خالد ئه‌حمه‌د بادى

سیاسه‌ت و ئابوور دو جێمكن،ـ یان هه‌ڤالن بێ هه‌ڤدو ناژین، ئێك تمامكه‌را یێ دووێ یه‌ و د سیاسه‌تى دا چ تشتێن ئه‌سته‌م نینن. بێگومان هه‌مى تاكێن جڤاكان دزانن كو كۆربه‌ندێ داڤۆس یێ ئابوورى یێ جیهانى یه‌ و ل باژێرێ داڤۆس ل وه‌لاتێ سویسرا سالانه‌ دهێته‌گێران و پتریا وه‌لاتێن جیهانى یێن زلهێز و مه‌زن و خودان بریار و خودانشیان پشكدارى ڤى كۆربه‌ندى دبن و زۆر گرپَبه‌ست و كارێن هه‌ڤپشك دهێنه‌ گرێدان و فۆكسێ جیهانێ هه‌میێ دكه‌ڤیته‌ سه‌ر داڤۆس. د كۆربه‌ندێ ئه‌ڤساله‌ یێ داڤۆس دا كار و كریارێن مه‌زن و پێشچاڤ دروست بوون و كۆمبوونێن مفادار و گرنگ هاتنه‌ گرێدان و زۆر لایه‌ن و كه‌سانێن كێم زانین ره‌خنان ل كۆڕبه‌ندا ناڤبرى دكه‌ن، لێ گرنگیه‌كا مه‌زن هه‌یه‌ بۆ ته‌ڤایا وه‌لاتان و ب تایبه‌ت بۆ كوردان و هه‌رێما كوردستانێ. ملله‌تێ كورد زۆر ده‌رده‌سه‌رى و مه‌حرۆمیه‌ت دیتیه‌، ل سه‌ر ده‌ستێن سیسته‌مێن كه‌ڤنه‌په‌رست و پاشكه‌فتى و رژێمێن دكتاتۆر و كورد ب خرابى ل قه‌له‌مددان ل ده‌مێن كه‌ڤن و جاران دا و كورد نه‌ دهاتنه‌ به‌حسكرن ل چ ناڤه‌ندان و دوژمنان هه‌ول ددان كو ناڤێ كوردان نه‌هێلن د هه‌بوونێ دا و گه‌ر ئه‌م ل گه‌ل ڤى كه‌توارێ نوكه‌ به‌راورد بكه‌ین، دێ بینین كورد بووینه‌ جهێ پویته‌ دان و به‌لانسا راستیێ ل ده‌ڤه‌رێ و ل پتریا ناڤه‌دان دا. یا سه‌ره‌نجراكێش بۆ ته‌ڤایا كوردان كو هه‌رێما كوردستانێ و ب ده‌عوه‌تنامه‌كا فه‌رمى یا كۆڕبه‌ندى هاتیه‌ مێڤانكرن و برێز (نێچیرڤان بارزانى) وه‌كو سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ نوونه‌راتیا هه‌رێما كوردستانێ كریه‌ و پتریا میدیا جیهانى و راگه‌هاندنا بیانى و خوه‌ب خوه‌یى به‌حسێ پشكداریكرنا رێزدار سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ كریه‌. پشكداریا كوردان پێنگاڤه‌كا زۆر گرنگ و دیرۆكى بوو و دانانا ئالایێ پێشمه‌رگان ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ دیسا ئۆمێده‌كا نوى یا گه‌ش دایه‌ ملله‌تێ كورد ب گشتى و ب تایبه‌ت ملله‌تێ كورد ل هه‌رێما كوردستانێ, پشكداریكرنا كوردان ل كۆڕبه‌ندێ ئابوورى یێ ناڤبرى دوباره‌ سه‌لماند كو كورد جهێ پویته‌دان و بایه‌خدانا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى یه‌ و تایبه‌ت ئه‌مریكا. یا بوویه‌ جهێ خۆشحالیا ته‌ڤایا كوردان كو ل رێكه‌فتى (22\1\2020) كۆمبوونا سه‌رۆك (نێچیرڤان بارزانى ) ل گه‌ل سه‌رۆكێ ئه‌مریكا (دۆنالد ترامپى) كو یا گرنگتر پێش سه‌رۆكێ عیراقا فیدرال كو حوكمه‌تا ناڤه‌نده‌ ئه‌ڤه‌ ژى هزره‌كا كوور بۆ ڤان كۆمبوونان دهێته‌كرن كو ب راستى سه‌رۆكێ بهێزترین وه‌لات ل جیهانێ ب دیتنه‌كا بنڤه‌ بنڤه‌یى یه‌ یان یا نه‌راسته‌وخوه‌ كو هه‌ردو لایه‌ن یێ كوردستانى و ئه‌مریكى زۆر دخۆشحالن ب كۆمبوونا ناڤبرى. یا ژهه‌مى تشته‌كى گرنگتر كو كه‌نالێ فۆكس نیۆس یێ بناڤوده‌نگێ ئه‌مریكى گۆتیه‌ (TRUMP HOLDS MEETING KURDISTAN PRESIDENT) ئانكو (ترامپ ل گه‌ل سه‌رۆكێ كوردستانێ كۆمبوویه‌) و ئه‌ڤه‌ ئاراسته‌یا سه‌ركه‌فتێن كوردان به‌ر ب پێشڤه‌ دبه‌ت و بلا كورد ڤان سه‌ركه‌فتنان ب باشى ل قه‌له‌م بده‌ن و ب پیتێن زێرین وكویركرى بهێنه‌ تۆماركرن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
سیاسه‌تمه‌دار و زانا و ره‌وشه‌نبیر و سه‌ركردێ جیهانى یێ ب ناڤوده‌نگ (ماهاتما غاندى) یێ هندى، دبێژیت (یێن ل دۆر ده‌ستهه‌لاتى زۆرن، لێ یێن ل دۆر وه‌لاتى دكێمن)، بێگومان كه‌سایه‌تى و لایه‌نان كارتێكرنه‌كا مه‌زن یا هه‌یى د پێشڤه‌چوونا حوكمرانیێ دا ل هه‌ر وه‌لاته‌كى و ب هه‌لبژارتنا كه‌سه‌كێ ژهه‌ژى وشایسته‌ ل هه‌ر پۆسته‌كى دا بیت دێ شینوار و شوونتبلێن ده‌ستبكاربوونا وى لایه‌نى یان ده‌ستهه‌لاتدارى هه‌ر زویكا دیار بن و دێ ئۆمێده‌ك بۆ خه‌لك و جه‌ماوه‌رى ژى په‌یدا بیت، لێ ل عیراقا مه‌ خێر ژێ نه‌دیتى هه‌ر چ باشى و پێشكه‌فتن و چاكبوونا ره‌وشا ئالۆز د دیار نینن، ئه‌ڤه‌ ژى بیرا مه‌ ل گۆتنا پڕبها یا غاندى ئینا كو گۆتى یێن ل دۆر ده‌ستهه‌لاتى دزورن و راسته‌ ل عیراقێ شه‌ڕ ل سه‌ر كورسی و پۆستان دهێته‌كرن و ب ملیاران هاتینه‌ فرۆتن و ل جهێ وێ كورسیا ب ملیۆنان، به‌لكو ملیاران قازانج و بده‌ستڤه‌بینن. حوكمرانیه‌ت ئانكو ئیداره‌كرن و برێڤه‌برنا ملله‌ت و وه‌لاتان و دانا مافێن وه‌لاتیانه‌ و ئارامكرن و به‌رپاكرنا ئێمناهیێ بۆ وه‌لاتیان و به‌رپاكرنا مافێن ره‌وا یێن وه‌لاتیێن سڤێل و بێگونه‌ه. فه‌ره‌ ده‌ستهه‌لاتدار و حوكمران ب شه‌ڤ و رۆژ كار بكه‌ن ژبۆ به‌ر ب پێشڤه‌برن و پێشكه‌فتنا وه‌لاتى و پاراستنا گیان و مال و سامانێ وه‌لاتیان، خۆشكرنا په‌یوه‌ندیێن خوه‌ ل گه‌ل ته‌ڤایان وه‌لاتێن دى و په‌یداكرنا ئالیه‌ته‌كا كاركرنێ كو ل گه‌ل بارودۆخێ نوو بگونجیت و وه‌لاتى به‌ر ب ئاقارێن خراب ڤه‌ نه‌به‌ت. ل عیراقێ به‌روڤاژى یا ڤێ چه‌ندێ دكه‌ن یا مه‌ به‌حس ژێ كرى، ئه‌وژى نه‌خۆشكرنا په‌یوه‌ندیانه‌ و ل سه‌ر بنیاتێ مه‌زهه‌بیه‌ت و پرسێن ئایینى و گشتى كاردكه‌ن، ئه‌ڤه‌ وى چه‌ندێ رادگه‌هینیت كو ئه‌ڤێن سیاسه‌تێ دكه‌ن و وه‌لات كه‌فتیه‌ دبن كۆنترۆلا وانان دا، چ ژسیاسه‌ت و ئیداره‌كرنێ نزانن و رۆژ بۆ رۆژێ عیراقا گه‌نى به‌ر ب پاشڤه‌ دبه‌ن. بۆیه‌ران ژ هه‌میان ترسناكتر و كه‌شه‌فرێتتر بۆ عیراقا كه‌تى كو هێرشكرنا ئه‌مریكا ب رێیا ئاسمانى بۆ سه‌ر (5) بنگه‌هێن حزب الله‌ و حه‌شدا وه‌حشى ل سووریا و عیراقێ ل رێككه‌فتى (30\12\2019) و گه‌هاندنا زیانێن مه‌زن، وه‌كو كارڤه‌دانه‌كا ئیرانى و ب شێوه‌كێ زۆر نهێنى هاندان و پالدانا خه‌لكه‌كى بۆ سه‌ر بالیۆزخانا ئه‌مریكا ل عیراقێ ل رێكه‌فتى (31\12\2019 و هه‌ولدانێن سۆتن و وێرانكرا بالیۆزخانا ناڤبرى وێ چه‌ندێ دگه‌هینیت ئیران یا به‌رهنگاریا ئه‌مریكا دكه‌ت و مایتێكرنان د كاروبارێن ناڤخوه‌یى یێن پتریا وه‌لاتێن جیهانى و هه‌رێمى و هه‌ڤسوو دا دكه‌ت و ده‌ستهه‌دارێن ملله‌تێن ئیرانى و خه‌لكێ خوه‌ بَیبه‌هر كریه‌ ژ ئازادى و دیمۆكراسه‌تێ و ببَبه‌هر كرینه‌ ژ كێمترین و ساده‌ترین مافێن ره‌وایێن وان. بۆیه‌رێن بومبه‌رانكرنا باره‌گایێن حزبوالله‌ و حه‌شدا وه‌حشى و هێرشكرنا سه‌ر بالیۆزخانا ئه‌مریكا عیراق خسته‌ د ئاسته‌نگێن كویر و تارى دا و دێ به‌رهنگاریێن مه‌زن ژى په‌یدا بن و عیراق كه‌فته‌ د شه‌رمزاریه‌كا سیاسى یا جیهانى دا و هه‌لویستێ عیراقێ، ئێكجار لاواز بوویه‌ و دێ به‌رهنگارى و تۆلڤه‌كرن هه‌بن ب شێوێن ئاشكه‌را و نهێنى ژى و دێ ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ئێخیته‌ د هه‌كێشه‌یێن سیاسى و ئابوورى و ناڤچه‌یى و دێ ئه‌ڤ هێرشكرنه‌ ل سه‌ر عیراقێ ب گرانى راوه‌ستیت و گه‌ر ژى نه‌بوونا بریارێ و خودانێن بریارانه‌. و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ دبێژین كو (خوسێ موخیكا) سه‌رۆكێ ئوروگواى گۆتیه‌ (ئه‌ز نه‌شێم وه‌كو دایكه‌كێ شیرى بده‌مه‌ به‌ره‌بابێن وه‌لاتێ خوه‌ و خودان بكه‌م، لێ دشێم وه‌كو بابه‌كى دزیان ژ داهاتێ وه‌ نه‌كه‌م).

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشێتێ گۆتارا مه‌ ئێك ژنازناڤان بوو كو ل سه‌ر قاسم سوله‌یمانى دهاته‌ گۆتن (اغتیال الخصوم وتسلیح الحلفا‌و).
ماتیێكرن دیارده‌یه‌كا نه‌سروشتى یه‌ د خشتێ كاروباران دا، نه‌خاسمه‌ ئه‌ڤ مایتێكرنه‌ نه‌ یا ئاسایى و یاسایى بیت كو ببیته‌ ئه‌گه‌رێ زێدبوون و مشه‌بوونا ئالۆزیێن زێده‌ د ناڤبه‌را وان لایه‌نان یان كه‌سان یان وه‌لاتان دا و دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ دروستبوونا دلره‌شى و دلره‌قى و تێكچوونا په‌یوه‌ندییان. به‌رده‌وام گێمێن یاریكرنێن نهێنى یێن سیاسى و ئابوورى و بازرگانى و مه‌زهه‌بى دروست دبن د ناڤبه‌را لایه‌نێن هه‌ڤرك دا و هه‌ر لایه‌نه‌ك هه‌ول دده‌ت كو به‌رێ پێ خوه‌ خۆشتر و به‌رفره‌هتر لێ بكه‌ت، ژبۆ به‌رپاكرنا به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت یێن كه‌سۆكى یان به‌رژه‌وه‌ندیێن كۆم یان یێن لایه‌نان. لێ ئه‌ڤ مایتێكرنێن ئیرانى د پتریا وه‌لاتێن جیهانى دا و ب تایبه‌ت وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و نه‌خاسمه‌ وه‌لاتێن هه‌رێمى یێن ده‌ردوور كو ب ئاشكه‌رایى ئیرانێ مایتێكرنێن پێشچاڤ و راسته‌وخوه‌ ئه‌نجامداینه‌ و عیراق، سووریا، لبنان، یه‌مه‌ن، به‌حرین و پتریا وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست كرینه‌ ئارمانج كو بۆ خوه‌ كارێ خوه‌ تێدا دكرن و به‌لكو بووینه‌ خودانێن بریارێ ل وان وه‌لاتان كو ل ئیرانێ بریار ددان و ل وه‌لاتێن مینا عیراق و سووریا و وه‌لاتێن د بن كۆنترۆلا ئیرانێ ڤه‌ بریار دهاتنه‌ جێبه‌جێ كرن و ئه‌ڤ كاره‌ هه‌مى ب رێیا قاسم سوله‌یمانى دهاتنه‌ برێڤه‌برن و ئه‌نجامدان و قاسم سوله‌یمانى ب تنێ نوونه‌ر و خودانێ بریارێ بوو و نویوه‌راتیا ئیرانێ دكر، نه‌كو سه‌ركردێ فه‌یله‌قا (القدس) بوو، به‌لكى نوونه‌رێ فه‌رمى بوو یێ ئیرانى یێ له‌شكرى و سیاسى و هه‌والگێرى بوو و ب تنێ قاسم ب خامه‌نه‌ئى ڤه‌ یێ گرێدایى بوو، ئانكو (صلاحیات) یێن قاسمى پتر بوون ژ یێن وه‌زیر و جێگرێ سه‌رۆكى و دبوو كه‌سێ دووێ د سه‌ركردایه‌تى یا ئیرانێ دا. یاریپێكرنێن ئیرانى ل گه‌ل جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى ل سه‌ر باده‌كا ئه‌تۆمى و ل سه‌ر پرسێن ئابوورى و باده‌كێن به‌رزه‌كرن و كوشتنا ده‌هان هزاران ل سه‌ر ده‌ستێ ئیرانیان و مایتێكرنێن جوداجودا بووینه‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ئالۆزیان ل ده‌ڤه‌رێ ب شێوكێ گشتى و ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ب شێوه‌كێ تایبه‌ت و ڤان هه‌مى باده‌ك و پرسان ئه‌مریكا نه‌چاركر كو پێنگاڤه‌كا ب ڤى شێوه‌ى بهاڤێژیت كو رابیت ب كوشتن و ڤاڤارتنا سه‌ركێن فتنه‌یان ل ده‌ڤه‌رێ. ل رێكه‌فتى (2،3\1\2020) فرۆكه‌كا بێ فرۆكه‌ڤان یا ئه‌مریكى و ل ژێر ناڤێ هێرشا (البرق الازرق) ب چه‌ند مۆشه‌كان باله‌فرخانا به‌غدا و قائیم بۆمبه‌باران كرن كو د كۆمبوونه‌كا نهێنى دا بوون و د ئه‌نجام دا قاسم سوله‌یمانى سه‌ركردێ فه‌یله‌قا قودسا ئیرانى و ئه‌بۆ مه‌هدى موهه‌ندس كو ناڤێ وى یێ دروست (جه‌مال جه‌عفر محه‌مه‌د عه‌لى ئال ئیبراهیم) جێگرێ سه‌ركردێ حه‌شدا وه‌حشى بوو ل عیراقێ و دل گه‌ل كۆمه‌كا باش یا سه‌ركرده‌ و مرۆڤێن وان بوو، هاتنه‌ كوشتن. ئه‌ڤێ كریار و پرۆسا هێرشكرن و كوشتنا وان كه‌سان كارڤه‌دانێن مه‌زن بخوه‌ڤه‌ گرتینه‌ و كوشتنا كه‌سه‌كێ گرنگ و هه‌ستیار و باله‌به‌رز د ناڤ ده‌ستهه‌لاتداریا ئیرانێ دا بوویه‌ سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن بۆ ئه‌مریكا و بوویه‌ شكه‌ستنه‌كا مه‌زن بۆ ئیرانێ و زۆر بۆچوون و ره‌ئى هه‌نه‌ كو رۆژێن داهاتى دێ دیاربیت كا ره‌وش به‌ر ب چ ئاقار ڤه‌ بچیت و په‌یوه‌ندیێن ئیران و ئه‌مریكا دێ گه‌هنه‌ چ ئاست.ب بۆچوونا من، دێ ده‌ڤه‌ر كه‌ڤیته‌ د هه‌ڤركیه‌كا ئێكجار مه‌زن دا و دێ به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكى ل ده‌ڤه‌رێ هێنه‌ لێدان نه‌ ب رێیا ئیرانێ، به‌لكو ب رێیا چه‌ته‌یێن ئیرانى و ب تایبه‌ت ل وان ده‌ڤه‌ر و جه و وه‌لاتان یێن هه‌ڤپه‌یمان ل گه‌ل ئه‌مریكا و كوردستان ژى هه‌ڤسووی یه‌ ل گه‌ل ئیرانێ و زۆر فه‌ره‌ كو سه‌ركردایه‌تیا كوردى ب حه‌كیمانه‌ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل باده‌كا ناڤبرى بكه‌ن و به‌رژه‌وه‌ندیێن كورد و كوردستانێ بپارێزن، چونكو ره‌وش زۆر یا هه‌ستیاره‌ و فه‌ره‌ ب هه‌ستیارى سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل بهێته‌ كرن. ئاڤه‌دان و پاراستى بیت كوردستان.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

ره‌وشا سیاسى ل عیراقێ زۆر ئالۆزه‌ و گه‌هشتیه‌ وى راده‌یى كو گرێكدار بیت و ئه‌ڤ ره‌وشه‌ ژى گرێدایى هنده‌ك ئه‌جیندایێن ده‌ره‌كى نه‌ ئه‌وژى ماێتێكرنێن ده‌وله‌تێن هه‌رێمى و ب تایبه‌ت ئیران. هه‌ر ژده‌ستپێكا په‌یدابوونا ده‌وله‌تا عیراقێ ژ ده‌مێ شاهى (ملكى) و هه‌تا گه‌هشتیه‌ ده‌مێ كۆمارى (جمهورى) زۆر ركابه‌رى و هه‌ڤسه‌نگى و نه‌ژێكگرتن د ده‌ستهه‌لاتێ عیراقێ په‌یدا بوویه‌، د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا و ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى هه‌ر پرسێن مه‌زهه‌بى و تائیفى و نه‌ته‌وه‌یى نه‌ و لێكدانا چه‌ندین نه‌ته‌وه‌ و مه‌زهه‌ب و ئایین مینا نه‌ته‌وێن كورد و عه‌ره‌ب و توركمان و ئاشۆرى و كلدان و سریان و ئایینێن ئیسلام و مه‌سیحى و ئێزدى و مه‌زهه‌بێن شیعى و سونى و سابیئه‌ و مه‌ندائى و هتد.. بێگومان دێ كارتێكرنێ ل سه‌ر ره‌وشا عیراقێ كه‌ت و زێده‌بارى قووناغا نوكه‌ و په‌یدابوونا رێژه‌كا زۆرا پارت و لایه‌نێن سیاسى و ئیسلامى و ره‌گه‌زپه‌رستى ل قادا سیاسى ل عیراقێ و هه‌ر پارته‌كا سیاسى یێن علمانى یان ئیسلامى بن، گرێدایى لایه‌نه‌كى یان ده‌وله‌ته‌كێ ڤه‌ نه‌ و هه‌ر مه‌زهه‌به‌ك گرێدایى مه‌رجه‌عیه‌ته‌كێ یه‌ و یا ژ هه‌میان ترسناكتر ئه‌وه‌ كو مه‌رجه‌عیه‌ت ژى گرێدایى لایه‌نه‌كى بیت مینا مه‌رجه‌عیه‌تا شیعى بووینه‌ دو پشك،ئێك گرێدایى نه‌جه‌ف و كه‌ربه‌لایه‌ و یا دى ژى گرێدایى مه‌رجه‌عیه‌تا (قوم)ێ یه‌ و زێده‌بارى وان ره‌هه‌ندێن ده‌ره‌كى یێن سیاسى و هه‌ڤركیێن هه‌رێمى و جیهانى ل سه‌ر عیراقا گه‌نى, كو گۆره‌پانا سیاسى ل عیراقێ بوویه‌ جهێ هه‌ڤكێشه‌ و دابێشان و هه‌تا ڤى سه‌رده‌مى رۆژ بۆ رۆژێ ره‌وشا عیراقێ به‌ر ب خرابتر و ئالۆزتر ڤه‌دچیت. به‌رى چه‌ندین سالان هه‌ڤكێشێن ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر عیراقێ و پتریا وه‌لاتان هه‌بوون، لێ تاكیا نه‌ته‌وه‌ و ئایێن، دێ رێك ل سه‌ر ڤان پرسان دهێته‌ گرتن، به‌لێ ژبه‌ر ڤان پرسێن مه‌ ل سه‌رى به‌حسكرین ره‌وشا ئالۆز بوو ل ناڤبه‌را شیعى و سنیان دا كو سونى شیان بۆ ماوێ (35) سالان ده‌ستهه‌لاتێ ل عیراقێ وه‌رگرن و نوكه‌ و پشتى شه‌رێ ئازادیا عیراقێ ب هاریكاریا خودانێن عه‌مام و مه‌زهه‌بان شیعه‌ شیان ده‌ستهه‌لاتى ل عیراقێ وه‌رگرن و هه‌تا نوكه‌ ژى شیعه‌ ل عیراقێ بالا ده‌ستن و هه‌تا ره‌وش گه‌هشتیه‌ ڤى راده‌یى. بابه‌تێ مه‌ نوكه‌ ل سه‌ر ڤێ پرسێ یه‌ كى ل عیراقێ ده‌ستهه‌لاتداره‌, ئه‌رێ په‌رله‌مان یان سه‌رۆك حوكمه‌ت یان سه‌رۆك كۆمار یان مه‌رجه‌ع یان پارتێن ئیسلاما سیاسى و پارتێن شیعى ل ڤێره‌ پرسیار به‌رسڤا خوه‌ دده‌ت و دیار دكه‌ت كو ده‌ستهه‌لاتدار و بالاده‌ست ل عیراقێ، ب تنێ مه‌رجه‌عێ شیعى یه‌، نموونه‌ ژى زۆرن مینا ئێكلاكرنا ئه‌نجامێن هه‌لبژرتنان و كونترۆلكرنا وه‌زیر و به‌رپرسان، یا ژهه‌میان مه‌زنتر كو مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتێ ل سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ بكه‌ت ل (29\11\2019) ب بانگوازیه‌كێ ژ عه‌لى سیستانى ب رێیا نوونه‌رێ خوه‌ (عه‌لى صافى) كو ده‌ستژكاركێشانا خوه‌ پێشكێش بكه‌ و ئێكسه‌ر سه‌رۆك حوكمه‌ت فه‌رمانا وى جهبهبكه‌ت. ئه‌ڤه‌ وێ چه‌ندى دگه‌هینیت كو مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدارن ل عیراقێ, له‌وما دبێژم بلا ل عیراقێ چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌ ئه‌نجامدان و ب ملیاران دۆلاران خه‌رج بكه‌ن ژمالێ وه‌لاتێن هه‌ژار و به‌له‌نگاز، چونكو هه‌ر چه‌ند هه‌لبژارتن بهێنه‌كرن، دێ هه‌ر ئه‌و بن یێن وانان دڤێن و چونكو ره‌وش ب ڤى ره‌نگى یه‌ بلا چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌كرن، چونكو ده‌ستهه‌لاتدار هه‌ر مه‌رجه‌عن ویێن دى بتنێ ناڤن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ئیران مایتێكرنان د هه‌مى وه‌لاتان دا دكه‌ت چ یێن رۆژئاڤایى و چ یێن رۆژهه‌لاتى و وه‌لاتێن هه‌رێمى و ئاسیه‌وى و ل دووڤ ژێده‌رێن جودا ئیران گۆژمێن مه‌زنێن پاران خه‌رج دكه‌ت ژبۆ شیعه‌كرنا جیهانێ و وه‌سا هزر دكه‌ت دێ ئیران و خودانێن عه‌مامان شیێن هه‌مى جیهانێ كه‌نه‌ دبن كونترۆلا خوه‌ڤه‌ و ئه‌و بخوه‌ ئیران یا چاوایه‌ كو ئه‌و شێوه‌ و وێنێ رژێما ئیرانێ نیشا جیهانێ دده‌ت ب رێیا راگه‌هاندنه‌كا دره‌و و سه‌ردابر و وه‌سا دده‌ته‌ خۆیاكرن كو دادپه‌روه‌رى و ئارامى و ئێمناهى و راستى و ..هتد. كو ل وه‌لاتێ ئیرانێ هه‌یه‌ لێ به‌روڤاژى وێ چه‌ندێ یه‌ كو ب تنێ زولم و سته‌م و نه‌ دادپه‌روه‌رى و مه‌زهه‌بیه‌ت و نه‌ مه‌شرۆعیه‌ت و گرتن و زیندان و كوشتن و سێداره‌دان و جوداهى و زنجیره‌كا درێژ یا خرابكاریان ل ئیرانێ هه‌یه‌، ئانكو ل ناڤخوه‌یا ئیرانێ, ئیران و رژێما خودانێن عه‌مامان یان رۆله‌كێ ئێكجار مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ دگێریت و یا یاریان ب ئاگرى دكه‌ت و یا هه‌ولدانێن مه‌زن دكه‌ت ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا چه‌كێ ناڤۆكى و گه‌ر جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى رێ دایێ كو چه‌كێ ناڤبرى بده‌ستڤه‌ بینیت، ئێكسه‌ر دێ جیهانێ بنبركه‌ت و برینیت و دێ سیاسه‌تا خوه‌ یا ترسناك سه‌پینیت، ئه‌و ژى ڤالاكرنا جیهانێ ژ یێن نه‌شیعى ئانكو ئه‌و به‌رنامێ هه‌یى كو شیعه‌كرنا جیهانێ دێ سه‌پینست ل سه‌ر هه‌مى ملله‌ت و وه‌لاتان كو ب راستى ئه‌و به‌رنامه‌ ئه‌وه‌ كو مێشكێ تاكان دشوون ب هزرێن كه‌ڤن و ب تنێ دێ میمۆریێ وان داگرن ب تنێ ب هزر و بۆچوونێن شیعاتیێ كو ب راستى ئه‌و سیاسه‌تێن ئیرانێ كارتێكرنه‌كا مه‌زن دێ كه‌ته‌ سه‌ر ده‌ڤه‌رێ ب شێوه‌كێ گشتى و ئیرانێ ده‌ست ژ ملله‌تێ خوه‌ به‌ردایه‌ و خوه‌ مژوولى ملله‌ت و ده‌وله‌تێن دى دكه‌ت مینا گۆتنا زانا و جڤاكناسێ ناڤدارێ بیانى (ماكس ویبه‌ر) دبێژیت (ئه‌گه‌ر هه‌ر ده‌ستهه‌لاتداره‌كێ نه‌شیا مه‌شرۆعیه‌تا ده‌ستهه‌لاتێ خوه‌ بپارێزیت، كو ب رێیا سه‌ربۆران ده‌ستهه‌لاتێ خوه‌ شیانێن خوه‌ بۆ خه‌لكى بده‌ته‌ قه‌بوولكرن، یانژى خه‌لكى باوه‌رى ب ده‌ستهه‌لات و كه‌سایه‌تیا وى نه‌هێت، ل وى ده‌مى دێ ناچاربیت كو ملله‌ت و گه‌لێ خوه‌ ب تشته‌كێ دى ڤه‌ مژوول بكه‌ت و تشته‌كێ نوو بكه‌ته‌ د قادا سیاسیا ده‌ڤه‌رێ دا و خه‌لكى پێڤه‌ مژوول بكه‌ت و پێڤه‌ گرێده‌ت و باوه‌ریێ بده‌ته‌ ده‌ستهه‌لاتت خوه‌)، بۆ نموونه‌ ل وه‌لاتێ ئیرانێ ل سه‌رده‌مێ ده‌ستهه‌لاتێ (شاه اسماعیل صفوى) نه‌ شیا حوكمێ خوه‌ ب خه‌لكێ خوه‌ بده‌ته‌ قه‌بوولكرن و باوه‌رى ژده‌ست دا، رابوو هزر و پرسێن شیعیاتیێ به‌ردانه‌ د ناڤ گه‌لێ خوه‌ دا، و باوه‌ریا وان ب مه‌زهه‌بێ شیعییه‌تێ ب هێزكر و هه‌روه‌سا ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ ژى ب هێز و قاهیم و خورستى كر. نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى وه‌لاتێ ئیرانێ دهێته‌ نیاسین ب كۆمارا ئیسلامى ئیران و ده‌ستهه‌لاتێ وێ ئیسلامى یه‌ و مه‌زهه‌ب شیعى و دهێته‌ برێڤه‌برن ژلایێ خودانێن عه‌ماما و مه‌رجه‌عێن شیعى ڤه‌ مینا ئه‌صفه‌هانى و سیستانى و باقرى و سه‌درى ڤه‌ و ..هتد. و ئیران كه‌فتیه‌ د شاشیه‌كا سیاسى یا مه‌زن دا كو به‌رهنگارى یا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى دكه‌ت و خه‌لكێ خوه‌ و ملله‌تێ خوه‌ خستیه‌ د قه‌یرانه‌كا مه‌زن یا ئابوورى دا كو ل دووڤ ژێده‌رێن میدیایى ژ به‌ر ڤان ره‌فتاران پارێ ئیرانێ به‌رامبه‌ر دۆلارێ ئه‌مریكى ئێكجار شكه‌ستى یه‌ و هه‌ر وه‌سا ب سه‌دان به‌لكو ب هزاران كارگه‌ه و ده‌زگه‌ه یێن بازرگانى و پێشه‌سازى هاتینه‌ گرتن و راوه‌ستاندن. و ژبه‌ر ڤان ئه‌گه‌رێن مه‌ ل سه‌رى به‌حس كرین خوه‌نیشادانێن به‌رده‌وام ل ئیرانێ دهێنه‌ ئه‌نجامدان و دێ دبه‌رده‌وام بن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

سیسته‌مێ ژیانێ دابه‌ش دبیت ل سه‌ر هه‌مى وار و ئه‌رك و كار وكریارێن رۆژانه‌ یێن ب هه‌ر تاكه‌كێ جڤاكى ڤه‌ گرێدایى بیت. قانوونا ژیانێ وه‌سا ئه‌م هه‌مى فێركرینه‌ كو زه‌حمه‌ت و ماندیبوون و شیان و داهێنان و كاركرن و كارزانى و زانست و دلسۆزى و مێرچاكى ل ده‌ڤ هه‌ر تاكه‌كى هه‌بن، د هه‌مى جڤاكان دا، دێ ب ئه‌نجامدانا ڤان په‌یڤێن مه‌ ل پێش به‌حس كرین دێ هێته‌ پله‌ به‌رزكرن و دێ پۆسته‌ك پێ هێته‌دان و ئه‌و پله‌یه‌ دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو تاكێ به‌رامبه‌ر ژى خوه‌ ماندو بكه‌ت و پتر كار بكه‌ت و داهێنانان د كارى دا بكه‌ت یان یێ له‌شكر و پێشمه‌رگه‌ دێ پتر خوه‌ وه‌ستینیت و خزمه‌تێ كه‌ت دا كو ستێره‌كا دى یان ئه‌لهۆیه‌كێ دى ئانكو پله‌كا دى یا له‌شكرى وه‌رگریت و وه‌رگرتنا پله‌ و پۆستان ژى مه‌رج و خال و رێنمایى هه‌نه‌ كو ل سه‌ر تاكه‌كى بگونجن هه‌تا كو شاد و سه‌ربلند بیت ب پله‌ به‌رزكرنا خوه‌. زۆر نموونه‌ هه‌نه‌ یێن ل سه‌ر ده‌مێ شۆره‌شێن كوردان ب تایبه‌ت شۆره‌شا گولانا پێشكه‌فتنخواز ل ده‌مێ كه‌سه‌ك پله‌ به‌رز دكر (10) مه‌رچ هه‌بوون، هه‌كه‌ ل كیژ ئاستێ جڤاكى بایه‌ چ كورێ زه‌نگین و بالاده‌ست و مه‌زنان بایه‌، نه‌دهاته‌ وه‌رگرتن هه‌كه‌ ئه‌و مه‌رج ل سه‌ر نه‌هاتبانه‌ سه‌پاندن و ل سه‌ر وێ چه‌ندێ دا ژى د ده‌هان فیلته‌ران دا ده‌رباس دبوو هه‌تا كو پله‌یه‌ك ددایى، به‌لێ ئه‌و هه‌مى نوكه‌ ل سه‌ر ئاسته‌كێ بلند ب پله‌ و پۆستن و ل وى ده‌مى دا ئۆمێده‌ك بۆ ده‌هان، به‌لكو هزاران په‌یدا بیت، چونكو هه‌كه‌ ب ماف و خزمه‌ت و دادپه‌روه‌رى پله‌ و پۆست بهێنه‌ وه‌رگرتن بێگومان دێ پتر ماندووبوون و كار و داهێنان و خزمه‌ت هه‌بیت. ل سه‌ر ڤى ده‌مێ نوكه‌ ئه‌م تێدا دژین ره‌وشا مه‌ به‌حس لێكرى د نزمترین ئاست دایه‌ كو هه‌ر كه‌سه‌كێ بڤێت ب تیله‌فۆن و روونشتن و مه‌لاقی و له‌گله‌گیا و ل سه‌ر مێزان بریاران دده‌ن و پرۆژه‌ و كار و پله‌یان وه‌ردگرن و بێ خزمه‌ت و رابردو و ئه‌نفال و پێشمه‌رگاتى و ئاواره‌یى هه‌بیت، ئێكسه‌ر دێ پله‌كێ ده‌نێ بێ كو ئه‌و كابرا بزانیت كاره‌كى ژى بكه‌ت. ل وه‌لاتێ مه‌ ژى ئه‌ڤ دیاردا مه‌ به‌حس لێ كرى سه‌رێ هه‌لداى و ب شێوه‌كێ به‌رچاڤ و ئاشكه‌را ئه‌ڤ دیاردا ترسناك یا به‌ربه‌لاڤه‌ دبیت و ل هه‌مى واران دا سه‌رهلدایه‌ و بێ خال و مه‌رج و خزمه‌ت و شاره‌زایى هنده‌ك یێن ئاست نزم یێ رێبا خوار ب ده‌لیڤه‌ و ده‌رفه‌ت دبینن و دزانن یێ ڤێ رێیا ترسناك دگرن و ئێكسه‌ر یێ بریارێن خوه‌ دئینن (فوقى) بریارێن ب مۆشه‌كێ یان به‌ركى تۆپێ و بریارێن خوه‌ دئینن و ئه‌ڤ دیارده‌ زۆر یا مه‌ترسیدار و هه‌ستیاره‌ نه‌ ل سه‌ر ملله‌تێ كورد، ب تنێ به‌لكى ل سه‌ر پتریا جڤاك و وه‌لاتان. زۆر فه‌ره‌ سه‌ر راوه‌ستیانه‌ك هه‌بیت و ئه‌ڤ دیاردا ترسنك بهێته‌ بنبركرن دا كو هه‌ر كه‌سه‌ك ب مافێ خوه‌ شاد بیت و مافێ چ تاكان نه‌هێته‌ خوارن و دا یێن خزمه‌تكار و ماندی بووین نه‌ هێنه‌ ژبیركرن و پێكڤه‌كاروانێ خوه‌ به‌ره‌ب ئاسۆیێن گه‌شتر بهاڤێژین و كوردستانێ پێشبێخین و بپارێزین. پاراستى بیت كوردستان و به‌رز و بالا بیت ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

زانا و دانه‌ر و نڤێسه‌رێ ئیرله‌ندى یێ ب ناڤوده‌نگ (جۆرج برناردشۆ) دبێژیت (ده‌ستهه‌لات ناهێته‌ پیسكرن، ئانكو گه‌نده‌لكرن ب زه‌لامان، به‌لكو هه‌كه‌ مه‌ژیهشك دانان د ده‌ستهه‌لاتى دا ئه‌و دێ ده‌ستهه‌لاتى پیس كه‌ن ئانكو گه‌نده‌ل كه‌ن). هه‌كه‌ سه‌حكه‌ینه‌ قووناغێن حوكمرانیێ ل عیراقا فیدرال، دێ بۆ مه‌ وه‌سا دیار بیت كو د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا، گه‌نده‌لى یا هاتیه‌كرن، به‌لكو گه‌نده‌لى ژى چه‌ندین جۆرێن ژێكجودانه‌ و هه‌كه‌ گه‌نده‌لى، یا دارایى و ئابوورى نه‌هاتبیته‌كرن، به‌لكو گه‌نده‌لیا سیاسى و مه‌زهه‌بى وت ائیفى و ده‌ڤه‌رى یا هاتیه‌كرن و ئه‌وا ل گه‌ل كوردان هاتیه‌كرن ب درێژاهییا قووناغێن حوكمرانیا عیراقێ، گه‌نده‌لیا گشتى بوو ل گه‌ل كوردان هاتیه‌كرن. ل قووناغێن حوكمرانیا پاشایه‌تى و هه‌تا كو گه‌هشتیه‌ قووناغا كۆمارى رۆژ بۆ رۆژێ پتر زولم و سته‌م ل كوردان هاتیه‌كرن ژ هه‌مى ئالیان ڤه‌ و هه‌تا گه‌هشتیه‌ حوكمرانیا به‌عسیان، كو دژوارتر لێ هات و دیاربوو ژ هه‌میان هۆڤتر و هزر وه‌سا دهاته‌كرن ده‌مێ ده‌ستهه‌لات بكه‌ڤیته‌ د ده‌ستێ وانان دا، یێن ل به‌ر كۆچكێن كوردان كو ب ناڤێ ئۆپۆزسیۆنا عیراقێ ئه‌وان ژى هه‌مان عه‌قلیه‌ت به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد بكارئینا كو بابوباپیر و بسمامێن وان بكاردئینا به‌رامبه‌ر كوردان هه‌تا كو گه‌هشتیه‌ سه‌رهلدانا پیرۆز و پاشى قووناغا كه‌فتنا دكتاتۆرێ خوینمێژ و رژێما به‌عسی ل سالا (2003) و وه‌رگرتنا حوكمرانیێ ل سالا (2005) ئه‌یاد علاوى بوویه‌ ب زووترین ده‌م لادا و باشى جه‌عفه‌رى و پاشى مالكى و پاشان عه‌بادى و هه‌تاكو ڤێ قووناغا ئه‌م تێدا دژین كو هه‌ر چه‌ندى سه‌رۆك وه‌زیره‌ك یان وه‌زیره‌ك خوه‌ نێزیكى كوردان كرى و په‌یوه‌ندى ل گه‌ل كوردان خۆش كرى، ئیكسه‌ر یان لادده‌ن ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ یان ژى ب نهێنى شه‌رى ل گه‌ل دكه‌ن. ل ڤێره‌ شرۆڤه‌كرنه‌كا هزرى و شاره‌زایى بۆ ره‌وشا نوكه‌ ل عیراقێ و ده‌ڤه‌رێ بكه‌ى، بێگومان دێ شرۆڤه‌كرن دیار و ئاشكه‌را بیت كو دێ ره‌وشا عیراقێ ژ ئالۆزیان به‌ر ب گریێان ڤه‌ چیت و هه‌كه‌ جه‌نگا ناڤخوه‌یى دروست بیت، یان ژى شه‌رێن تائیفى و مه‌زهه‌بى دروست بیت و دێ ڤالاهیا ئه‌منى دروست بیت ل عیراقا فیدرال و ئه‌ڤ ڤالاهیه‌ ناهێته‌ كونترۆلكرن. ئه‌رى گه‌لێن عیراقێ هزركرن د ئایندێ ملیۆنان كه‌سان دا، نابیته‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو ده‌ستێن ده‌ره‌كى ل پشت ڤان خوه‌نیشاندانان هه‌نه‌ و ئه‌و ده‌ستێن ده‌ره‌كى ژى مینا وه‌لاتێن ده‌وروبه‌رانه‌ و ئه‌و وه‌لاتێن كو هاریكاریا كوردان كرى. ل ڤێره‌ ب بریارا مه‌رجه‌عیه‌تا شیعى ل عیراقێ مامۆستایێ عادل نه‌شیا خوه‌ ل به‌ر بگریت و ئێكسه‌ر فه‌رمانا مه‌رجه‌عیه‌تێ قه‌بوولكر ب دلفره‌هى و شادى و نه‌گۆته‌ خوه‌ ئه‌ز سه‌رۆك وه‌زیرم و خیانه‌تێ ل وى خه‌لكى بكه‌م یێ ئه‌ز هه‌لبژارتیم و كریمه‌ نوونه‌رێ خوه‌، هه‌ر دیسا ئێكسه‌ر بریارا ده‌ست ژكاركیشانێ دده‌ى كو ل (29\11\2019) هاتیه‌دان. ل ڤێره‌ پرسیاره‌كا مه‌زن دروست دبیت، ئه‌رێ مه‌رجه‌ع حوكمرانن ل عیراقا گه‌نى یان حوكمه‌ت؟ و هه‌كه‌ ب ڤى شێوه‌ى بیت، بلا چ هه‌لبژارتن نه‌ هێنه‌ ئه‌نجامدان و ب راستى هه‌كه‌ مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدار بن، دێ ئاراسته‌یا سیاسى و حوكمرانیێ ل عیراقێ به‌ر ب ئاقارێن خراب و شاش ڤه‌ چیت و دێ ره‌وش ئالۆزتر لێ هێت و بلا بهێلن زه‌لامێن سیاسى سیاسه‌تا خوه‌ بكه‌ن و زه‌لامێن ئایینى ژى ئایینێ خوه‌ برێڤه‌ببه‌ن دا كو ملله‌ت و وه‌لاتیێن بێگونه‌ه و سڤێل ب ئارامى و خۆشى ب مافێن خوه‌ شاد و به‌خته‌وه‌ر بن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

دابران ب گه‌له‌ك رێیان بكاردهێت، ئانكو برینا روونشتنه‌كێ یان ده‌ڤه‌ره‌كێ یان كۆمبوونه‌كێ یان رێككه‌فتنه‌كێ، ئانكو بایكۆت ئه‌وه‌ كو كاره‌ك بهێته‌ ئه‌نجامدان وحه‌زا ته‌ ل سه‌ر نه‌بیت، تو ئه‌نجامبده‌یى، دێ بڕى و بایكۆت كه‌ى، ئانكو ئه‌نجام ناده‌ى، زانا و بلیمه‌ت وكه‌سایه‌تیێ جیهانیێ به‌رنیاس (ئه‌لبێرت ئه‌نیشتاین) دبێژیت (هه‌كه‌ ته‌ ڤیا ژیانه‌كا خۆش و ئارام ببه‌ى، دێ ب ئارمانجه‌كا ده‌ستنیشانكرى ڤه‌ گرێده‌ى نه‌ ب چ كه‌س و جهان ڤه‌). د گۆره‌پانا ژیانا رۆژانه‌ دا، هه‌ر كه‌سه‌ك دڤێت ئارمانجه‌كێ بۆ خوه‌ ده‌ستنیشان بكه‌ت، نه‌ ل سه‌ر چ كه‌س وجهان پشتبه‌ستیا خوه‌ بكه‌ت. چونكو هه‌ر كه‌سه‌كێ ژ ده‌ریایا سه‌ربۆران ڤه‌نه‌خۆت، دێ ژ تێهنا ل بیابانا ژیانێ مریت و ژیان قوتابخانه‌ یه‌ و مامۆستایێن وێ قوتابخانێ زه‌مانه‌ (چه‌رخ) و وانێن وێ قوتابخانێ ژی بتنێ سه‌ربۆرن. ڤیانا وه‌لاتى تشته‌كێ خودایى یه‌ ود ناخێ هه‌ر تاكه‌كى دا هه‌یه‌، لێ ل جه‌م هنده‌ك كه‌سان رێژا ڤیانێ پتره‌ و ئه‌وێن حه‌ز وه‌لاتێ خوه‌ دكه‌ن، پتریا وان توێژا هه‌ژارانه‌ و ل ده‌مێ جه‌نگ و شه‌ر ب سه‌ر وه‌لاتان دا دهێن به‌ره‌ڤان، ب تنێ هه‌ژارن ول ده‌مێ پاله‌وانى و پاره‌ و ده‌ستكه‌فتان، ب تنێ زه‌نگین و بالاده‌ستن . تێكهه‌لبوونا هه‌ر تشته‌كى ل ناڤ جڤاكێ مه‌ دا و ب تایبه‌ت ل ڤى سه‌رده‌مى دا هاتیه‌كرن، نه‌خاسمه‌ پشتى په‌یدابوونا زۆر جه‌واشه‌بوون و تێكهه‌لبوون ل ناڤبه‌را جه‌ماوه‌ر و ملله‌تى دا، بێ كو رامانا ئیداره‌كرنێ بهێته‌ زانین و گرۆڤێ كلیلا خاترانه‌یا (مجامله‌) ل ناڤبه‌را خه‌لكى ب گشتى دا هه‌ى و ئه‌و تۆمه‌تێن سیاسى و كارگێرى دده‌نه‌ هه‌ڤدو بێ گرۆڤ و به‌لگه‌ و دووماهی ئه‌نجام. ئارێشا هه‌ره‌ سه‌ره‌كى یا مه‌ ژى مینا رستێن ل سه‌رى مه‌ دیاركرین، ده‌مێ وه‌لاته‌كى ئاڤا دكه‌یى و حوكمرانیێ تێدا دكه‌ى، دڤێت هنده‌ك (مقومات) شه‌نگه‌سته‌ و بنه‌ما مه‌ هه‌بن و دڤێت مه‌كاركربا ژبۆ ئاڤاكرن و پاراستنا وه‌لاتى ژ هه‌ر دوژمنه‌كى. راسته‌ وه‌لاتێ مه‌ كوردستان كه‌فتیه‌ د كۆمه‌كا مه‌زنا ئاسته‌نگ و پیلان و دوژمنكاریان دا، ژ لایێ دوژمنان ڤه‌، به‌س ئه‌ڤه‌ نابیته‌ رێگر كو ئه‌م بنه‌ما شه‌نگستێن خوه‌ بدانین ژبۆ برێڤه‌برن و ئیداره‌كرنا وه‌لاتى و زۆر فه‌ره‌ كو ئه‌م ل سه‌ر چه‌ند هێلێن گه‌رم كار بكه‌ین، ئه‌وژى پشتبه‌ستیا خوه‌ بده‌ینه‌ سه‌ر كه‌رتین چاندن و زانست و داهێنان و پێشه‌سازى و كارزانیێ و هه‌كه‌ مه‌ كه‌رتێ چاندنێ كاراكر، بێگومان دێ خه‌له‌كا پێڤه‌كرنێ دێ كارا بیت، چونكو ده‌مێ جۆتیار ل ده‌ڤه‌رێن چیا وده‌شتان پرۆسا چاندنێ دكه‌ت، بێگومان ئه‌و دێ ته‌رشوكه‌وال و گیانه‌وه‌ران ژى بخودان بكه‌ت وده‌مێ ئه‌ڤ كاره‌ دهێنه‌ ئه‌نجامدان، بێگومان دێ خه‌له‌كا پێڤه‌كرنێ كارا بیته‌ڤه‌ و دێ شۆفێر وكاركه‌ر و خودان باوه‌رنامه‌ و زێره‌ڤان و دكاندار و هه‌مى كه‌ڤنه‌ كارى ودێ خه‌له‌كا گرێدانێ كارا بیت و دێ به‌رهه‌مێن خومالى به‌رهه‌مئینن ودێ پشتبه‌ستیا خوه‌ ده‌نه‌ سه‌ر به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌یى وخوه‌بخویى و دێ نه‌چاربن كارگه‌هان ژى دروست كه‌ن و دێ هه‌مى لایه‌ك قازانج كه‌ت و دێ ژدوژمنان ژى بێ منه‌ت بین و دێ شیێن وه‌لاتێ خوه‌ ئاڤا بكه‌ین و هه‌كه‌ مه‌ ئه‌ڤه‌ هه‌مى كرن بێگومان دێ شیێن بایكۆتا وه‌لاتێن بیانى و ده‌ردووركه‌ین. په‌یاما من بۆ وان كه‌س ولایه‌نان یێن كو دڤێت بایكۆتا وه‌لاتێن دوژمن بكه‌ن، بلا هوون كار بكه‌ن كو بایكۆتا مێشكى بكه‌ن و حه‌ز وه‌لاتێ خوه‌ بكه‌ن و كار بكه‌ن بۆ ئاڤاكرنا كه‌سایه‌تیا تاكێ كورد كو بت نێ حه‌ز كوردستانێ بكه‌ن وكار بكه‌ن ۆو سه‌رخستنا كوردستانێ وهه‌ولده‌ن كو تاكێ كورد ئاڤا بكه‌ن و به‌رێ وى بده‌نه‌ به‌رهه‌مهینانا خوه‌بخوه‌یى و به‌رێ وى بده‌نه‌ داهێنان و كارزانیێ و پاشى بێژن دێ بایكۆتێ كه‌ین. ل داویێ دبێژم مادێ چاوا بایكۆتێ كه‌ین كو ئه‌م هه‌مى نه‌شیێن ده‌ستكێ كه‌ره‌فسێ و یێ به‌قلى به‌رهه‌م بینین؟! ئه‌ڤجا بلا ئه‌م پێكڤه‌ و ده‌ست ل ناڤ ده‌ستدا كار بكه‌ین بۆ ئاڤاكرن و شینكرنا كوردستانێ و كار بكه‌ین كو ببینه‌ خودان زانست و سیسته‌م داكو بایكۆتا دوژمنان بكه‌ین.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

پشكا (3)
یێ دووێ: خوازۆكا دووێ یا سعوودى یه‌ كو ناڤێ وێ (عائشه‌) بوو ل زۆنا به‌له‌د یا باژێرێ (جه‌ده‌) و زۆر یا بناڤ وده‌نگ بوو وهه‌ر ده‌م ل ناڤ جاده‌ و كۆلانێن باژێرێن سعوودیێ دگه‌ریا جلكێن وێ د دریایى و پیس وبێ سه‌روبه‌ر بوو ژیێ عائیشایێ نێزیكى (100) سه‌د سال بوون و زۆر یا خوازۆك بۆ و به‌رده‌وام ل ناڤ بازار و به‌ر ده‌رگه‌هان بوو، خه‌لكى ژى پاره‌ ددانێ و هاریكاریا وێ ژى دكر و به‌رنیاس ببوو ل وه‌لاتێ سعوودیێ و ده‌مێ دمریت راستى دیار و ئاشكه‌را بوو، چونكو وه‌سیه‌تنامه‌ك راده‌ستى كه‌سه‌كێ نێزیكى خوه‌ پشتى مرى وه‌سیه‌تنامه‌ هاته‌ خوادندن ئێكسه‌ر دیار بوو كو زۆریا زه‌نگینه‌ وگۆژمێ (3) سێ ملیۆن ریالێن سعوودى بوون، ئانكو دبیته‌ به‌رامبه‌ر (800) هه‌شت سه‌د هزار دۆلار و هه‌ر دیسا زێر و زینه‌ت ب بهایێ (1) ملیۆن و(260) دو سه‌د و شێست هزار دۆلاران هه‌بوو، هه‌ر دیسا (4) چار ئاڤاهیێن مه‌زن هه‌بوون و ئه‌ڤه‌ ئه‌و پاره‌بوون یێن د وه‌سیه‌تنامێ، ئانكو راسپاردنامێ دا هاتینه‌ زانین و پشتى مرى هه‌مى مال و ده‌راڤ و زێرێن خوه‌ ب تنێ د راسپاردنامه‌یا خوه‌ دا بۆ خوازۆكان كرنه‌ دیارى و ناڤبرى ل سالا (2014) كۆچكریه‌.
یێ سیێ : خوازۆكى جیهانى یێ سیێ بناڤێ (سام باجى كالى) یێ هندى یه‌ چ كار و فه‌رمانبه‌رى نه‌بوون و خێزانا وى پێكدهات ژ (4) چار كه‌سان و هه‌ر ژ سپێدێ ژ مال ده‌ردكه‌ت و ده‌مێ ب شه‌ڤ دهاتنه‌ ڤه‌ مال و كۆمڤه‌دبوون (1000) هزار رۆبیه‌ دئینانه‌ د مال دا و ئه‌و شیا (400) چار سه‌د هزار رۆبیان ل به‌نكێ دا بكه‌ت و هه‌ر وه‌سا سام باجى شیایه‌ چه‌ندین هزار رۆبیان بكه‌ته‌ د وه‌به‌رهێنانێ دا، ئانكو پشك ئانكو به‌هر د به‌نكێن بناڤوده‌نگێن وه‌لاتێ هندێ دا و كرینا خانیه‌كێ مه‌زن ل زۆنه‌كا بناڤوده‌نگ (ڤێرار) ل ده‌ڤه‌را (سۆل) ئانكو جهێ زه‌نگینان.
یێ چارێ: خوازۆكى چارێ دیسا یێ هندى یه‌ ب ناڤێ (كرێش، كرێشنا كۆمار گێتا) ل بۆمباى ل هندێ. مینا هه‌مى خوازۆكێن دى جلكێن دڕیاى و بێ سه‌روبه‌ر و شێوازه‌كێ كرێت و نه‌شایسته‌ و هه‌رده‌مى دلێ خه‌لكى بۆ رادكێشا، ئانكو دلێ وان دما پێڤه‌ و ل كۆلانێن مۆمباى و لبه‌ر دیواران و كولان و گه‌ره‌كان دگه‌ریا و رۆژانه‌ دشیا (1500) رۆبیان ببه‌ته‌ مالا خوه‌ یا كو دكه‌ڤیته‌ نێزیك سیتى تانك (city tank) ل شوقێن جێرنى ل تالا سیبار كو ده‌ڤه‌ره‌كا ب ناڤوده‌نگ و راقى یه‌ و زوى ب زوى زه‌نگینێن وانان نه‌شێن ل وێره‌ ئاكنجى ببن.
یێ پێنجێ: خوازۆكى پێنجێ یێ ئه‌مریكى یه‌ و ناڤێ وى (ئیرۆیێن كورێن) ئانكو كورى ژیێ وى د سه‌ر سالێن نۆتان دایه‌ و خه‌لكێ باژێرێ نیۆیۆرك ل زۆنا منهاتن و ئه‌ڤ خوازۆكه‌ یێ جودابوو ژ یێن دى و ئه‌ڤى خوازۆكى هه‌مى ده‌مان ئه‌و كار نه‌ دكر ل هنده‌ك جاران كارێ كۆمیدیایێ دكر ل گه‌ل جاكى گێلۆن و واكى ئالێن و ئه‌ڤى خوازۆكى شوقه‌كا مه‌زن هه‌بوو ل منهاتن ووبهایێ شوقا وى ب تنێ نیڤ ملیۆن دۆلارن و رۆژانه‌ (150)دۆلار وه‌ردگرتن و رۆژانه‌ پتر ژى وچ خه‌رجیات نه‌بوون ژ كیستێ خه‌لكى دخوار و ڤه‌دخوار و تشت ژى خه‌لكى ددانێ ئه‌ڤ كه‌سه‌ یێ جودا بوو چونكو بۆ خوه‌ شوقه‌ پێ دكرین و پارێن زێده‌ ژى دبوون ددانه‌ كۆمه‌له‌كا خێرخوازى وو چاره‌سه‌رى بۆ زارۆیێن نه‌خۆش پێ دكرى و هاریكاریێن هه‌ژاران دكرن و ب تنێ یه‌ك جار ب بهایێ (3,5) سێ ملیۆن و نیڤ دۆلاران ده‌زگه‌ه و ئامیرێن چاره‌سه‌ریێ پێ كرین بۆ زارۆیێن نه‌خۆش و زۆر كارێن دى دكرن بۆ نموونه‌ پارێن خوه‌ ددانه‌ ب رۆژنامه‌ و ئه‌و رۆژنامه‌ و ل رۆژهه‌لاتێ منهاتن دفرۆتن.

خوازۆكى دیارده‌یه‌ یان چاڤلێكرنه‌؟ پشكا (4)
خالد ئه‌حمه‌د بادى . یێ شه‌شێ:. خوازۆكى شه‌شێ یێ ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ (لێكس میداس) ئانكو لاكشمى داس، خه‌لكێ كالكاتا شیمالى یه‌ وئانكو كالكاتا باكۆره‌ و هه‌ر ل ژیێ شه‌ش سالیێ كارێ خازۆكیێ كریه‌ و هه‌تا گه‌هشتیه‌ (40) چل سالیێ دا ژى و هه‌ر یێ به‌رده‌وام بوو و هه‌مى ده‌مێن خوه‌ دبۆراندن ب خوازۆكیێ ڤه‌ دبۆراندن و كێم پاره‌ دمه‌زاختن ویێن دى ئێكسه‌ر دبرنه‌ به‌نكه‌كێ و دهه‌لگرتن و ل دووڤ پێزانینێن ل سه‌ر ناڤبرى هه‌ین كو پتر ژ (600) شه‌ش سه‌د هزار دۆلاران برینه‌ به‌نكێ وكو ئه‌ڤ گۆژمه‌ ب تنێ نه‌بوو، به‌لكى ب هزاران دۆلار ل هنده‌ك به‌نكێن دى ژى هه‌لگرتینه‌ كو زه‌نگینێن وانان نه‌ شێن ڤان گۆژمێن مه‌زن كۆمڤه‌ بكه‌ن. یێ حه‌فتێ :. خوازۆكێ حه‌فتێ ناڤێ وى (وێل ئه‌ندرسۆن) خه‌لكێ نیویۆركه‌ و ئه‌ڤ خوازۆكه‌ یێ جودایه‌ ژخوازۆكێن دى، چونكو ڤى خوازۆكى كاره‌ك و شیانه‌ك و داهێنانه‌كا دى ل ده‌ف هه‌یه‌، ئه‌و ژى هاریكارێ ده‌رهێنه‌رى یه‌ و هه‌رده‌م دگه‌ریا ژى وژیێ وى د (43) چل وسێ سال بوون و هه‌رده‌م ئه‌و دگه‌ریا و سه‌یێ وى ژى دگه‌لدا بوو پشتى كارێ خوه‌ بدووماهی دئینا دچوو گه‌ریانێ، ئانكو خوازۆكیێ و دشیا هه‌ر ده‌مژمێره‌كێ دا (200) دو سه‌د دۆلاران كۆمڤه‌ بكه‌ت و گه‌ریانا خوازۆكى ناڤبرى ب ڤى شێوه‌ى بوو ل سه‌ر تابلۆیه‌كێ بچووك دنڤێسا (بۆ من و سه‌یێ من تشته‌كى بدانه‌)، ئانكو تشته‌كى بهێله‌ و ب ڤى شێوه‌ى رۆژێ سه‌دان دۆلار ب ده‌ستخوه‌ڤه‌ دئینان كو ئه‌ڤ پارێ مه‌ گۆتى مووچه‌یه‌كێ باشه‌ بۆ كه‌سه‌كى. یێ هه‌شتێ: خوازۆكى هه‌شتێ یێ ب ناڤوده‌نگ ل سه‌ر ئاستێ جیهانى بناڤێ (گێرى تومسۆن) و دگۆتنێ (گێرى تكساس) یێ ساخله‌م بوو، لێ ب عه‌ره‌بانێ دهات و دچوو و گه‌ریان و خوازۆكى دكر ب بهانا وێ چه‌ندێ كو نه‌شێم برێڤه‌بچم و خه‌لكى ژى ژبه‌ر ره‌وشا وى یا ساخله‌میێ پاره‌ ددانێ و هاریكاریا وى دكر و ئه‌ڤ خوازۆكه‌ و ل دووڤ پێزانین و پێشبینیان دشیا دهه‌ر ساله‌كێ داك و ژمێ (100) سه‌د هزار دۆلاران بده‌ستخوه‌ڤه‌ بینیت كو ب راستى كوژمه‌كێ زۆر زۆر مه‌زنه‌ و هه‌ر یێ به‌رده‌وام بوو ل سه‌ر كارێ خوه‌ یێ خوازۆكیێ. یێ نه‌هێ :. خوازۆكى نه‌هێ یێ هندى ول وه‌لاتێ هندێ (ماسۆ مالانا) هه‌رو ب جلكێن خو ه‌ یێن پیس و دریاى و ل ماتۆرسكلا خوه‌ یا بێ سه‌روبه‌ر سیاردبوو، دچوو جهێ وى بۆ خوه‌ ده‌ستنیشان دكر بۆ ئه‌نجامدانا كارێ خوازۆكیێ و ده‌مێ نێزیك دبوو، ئێكسه‌ر خوه‌ دگوهۆرى و جلكێن باش و جوان دكرنه‌ به‌رخوه‌ و رۆژانه‌ هه‌شت ده‌مژمێران كارێ خوازۆكیێ دكر و رۆژانه‌ پتر ژ (1500) رۆبیان قازانج دكرن و ئه‌و سامان و مالێ وى هه‌یى پتربوو ژ یێ بۆ پێشبینى دكر و ناڤبرى ملیۆنێر بوو وژبلی هه‌بوونا خانى و شوقه‌كێ ژى ل ده‌ڤه‌رێن زه‌گین نشین ل وه‌لاتێ هندێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ل سه‌ر ستێجى، ده‌مێ شانۆ دهێته‌ پێشكێشكرن، زۆر شانۆڤان و یاریكه‌رێن ب هێز (له‌یستۆك) ل سه‌ر وى ستێجى ددیار و به‌رچاڤن و زۆرێن دى هه‌نه‌ هه‌ر وى رۆلى و باشتر ژى دگێرن، لێ ل پشتپه‌ردا دا كار دكه‌ن و شیانێن خوه‌ پێشكێش دكه‌ن، ئه‌م ژى د ڤێ ژیانێ دا رۆلێ خوه‌ دگێرین وه‌كو ئه‌كته‌ر و هه‌ر ئێك ل دووڤ بارودۆخان رۆلێ خوه‌ دگێریت. كا چاوا مرۆڤ و كه‌سایه‌تى ڤان رۆلان دبینن، به‌لكو وه‌لات و حكومات و خودانێن بریار و زلهێزێن جیهانێ ژى رۆلێ خوه‌ ل قادێن سیاسى دگێرن و ب زیره‌كانه‌ و قانوونا داراستانان په‌یره‌و دكه‌ن، كو ئه‌وژى یێ ب هێز یێ بێ هێز دخۆت. رۆژئاڤایێ كوردستانێ یێ دسۆژیت و هێرشێن ئوسمانلیێن هۆڤ ب هێزترین و مه‌زنترین و نووترین چه‌ك هێرش كریه‌ سه‌ر رۆژئاڤایێ كوردستانێ ل (9\10\2019) دوور ژ مافێن مرۆڤان و قانوونا نێڤده‌وله‌تى و مرۆڤاتیێ و چ قانوونان رێیێ ناده‌ن. ئه‌و رۆلێ دبێژم و ل سه‌رى مه‌ به‌حس لێكرى، نوكه‌ رۆسیا و تركیا و ئه‌مریكا یێن چووینه‌ سه‌ر ده‌پێ شانۆیێ و یێ تشته‌كى دى نیشا مه‌ دده‌ن و بریتانیا ژى ل پشتپه‌ردان یا رۆلێ خوه‌ دگێریت و به‌لكو نه‌ ئه‌و چیرۆك و سیناریۆیه‌ ب سه‌رڤه‌ لێ ل پشت په‌ردان سێگۆشه‌كا ترسناكه‌, چونكو رۆسیا یا دبێژیت ئه‌م نه‌ د رازینه‌، لێ یا بێ ده‌نگه‌ و ئه‌مریكا ژى داخۆیانیێن لڤلڤۆك یا دده‌ت و توركیا ژى یاریكه‌ره‌كێ سه‌ره‌كى یه‌ و یا و رۆلێ قاره‌مانیێ دگێریت و توركیا كه‌فتیه‌ د ناڤبه‌را نال و بزمارێ دا. ل ڤێره‌ زۆر پرسیار دروست دبن، ئه‌رێ وه‌كو دبێژن قه‌ده‌را مه‌ كوردایه‌ كو سێگۆشه‌ و چارگۆشه‌ و حه‌فتگۆشه‌ و كوشتن و ئه‌نفال و ده‌رده‌سه‌رى ب سه‌رێ مه‌ بهێن، یانژى ئه‌م نه‌ یاریكه‌رێن شاره‌زاینه‌ یان ژى ئه‌گه‌رێن نه‌ ئێكگرتنا لایه‌ن و هێز و پارتێن كوردستانى نه‌، یان ژى ئه‌گه‌رێن جوگرافى و جیۆپولۆتیكى و ئایینى و مه‌زهه‌بى نه‌ یان یان زۆر ئه‌گه‌رن، ئه‌ڤ پیلان و هێرش و ئاراسته‌یێن ل سه‌ر كوردان دهێن ئه‌نجامدان. هه‌ر بۆیه‌ره‌كا ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ب تایبه‌ت وه‌لاتێن هه‌رێمى روودده‌ت، بێگومان پیلان و خرابكارى و هێرش و ژێستاندنا مافان هه‌ر دبنه‌ به‌هرا ملله‌تێ كورد و زه‌ره‌مه‌ندێ ئێكێ هه‌ر ملله‌تێ كورد و وه‌لاتێ مه‌ كوردستانه‌. له‌وما دبێژم ئه‌ى ملله‌تێ كورد و ته‌ڤایا تاكێن كۆمه‌لگه‌هان پشت راست به‌ ئه‌گه‌ر تو شكه‌ستى كه‌س ته‌ لێك نا ده‌ت بتنێ تو بخو نه‌بى و ئه‌گه‌ر ته‌ شكه‌ستنه‌ك خوار، تو بخوه‌ ب شیانێن خوه‌ یێن كه‌سۆكى و گشتى نه‌بیت تو نا رابیه‌ ڤه‌ ل سه‌ر پێن خوه‌، ب تنێ ته‌ ئه‌ڤ شیانه‌ یێن هه‌ین خوه‌ بهێزتر لێ بكه‌ ژ بارودۆخ و پرسگرێكێن دونیایێ، ئانكو خوه‌ ژ دونیایێ بهێزتر لێ بكه‌ و چ بهێته‌ سه‌رێ ته‌ نه‌ كه‌گرى و بتنێ بگرنژه‌ و دێ دونیا ژى بۆ ته‌گرنژیت و بلا دونیا بۆ خوه‌ بكه‌ته‌گرى. ل داویێ په‌یاما من ئه‌وه‌ كو بلا به‌س بیت ملله‌تێ كورد خوه‌ بكه‌ن یه‌ك و یه‌ك بگرن و ئه‌گه‌ر كورد دهه‌ڤگرتى بن چ دوژمن نه‌شێن كونترۆلێ ل سه‌ر كوردان بكه‌ن و دێ كورد و كوردستان یا پاراستى بیت و ب تنێ ده‌رمان بۆ برینا مه‌ كوردان ئێكگرتنه‌ و دێ ب ئێكگرتنێ ئه‌م شیێن ب تنێ مافێن خوه‌ یێن ره‌وا بده‌ستڤه‌ بینین و بلا ئه‌م ژى مینا ملله‌تێن جیهانێ بۆ خوه‌ بگرنژین، نه‌ بكه‌ینه‌ گرى و دێ دیرۆك لێپرسینێ ل گه‌ل مه‌ كه‌ت و بلا ئه‌م ده‌ستێن خوه‌بكه‌ ینه‌ د ناڤێكدا و دێ ژ سێگۆشه‌ و حه‌فتگۆشا پاراستى بین.