شێخ عەبدولسەلام بارزانی و سەرخوەبوونا كوردستانێ
ئازاد عزەدین سەعدو
د دیرۆكا كورد و كوردستانێ دا چەندین سەركردەیێن قەهرەمان سەرێ خۆ بۆ رزگاركرنا وان دانایە، وەكو شێخ عەبدولسەلام بارزانی، شێخ سەعیدێ پیران، بارزانیێ نەمر..هتد، ل دەمێ روژهەلاتناس «ویگرام»، سەرەدانا شێخ عەبدولسەلام بارزانی دكەت، شێخ عەبدولسەلام داخوازێ ژ وی دكەت بۆ وی دیدارەكێ ل گەل پاشایێ بریتانیا یێ وی سەردەمی یێ بناڤێ جۆرج رێكبێخیت، دەمێ شێخ عەبدولسەلامی ئەڤ داخوازە ژ ویگرامی كری، ویگرامی گۆتە شێخی: بۆچی تە دڤێت تو پاشایێ بریتانیا ببینی؟. شێخ عەبدولسەلامی كەرەم كر: من دڤێت وی ببینم داكو ل گەل وی باسێ (سەرخوەبوونا كوردستانێ) بكەم، ئەڤە ژی بەلگەیەكێ هەرە ب هێزە كو شێخ عەبدولسەلام بارزانی دڤیا ل گەل حوكمەتا بریتانیا یا وی سەردەمی داخوازا سەرخوەبوونا كوردستانێ بكەت.
پشتی چەندین سەرەدانان، دیدار و كۆمبوون ل گەل كەسایەتیێن كوردستانێ ئەنجامداین، یا ژ هەمیان گرنگتر، كو د هەردو پەرتووكێن جەنابێ سەرۆك مسعود بارزانی دا ژی هاتی (بۆ مێژوو. بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ـ ب1) ل سالا 1907 ل مالا شێخ نووردین بریفكانی سەرۆكێ (تەكیا قادری)، ل وێرێ شێخ عەبدولسەلامی چەندین سەرۆك هۆز و ریهسپیێن كورد گازی داخوازكرنە كۆمبوونەكێ و ب فەرمی ب رێكا تلگرافێ داخواز ژ ئیمبراتوریەتا ئۆسمانی كر كو:
1 ــ زمانێ كوردی ل دەڤەرێن كوردستانێ ببیت زمانێ فەرمی.
2 ــ خواندن ل خواندنگەهێن كوردستانێ ب زمانێ كوردی بیت.
3 ــ ئەو باجەیێن ژ خەلكێ كوردستانێ دهێتە وەرگرتن بو خزمەتگوزارییان بهێنە مەزاختن ل كوردستانێ بۆ چێكرنا خواندنگەهان و رێكێن هاتن و چوونی.
4 ــ قائیمقام، رێڤەبەرێن ناحیا و كاربدەستێن ل دەڤەرێن كوردستانێ كار دكەن دڤێت زمانێ كوردی بزانن.
5 ــ ما دەم دەولەتا عوسمانی ئیسلامە، دڤێت بریارێن دەولەتێ ل دویڤ شەریعەتێ ئیسلامێ بن.
وەكو داخوازیێن نەتەوی ل وی سەردەمی دانەیەك ژ ڤێ تلگرافێ بۆ هندەك سەركردەیێن كوردستانێ وەكو: شێخ عەبدولقادر عوبەیدوللاێ نەهری، ئەمین عالی بەدرخانی و شەریف پاشای فرێ دكەت، داكو ل دۆر ڤان داخوازیێن هاتینە كرن ئاگەهدار بن.
دەمێ ئەڤ تلگرافە گەهشتییە بابولعالی ل ئیستەنبولێ، ئێك سەر وان (نەفیر عام)، ل كوردستانێ راگەهاند و ل شێخ عەبدولسەلامی گەریان، شێخ عەبدولسەلام بەر ب رۆژهەلاتێ كوردستانێ ڤە چوو و ل گەل سمایل ئاغاێ شكاكی سەركردەیێ رۆژهەلاتێ كوردستانێ پێكڤە چوون بۆ دیتنا نوونەرێ قەیسەرێ رۆسی ل تەفلیسێ، هەردو پێكڤە نوونەرێ قەیسەڕێ رۆسی دبینن و بابەتێ سەرخوەبوونا كوردستانێ دگەل دكەن، و نوونەرێ قەیسەری رۆسی پەیمان دایێ كو پشتەڤانیێ ل داخوازیێن وی بكەن، گەلەك مخابن ل دەمێ زڤرینێ ل گوندەكێ سنووری یێ ل سەر رێكا ورمێ یێ بناڤێ (گەنگەچین) ژ لایێ هندەك خەلكێ وی گوندی ڤە دهێتە گرتن، و ل گوندێ (سێرۆ) یێ ل سەر سنوورێ باكورێ كوردستانێ رادەستی عوسمانیا دكەن، پاشان ڤەدگوهێزن بۆ باژێرێ مووسل، پشتی دادگەهەكرنێ ل سەر وان داخوازیێن وی ژ ئیمبراتوریەتا عوسمانی كرین، ل 14/ 12/ 1914 دهێتە سێدارەدان، و پشتی وی چەندین گوهورینێن مەزن ل كوردستانێ و جیهانێ روی ددەن وەكو:
1 ــ شەڕێ جیهانی یێ ئێكێ ژ سالا 1914 ــ 1918.
2 ــ سەركەفتنا شۆرشا ئوكتوبەرێ ل روسیا دژی قەیسەرێ رۆسی ل سالا 1917.
3 ــ روخانا ئیمبراتوریەتا عوسمانی ل سالا 1918.
4 ــ رێكەفتناما سیڤەر ل سالا 1920؛ و دانپێدان ب مافێن كوردان د مادەیێن (62، 63 و 64)، یێن د ڤێ رێكەفتنامێ دا.
5 ــ رێكەفتناما لۆزان ل سالا 1923، و هەلوەشاندنا وان مافێن ب كوردان هاتینەدان د رێكەفتناما سیڤەر دا و دابەشكرنا كوردستانێ بۆ چار پارچان.
سەرەرای ڤان هەمی رویدانێن چێبووین رێبازا شێخ عەبدولسەلام بارزانی؛ ما وەكو زێبازەكا بەردەوام ل سەر وان بیروبارێن پیروزێن كوردستانی، و شێخ ئەحمەد بارزانی سەركێشییا ڤێ رێبازێ هەر ژ سالا 1919 ــ 1932 وەرگرت، پاشی بارزانیێ نەمر سەركێشییا ڤێ رێبازێ وەرگرت ل شۆرشا دووێ یا بارزان ژ سالا 1943 ــ 1979، پاشان جەنابێ سەرۆكێ هێژا كاك مەسعود بارزانی سەركێشییا ڤێ رێبازێ وەرگرت، و مەزنترین سەركەفتن د دیرۆكا كوردستانێ دا تۆماركرن هەر ژ سەردەمێ ژ شۆرشا گولان ل سالا 1979 تاكو نوكە و مەزنترین پێنگاڤا جەنابێ وی بۆ سەرخوەبوونا كوردستانێ ئەنجامدانا ریفراندۆمێ بۆ ل 25/ 9/ 2017. هەمی خەبات و بەرخۆدانێن بارزان، ژ سەردەمێ شێخ عەبدولسەلامێ نەمر تاكو نوكە بۆ بدەستڤەئینانا مافێن كورد و كوردستانییانن و ئەڤ رێباز و خەباتە دێ هەر بەردەوام بیت تاكو هەمی مافێن نەتەوی و نشتیمانی یێن كوردستانی بدەستڤە دئینیت، ل سالڤەگەرا شەهیدبوونا شەهیدێ سەرخوەبوونێ هزار سلاڤ ل گیانێ وی و هەمی شەهیدێن بزاڤا رزگاریخوازا كوردی بن.
