زارۆك و ئەنترنێت
ئاشتی سالح
ل ڤێ سەردەمێ دیجیتالی، ئەنترنێت بوویە بەشەك گرنگ ژ ژیانا مە یا رۆژانە، نەخاسمە بو زارۆكان، زارۆك ل دووف گەهشتن و پێشكەفتنا تەكنەلۆژیایێ پتر پێ ڤە دگرن و ئەڤە هندەك جاران بابەتەكێ مەترسیدارە، ئەنترنێت هەم ژێدەرەكێ زانینێ یە و هەم ژی دشێت ببیتە جهێ زیانێ بو زارۆكێن مە.
زارۆكێن نوكە پتر ژ زارۆكێن دەمێن بەری ب شارەزاینە د بیاڤێ تەكنەلۆژیایێ دا و ئەوان شیانێن فێربوونا زوو هەیە. دەمێ زارۆك كیبورد و ماوسێ بكاردئینن، وان تشتەكێ دروست دكەن و دفێربن، لێ مەترسی هەنە كو پێدڤیە دایك و باب هەردەم هاژێ هەبن.
ئەرێنیێن ئەنترنێتێ بو زارۆكان گەلەكن، ئەو دشێن ب رێكا ئەنترنێتێ پتر پەرتووكان بخوینن، ڤیدیۆ یێن فێركرنێ ببینن، و پتر ل سەر جیهانا دەرڤە بزانن، زارۆك هەروەسا دشێن ب رێكا گێم و ئەپێن فێركرنێ هزرا خۆ بكاربینن، ئەنترنێت رێ ددەت زارۆك ب هەڤالێن خۆ پەیوەندیێ بكەن، ب تایبەتی ل دەمێ نەخۆشی و بەلاڤبوونا ڤایرۆسان.
لێ نەرێنیێن ئەنترنێتێ ژی هەنە، گەلەك زارۆك دەما زێدە ددەنە ئەنترنێتێ و ئەڤە دبیتە ئەگەرێ كێمبوونا چالاكیێن جەستەیی، دایك و باب دڤێت ژمارا دەمژمێران دیاربكەن دا زارۆك سنوردار بن، هەروەسا ئەنترنێت جهەكە كو مرۆڤ دشێت راستی نەڤیانێن نە باش بیت. زارۆك دشێن راستی كەسێن خراب بێن، یان راستی پەیڤێن نەجوان بێن، یان ژی وێنە و ڤیدیۆ یێن نە باش ببینن.
كێشەیەكا دی ئەوە كو زارۆك دشێن تووشی ئالودەبوونا ئەنترنێتێ ببن، ئەڤ كێشە دبیتە ئەگەرێ كو زارۆك دەست ژ گەلەك چالاكیێن دی یێن گرنگ بەردەن وەكی خواندن و تێكەلبوونا جڤاكێ، زارۆكێن ئالودەبوویی دشێن ببنە ئەگەرێ نیگەرانی و پەریشانیا خواندنێ و ل دووف ڤەكۆلینان ئەو زارۆكێن پتر ژ چار دەمژمێران د رۆژەكێ دا ل بەر ئەنترنێتێ دبۆرینن، تووشی كێشێەین زێدە یێن دەروونی و سەرەدەریێ ببن.
هەروەسا جۆرێ وی ناڤەرۆكی یێ زارۆك ل سەر ئەنترنێتێ دبینن یان گوهداری لێ دكەن ژی گەلەك گرنگە، گەلەك ماڵپەر و ئەپ هەنە كو راستەوخۆ ب رێكا بازرگانیا ئۆنلاین زارۆكان دكەنە ئارمانج و ب شێوەكێ نە دروست كارتێكرنێ ل هزرا زارۆكان دكەن، زارۆك ب خۆ نوزانن كا كیژ تشت باشە و كیژ خرابە و ل ڤێرێ رۆلێ دایك و بابان ژ هەموویێ گرنگترە.
رێكێن زێدە ژی هەنە بۆ پاراستنا زارۆكێن مە ل سەر ئەنترنێتێ. بۆ نموونە، دایك و باب دشێن ئامرازێن كۆنترۆلا دایك و بابان بكاربینن دا چاڤدێریا وان بكەن كا زارۆك چ دبینن و دخوینن ل سەر ئەنترنێتێ، هەروەسا وەختێ ئینتەرنێتێ سنوردار بكەن و ماڵپەرێن نە گونجای قەدەغە بكەن.
