و یێن گرنگ دناڤدانه، وه‌ك پشكنینا ته‌لاسیمیا، چونكو 4-6% ژ خه‌لكێ مه هه‌لگرێن ئه‌ڤێ نه‌خۆشیێ نه و نه‌خۆشیا کێمخوینیا مه‌نجه‌لى 1-2% خه‌لكێ مه هه‌لگرێ ڤێ نه‌خۆشیێ یه، و هنده‌ك نه‌خۆشیێن ڤه‌گر وه‌ك ڤایرۆسێ مێلاكێ جورێ بى و سى و ڤایرۆسێ ئیدزێ و دگه‌ل جورێ خوینێ، و بۆ هه‌ر كه‌سه‌كى دهێنه‌كرن یێ ژیانا هه‌ڤژینیێ پێكبینت، وگۆت: هەکە ئێك هه‌لگرێ ته‌لاسیمیا بیت ب تنێ دخوینێ دا هه‌بیت، ئانكو جینه‌ك هه‌بیت و جینێ دى یێ نورمال بیت و ئێك كاردكه‌ت و ئێك كارناكه‌ت چ مه‌ترسى لسه‌ر نینن، به‌لێ هەکە كور و كچ هه‌ردو هه‌لگربن ل وى ده‌مى دێ مه‌ترسى ل سه‌ر پێكئینانا خێزانێ دروست بیت د وى ده‌مى دا دبیت 25% زارۆیێن وان تووشى ته‌لاسیمیا مه‌زن ببن و پێدڤى ب خوینێ ببن، وگۆتژى: ده‌مێ كور و كچ هه‌ردو هه‌لگر بن به‌رى پێكئینانا هه‌ڤژینیێ هه‌موو زانیارى ل سه‌ر مه‌ترسیێن ڤان نه‌خۆشیان بو دهێنه گوتن پشتى هه‌ڤژینیێ، و پشتى بو دهێته گوتن هه‌ر بێژن ئه‌م دێ هه‌ڤژینیێ پێكئینن، و ل دوووڤ وان ڤه‌كۆلینێن هاتینه‌كرن ل دهۆكێ 90% ژوان كه‌سێن دیاردبن كو هه‌ڤژینیا وان یا مه‌ترسىداره و هه‌ردوك هه‌لگرن شه‌هیانا خۆ دكه‌ن و 10% بتنێ ژێك دچنه پاش و هه‌ڤژینیێ پێكنائینن، ل وى ده‌مى تشته‌ك هه‌یه دبێژنێ شیره‌تكاریا ویراسى دگه‌ل وى كه‌سى دبێژنێ و نه‌ئینانا زارۆیان یا دووره ژ راستیێ، به‌لێ ئه‌گه‌ر وان پلانا ئینانا زارۆیان هه‌بیت دو رێك یێن هه‌ین یا ئێكێ ده‌مێ دوگیانى چێبوو پێدڤیه پشكینین بو بهێنه‌كرن ژ حه‌فتیا 14 بهێته پشكنینكرن كا ئه‌و زارۆكێ دزكێ دایكێ دا هه‌لگره یان ساخله‌مه یان نه‌خۆشیا مه‌زن هه‌یه، پشتى هینگێ دێ بریارا خۆ ده‌ن، یا دوێ دبێژنێ زه‌رع یا زارۆكێن بلورى بشێوه‌یه‌كێ پێشكه‌فتى وان جینا زه‌رع دكه‌ن ئه‌وێن ئه‌ف نه‌خۆشیه هه‌یى، و جیاوازى دناڤبه‌را هه‌ردو رێیان دا تێچوویێ وان زێده‌تره.
د.فهد عبدالوهاب زێده‌تر گۆت: باشترین ده‌م بو پشكنینا هه‌ڤژینیێ ئه‌وه سێ تا شه‌ش هه‌یڤان به‌رى شه‌هیانێ، چونكو ئه‌گه‌ر مه پشكنینێن ته‌لاسیمیا یان ڤایرۆساتا كرن ئه‌گه‌ر ئێك ژ وان ده‌ركه‌فت هه‌لگرێ ڤان ڤایرۆسا و یێ سى چاره‌سه‌رى یا هه‌یى و لایه‌نێ دى ڤاكسینێ وه‌رگریت ئه‌ف چاره‌سه‌ریا هه‌نێ سێ تا شه‌ش هه‌یڤان پێدڤیه چاره‌سه‌ریا ڤێ ئاریشێ بكه‌ن پاشى شه‌هیانا خۆ بكه‌ن، و پشكنینێن جیناتا ژی هنده‌ك جارا ئه‌م پێدڤى ب پشكنینێن پێشكه‌فتى نه و ئه‌وژی گیرۆ دبن ره‌نگه هه‌یڤه‌ك یان دو هه‌یڤ پێدڤێن ژبه‌ر هندێ سێ تا شه‌ش هه‌یڤان باشترین ده‌مه بو پشكنینێن به‌ر هه‌ڤژینێ.
