قانوونا هەلبژارتنان یا نوكە كار پێ دهێتە كرن بەرەڤاژی مادەیا 49 یا دەستوورێ ئیراقێیە
دادوەرەكێ بەرێ یێ دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ راگەهاند: قانوونا نوكە یا هەلبژارتنێن ئیراقێ یا نەدادپەروەرانەیە و بنەمایێ ڤێ نەدادپەروەریێ ژی بۆ بەلاڤكرنا بازنەیێن هەلبژارتنان دزڤریت، نەك سیستەمێ سانتلیگۆی.
عەبدولرەحمان زێباری، دادوەرێ بەرێ ل دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ گوت» ئەو قانوونا نوكە بۆ هەلبژارتنان كار پێ دهێتە كرن بەرۆڤاژی مادەیا 49 یا دەستوورێ ئیراقێیە».
ناڤبری ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» ب گۆڕەی دەستووری پێدڤییە ئەندامێن پەرلەمانی نوونەرایەتییا هەموو مللەتێ ئیراقێ بكەن، بەلێ ژ ئەگەرێ سیستەمێ فرەبازنەیی مافێن دەستووری یێن مللەتێ ئیراقێ د بنپێكری نە».
هەڤدەم زێباری رۆهنكر ژی» بابەتێ نەدادپەروەرییا قانوونا هەلبژارتنان هەڤبەندی ب سیستەمێ سانتلیگۆی ڤە نینە، بەلكو هەڤبەندی ب بەلاڤكرنا بازنەیێن هەلبژارتنان د ئیراقێدا هەیە».
عەبدولرەحمان زێباری ئاماژە ب مادەیا 49 ژ دەستوورێ ئیراقێ كر و گوت» دەستوور دبێژیت ئەندامێ پەرلەمانی نوونەرایەتییا هەموو مللەتێ ئیراقێ دكەت، نەك تنێ دەڤەرا خوە، ئەڤە ژی وێ چەندێ دگەهینیت كو پێدڤییە ئیراق ئێك بازنەیا هەلبژارتنان بیت».
زێباری دیرۆكا قانوونێن هەلبژارتنان ل ئیراقێ بەرچاڤكرن و و گوت» ل سالا 2004 دەمێ قانوونا هەلبژارتنێن جڤاتا نیشتمانی دەرچووی، ئیراق كربوو ئێك بازنە و د ئەنجامدا هەڤپەیمانییا كوردستانی نێزیكی 80 كورسی ب دەستڤەئینان».
ل دووڤ گوتنا وی دادوەرێ بەرێ ل دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ، دەستهەلاتدارێن بەغدایێ ب گۆڕەی بەرژەوەندیێن سیاسی یێن خوە سیستەمی د گوهۆڕن و گوت» بۆ نموونە ل هەلبژارتنێن سالا 2021 كو باسكێ سەدری بالا دەست بوو، ئیراق بوو 83 بازنە، بەلێ پشتی ڤەكێشانا سەدرییان، دەستهەلاتدارێن نوو زڤرین بۆ سیستەمێ پارێزگەهان، چونكە د بەرژەوەندییا واندا بوو».
دوپاتی ل وێ چەندێ ژی « ئەڤ گوهۆڕینێن بەردەوام كارەكێ نەدادپەروەرانە و نە لۆژیكییە و هەتا رادەیەكێ مەزن دژی بنەمایێن دەستوورییە ژی».
زێباری چارەسەرییەكا بنەڕەتی بۆ ڤان كێشەیان ل ئیراقێ بەرچاڤكر و گوت» بابەتەكێ گرنگتر ژ ئێك بازنەیی و فرەبازنەییێ، ئەوژی دامەزراندنا جڤاتا فیدرالییە، هەكە ئەڤ جڤاتە بهێتە پێكئینان، كو نوونەرایەتییا هەرێم و پارێزگەهان دكەت ل سەر بنەمایێ هەڤسەنگیێ نەك هەژمارە، دێ بیتە فلتەرەكێ دی بۆ قانوونان وگەرەنتییەك بۆ پاراستنا مافان».
ل دوماهیێ عەبدولرەحمان زێباری رەخنە ل نەبوونا ئیرادەیا سیاسی ل بەغدا گرت بۆ بجهئینانا دەقێن دەستووری و گوت» كێشە نەبوونا ئیرادەیا سیاسییە ل بەغدا بۆ بجهئینانا وان سۆزێن كو د بەرنامەیێ حكومیدا هاتین، لەوما پێدڤییە میكانیزما گونجای و فشارا سیاسی، هەتا ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی ژی هەبیت، بۆ پشتڕاستبوون ژ بجهئینانا مادەیێن دەستووری».
دهێتە زانین، سیستەمێ فرەبازنەیی هەلبژارتنان، شێوازەكە كو تێدا وەلات یان هەرێمەك بۆ چەندین یەكەیێن جوگرافی یێن جودا دهێتە بەلاڤكرن كو پێ دهێتە گوتن» بازنەیێن هەلبژارتنان» . ل هەر ئێك ژ ڤان بازنەیاندا، دەنگدەر نوونەرێن تایبەت ب دەڤەرا خوە بۆ پەرلەمانی یان هەر جڤاتەكا دی یا قانووندانانێ د هەلبژێرن. بەلێ د سیستەمێ ئێك بازنەییدا، هەموو وەلات یان هەرێم وەك ئێك بازنەیێ مەزن دهێتە هەژمارتن و دەنگدەر دەنگی ب لیستەكا نیشتمانی یا پارتان ددەن و نوونەر ل سەر ئاستێ گشتی دهێنە هەلبژارتن، نەك وەك نوونەرێن دەڤەرەكا دیاركری.
