جگارەکێشان و مەترسیێن وێ ل سەر پەنجەشێرێ
ئه‌ڤرۆ نيوز:
جگارەکێشان کوژەکەکێ بێ دەنگە و دیسا کوژەکەکێ نھێنی یە و ئێک ژ مەزنترین مەترسیانە کو مرۆڤ تووش دبیتێ و ئەگەرێ ئێکێ یێ مرنێ یە ل سەرانسەری جیھانێ، دھێتە پێشبینی کرن کو ل سالێن بھێت رێژا مرنێن ژ ئەنجامێ وێ پەیدادبن ھێشتا زێدە ببیت، ب تایبەت ژی ل وەلاتێن پاشکەفتی کو بووینە ئارمانجا ستراتیژیێن کومپانیێن جگارەیان پشتی کو دەلیڤەیێن وان دناڤ وەلاتێن پیشەسازی دا کێم بووین ژبەرکو خەلکێ وەلاتێن پێشکەفتی زیانێن جگارەکێشانێ زانین و گەلەک باجە ل سەر ھاتە سەپاندن و دیسا گەلەک کێشەیێن قانوونی ژی ل سەر وان کومپانیان ھاتنە تومارکرن، لەورا وان کومپانیا دەست ب بەلاڤکرنا کارێن خوە کر ل وەلاتێن پاشکەفتی و رێژا زێدەبوونا ب کارئینانا وان ب شەش جارا پتر لێ ھاتیە و ژمارا کەسێن ژ ئەگەرێ جگارەکێشانێ ژی گیانێ خوە ژ دەست ددەن بۆ نموونە ل سالا 1955 دۆرێن 500 ھزار کەسان ژئەگەرێ جگارەکێشانێ گیانێ خوە ژ دەست دابوو بەلێ پێشبینی دھێتە کرن ل سالا 2020 بگەھیتە 10 ملیون کەسان و ژوانژی حەفت ملیون کەس دێ ل جیھانا سیێ بن، ھەر ئەو راپۆرت دیاردکەن ژی کو ژمارا جگارکێشان ل جیھانێ بگەھیتە ملیارەک و 100 ملیون کەسان کو 800 ملیون ژوان دێ ل جیھانا سیێ بن، ھەروەسان دیاردکەت کو جگارەکێشان بەرپرسیارە ژ مرنا 90% ژ ئەگەرێ پەنجەشێرا سیھان ل جیھانێ و 30% ژ ھەموو حالەتێن پەنجەشێرێ ژوانژی پەنجەشێرا سیھێ و دەڤی و سوریلانچکێ و گەدەی و قولونێ، ئەڤە ژبلی کو جگارەکێشان ئەگەرێ پەیداکرنا گەلەک ئاریشەیێن دی یێن ساخلەمیێ یە وەکو جلتا مێشکی و ئێشێن دلی.
ئەو مەترسیێن ل جگارێ پەیدادبن پێکھاتینە ژ:
• پەنجەشێرا گەوریێ: جگارەکێشان دبیتە ئەگەرێ پتر 90% ژ پەنجەشێرێن گەوریێ.
• پەنجەشێرا سیھان: جگارەکێشان دبیتە ئەگەرێ 87% ژ حالەتێن پەنجەشێرا سیھان.
• پەنجەشێرا دەڤی.
• پەنجەشێرا گەدەی: ژ 14-28% ژ مرنێن ژئەنجامێ پەنجەشێرا گەدەی پەیدادبن ژ ئەگەرێ جگارەکێشانێ یە.
• نەخۆشیێن دلی و دەمارێن خوینێ: نیکوتین کو بێھوشکەرێ سەرەکی یە دناڤ تووتنێ دا دبیتە ئەگەرێ بەرتەنگیا دەمارێن خوینێ و ئەڤەژی دبیتە ئەگەرێ بلندبوونا فشارا خوینێ و زێدەبوونا کارێ دلی و پاشی وەستیانا دلی.
جگارەکێشانا نێگەتیف ژی دیسا زیانێن مەزن ھەنە و باشتر ئەوە مرۆڤ کارتێکرنێن وێ بزانیت دا بشێت خوە ژێ ب پارێزیت.
