ل سه‌ر هه‌ر بنه‌مایه‌ك سیاسی، جڤاكی و قانوونی عێراق خۆیا بوو كو وه‌لاته‌كه‌ وه‌لاتیێن وان ژ سێ پێكهاتیێن گه‌له‌ك ژێكجودا پێكدئێن و چ وه‌كه‌ دیرۆك ئاشكه‌را بوو یان ژی روودانێن پشتی رژێما ژناڤچووی یان ژی ژ هه‌موویان نێزتكتر روودانێن ده‌ڤه‌را سونه‌ مه‌زهه‌بان ل ڤان چه‌ند مه‌هێن چووی ژ چاڤێ رۆژێ ئاشكه‌راتر لێكر كو پێكهاتێن ڤی وه‌لاتی ئێكدو قه‌بوول ناكه‌ن. له‌وا ژی د سه‌ر هێندێرا راسته‌ ئه‌و به‌رخۆردا وه‌لاتێن جیهانا دیۆوكراتخواز گه‌لێ عێراقێ ب چاڤه‌كێ گرنگ لێ دنێره‌ و وی هه‌لوێستی به‌رز دنرخینن كو رێخراوا داعش نه‌هێلن و ل گه‌ل ملله‌تێ وی وه‌لاتی تێبكۆشن بۆ قووتبریا تایبه‌تی پشتی ئه‌ڤرۆ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا سۆزا ژناڤبرنا داعشان دای د په‌یاما خۆدا، لێ ئه‌ز باوه‌رم كو هه‌ر وولاتیه‌كێ عێراقێ د دلێ خوه‌ دا وه‌سا ئه‌ماشا دكه‌ت كو چاره‌سه‌رییه‌كا كاتی و هه‌ودانێن برینێن وان جاره‌ك دن ل ده‌مه‌ك دن وێ جهێ میكرۆبێن مینا داعش لێ په‌یدا بن. چاره‌سه‌ریا ب كوته‌ك نه‌ چاره‌یه‌ك بنه‌ره‌ته‌ و هایێن وی وه‌لاتی چاره‌ ناكه‌ت.
دیمۆكراسی باشترین سیسته‌مه‌ كو رێ بۆ ولاتێن پر نه‌ ئه‌وه‌ و ئایین و پێكهاتێن جودا جودا تێدا هه‌ین بۆ نموونه‌ وه‌لاته‌ك مینا عێراقێ. راسته‌ سیسته‌ما دیمۆكراسی یا ده‌مدرێژخایه‌نه‌ لێ دڤێت زه‌مینه‌ بۆ بێت خۆشكرن و سه‌ركرداتیه‌ك و جه‌ماوه‌ره‌ك هه‌بیت ببیته‌ ره‌وره‌وا پێشخستنا ڤێ بیرۆكێ ئه‌ڤ دوو بنیاته‌ نه‌ ل جه‌م سه‌ركردتیا سه‌رۆكاتیا عه‌ره‌بی و نه‌ژی ل جه‌م ملله‌ت و جه‌ماوه‌رێ عه‌ره‌بێ عێراقێ هه‌نه‌ له‌وا كورد ژی بخوازه‌ و نه‌خوا‌زه‌ وێ مینا وان به‌رخوردێ بكه‌ وه‌كو مه‌ته‌لا دبێژیت تو نه‌شیێ میهبی د ناڤ گورگاندا. بلا باشتر ل سه‌ر ڤان گۆتنێن خوه‌ راوه‌ستین. هندیكه‌ عه‌ره‌بێن شیعه‌ مه‌زهه‌بن كه‌ دكه‌نه‌ پرانی ئه‌و پشتی كه‌تنا رژێما به‌عسیان ل سه‌ر حكوومینه‌ و گه‌ر عێراق ب ڤی ئاوای بمینه‌ و هه‌لبژارتنان وه‌سان دیاره‌ حوكم دێ هه‌ر د ده‌ستێ وان دا بیت. جارێ شیعه‌ چ سیسته‌ما قه‌بوول ناكه‌ن ته‌نێ عه‌قیدا دینێ ژ هه‌موو هه‌ست و ئایدولۆژیه‌كا بهێزتره‌ و هه‌تا نوكه‌ ژی وه‌سا هه‌موو بۆچوون ڤێ ئێكێ قه‌بوول دكه‌ن. بریارا سیاسیا ڤی مه‌زهه‌بی هه‌ر ژ مێژ وه‌ره‌یه‌ ژ قوم و ته‌هران دهێت و ئه‌ڤجا ملله‌تێ عێراقێ چ بوخازیت ئه‌و بابه‌ته‌ك دیه‌ و ئه‌ڤ راستیه‌ ژی هه‌شت سالێن حوكمرانیا مالكی نیشا دا، ئه‌ڤجا دیمۆكراسی بوونا ڤی وه‌لاتی ژ ئالیێ ڤی پێكهاتێ هه‌ره‌ مه‌زن و گرنگ وه‌سا دیار خه‌ونه‌. ژ لایێ سونه‌ عه‌ره‌بان ڤه‌ كو بۆ ده‌مێن چه‌رخێن درێژ خودان ده‌سته‌لات و مه‌ژیه‌كێ تولتاری په‌یدا بیه‌ و هه‌ما ئه‌و خوه‌ ب وێرێسێن وی وه‌لاتی دزانن و بۆ ده‌مێن درێژ ئه‌و وێ ده‌ستێ خوه‌ بێخێن ناڤ هه‌ررێكخراوه‌كا تێرۆرستی به‌س كو جاره‌ك دن ب دارێ زۆرێ ده‌سته‌لاتا كورسیكا به‌‌غدا بێخنه‌ ده‌ستێن خوه‌ و ‌‌باشترین نموونه‌ رێكخراوا داعشه‌ كو هه‌ر وان بخوه‌ مه‌نترین دورب ژ ده‌ستێ وان خوار و ئه‌و ب سه‌رێ وان ئینا یا بووی. ئه‌ڤ لایه‌ ژی وێ ئێكێ ئاشكه‌را دكه‌ت كو چو بنه‌مایه‌ك هه‌ست و هزرا دیمۆكراسیبوونێ لج ه‌م نینه‌. پێكهاتا سیێ كو كوردن، كورد وه‌كو خۆیا ملله‌تێ سێینه‌ ل دووڤ رێژه‌یا پێهاتا نووكه‌ ئه‌م دئینین زمان ئه‌گینا مینا ملله‌ت یێن دووێ نه‌. ب هه‌رحال گه‌ر پتریا ملله‌ته‌كی نه‌یێ قه‌بوولكرنا ئێكدو بیت ما كێماسیه‌ك ته‌نێ وێ چ بكه‌ هندی كورد داگێرن و دیمۆكراتحواز بن ژ به‌ر لایێ زۆرینه‌ ئه‌و مه‌یل و شیان نه‌بن عێراق وه‌كو وه‌لات ژ كه‌ڤلوژانكێ بیرۆكا خوه‌ یا كلاسیك ده‌رناكه‌ڤه‌ كه‌ ئه‌و ژی حوكم بوو من ئه‌ڤێن دی ژی دڤێت به‌لێ و له‌بێیا من بن واته‌ سیسته‌ما دكتاتوریه‌تخواز.
ب ڤی ئاوای ئه‌ز عێراقا ژێكڤه‌قتیا ب كوته‌كی پێكڤه‌ نائێه‌ت گرێدان، هه‌ر چه‌نده‌ سالێ جاره‌كا هه‌موو وه‌لاتێن دنیایێ د هه‌وارا عێراقێ وه‌رن جار قرا كوردان و جار یا شیعان و جار یا سونه‌یان و نوكه‌ ژی كێماسیێن بێ ده‌سته‌لاتێن مینا ئێزدیان و مه‌سیحیان و. .. هتد. ئه‌زموونا ڤی وه‌لاتی رۆنكریه‌ كو چاره‌سه‌ریێن ده‌مكی شۆل نه‌كریه‌ كو شۆل ناكه‌ن بلا به‌س ژار و به‌بلنگازی ڤی وه‌لاتی ببیت قوربانی به‌رژه‌وندارێدارێن چه‌كان و گازێ و دۆلاران. ئه‌و ده‌م هاتیه‌ ریفراندومه‌كا سه‌رانسه‌ری ل هه‌موو ڤی وه‌لاتی بێته‌ كرن و هه‌ر پێكهاته‌ك ده‌نگێ خوه‌ بده‌ و بریارا خوه‌ بده‌ و هه‌ر گه‌ر عێراق ما پاشی كه‌س وان ولاتێن ڤێن عیراقا ئێكگرتی بمینه‌ كه‌س لومه‌ ناكه‌ و وێ خوه‌یا به‌ كو وی وه‌لاتی دڤێت چارچووڤا عێراقێ دا بمینن، لێ ژ به‌ر به‌رژوه‌ندیا وه‌لاتێ خه‌لكی و ملله‌تێ عێراقێ هه‌ر قوربانی سیاسه‌تا ناڤ ده‌وله‌تی به‌ ئه‌ڤه‌ بێ وژدانیه‌ ل شوونا ملله‌تان وه‌لاتێن دن بریار چاره‌نڤیسا عێراقیان بده‌ن.

ل ناڤا وه‌لاتێ كورد بێگ ده‌ست و بێگ به‌رخورد یێ خۆراگریێ به‌رده‌وامیێ پێ دده‌ن چ وه‌لاتێ بۆ هاریكاریا په‌نابه‌ران یان مینا پێشمه‌رمه‌گه‌ ل به‌رۆكێن شه‌ری. ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی كو ره‌ڤه‌ندا كوردان ل ده‌رڤه‌ی وه‌لات درێخی نه‌كریه‌ كو وی كارێ تیرۆرست دكه‌ن رسوا بكه‌ن و ده‌نگێ كوردان بگه‌هین هه‌موو بنگه‌هێن چێكرنا بریارا سیاسی ل وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا، ئه‌مریكا و كه‌نه‌دا.. . هتد. ئه‌ڤرۆ ل باژێرێ كه‌لگاری ـ كه‌نه‌دا ب سه‌دان كوردان كو ژ هه‌موو پارچان پێكهاتبوون، پێك دهاتن په‌یاما خوه‌ ئاراسته‌ی گه‌ل و حوكمه‌تان كرن.
هه‌ر چه‌نده‌ كه‌نه‌دا زوو هه‌ڤكاریا خوه‌ بۆ گه‌لێ كوردستانێ راگه‌هاند، لێ دیسا كورد د به‌رده‌وامن ل سه‌ر خۆنیشادانان ل ڤی وه‌لاتی ژ به‌ر كو بارێ خه‌لك و هێزا پێشمه‌رگه‌هێ یێ گرانه‌ و یا كورد ئه‌ڤرۆ د كه‌ن شه‌ر و خه‌باته‌كه‌ پێش ته‌ماما دنیایا دیموكراسخاز یێ ئه‌نجامده‌ن. هه‌ر ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ كۆمڤه‌بوویێن ئه‌ڤرۆ ل ڤی باژێرێ گرنگ یێ كه‌نه‌دا داكۆكی ل سه‌ر سێ خالان كو ئه‌و ژی پێكدهاتن. ئێك، ب زووترین ده‌م هاریكاری بگه‌هن په‌نابه‌ران ژ به‌ر كو ژماره‌ك هه‌ره‌ مه‌زن قه‌ستا كوردستانێ كرینه‌ و ژ تاقه‌تا وه‌لاتیان ده‌ركه‌تیه‌. خالا دووێ، كورد و هێزا پێشمه‌رگه‌ نه‌مینه‌ ب ته‌نێ د ڤی شه‌ڕێ كورد پێش هه‌میان ڤه‌ دكه‌ن و فه‌ره‌ هه‌موو وه‌لات رۆلێ شه‌ڕی ببین ب هه‌ر ره‌نگه‌كی ب تایبه‌ت ب هنارتنا چه‌كێ گران و هه‌مه‌جۆر. په‌یاما سیێ، كورد ئێدی نه‌شێن به‌رده‌وام ببن قوربانیێن سیاسیا نێڤنه‌ته‌وی و ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین له‌ورا ئێدی ده‌م هاتیه‌ كوردان وه‌لاتێ خوه‌ هه‌به‌ و ئازادانه‌ بریارێ ل سه‌ر چاره‌نڤیسێ خوه‌ بده‌ن. ب ڤی ئاوای په‌یاما كوردان هاته‌ ڤه‌گێران بۆ راییا گشتی یا كه‌نه‌دا ئه‌و ژی ب ئاماده‌بوونا پتر ژ ده‌هان ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێن رۆژنامه‌ڤانی و رادیۆیێ، تێلڤزیۆنی كو گه‌له‌ك ژ وان كربوونه‌ سه‌رنووچا خوه‌ یا رۆژێ.