پشكا (3)
خالد ئه‌حمه‌د بادى

سیسته‌مكرنا داموده‌زگه‌هێن خوه‌ و به‌رپاكرنا دادپه‌روه‌ریا جڤاكى و سیاسى و ره‌وشه‌نبیرى و ئابۆرى و دارایى و دروستكرنا باوه‌ریێ و چێكرنا پرێن ب هێز ل ناڤبه‌را وه‌لاتیان و ده‌ستهه‌لاتداران دا دروست دبن و هه‌مى خوه‌ ب خودانێن وه‌لاتى دزانن و خوه‌ ب مال و گیان خۆگورى وه‌لاتێ خوه‌ دكه‌ن و ب زانست و زانینێ باوه‌ریه‌كا موكوم بۆ وه‌لاتیان دروست دبیت و ئه‌ڤ باوه‌ریه‌ دبیته‌ ئه‌گه‌رێ په‌یداكرنا پتر ده‌لیڤه‌یان بۆ گێرانا ده‌ستهه‌لاته‌كێ ب هێزتر كو بتنێ مێشكان ئاڤا بكه‌ن و وێ باوه‌ریێ بكه‌نه‌ د مێشكێن وانان دا كو بتنێ ڤیانا هه‌وه‌ بۆ وه‌لاتى و ئالایێ پیرۆزه‌ و ئه‌ڤه‌ هه‌مى دێ ب ئاڤا كرنه‌كا زانستى یا ره‌وشه‌نبیرى هێته‌كرن و هه‌كه‌ هه‌ر گه‌له‌كى یان ده‌ستهه‌لاته‌كى یان حوكمه‌ته‌كێ خه‌لكێ خوه‌ چه‌كداركرن ب زانتسى بێ گومان دێ سیسته‌مه‌كێ دروست ژى هێته‌ به‌رپاكرن و ئه‌گه‌ر سیسته‌مه‌كێ دروست ژى هاته‌ دانان و په‌یره‌وكرن بێ گومان دێ دادپه‌روه‌ریه‌كا باش هێته‌ گێران و ئه‌نجامدان. هه‌مى ئایین و قانوونان یێن ئاسمانى و یێن جیهانى به‌رێ خه‌لك و ملله‌ت و گه‌لان دایه‌ زانست و زانین و په‌روه‌ردێ و دیار كریه‌ كو زانست و زانین رۆناهى یه‌ و نه‌ زانین تاریاتى یه‌. ب فه‌ر دبینم بێژم كو میناكا سه‌نگافۆرا و ژاپۆن و بریتانیا و چین و ئیسرائیل و پتریا وه‌لاتێن جیهانى و ئه‌ورۆپى و ئه‌مریكى ب تنێ نهێنى یا وان وه‌لاتان ئه‌وبوو كو زمانێ چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نى و شه‌ر و جه‌نگ و كه‌ربوكین و نه‌ ڤیانێ هێلایه‌ و ده‌ست ژێ به‌ردایه‌ و به‌رێ خوه‌ دایه‌ زانست و زانین و په‌روه‌رده‌ و فێركرنێ و ئه‌نجام ژى ئه‌و وه‌لات و ملله‌ت سه‌ركه‌فتینه‌ و به‌ر ب قۆناغێن هه‌ره‌ بلندڤه‌ چووینه‌ و كه‌فتینه‌ د كێبركا پێشكه‌فتن و پێشڤه‌چوونێ دا د هه‌مى وارێن جودا جودا یێن جیهانى و ل ناڤه‌ندێن بلندێن جیهانێ بووینه‌ خودان بریار و ده‌ستهه‌لات و كونترۆل لسه‌ر پتریا ناڤه‌ند و ژێده‌رێن جودا یێن جیهانى كرینه‌ و بووینه‌ ژماره‌ و ئه‌ڤ پێشكه‌فتن و هێزه‌ هه‌مى د به‌رژه‌وه‌ندیا وه‌لاتى دا دهێته‌ مه‌زاختن. ئۆمێده‌وارم حوكمه‌ت و ده‌ستهه‌لاتدارێن مه‌ ژى ژدل لسه‌ر وه‌رگرتنا ڤێ هێزێ كار بكه‌ن و به‌رێ مه‌ بده‌نه‌ رێكا دروست و ب مفا یا زانستى و بتنێ بلا ئه‌م زانستى بگرین ب شێوه‌ و به‌رچاڤ مه‌ زانست گرتیه‌ لێ ب سیسته‌م و دروستى زانست و په‌روه‌ده‌ ژى بووینه‌ ئالاڤ بۆ گه‌نده‌لیێ و بۆ وان كه‌سێن به‌رژه‌وه‌ندخواز و بلا ئه‌م ژدل لسه‌ر ڤێ پرسا ترسناك و هه‌ستیار كار بكه‌ین دا كو چاڤ ل بارزانیێ نه‌مر بكه‌ین ده‌مێ ب هزاران ئیمتایازات و ده‌ستكه‌فت حوكمه‌تێن وى سه‌ر ده‌مى یێن ئیراقێ دانه‌ بارزانیێ باب لێ مه‌لا مسته‌فا بارزانیێ نه‌مر به‌رسڤا وان دا و گوتێ: من چ ژ هه‌وه‌ نه‌ڤێت ب تنێ به‌رامبه‌رى ڤێ بۆ مه‌ قوتابخانه‌كێ ل گونده‌كێ دویر دروست بكه‌ن دا كو لاو و گه‌نج و زارۆیێن كوردان فێرى زانست و زانینێ ببن و دا كو خه‌ونا مه‌ ژى بهێت و ئه‌م كورد ژى ببینه‌ خودان زانا و خودان بریار و خودان ده‌وله‌ت. ل دوماهیێ دبێژم كو ب تنێ هێز دازنست و زانین و په‌روه‌ردێ دا یه‌.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ژیان مینا فارگۆنێن شه‌مه‌نده‌فرێ یه‌ هه‌ر فارگۆنه‌ك ب فارگۆنا دى ڤه‌ گرێدایه‌ و هه‌ر فارگۆنه‌ك فارگۆنا دى لدویڤ خوه‌ دكێشێت و لسه‌ر ئێك رێك ئانكو سكه‌یی دچیت هه‌تا كو دگه‌هیته‌ وێ ئاراسته‌یێ یا كو بۆ دچیت، قۆناغێن ژیانێ ژى مینا فارگۆنێن شه‌مه‌نده‌فرێنه‌ هه‌ر قۆناغه‌ك قۆناغا دى لدویف خوه‌ دكێشیت و هنده‌ك قۆناغ د ئارام و خۆش و مفادارن و هنده‌ك قۆناغ ژى دسه‌خت و دژوار و خرابن و سیسته‌م و سروشتێ ژیانێ وه‌سا خۆیا دكه‌ت كو هه‌ر تاكه‌ك كا چاوا تام دكه‌ته‌ مرنێ وه‌سا دڤێت مرۆڤ یان تاك د هه‌مى قۆناغێن ژیانێ دا ده‌رباز ببن، قۆناغێن ژیانێ ژبۆ برێڤه‌برنا كاروبارێن رۆژانه‌ یێن كارگێرى و جڤاكى و ژیارینه‌ كو هه‌ر مینا باسێ لسه‌رى مه‌ كرى هه‌ر قۆناغه‌ك قۆناغا دى لدویڤ خوه‌ ڤه‌دكێشیت و ئێك قۆناغ تمامكه‌را قۆناغا دى یه‌، له‌وما دبێژم قۆناغا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ ئیراقا فیدرال یێن كو ل (10\10\2021) هاتینه‌ ئه‌نجامدان بداوى هات و ئه‌و قۆناغ بۆرى و قۆناغا هه‌ستیار و گرنگ ئه‌و قۆناغه‌یه‌ یا كو ددویڤ ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان دا دهێت و پڕانیا پارت و لایه‌نێن پشكداربووى ب سه‌ركه‌فتن كو پرۆسه‌كا ساخله‌م بوو ل دویڤ چاڤدێرێن بیانى و ناڤخوه‌یى و خوه‌ بخوه‌یى كو ب سه‌دان چاڤدێران پرۆسا هه‌لبژارتنان ددیت و چاڤدێرى لێ دكر چونكى هه‌لبژارتنێن ئه‌ڤ جاره‌ هه‌لبژارتنێن پێشوه‌خت بوون و ب سیسته‌مه‌كێ جودا بوو ژ جارێن دى كو سیسته‌مى بازنه‌یى بوو و لدویڤ ئه‌نجامێن هاتینه‌ راگه‌هاندن ژلایێ كۆمسیۆنا بلندا هه‌لبژارتنان ل ئیراقا فیدرال كو ده‌نگێن كوردان زێده‌ بووینه‌ و یا گرنگ ئه‌ڤه‌یه‌ و چ ئارێشه‌ نینه‌ یێن چ لایه‌ن سه‌ركه‌فت بیت. كاكلا بابه‌تێ مه‌ ئه‌ڤه‌یه‌ كا چ بهێته‌ كرن بو كارێ داهاتى ل په‌رله‌مانێ ئیراقا فیدرال یێ نوى، بلا هه‌مى كورد خوه‌ بكه‌نه‌ ئێك لیست و ئێك هه‌لویست و هه‌مى ژێكنه‌گرتنێن خوه‌ بده‌نه‌ پشت خوه‌ و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ یێن به‌رته‌نگ یێن حزبى و تایبه‌ت بداننه‌ پشت به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن كوردستانێ و ملله‌تێ كورد چونكى دوباره‌ خه‌لكێ مه‌ یێ مه‌غدۆر و بێبه‌هر باوه‌رى دایه‌ ڤان لایه‌ن و كاندید و به‌ربژاران دا كو به‌رگریێ ژ ماف و مستحقات و هه‌بونا گه‌لێ كورد بكه‌ن و مافێن ره‌وایێن كوردان ل هه‌رێما كوردستانێ بده‌ستڤه‌بینن و نه‌بنه‌ دیلێن حه‌ز و ڤیانێن ركابه‌رێن كوردان ل ئیراقێ و ببنه‌ دیلێن به‌رژه‌وه‌ندیێن به‌رژه‌وه‌ندخوازان ژ شیعه‌ و سوننه‌یێن عه‌ره‌ب كو هه‌رده‌م و ب درێژاهیا دیرۆكێ مافێن كوردان خارینه‌ و كورد بێبه‌هر كرینه‌ ژ كێمترین مافێن وان یێن ره‌وا. ل دوماهیێ په‌یاما مه‌ بۆ هه‌مى لایه‌ن و به‌ربژار و كاندیدێن كوردان ل هه‌رێما كوردستانێ یێن سه‌ركه‌فتن بده‌ستڤه‌ئیناین ب تنێ بۆ كورد و كوردستانێ كاربكه‌ن و خزمه‌ته‌كا به‌رچاڤ بكه‌ن بۆ هه‌رێما كوردستانێ و وان باده‌كێن مرى و پشتگوه هاڤێتى بئازرینن و مافێن كوردان و هه‌رێمێ ب رێیا قانوونى بده‌ستڤه‌بینن دا كو دیرۆك شاهده‌یێ بۆ هه‌وه‌ بده‌ت و به‌ره‌بابێن داهاتى سه‌ربلند بن ب به‌رهه‌م و خه‌باتا هه‌وه‌ و دێ شوین تبلێن هه‌وه‌ مینن هه‌تا دوماهیك و دا كو هه‌ر ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ یێ به‌رز و بالا بیت و قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ ب هێزتر لێ بهێت.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
به‌حسكرن و گرێدانا باده‌كێن جوداجودا ره‌نگینیه‌كا به‌رچاڤ و كارتێكرنه‌كا مه‌زن تێدا هه‌یه‌ و دێ مفا گه‌هیته‌ هه‌ر لایه‌كى، گرێدانا باده‌ك و مژارێن گه‌رم د ڤان قۆناغان دا و هه‌ر دیسا دێ گه‌رم و گوریه‌كێ بخوه‌ڤه‌ گریت و دێ مفایه‌ك مه‌زن بۆ هه‌ر لایه‌كى تێدا بیت. بابه‌تێ مه‌ ل دۆر مژارا جیهانى یا گه‌رموگۆر كو ئه‌و ژى گوهۆرینا كه‌ش و هه‌وا و هشكه‌سالى یه‌ كو به‌رى چه‌ند رۆژان چه‌ندین راپۆرتێن گرنگ و كاریگه‌ر ل دۆر گوهۆرینا كه‌ش و هه‌وایى من ل كه‌نالێن ناڤخوه‌یى و بیانى دیتن و ب تایبه‌ت ل كه‌نالێ روداو ل (30\9\2021) و دیار دكر كو ل ئه‌مریكا ژبه‌ر كێمیا بارانا به‌لگێن دارا زه‌ر بووینه‌ و زۆر دار هشك بووینه‌ و ل ئسپانیا خوه‌نیشادان و نه‌رازیبوونێن جه‌ماوه‌رى هاتینه‌ ئه‌نجامدان، ژبه‌ر هشكه‌سالیێ و ل زۆر وه‌لاتان خه‌لك و رێكخراوێن ژینگه‌هێ و یێن په‌یوه‌ندیدار لسه‌ر پرسگرێكا ناڤبرى كاردكه‌ن، ب شێوه‌كێ گشتى ره‌وش به‌ر ب خراببوونێ ڤه‌ دچیت و هشكه‌سالى یا به‌ر ب هه‌مى جیهانێ ڤه‌ یا دهێت و زۆر راپۆرت و نڤێسار مه‌ دیتینه‌ و وه‌سا دیار دكه‌ن كو ل سالا (2030) دێ رێژا ئاڤێ و بتایبه‌ت ئاڤا بكێر ڤه‌خوارنێ دهێت دێ ب رێژا (40%) كێم بیت ل جیهانێ و نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى ل هنده‌ك وه‌لاتێن جیهانێ ئاڤا ڤه‌خوارنێ نینه‌ و یا كێمه‌. ل ڤێره‌ فه‌ره‌ گرێدانه‌كێ بكه‌ینه‌ د ناڤبه‌را هه‌وێن هه‌لبژارتنان و هشكه‌سالیێ دا، كو هه‌ر لایه‌ك ژدل كار لسه‌ر باده‌كا ناڤبرى بكه‌ن. زۆر دێ بێژن هه‌مى ب حه‌زكرنا خودایێ مه‌زنه‌ راسته‌ هه‌ر كاره‌كێ بیت خودایێ مه‌زن و ئیكانه‌یه‌ لێ خودایێ مه‌زن و ئیكانه‌ ب رێكا په‌رتووكێن ئاسمانى یێن پیرۆز گوتیه‌ جڤاكێن مرۆڤان كار بكه‌ن و ژ سنووران ده‌رنه‌كه‌ڤن و دادپه‌روه‌ریێ بكه‌ن دێ ره‌وشا وه‌ به‌ر ب باشیێ ڤه‌ چیت، لێ ئه‌و كارێن دهێنه‌ ئه‌نجامدان ژلایێ جڤاك و ده‌وله‌تێن زلهێز و باله‌ده‌ست و خودان بریار بووینه‌ ئه‌گه‌رێن پیسبوونا ژینگه‌ها جیهانى و ئه‌ڤ پیسبوونا ژینگه‌ها جیهانى بوویه‌ ئه‌گه‌رێ گوهۆرینا كه‌ش و هه‌وایێ جیهانێ و بوویه‌ ئه‌گه‌رێ هشكه‌سالیێ ل پتریا وه‌لاتێن جیهانى. ل ڤێره‌ په‌یاما مه‌ بۆ به‌ربژار و كاندیدێن مه‌ بۆ په‌رله‌مانێ ئیراقا فیدرال و هه‌مى لایه‌نێن سیاسى و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا ئیراقا فیدرال كو ژدل كار لسه‌ر باده‌كا گرنگ و هه‌ستیاریا گوهۆرینا كه‌ش و هه‌وایى و هشكه‌سالیێ بكه‌ن و كار بكه‌ن لسه‌ر باده‌كا ناڤبرى و پرسا هشكه‌سالیێ بكه‌ن سه‌رێ رێزێ چونكى زۆر ژێده‌ر ل ده‌ڤه‌را مه‌ هه‌نه‌ ودێ مفا ژێ هێته‌ دیتن و ئه‌و ژێده‌رێن ل كوردستانێ هه‌ین ئه‌گه‌ر كار لسه‌ر بهێته‌كرن باوه‌رم دێ ب رێژه‌كا به‌رچاڤ و باش ژ ڤێ مه‌ترسیا جیهانى قورتال بین و بلا هه‌مى كاندید لسه‌ر باده‌كێن سیاسى و ئابۆرى و ره‌وشه‌نبیرى و جوگرافى كار بكه‌ن لێ بتایبه‌ت بلا لسه‌ر باده‌كا ناڤبرى كار بكه‌ن و مفایى بگه‌هینن وه‌لاتێ خوه‌ كوردستانا خوشتڤى و ملله‌تێ كوردێ قه‌هره‌مان ودلسۆز.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
بێگومان هه‌لبژارتن و ده‌نگدان ئامرازه‌كێ ب هێز و به‌رچاڤه‌ ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌ستكه‌فتێن مه‌زن بۆ ملله‌ت و وه‌لاتێ خوه‌ و كریاره‌كا ساخله‌مه‌ ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینان و په‌یره‌وكرنا سیاسه‌تا حه‌كیمانه‌ بۆ به‌رجه‌سته‌كرنا مافێن ره‌وایێن گه‌ل و وه‌لاتى, به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد و كوردستانێ زۆر یا رۆهن و ئاشكه‌رایه‌ كو ماف یێن هاتینه‌خوارن و زولم و سته‌م ل ملله‌تێ كورد و هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌كرن ب درێژاهیا دیروكێ و ب تنێ چاره‌رێك ئه‌ڤه‌یه‌ كو هێز و مافێ خوه‌ ب رێیا ده‌نگدانێ بزڤرینین و به‌ر ب گوپیتكێن ده‌ستهه‌لات و حوكمرانى و جهێ بریارێ ڤه‌ بچن دا كو مافێن به‌رزه‌ و هاتین خوارن بزڤرینین. وه‌كو دزانن كو بریار هاتیه‌دان ل (10\10\2021) دێ هه‌لبژاتنێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ دهێنه‌ ئه‌نجامدان و د پرۆسا ئه‌ڤ جاره‌ یا هه‌لبژارتنان دا، شێوه‌ و سیسته‌م دجودانه‌ ژ یێن جارێن دى، چونكى ئه‌ڤ جاره‌ سیسته‌م بازنه‌یى یه‌ كو ل هه‌ر بازنه‌كى دشێن ده‌نگ ب چار كاندیدان بده‌ن، بۆ نموونه‌ ل ئامێدى و دهۆكێ ب تنێ دشێن ده‌نگبده‌نه‌ چار به‌ربژێران و ل هنده‌ك قه‌زایێن دى ب تنێ ده‌نگ بۆ چار به‌ربژێرێن دینه‌, پرۆسه‌ ب ساناهى یه‌، لێ گه‌ر ب سیسته‌م و ئیداره‌كرنه‌كا باش هه‌بیت. ل ڤێره‌ به‌حسێ مه‌ لسه‌ر وێ چه‌ندێ یه‌، كو ئه‌و به‌ربژێرێن دسه‌ركه‌ڤن زۆر ئه‌ركێن قورس و گران دكه‌ڤنه‌ سه‌ر مللێن وان و دڤێت پتر كار بكه‌ن ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینان و چه‌سپاندنا مافێن وه‌لاتیێن كورد و خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ و زۆر باده‌كێن هه‌لاویستى و گرێكدار كوردان و هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل به‌غدا و ئیراقا فیدرال هه‌نه‌، ژبلى نوكه‌ كو باده‌كێن مووچه‌ و بۆدجه‌ و دارایى و كارگێرى كوردان گه‌له‌ك باده‌كێن دى هه‌نه‌، مینا قه‌ربۆیێن ئه‌نفالییان و هه‌ر هه‌شت هه‌وێن ئه‌نفالێن ره‌ش یێن ب سه‌ر كوردان دا ئینایین و چه‌كێ كیمیاوى و جینۆساید و باده‌كێن جوگرافى و ئه‌رد و ناسنامه‌ و ره‌گه‌زنامه‌ و زیندانیێن سیاسى و ماددێ (140) و هتد.. و زۆر ماددێن دى كو هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل حوكمه‌تا ئیراقێ هه‌نه‌ و هه‌تا نوكه‌ چ كارێ پێدڤى ل سه‌ر نه‌هاتیه‌كرن و زۆر فه‌ره‌ به‌ربژارێن مه‌ و ب پشته‌ڤانیا حوكمه‌تا هه‌رێمێ ژدل كار لسه‌ر ڤان هه‌مى باده‌كان بكه‌ن و بكه‌ن دۆرهێله‌كێ دروست لسه‌ر ئیراقێ و ب شێوه‌كێ فه‌رمى ئه‌ڤ هه‌مى مافه‌ بكه‌ڤنه‌ سه‌ر ئیراقێ و و ب رێیێن فه‌رمى و دادگه‌هێ سه‌ره‌ده‌رى لسه‌ر باده‌كێن ناڤبرى بهێته‌كرن. ئه‌ڤ خالێن مه‌ لسه‌رى دیار كرین گه‌له‌ك فه‌ره‌ كاندید و به‌ربژارێن مه‌ ژدل لسه‌ر كار بكه‌ن، چونكى ئه‌و باده‌ك دگرنگ و هه‌ستیارن و بلا ئه‌و باوه‌ریا خه‌لكێ كورد ل هه‌رێمێ دایه‌ وان ب جهبینن و مافێن كوردان یێن ژێستاندى بزڤرینن و گه‌ر كار لسه‌ر بهێته‌كرن و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ بداننه‌ پشت به‌رژه‌وه‌ندیێن ملله‌تێ، بێگومان دێ سه‌ركه‌فتنێ ئینن و دێ كورد ب مافێن خوه‌ شادبن و دێ ئه‌و كاندید و به‌ربار ژى وژدانا خوه‌ ئارام كه‌ن به‌ر ب سه‌ركه‌فتنێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ده‌مێ تو شۆكا خوه‌ تژى و گران بهاڤێژى ده‌ریایى یان رویبارى، بێگومان دێ شۆكا ته‌ تژى و گران هێته‌ ده‌ستێ ته‌، لێ ئه‌گه‌ر شۆكێ سڤك یان ڤالا بهاڤێژى یا دیاره‌ دێ شۆك ڤالا یان سڤك بیت. رامان ئه‌وه‌ ملله‌تێ كورد چه‌ندین ساله‌ شۆكا خوه‌ گران هاڤێتییه‌ و ب هزاره‌ها به‌رخودان قوربانى و شۆرش و سه‌رهلدان ئه‌نجامداینه‌ و هه‌لبه‌ت دێ به‌رهه‌م هه‌بیت. كوردان دیرۆكه‌ك زه‌لال و بناڤوده‌نگ هه‌یه‌ كو شانازیێ پێ بكه‌ن و ب سه‌دان ده‌ستكه‌فێن پڕبها هه‌نه‌ و شیان به‌رسینگێ داعشا تیرۆرست بگرن و ب هزاران هه‌لویستێن جودا هه‌نه‌ كو فه‌ربوو ملله‌تێن دى لبه‌رچاڤوه‌رگرتبا، چونكو كوردان ئه‌ردێ وانان یێ داگیركرى ژده‌ستێن دوژمنان ده‌رخستیه‌, كورد دبه‌رنیاسن ب مێرچاكى و ئاشتیخوازى و جوامێریێ. جاران دوژمنێن ملله‌تێ كورد شیابوون كونترۆله‌كا مه‌زن ل سه‌ر ژێده‌رێن راگه‌هاندن و سیاسیێن كوردى بكه‌ن ل كوردستانێ و جیهانێ و به‌روڤاى وێ چه‌ندێ پاله‌وانى و دیرۆكا سپى یا ملله‌تێ كورد ره‌ش دكرن. ل ڤێ قۆناغێ و ده‌مێ ده‌رفه‌ته‌كا كێم بۆ ملله‌تێ كورد په‌یدابووى ئێكسه‌ر كورد شیان وان بۆچوون و هزرێن ل سه‌ر كوردان هاتینه‌ ئاڤاكرن ب نه‌راست و نه‌ره‌وا دیار بكه‌ن بۆ كومه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى و شیان ده‌ستهه‌لاته‌كێ جودا ژ ده‌ستهه‌لاتا ئیراقا فیدرال بگێرن و په‌یره‌و بكه‌ن و كورد شیان ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ بكه‌نه‌ خیڤه‌ته‌ك و نیهانى كو جهێ هه‌مى گه‌ل و ئاینێن ل ئیراقێ و كوردستانێ ل بن وێ خیڤه‌تێ بكه‌ت و ده‌ستهه‌لاته‌ك نموونه‌یى بگێرن و ببیته‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو به‌رێ وه‌لاتێن ئه‌ورۆپى و جڤاكێ نیڤده‌وله‌تى بده‌نه‌ هه‌رێما كوردستانێ و دانپێدانێ ب سیاسه‌تا راسته‌قینه‌یا هه‌رێما كوردستانێ بكه‌ن و هه‌رێم بكه‌فتینه‌ د ناڤ هه‌ڤكێشێن نێڤده‌وله‌تى و هه‌رێمى دا. رۆژانه‌ ل میدیایا كوردى و جیهانى دبینین ده‌مێ شاندێن ئاست به‌رزێن وه‌لاتێن بیانى و وه‌زیر و بالیۆز و سه‌ركرده‌یێن وان سه‌ره‌دانا ئیراقا فیدرال دكه‌ن و ئێكسه‌ر سه‌ره‌دانا هه‌ڤلێرا پایته‌خت دكه‌ن و ل گه‌ل سه‌ركردایه‌تیا كوردى دانوستاندنان دكه‌ن و بۆچوونێن هه‌رێمێ و ه‌ردگرن و ئه‌ڤ جۆره‌ سه‌ره‌دانه‌ پێگه‌یێ سیاسى و ئابوورى یێ هه‌رێما كوردستانێ ل ناڤه‌ندێن جیهانێ به‌رز و بها بهه‌لسه‌نگینن. سه‌ره‌دانا هه‌ره‌ گرنگ و دیرۆكى و بهادار یا كو ل رێكه‌فتى (29\8\2021) ل ده‌مێ سه‌رۆكێ فره‌نسا (ئامانویێل ماكرۆن) پشكدارى د كۆنفرانسێ ئیراقێ دا كرى و پاشى سه‌ره‌دانا پایته‌ختێ هه‌رێما كوردستانێ كرى و ب هه‌ڤالینیا شانده‌كێ بالا و هاتینه‌ پێشوازیكرن ل باله‌فرخانا نێڤده‌وله‌تى یا هه‌ڤلێرێ ژ لایێ سه‌رۆك و سه‌ركردێن هه‌رێما كوردستانێ و ڤه‌ ب شێوه‌كێ ته‌شریفاتى و فه‌رمى پێشوازیه‌كا نێڤده‌وله‌تى لێ هاته‌كرن ب ئاماده‌بوونا ده‌هان ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنا جیهانى و ناڤخوه‌یى. هه‌ژى گۆتنێ یه‌ كو ئه‌ڤه‌ جارا دویێ یه‌ ب فه‌رمى سه‌رۆكێ فره‌نسا سه‌ره‌دانا كوردستانێ دكه‌ت. ب راستى سه‌ردانا سه‌رۆكێ فره‌نسا بۆ وه‌لاتێ مه‌ ئۆمێدێن مه‌ گه‌شتر لێ كرن و پتر كورد هاتنه‌ هانددان ژبۆ وێ چه‌ندێ كو رۆژه‌كا گه‌ش ل پێشییا ملله‌تێ كورده‌ و پتریا میدیا جیهانى و ناڤخوه‌یى و عه‌ره‌بى به‌حسێ سه‌ردانا دیرۆكى كرن و سه‌ره‌دانا وى بۆ مووسل و مفایێ هه‌رێمێ د وێ سه‌ره‌دانێ دایه‌. ل دوماهیێ دێ بێژم ئه‌ڤ سه‌ره‌دانه‌ بۆ ملله‌تێ كورد زۆر یا گرنگ بوو ب تایبه‌ت د ڤى سه‌رده‌مى دا ئه‌ڤ سه‌ره‌دانه‌ هاتیه‌ تۆماركرن د تۆمارا سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فتێن ملله‌تێ كورد دا و بوویه‌ وه‌رچه‌رخانه‌كا دیرۆكى بۆ ملله‌ت و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
فه‌یله‌سۆف و زانایێ جیهانى ئه‌فلاتۆن، دبێژیت (سروشتێ پێدڤیێن مرۆڤان بریارێ ل سه‌ر چاره‌نڤێسێ جڤاكان دده‌ت، ئه‌ڤ پێدڤیه‌ دهێنه‌ گوهۆرین ل گه‌ل بۆرینا ده‌مى، ل دویڤ سروشت و تایبه‌تمه‌ندیێن مرۆڤان، چونكى هنده‌ك ژ وانل دویڤ مالێ دونیایێ دكه‌ڤن و هنده‌كێن دى ده‌ستهه‌لات دڤێت و تیمه‌ك ژ مرۆڤان ئازادى دڤێت و ب ئازادیێ دبێژن، ئه‌گه‌ر توخمێ ئێكى سه‌ر ژ هه‌میان ستاند ئه‌و دێ ده‌ستهه‌لات یێ زه‌نگینان بیت و ئه‌گه‌ر توخمێ دووێ شیان ده‌ستهه‌لاتى بده‌ستڤه‌بینن، ده‌ستهه‌لاتێ ب كوته‌كى و دكتاتۆرى دێ هێته‌ گێران و ئه‌گه‌ر حه‌زژێكه‌رێن ئازادیێ ب سه‌ركه‌فتن دێ ده‌ستهه‌لاته‌كێ دیمۆكراتى به‌رپا بیت). هه‌ر ده‌مێ ده‌ستهه‌لاته‌كێ چاك به‌رپا ببیت و كار پێ بهێته‌كرن، بێگومان دێ خێروبیرێن وه‌لاتى دوجاركى زێده‌ بن و ئه‌گه‌ر ژى دزڤرن بۆ ئابووره‌كێ بهێز د ده‌ستێن مرۆڤێن چاك وجوامێر دا. د نێرینا گه‌لێن جیهانى دیار دبیت ل پتریا وه‌لاتان ب تنێ به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت هاتینه‌ پاراستن و یێن وه‌لاتیێن سڤێل هاتینه‌ بنپێكرن و یێن زه‌نگین و بریار ب ده‌ستان بووینه‌ خودان ده‌ستهه‌لات و هه‌مى چه‌مكێن ئابوورى و سیاسى و دارایى و راگه‌هاندنێ ب ده‌ستێن وانان دا ماینه‌ و كۆنترۆل ل سه‌ر هه‌ر تشته‌كى كریه‌ . نموونه‌ ئه‌ڤغانستان وه‌لاته‌كه‌ دكه‌ڤیته‌ ئاسیا ناڤین و رامانا ئه‌ڤغانستان عه‌ردێ ئه‌ڤغانا، ئه‌ڤغانستان ده‌ڤه‌ره‌كا جیۆستراتیجى یه‌ و زۆر ده‌ڤه‌رێن گرنگ و فه‌ر پێكڤه‌ گرێدده‌ت و ژبه‌ر ڤان جه وده‌ڤه‌ر وكانزایان ئه‌ڤغانستان بوویه‌ جهێ به‌رژه‌وه‌ندیخواز و داگیركه‌ران، هه‌ر ژ ده‌مێ گرێكییان هه‌تا دگه‌هیته‌ سه‌رده‌مێ ئه‌سكه‌نده‌رێ مه‌زن و هاتنا ئیسلامێ و مه‌غۆلان ژى ده‌ستهه‌لات لێ كریه‌. ئه‌ڤغانستان ژ (34) ویلایه‌تان پێكدهێت و پتر ژ (35) هزار له‌شكر هه‌نه‌ و زێده‌بارى كو چه‌كێ گران و پێشكه‌فتى هه‌یه‌. ل هه‌یڤا (8\2021) ئه‌مریكا هێزێن خوه‌ڤه‌ كێشان ژ ئه‌ڤغانستانێ و ئێكسه‌ر بزاڤا تالیبان سه‌رێ خوه‌ هه‌لدا و ب تنێ چه‌كێ سڤك هه‌یه‌، لێ تالیبان شیا د ماوه‌كێ كێم دا كۆنترۆلا ئه‌ڤغانستانێ بكه‌ت و بسه‌ركه‌ڤیت ئه‌ڤه‌ هه‌مى بۆ وێ چه‌ندێ دزڤریت كو ماینه‌ ب خوه‌ بخوه‌ڤه‌ و خه‌لكێ بێگونه‌ه هاتیه‌ ژبیركرن، زێده‌بارى ئه‌و هه‌مى سامان و سه‌روه‌تێن ل ئه‌ڤغانستانێ هه‌یین ده‌روبه‌رێ وه‌لاتى دا كو دبیته‌ (652,850) كم و ئه‌رده‌كێ زه‌نگینه‌ و ب ده‌هان مادده‌یێن (ره‌ژى، سفر، زێر، ڕساس، ئاسن، یۆرانیۆم)، تێدا هه‌نه‌ و خه‌لكێ ئه‌ڤغانستان ب هه‌ژارترین ملله‌ت دهێته‌ هژمارتن كو داهاتێ تاكێ وان رۆژانه‌ ژ دو (2) دۆلاران كێمتره‌، ئانكو تێرا چ ناكه‌ت. ئه‌گه‌ر چ بوون كو ئه‌ڤغانستان بكه‌ڤیت و شكه‌ستنێ بینیت و تالیبان بسه‌ركه‌ڤیت زۆر خالێن هه‌یین یا ژ هه‌میان گرنگتر نه‌ ئێكگرتنا پارت و لایه‌نێن ئه‌ڤغانى و په‌یدابوونا دوبه‌ره‌كیێ ل ناڤبه‌را وان دا و كۆنترولبوونا لایه‌نێن سیاسى ژ لایێ وه‌لاتێن به‌رژه‌وه‌ندیخواز و هه‌رێمى ڤه‌ وپه‌یدابوونا پرسێن مه‌زهه‌بى و تائیفى و ئیسلاما سیاسى و پشتگوه هاڤێتنا ره‌وشا خه‌لكێ ئه‌ڤغانى ژ رویێ سیاسى و كارگێرى و ئابوورى ڤه‌ و نه‌بوونا باوه‌ریێ و پشتبه‌ستن ل سه‌ر لایه‌ینێن ده‌ره‌كى و ژبیركرن و پویته‌دانا ب ناڤخوه‌یى و زۆر ئه‌گه‌رێن دى بوون. بۆ نموونه‌ ل ده‌مێ رۆسیا وه‌لاتێ ئه‌ڤغانستانێ داگیركرى هه‌مى لایه‌نێن سیاسى ئه‌ڤغانى بوون ئێك به‌ره‌ و هه‌میان ده‌ستێن خوه‌ كرنه‌ تێكدا و ناكۆكیێن خوه‌ دانه‌ لایه‌كى و پێكڤه‌ شه‌ڕێ رۆسیا كر و ئه‌و بوونه‌ ده‌ستهه‌لاتدار. ره‌وشا كوردستانێ جودایه‌ ژ یا ئه‌ڤغانستانێ، چونكو هه‌رێما كوردستانێ شیایه‌ ژ بن كاڤلۆژانكێ به‌رزه‌بوونێ ڤه‌ ده‌ركه‌ڤیت و هێله‌كا په‌یوه‌ندیێن ده‌رڤه‌یى دروست كریه‌ و هه‌رێما كوردستانێ بوویه‌ ترافیكا سیاسى و رۆژانه‌ ب ده‌هان شاند و سه‌رۆك وه‌لات و وه‌زیر و بالیۆز و كونسلگه‌ر سه‌ره‌دانا هه‌ڤلێرێ بكه‌ن و شێوه‌رمه‌ندیێن خوه‌ بكه‌ن و بریار و ئاخفتنا حوكمه‌تا هه‌رێمێ وه‌ربگرن. ل دوماهیێ ئومێده‌وارین ئارامى ل ته‌ڤایا جیهانێ به‌رپا ببیت و مرۆڤایه‌تى ل شوینا جه‌نگ و زولم و سته‌مێ جبَبجێ بیت و جیهان ڤالا بیت ژ شه‌ڕ و جه‌نگان و هه‌ر مرۆڤه‌ك ب مافێن خوه‌ شاد ببیت.

پشكا (1)

خالد ئه‌حمه‌د بادى

نهێنییا هه‌ر وه‌لاته‌كێ سه‌ركه‌فتى و پێشكه‌فتى یان وه‌لاته‌كێ ب هێز و بالاده‌ست بیت د ناڤه‌ندێن جودایێن جیهانێ دا یان وه‌لاته‌كێ خودان بریار و په‌یڤا خوه‌ بیت بێگومان نهێنیا وى وه‌لاتى پوویته‌دانه‌ ب په‌روه‌رده‌ و زانستى و زانست بۆ خوه‌ كریه‌ رێنیشاده‌ر و په‌یره‌و دكه‌ن، ئه‌گه‌ر لێنێرینه‌كێ ل ره‌وشا وه‌لاتێن كو زانست و په‌روه‌رده‌ گرتین و ب شێوه‌كێ به‌رچاڤ و ئاشكه‌را ئه‌و وه‌لات ژ هه‌ژاریێ و بێ ده‌ستهه‌لاتیێ گه‌هشتینه‌ كومتا بریار دانێ و بووینه‌ ژماره‌ ل هه‌مى ناڤه‌ندێن بریاردان و پێشكه‌فتنێ و به‌رهه‌مێن زۆر باش بده‌ستخوه‌ڤه‌ ئیناینه‌، نموونا وه‌لاتێن بریتانیا كو فرۆكا سیبه‌ر ل له‌نده‌نا پایته‌خت دكر گۆتنه‌ چرچلى چ بكه‌ین؟ دێ ئه‌م ژناڤچین و فرۆكه‌ یێن سیبه‌رێ ل مه‌ دكه‌ن و مۆشه‌ك و بومبه‌ ل دویڤ ئێك یێن ژ ئاسمانى دهێنه‌ خوار، چرچلى گۆته‌ وان سه‌ركردان ره‌وشا په‌روه‌رده‌ و زانست و دادگه‌هێ چاوایه‌ د به‌رسڤێ دا وه‌سا خۆیا دكه‌ن كو په‌روه‌رده‌ و زانست دبه‌رده‌وامن و دادگه‌ه ژى یا دادپه‌روه‌ره‌، ئه‌ڤجا چرچلى گۆته‌ وان نه‌ترسن، دێ ب سه‌ركه‌ڤین و ب سه‌ركه‌فتن، یان ژى ل سه‌نگافۆرا ده‌مى پرسیار ژ لیكوانێ دامه‌زرێنه‌رێ وه‌لاتى دهێته‌كرن چاوا هه‌وه‌ ئه‌ڤ پێشكه‌فتنه‌ بده‌ستخوه‌ڤه‌ ئینایه‌، د به‌رسڤێ دا لیكوان دبێژیتێ چونكى مه‌ مووچه‌یێن وه‌زیران دانه‌ مامۆستایان. هه‌ر دیسا ل كه‌وكه‌با یابانێ ل قۆناغا سه‌ره‌تایى هه‌میێ ب تنێ په‌روه‌ردێ نیشانا زارۆیێن خوه‌ دده‌ن و ل قۆناغا ناڤه‌ندى، بتنێ زانستى له‌وما یابانێ پێشكه‌فتن بخوه‌ڤه‌ دیت و نوكه‌ ل رێزبه‌ندێن ئیكێنه‌ ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ و ب تایبه‌ت ژ ئالیێ پێشه‌سازى و پێشكه‌فتنێ ڤه‌. ل زۆر ژێده‌ران دا دیار بوویه‌ كو هه‌ر وه‌لاته‌كێ زانست ب تنێ گرتى چووینه‌ كومتێ بلندتر و گه‌هشتینه‌ مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وه‌یى و سیاسى و ره‌وشه‌نبیرى و زانستى و پێشه‌سازى و هتد.. بۆ نموونه‌ ئه‌و وه‌لاتێن به‌رنیاسى و ناڤوده‌نگێ خوه‌ بلندكرى و نیشا دای (ئیسرائیل) كو نموونا هه‌ره‌پێشچاڤ یا پێشكه‌فتن و هێز و شیانا كو ل سه‌ر ئاستێ هه‌مى جیهانێ ئیسرایله‌ كو پتر ژ (180) سه‌د و هه‌شتێ خه‌لاتێن (نۆبل) د هه‌مى وراران دا وه‌رگرتینه‌، بۆ نموونه‌ ژ وان خه‌لاتێن نۆبل یێن جوهییان وه‌رگرتین ژ وان (53) خه‌لات د وارێ پزیشكى دانه‌ و (47) خه‌لاتێن نۆبل د وارێ فیزیكى دا، ئانكو فیزیایى دانه‌ و (32) خه‌لات د وارێ كیمیایى دانه‌ و (48) خه‌لاتێن نۆبل ژى د وارێ ئابوورى و دارایى دانه‌ و زانایێن بناڤوده‌نگێن جیهانێ یێن كو داهێنان كرین و ناڤوده‌نگى وه‌رگرتى ل سه‌ر هه‌مى ئاستان زانایێن جوهى و ئیسرائیلی نه‌ و ڤان زانایان ئه‌و تشت گه‌هاندیه‌ كو هه‌مى كۆمپانیێن مه‌زن و زه‌به‌لاح یێن جیهانى پێدڤى ب وان و شیان و داهێنانێن وانان هه‌یه‌، جونكى (20%) ژ ئابوورێ ئه‌مریكى یێ د ده‌ستێ زانا و شاره‌زایێن جوهییان دا و پتریا بازارێن ئابوورى یێن جیهانى د ده‌ستێ جوهییان دایه‌ و (17%) زانست و راگه‌هاندن و ئابوور د ده‌ستێ جوهییان دایه‌ و ل قوتابخانه‌یێن سه‌ره‌تایى ل ئیسرائیلێ هزرا وێ چه‌ندێ دكه‌نه‌ د مێشكێ وان دا كو هه‌مى دێ بنه‌ زانایێن جیهانى یێن ب ناڤوده‌نگ و دێ بنه‌ خودانێن خه‌لاتێ نۆبلى.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
چیایێن بلند و ب هێز زۆر به‌فرێ دهه‌لگرن ئانكو تاك و ملله‌ت و وه‌لاتێن ب هێز زۆر ئاڕێشه‌ و ئاسته‌نگ بۆ په‌یدا دبن، لێ ئه‌و مرۆڤ یان ملله‌ت یان وه‌لات وه‌كو چیایێن خورستینه‌ و زۆر بهێزن و خوه‌ دبن ڤه‌ دگرن، ئانكو خوه‌ ل به‌ر هه‌مى هێز و ئارێشه‌ و هێرش و بۆیه‌رنا دگرن و بارێن گران دهه‌لگرن و ئه‌گه‌ر چیایێ بلند نه‌بیت و یێ بچویك بیت بێگومان دێ كێم به‌فر ل سه‌ر هێت، ئانكو به‌لكو به‌فر ناكه‌ڤیته‌ سه‌ر. رامانا ڤان گوتنێن پڕ بها ئه‌وه‌ كو هه‌رێما كوردستانێ و ب تایبه‌ت هه‌ڤلێرا پایته‌خت زۆر یا ب هێز و خورستى یه‌ ئانكو یا بلند و ب هێزه‌ له‌وما بوویه‌ جهێ ئاراسته‌یا تیرۆرستان كو ماوه‌كه‌ ب تایبه‌ت ل هه‌یڤێن ده‌ستپێكا سالا (2021) پتر هه‌ڤلێر تووشى هێرشێن مۆشه‌كى و یێن ئاسمانى و یێن بومبه‌یى یێن تیرۆرستان بوویه‌ كو هێرشكه‌ر خوه‌ بناڤ دكه‌ن (مقاومه‌ المحتل) به‌رخودانا داگیركه‌ران، ئانكو به‌رهنگارێن داگیركه‌را, لێ ب تنێ ئه‌ڤ هێرشێن تیرورستى بهانه‌ یه‌ ئه‌گه‌ر نه‌، چونكى یا خۆیایه‌ هه‌بوونا هێزێن ئه‌مریكا ل پتریا پارێزگه‌هێن عیراقێ هه‌یه‌ و هه‌ر دیسا ل پتریا وه‌لاتێن عه‌ره‌بى و هه‌رێمى و جیهانى هه‌یه‌, بۆچى دێ تیرۆرست هه‌رێم و هه‌ڤلێرێ كه‌نه‌ ئامارنج؟، چونكى ل پشت په‌ردا گوتنه‌ك و دیتنه‌كا دى هه‌یه‌. مینا رێزێن سه‌رى مه‌ باس كرین هه‌رێم و هه‌ڤلێر مینا چیایێن خورستى و بلند و بهێزن له‌وما تیرۆرستان هه‌ڤلێر كریه‌ ئارمانج، چونكى هه‌رێم و هه‌ڤلێر یا پێشكه‌فتى و وبویه‌ جهێ بریارێ و تیرۆرست ل بن هنده‌ك ئه‌جیندایێن نێڤده‌وله‌تى و هه‌رێمى كاره‌كێ ژدل دكه‌ن ژبۆ لاوازكرن و بنبڕكرنا قه‌وارێ كوردى و ب تایبه‌ت هه‌رێما كوردستانێ و دا كو مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن مه‌زهه‌بى و تائیفى و سیاسى بنه‌جه بكه‌ن. گرۆپێن تیرۆرستى ئانكو گرۆپێن كرێگرتى یێن كو بازرگانیكرنێ ب ملله‌ت و كه‌سان دكه‌ن و بووینه‌ دارده‌ستێن ڤه‌شارتى یێن هێزێن هه‌رێمى و نێڤده‌ولى و عیراق و كوردستان كریه‌ قادا ژێكڤاڤارتنێن تائفى و مه‌زهه‌بى و ئابۆرى و جوگرافى و له‌شكرى و گشتى و ئه‌ڤ ڤالاهیا سیاسى و ئه‌منى و له‌شكرى یا عیراقى بۆ خوه‌ ب ده‌رفه‌ت دبینن و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ یێن تایبه‌ت به‌رپا وجێ به‌جێ دكه‌ن و ژبلى كو گرۆپێن تیرۆرستى دو مفایان دێ ئا ئێكێ دێ دوژمنه‌كێ هه‌ر بهێز وخورستى ژ رێیا خوه‌ لاده‌ن كو ملله‌تێ كورده‌ و مفایێ دى ژى قادا سیاسى و ئابۆرى و گشتى بۆ وان گرۆپێن تیرۆرستى مینیت ڤالا و مامۆستایێن وانان دێ ئه‌نجیندا و مه‌ره‌مێن خوه‌ جێ به‌جێ كه‌ن گرۆپێن تیرۆرستى به‌راوردكرنه‌كێ ل گه‌ل مان و نه‌مانا هێزێن ئه‌مریكى دكه‌ن. ل (9\7\2021) كه‌نالێ كوردستان دیار كریه‌ كو ئه‌مریكا نیگه‌رانى و نه‌رازیبوونا خوه‌ دیار كریه‌ ل دۆر زێده‌بوونا هێرشێن تیرۆرستى ل سه‌ر عیراق و هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌مریكا و ئیراق و هه‌ماهه‌نگى دگه‌ل هه‌رێمێ دبه‌رده‌وامن د لێكۆلینێ دا ل سه‌ر دۆزا ناڤبرى.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشیت
(ده‌ستهه‌لاتداریێن وان هزره‌كا مه‌زن بۆ گه‌لێ ئیرانێ په‌یداكریه‌، كو بتنێ ئیسلامه‌تیا وان یا راسته‌قینه‌یه‌ و یێن دیتر ل به‌ر دلێ وان ره‌ش كرینه‌)
دادبینه‌ریێن ئیرانێ د پرۆژێ به‌رفره‌هێ شیعیاتیێ دا كو دهێته‌ نیاسین ب پرۆژێ پڕۆژه‌یێ شیعى یێ مه‌زن یان شیه‌عكرنا جیهانێ ئانكو خه‌ونا ئیرانێ و مه‌رجه‌عێن شیعى به‌ربه‌لاڤكرنا هزر و بنه‌مایێن شیعیه‌تێ ل سه‌رتاسه‌رى جیهانێ و ب تایبه‌ت ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى د مامه‌لا وێ دا دگه‌ل وه‌لات و ملله‌تێن جیهانێ و هه‌روه‌سا ل گه‌ل گه‌لێن ئیرانى ژى دیاره‌ كو رۆژانه‌ ب ده‌هان گه‌نجێن كوردان ل پێشچاڤێن خه‌لكى سێداره‌ دده‌ن و بێ بهانه‌.. نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى وه‌لاتێ ئیرانێ دهێته‌ نیاسین ب كۆمارا ئیسلامى ئیران و ده‌ستهه‌لاتێ وێ ئیسلامى یه‌ و مه‌زهه‌ب شیعى ودهێته‌ برێڤه‌برن ژلایێ خودانێن عه‌مامه‌یان و مه‌رجه‌عێن شیعى مینا خامه‌نه‌ئى و ئه‌سفه‌هانى و سیستانى و باقڕى و سه‌دڕى ڤه‌ و چه‌ندین سه‌ركرده‌یێن دى یێن سیاسى و..هتد. ده‌ستهه‌لاتدار و سه‌ركرده‌یێن ئیرانى هزره‌كا ب هێز بۆ گه‌لێ ئیرانێ په‌یداكریه‌، كو بتنێ ئیسلامه‌تى یا راسته‌قینه‌ یا ل ئیرانێ هه‌یى و دهێته‌ برێڤه‌برن و ل چ جهێن دى یێن دونیایێ نینه‌ و هه‌مى نه‌ته‌وه‌ و مه‌زهه‌بێن دى ل به‌ر خه‌لكى ره‌شكرینه‌ و خه‌لكێ ئیرانى نه‌چاركریه‌ كو سه‌ره‌ده‌ریه‌كا خراب و شاش ل گه‌ل ملله‌ت و نه‌ته‌وێن دى بكه‌ن. ل وه‌لاتێ ئیرانێ زۆر كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌ هه‌نه‌ مینا كورد و عه‌ره‌بێن ئه‌هواز و عه‌جه‌مى، ئانكو توركمان و مه‌سیحى و كه‌لیمى، لێ نه‌ته‌وا هه‌ره‌ مه‌زن و به‌رچاڤ ل ناڤ وانان دا كوردن. ل (18\6\2021) هه‌لبژارتنێن سه‌رتاسه‌رى ل ئیرانێ هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ل هه‌لبژارتنێن ئیرانێ (59) ملیۆن كه‌سان مافێ ده‌نگدانێ هه‌یه‌. ل ڤێره‌ دێ به‌حسێ مانشێتێ بابه‌تێ خوه‌ كه‌م كو ئه‌و ژى شانۆگه‌ریا هه‌لبژارتنێن ئیرانێ یه‌، كو تێدا زۆر گه‌ف ل كاندید و ده‌نگده‌ر و خه‌لكێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ هاتیه‌كرن و نه‌هێلایه‌ یێن پارتێن كوردى پشكدار ببن و ئه‌گه‌ر ئێكى خوه‌ كاندید كربیت ژى، ئێك ژ زه‌لامێن وانانه‌ و بتنێ دێ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا ئیرانێ و فارسان كاركه‌ت و ل ده‌ڤه‌رێن كوردستانا رۆژهه‌لات ب هزاره‌ها ژ ده‌نگده‌رێن بیانى یێن نه‌ كورد ئیناینه‌، دا كو ده‌نگێ كوردان كێم كه‌ن و ل پتریا باژیرێن كوردان نه‌رازیبوون هاتنه‌ ئه‌نجامدان و دیاركرن كو هه‌لبژارتن سه‌خته‌نه‌ و چ گوهۆرینان نائێخیته‌ سیاسه‌تا ئیرانێ ب تایبه‌ت به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد، چونكو سیسته‌مێ هه‌لبژارتنێن ئیرانێ یێ له‌نگه‌ و پێشوه‌خت ئه‌نجام هاتینه‌ دانان و سیاسه‌تا وانا شاش و دكتاتۆرانه‌ كو د هنده‌ك پروتۆكۆلان دا هاتیه‌ دیاركرن و یا به‌رده‌وامه‌ و نه‌شین ژێ لاده‌ن. وه‌كى مه‌ ئاماژه‌ دایى ل (19\6\2021) ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن ئیرانى هاتینه‌ راگه‌هاندن و دیاربوویه‌ كو (ئیبراهیم ره‌ئیسى) كه‌سێ نێزیكى خامه‌نه‌ئى ب رێژا (62%) كو (17:8) هه‌ڤده‌ ملیۆن و هه‌شت سه‌د هزار ده‌نگ بده‌ستڤه‌ ئیناینه‌ و بوویه‌ سه‌ركه‌فتیێ ئێكێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
زانا و دانه‌ر و نڤێسه‌رێ ئیرله‌ندى یێ ب ناڤ وده‌نگ (جۆرج برناردشۆ) دبێژیت (ده‌ستهه‌لات ناهێته‌ پیسكرن، ئانكو گه‌نده‌ل كرن ب زه‌لامان، به‌لكو هه‌كه‌ مه‌ژى هشك دانان دده‌ستهه‌لاتى دا ئه‌و دێ ده‌ستهه‌لاتى پیس كه‌ن ئانكو گه‌نده‌ل كه‌ن). ئه‌گه‌ر سه‌حكه‌ینه‌ قووناغێن حوكمرانیێ ل ئیران و سووریێ، دێ بۆ مه‌ دیار بیت د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا گه‌نده‌لیا دارایى و ئابوورى و گه‌نده‌لیا سیاسى و مه‌زهه‌بى و تائیفى و ده‌ڤه‌رى یا هاتیه‌كرن و نه‌ دگه‌ل كوردان بتنێ، به‌لكو ل گه‌ل هه‌مى ئایین و مه‌زهه‌ب و نه‌ته‌وه‌ و گرۆپ و لایه‌نان, ل ئیران و سووریێ و ب درێژاهییا قووناغێن حوكمرانیا وان گه‌نده‌لیا گشتى هاتیه‌كرن و پتر زولم و سته‌م ل كوردان هاتیه‌كرن ژ هه‌مى ئالیان ڤه‌ و حه‌تا گه‌هشتیه‌ حوكمرانییا شێرێ بێ زه‌نگل و خودانێن عه‌مامه‌یان. بابه‌تێ مه‌ كو شانۆگه‌ریێن مه‌زن و به‌رچاڤ دروست دبن یێن هه‌لبژارتنان ل ئیران و سووریێ كو ئێك تمامكه‌رێ یێ دى یه‌ دئه‌ڤ ساله‌ دا و بتنێ هه‌یڤه‌ك د ناڤبه‌را وانان دا دو هه‌لبژارتن دروست بوون یا ئێكێ ل سووریێ (26\5\2021) كو بشار ئه‌سه‌د ب رێژا (95,1%) ده‌نگ برن و هه‌ڤركێن وان یێن كارتۆنى ده‌نگێن زۆر كێم برن ب تنێ بۆ فلم و سیناریۆ كاندید دانا بوون و ل ده‌ڤه‌رێن توركیا گرتین مینا (ادلب وجرابلس و عفرین و راس العین) و زۆر ده‌ڤه‌رێن دى هه‌لبژارتن نه‌هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ل دویڤ ئامارێن وان یێن سه‌خته‌ كو (18,107,109) هه‌ژده‌ ملیۆن و سه‌د و حه‌فت هزار و سه‌د و نه‌ه كه‌سان ده‌نگداینه‌ ل هه‌لبژارتنێن سووریى و جوزێف بورێل به‌رپرسێ كاروبارێن سیاسه‌تا ده‌رڤه‌ یا ئیكه‌تیا ئه‌ورۆپى، گۆت ئه‌م دانپێدانێ ب ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن سووریێ ناكه‌ین. د ئه‌نجامێن ل (19\6\2021) ل ناڤه‌ندێن راگه‌هاندنێ و ب تایبه‌ت ئاژانسا فارس دیار كر كو ئه‌نجامێن سه‌ره‌كى ددیاربوون و هه‌ڤركیه‌كا كێم ل سه‌ر هه‌مى به‌ربژارێن سه‌رۆكاتیا ئیرانێ ئانكو ب هه‌ڤركیه‌كا كێم (ئیبراهیم ره‌ئیسى) سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن و به‌رچاڤ بده‌ست خوه‌ڤه‌ئینایه‌ ب رێژا (62%) به‌رامبه‌ر هه‌ڤركێ خوه‌ (محسن ریزایى) رێژا (11%) ده‌نگێن ره‌ئیسى بده‌ست ڤه‌ ئیناین (17,8) هه‌ڤده‌ ملیۆن و هه‌شت سه‌د هزار ده‌نگ ژ كویێ (28) ملیۆنێن پشكدارى د هه‌لبژارتنان دان كرى. ناڤێ سه‌رۆكێ نوى (ئیبراهیم ره‌ئیس الساداتى) یێ به‌رنیاس ب (ئیبراهیم ره‌ئیسى)، كو فه‌قیهێ جه‌عفه‌رى یه‌ و نێزیكى مورشدێ بلندێ ئیرانى خامه‌نه‌ئى یه‌ و ژپارتا (كومه‌لا زه‌لامێن ئایینى وسه‌ربازى) یه‌ و پلا سه‌رۆكێ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌رى یا ئیرانى هه‌بوویه‌ ژ سالا (2019) وه‌ره‌ و هه‌تا نوكه‌, ل ڤێره‌ پرسیاره‌كا مه‌زن دروست دبیت ئه‌رێ مه‌رجه‌ع حوكمرانن ل ئیران و سووریا گه‌نى هه‌كه‌ ب ڤى شێوه‌ى بیت بلا چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌ ئه‌نجامدان و ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدار بن، دێ ئاراسته‌یا سیاسى وحوكمرانیێ ل وان وه‌لاتان به‌رب ئاقارێن خراب و شاش ڤه‌ چیت ودێ ره‌وش ئالۆزتر ڤه‌ چیت وبلا دیار بیت كو هه‌لبژارتن ب تنێ شانۆگه‌رى و فلم و سیناریۆنه‌ ل وه‌لاتێن وان.