هه‌رێم ل دۆر دابینكرنا مووچان ژلایێ به‌غدا به‌رسڤا عه‌بادى دده‌ت
ئه‌ڤرۆ نیوز ، نه‌وزاد هلۆرى:
حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ به‌رسڤا سه‌روك وه‌زیرێن عیراقێ ل بارا پێدانا موچه و شایسته‌یێن دارایى بو موچه خورێن هه‌رێما كوردستانێ دا و لدیڤ راگه‌هاندنا وان ئه‌و ل گوره‌ى ده‌ستوورێ عیراقێ ده‌ستپێشخه‌ریا عه‌بادى په‌سه‌ند دكه‌ن ، وه‌كو ل سالا 2005 هاتیه‌دیاركرن.
ده‌قا راگه‌هاندنا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ
به‌رێز حه‌یده‌ر عه‌بادى سه‌روك وه‌زیرێن عیراقا فیدرال دوپات ل وێ یه‌كێ كریه كو وه‌لاتیێن هه‌رێما كوردستانێ پله ئێكن و رێكێ ناده‌ن كو زیان ب وان بكه‌ڤیت و به‌رهه‌ڤیێن خوه ژى نیشاندا بو خه‌رجكرنا شایسته‌یێن دارایێن موچه خورێن هه‌رێما كوردستانێ
ئه‌نجومه‌نا وه‌زیران یا هه‌رێما كوردستانێ پێشوازیێ ل ده‌ستپێشخه‌ریا حه‌یده‌ر عه‌بادى دكه‌ت بو دابینكرنا شاسیته‌یێن دارایێن موچه خورێن هه‌رێما كوردستانێ كو هژمارا وان ژى ملیونه‌ك و 249 هزار 481 موچه‌خورن كو هه‌یڤانه كوژمێ 897 ملیار و 500 ملیون دینارن ، لسه‌ر بنه‌مایێ فیعلیى یا بایومه‌ترى بو هه‌موو موچه خورێن هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو ل خوارێ هاتیه رونكرن و حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ به‌رهه‌ڤیێن خوه ده‌ردبریت بو به‌رده‌ستكرنا هوركاریێن ئه‌ڤان پیِزانینان.
108 ملیار دینار بو موچه‌یێن 224 هزار 656 خانه‌نشینان.
38.5 ملیار دینار بۆ مووچه‌یێن 96 هزار 53 كه‌س و كارێن شه‌هید و ئه‌نفالكریان.
30 ملیار دینار بۆ مووچه‌یێن 159 هزار كێم ئه‌ندام و مفادارێن چاڤدێریێن جڤاكى.
266 ملیار دینار بۆ مووچه‌یێن 266 هزار 465 پێشمه‌رگه و هێزهێن ئاسایشێ .
455 ملیار دینار بۆ مووچه‌ێن 483 هزار 307 فه‌رمانبه‌ران ب پولیس ڤه
د هه‌مان ده‌م دا ، ئه‌نجومه‌نا وه‌زیرێن هه‌رێما كوردستانێ داخوازێ ل ئه‌نجومه‌نا وه‌زیرێن عیراقا فیدرال دكه‌ت كو ره‌شنڤیسێ پرۆژه قانونا بودجا عیراقا فیدال بو سالا 2018 په‌سه‌ند نه‌كه‌ن كو ژلایێ وه‌زاره‌تا داراى یا حكومه‌تا فیدرالى بێى پشكداریا هه‌رێما كوردستانێ هاتیه به‌رهه‌ڤكرن ل به‌ر ڤان خالێن ل خوارێ.
1- بو ئێكه‌مین جار پشتى سالا 2003 د ره‌شنڤیسێ قانونێ دا ده‌سته‌واژه‌یا ده‌ستوورى دا ( هه‌رێما كورستان – عیراق ) هاتیه لادان و ل شوونا وێ ده‌سته‌واژه‌یا ( پارێزگه‌هێن سه‌ر ب هه‌رێما كوردستانێ ) هاتیه بكارئینان ، ئه‌ڤ یه‌ك ژى به‌روڤاژى برگا ئێكێ یا مادده‌یا 117 و برگا ئێكێ یا مادده‌یا 121 یا ده‌ستوورى یه كو دانپێدان ب هه‌رێما كوردستانێ و ده‌ستهه‌لاتێن وێ هاتیه‌كرن وه‌كوهه‌رێمه‌كا فیدرالى و مافێ پیاده‌كرنا ده‌ستهه‌لاتێن یاسادانان و بجهكرن و دادوه‌رى ب هه‌رێما كوردستانێ هایته دان نه وه‌كو پارێزگه.
2- كێمكرنا پشكا بودجا هه‌رێما كوردستانێ بو ئێكه‌مین جار پشتى سالا 2005 كو رێژا وێ 17% بوویه بو رێژا 12،6% ، ئه‌ڤ یه‌ك ژى سه‌رپێچیه لسه‌ر برگا سێ یا مادده‌یا 121 یا ده‌ستور كو پێدڤى یه لسه‌ر حكومه‌تا فیدرالى پشكه‌كا دادپه‌روه‌رانه‌یه ل داهاتیێن فیدرالى بو هه‌رێما كوردستانێ ته‌رخانكرن بكه‌ت ، ل گه‌ل به‌رچاڤ وه‌رگرتنا هژمارا ئاكنجیێن هه‌رێكا كوردستانێ ، ژبه‌ركو هه‌تا نها سه‌رژمێرى ل عیراقێ نه‌هاتیه‌كرن ، به‌لكو ب رێكه‌فتنا هه‌ردوو لایان رێژا ئاكنجیێن هه‌رێما كوردستانێ ب رێژا 17% یا ئاكنجیێن عیراقێ هاتیه دیاركرن ، لسه‌ر ڤى بنه‌مایى سالانه ئه‌ڤ رێژه‌یه له قانونێن بودجا عیراقێ نه‌هاتیه جێگیركرن ژى ، هه‌ر چه‌نده چو سالان هه‌رێما كوردستانێ ب فه‌على ئه‌ڤ رێژه‌یه وه‌رنه‌گریته ، ژ ئه‌گه‌را زێده‌بوونا به‌رچاڤ یا سالانه‌یا خه‌رجكرنێن سیادى ، بێى كو هه‌رێم رولێ خوه د ده‌ستنیشانكرنا ئه‌وان خه‌رجیان دا هه‌بیت ،یان پشكا خوه وه‌رگرت بیت ، ژبه‌رڤێ كێمكرنا پشكا هه‌رێما كوردستانێ چو بنه‌مایێن ده‌ستوورى نینه و ل ده‌رڤه‌یێ ئه‌وێ رێكه‌فتنا هه‌ڤپشك هاتیه ئه‌نجام دان.
3- به‌خشینا ده‌ستهه‌لاتێن ئێكسه‌ر ب پارێزگه‌هێن هه‌رێما كوردستانێ ل قانونا بودجا فیدالى و سه‌ره‌ده‌ریكرن ل گه‌ل پارێزگه‌هێن هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك پارێزگه‌هـ نه‌ك وه‌كو هه‌رێم ، به‌روڤاژى برگا ئێكێ یا مادده‌یا 117 و برگا ئێكێ یا مادده‌یا 121 یا ده‌ستوورى و سه‌ره‌ده‌ریكرنا ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو پارێزگه‌هێن دن یێن عیراقێ نه‌ك وه‌كو هه‌رێما فیدرالى دانپێدان ل گوره‌ى ده‌ستوورێ عیراقێ ، سه‌رپێچیه لسه‌ر ده‌ستوورى.
4- برگا چوار یا مادده‌یا 126 یا ده‌ستوورى ، رێكێ ناده‌ن ده‌ستهه‌لاتێن ده‌ستووریێن هه‌رێما كوردستانێ ژلایێ ده‌ستهه‌لاتێن فیدرالى ، بهێته كێمكرن یان ژى بهێته سنورداركرن ، هه‌تا خوه ده‌ستوورى رێگرى كریه ل هه‌موو هه‌مواركرنێن ده‌ستوورى كو ببیته سه‌ده‌ما كێمكرنا ده‌ستهه‌لاتێن هه‌رێما كوردستانێ.
5- سه‌ره‌راى دووباره‌بوونا كێم و كاسیێن سالانه‌یێن به‌رى نها د ره‌شنوسێ قانونا بودجه‌یا فیدرالى ل سالا 2018 ، نها ئه‌ڤ خالێن جه‌وهه‌ریێن نه ده‌ستووریێن ل سه‌رى هاتینه زێده‌كرن.
ل به‌ر تیشكێن ئه‌وان ماددێن ده‌ستووریێن ل سه‌رى ، ب تایبه‌تى به‌رێز عه‌بادى به‌رده‌وام د گوتنێن خوه دا ئاماژه ب سه‌روه‌ریا ده‌ستوورى یا عیراقێ و زیانگه‌هاندن ب وه‌لاتیێن هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت ، داخوازێ ل ئه‌نجومه‌نا وه‌زیران یا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ین ب مه‌ره‌ما دارشتنا ره‌شنوسێ قانونا بودجا فیدرالى لسه‌ر بنه‌مایێ ده‌ستوور و دابینكرنا پشكا دادپه‌روه‌رانه‌یا هه‌رێما كوردستانێ.
