پشكا (1)

خالد ئه‌حمه‌د بادى

نهێنییا هه‌ر وه‌لاته‌كێ سه‌ركه‌فتى و پێشكه‌فتى یان وه‌لاته‌كێ ب هێز و بالاده‌ست بیت د ناڤه‌ندێن جودایێن جیهانێ دا یان وه‌لاته‌كێ خودان بریار و په‌یڤا خوه‌ بیت بێگومان نهێنیا وى وه‌لاتى پوویته‌دانه‌ ب په‌روه‌رده‌ و زانستى و زانست بۆ خوه‌ كریه‌ رێنیشاده‌ر و په‌یره‌و دكه‌ن، ئه‌گه‌ر لێنێرینه‌كێ ل ره‌وشا وه‌لاتێن كو زانست و په‌روه‌رده‌ گرتین و ب شێوه‌كێ به‌رچاڤ و ئاشكه‌را ئه‌و وه‌لات ژ هه‌ژاریێ و بێ ده‌ستهه‌لاتیێ گه‌هشتینه‌ كومتا بریار دانێ و بووینه‌ ژماره‌ ل هه‌مى ناڤه‌ندێن بریاردان و پێشكه‌فتنێ و به‌رهه‌مێن زۆر باش بده‌ستخوه‌ڤه‌ ئیناینه‌، نموونا وه‌لاتێن بریتانیا كو فرۆكا سیبه‌ر ل له‌نده‌نا پایته‌خت دكر گۆتنه‌ چرچلى چ بكه‌ین؟ دێ ئه‌م ژناڤچین و فرۆكه‌ یێن سیبه‌رێ ل مه‌ دكه‌ن و مۆشه‌ك و بومبه‌ ل دویڤ ئێك یێن ژ ئاسمانى دهێنه‌ خوار، چرچلى گۆته‌ وان سه‌ركردان ره‌وشا په‌روه‌رده‌ و زانست و دادگه‌هێ چاوایه‌ د به‌رسڤێ دا وه‌سا خۆیا دكه‌ن كو په‌روه‌رده‌ و زانست دبه‌رده‌وامن و دادگه‌ه ژى یا دادپه‌روه‌ره‌، ئه‌ڤجا چرچلى گۆته‌ وان نه‌ترسن، دێ ب سه‌ركه‌ڤین و ب سه‌ركه‌فتن، یان ژى ل سه‌نگافۆرا ده‌مى پرسیار ژ لیكوانێ دامه‌زرێنه‌رێ وه‌لاتى دهێته‌كرن چاوا هه‌وه‌ ئه‌ڤ پێشكه‌فتنه‌ بده‌ستخوه‌ڤه‌ ئینایه‌، د به‌رسڤێ دا لیكوان دبێژیتێ چونكى مه‌ مووچه‌یێن وه‌زیران دانه‌ مامۆستایان. هه‌ر دیسا ل كه‌وكه‌با یابانێ ل قۆناغا سه‌ره‌تایى هه‌میێ ب تنێ په‌روه‌ردێ نیشانا زارۆیێن خوه‌ دده‌ن و ل قۆناغا ناڤه‌ندى، بتنێ زانستى له‌وما یابانێ پێشكه‌فتن بخوه‌ڤه‌ دیت و نوكه‌ ل رێزبه‌ندێن ئیكێنه‌ ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ و ب تایبه‌ت ژ ئالیێ پێشه‌سازى و پێشكه‌فتنێ ڤه‌. ل زۆر ژێده‌ران دا دیار بوویه‌ كو هه‌ر وه‌لاته‌كێ زانست ب تنێ گرتى چووینه‌ كومتێ بلندتر و گه‌هشتینه‌ مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وه‌یى و سیاسى و ره‌وشه‌نبیرى و زانستى و پێشه‌سازى و هتد.. بۆ نموونه‌ ئه‌و وه‌لاتێن به‌رنیاسى و ناڤوده‌نگێ خوه‌ بلندكرى و نیشا دای (ئیسرائیل) كو نموونا هه‌ره‌پێشچاڤ یا پێشكه‌فتن و هێز و شیانا كو ل سه‌ر ئاستێ هه‌مى جیهانێ ئیسرایله‌ كو پتر ژ (180) سه‌د و هه‌شتێ خه‌لاتێن (نۆبل) د هه‌مى وراران دا وه‌رگرتینه‌، بۆ نموونه‌ ژ وان خه‌لاتێن نۆبل یێن جوهییان وه‌رگرتین ژ وان (53) خه‌لات د وارێ پزیشكى دانه‌ و (47) خه‌لاتێن نۆبل د وارێ فیزیكى دا، ئانكو فیزیایى دانه‌ و (32) خه‌لات د وارێ كیمیایى دانه‌ و (48) خه‌لاتێن نۆبل ژى د وارێ ئابوورى و دارایى دانه‌ و زانایێن بناڤوده‌نگێن جیهانێ یێن كو داهێنان كرین و ناڤوده‌نگى وه‌رگرتى ل سه‌ر هه‌مى ئاستان زانایێن جوهى و ئیسرائیلی نه‌ و ڤان زانایان ئه‌و تشت گه‌هاندیه‌ كو هه‌مى كۆمپانیێن مه‌زن و زه‌به‌لاح یێن جیهانى پێدڤى ب وان و شیان و داهێنانێن وانان هه‌یه‌، جونكى (20%) ژ ئابوورێ ئه‌مریكى یێ د ده‌ستێ زانا و شاره‌زایێن جوهییان دا و پتریا بازارێن ئابوورى یێن جیهانى د ده‌ستێ جوهییان دایه‌ و (17%) زانست و راگه‌هاندن و ئابوور د ده‌ستێ جوهییان دایه‌ و ل قوتابخانه‌یێن سه‌ره‌تایى ل ئیسرائیلێ هزرا وێ چه‌ندێ دكه‌نه‌ د مێشكێ وان دا كو هه‌مى دێ بنه‌ زانایێن جیهانى یێن ب ناڤوده‌نگ و دێ بنه‌ خودانێن خه‌لاتێ نۆبلى.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
چیایێن بلند و ب هێز زۆر به‌فرێ دهه‌لگرن ئانكو تاك و ملله‌ت و وه‌لاتێن ب هێز زۆر ئاڕێشه‌ و ئاسته‌نگ بۆ په‌یدا دبن، لێ ئه‌و مرۆڤ یان ملله‌ت یان وه‌لات وه‌كو چیایێن خورستینه‌ و زۆر بهێزن و خوه‌ دبن ڤه‌ دگرن، ئانكو خوه‌ ل به‌ر هه‌مى هێز و ئارێشه‌ و هێرش و بۆیه‌رنا دگرن و بارێن گران دهه‌لگرن و ئه‌گه‌ر چیایێ بلند نه‌بیت و یێ بچویك بیت بێگومان دێ كێم به‌فر ل سه‌ر هێت، ئانكو به‌لكو به‌فر ناكه‌ڤیته‌ سه‌ر. رامانا ڤان گوتنێن پڕ بها ئه‌وه‌ كو هه‌رێما كوردستانێ و ب تایبه‌ت هه‌ڤلێرا پایته‌خت زۆر یا ب هێز و خورستى یه‌ ئانكو یا بلند و ب هێزه‌ له‌وما بوویه‌ جهێ ئاراسته‌یا تیرۆرستان كو ماوه‌كه‌ ب تایبه‌ت ل هه‌یڤێن ده‌ستپێكا سالا (2021) پتر هه‌ڤلێر تووشى هێرشێن مۆشه‌كى و یێن ئاسمانى و یێن بومبه‌یى یێن تیرۆرستان بوویه‌ كو هێرشكه‌ر خوه‌ بناڤ دكه‌ن (مقاومه‌ المحتل) به‌رخودانا داگیركه‌ران، ئانكو به‌رهنگارێن داگیركه‌را, لێ ب تنێ ئه‌ڤ هێرشێن تیرورستى بهانه‌ یه‌ ئه‌گه‌ر نه‌، چونكى یا خۆیایه‌ هه‌بوونا هێزێن ئه‌مریكا ل پتریا پارێزگه‌هێن عیراقێ هه‌یه‌ و هه‌ر دیسا ل پتریا وه‌لاتێن عه‌ره‌بى و هه‌رێمى و جیهانى هه‌یه‌, بۆچى دێ تیرۆرست هه‌رێم و هه‌ڤلێرێ كه‌نه‌ ئامارنج؟، چونكى ل پشت په‌ردا گوتنه‌ك و دیتنه‌كا دى هه‌یه‌. مینا رێزێن سه‌رى مه‌ باس كرین هه‌رێم و هه‌ڤلێر مینا چیایێن خورستى و بلند و بهێزن له‌وما تیرۆرستان هه‌ڤلێر كریه‌ ئارمانج، چونكى هه‌رێم و هه‌ڤلێر یا پێشكه‌فتى و وبویه‌ جهێ بریارێ و تیرۆرست ل بن هنده‌ك ئه‌جیندایێن نێڤده‌وله‌تى و هه‌رێمى كاره‌كێ ژدل دكه‌ن ژبۆ لاوازكرن و بنبڕكرنا قه‌وارێ كوردى و ب تایبه‌ت هه‌رێما كوردستانێ و دا كو مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن مه‌زهه‌بى و تائیفى و سیاسى بنه‌جه بكه‌ن. گرۆپێن تیرۆرستى ئانكو گرۆپێن كرێگرتى یێن كو بازرگانیكرنێ ب ملله‌ت و كه‌سان دكه‌ن و بووینه‌ دارده‌ستێن ڤه‌شارتى یێن هێزێن هه‌رێمى و نێڤده‌ولى و عیراق و كوردستان كریه‌ قادا ژێكڤاڤارتنێن تائفى و مه‌زهه‌بى و ئابۆرى و جوگرافى و له‌شكرى و گشتى و ئه‌ڤ ڤالاهیا سیاسى و ئه‌منى و له‌شكرى یا عیراقى بۆ خوه‌ ب ده‌رفه‌ت دبینن و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ یێن تایبه‌ت به‌رپا وجێ به‌جێ دكه‌ن و ژبلى كو گرۆپێن تیرۆرستى دو مفایان دێ ئا ئێكێ دێ دوژمنه‌كێ هه‌ر بهێز وخورستى ژ رێیا خوه‌ لاده‌ن كو ملله‌تێ كورده‌ و مفایێ دى ژى قادا سیاسى و ئابۆرى و گشتى بۆ وان گرۆپێن تیرۆرستى مینیت ڤالا و مامۆستایێن وانان دێ ئه‌نجیندا و مه‌ره‌مێن خوه‌ جێ به‌جێ كه‌ن گرۆپێن تیرۆرستى به‌راوردكرنه‌كێ ل گه‌ل مان و نه‌مانا هێزێن ئه‌مریكى دكه‌ن. ل (9\7\2021) كه‌نالێ كوردستان دیار كریه‌ كو ئه‌مریكا نیگه‌رانى و نه‌رازیبوونا خوه‌ دیار كریه‌ ل دۆر زێده‌بوونا هێرشێن تیرۆرستى ل سه‌ر عیراق و هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌مریكا و ئیراق و هه‌ماهه‌نگى دگه‌ل هه‌رێمێ دبه‌رده‌وامن د لێكۆلینێ دا ل سه‌ر دۆزا ناڤبرى.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشیت
(ده‌ستهه‌لاتداریێن وان هزره‌كا مه‌زن بۆ گه‌لێ ئیرانێ په‌یداكریه‌، كو بتنێ ئیسلامه‌تیا وان یا راسته‌قینه‌یه‌ و یێن دیتر ل به‌ر دلێ وان ره‌ش كرینه‌)
دادبینه‌ریێن ئیرانێ د پرۆژێ به‌رفره‌هێ شیعیاتیێ دا كو دهێته‌ نیاسین ب پرۆژێ پڕۆژه‌یێ شیعى یێ مه‌زن یان شیه‌عكرنا جیهانێ ئانكو خه‌ونا ئیرانێ و مه‌رجه‌عێن شیعى به‌ربه‌لاڤكرنا هزر و بنه‌مایێن شیعیه‌تێ ل سه‌رتاسه‌رى جیهانێ و ب تایبه‌ت ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى د مامه‌لا وێ دا دگه‌ل وه‌لات و ملله‌تێن جیهانێ و هه‌روه‌سا ل گه‌ل گه‌لێن ئیرانى ژى دیاره‌ كو رۆژانه‌ ب ده‌هان گه‌نجێن كوردان ل پێشچاڤێن خه‌لكى سێداره‌ دده‌ن و بێ بهانه‌.. نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى وه‌لاتێ ئیرانێ دهێته‌ نیاسین ب كۆمارا ئیسلامى ئیران و ده‌ستهه‌لاتێ وێ ئیسلامى یه‌ و مه‌زهه‌ب شیعى ودهێته‌ برێڤه‌برن ژلایێ خودانێن عه‌مامه‌یان و مه‌رجه‌عێن شیعى مینا خامه‌نه‌ئى و ئه‌سفه‌هانى و سیستانى و باقڕى و سه‌دڕى ڤه‌ و چه‌ندین سه‌ركرده‌یێن دى یێن سیاسى و..هتد. ده‌ستهه‌لاتدار و سه‌ركرده‌یێن ئیرانى هزره‌كا ب هێز بۆ گه‌لێ ئیرانێ په‌یداكریه‌، كو بتنێ ئیسلامه‌تى یا راسته‌قینه‌ یا ل ئیرانێ هه‌یى و دهێته‌ برێڤه‌برن و ل چ جهێن دى یێن دونیایێ نینه‌ و هه‌مى نه‌ته‌وه‌ و مه‌زهه‌بێن دى ل به‌ر خه‌لكى ره‌شكرینه‌ و خه‌لكێ ئیرانى نه‌چاركریه‌ كو سه‌ره‌ده‌ریه‌كا خراب و شاش ل گه‌ل ملله‌ت و نه‌ته‌وێن دى بكه‌ن. ل وه‌لاتێ ئیرانێ زۆر كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌ هه‌نه‌ مینا كورد و عه‌ره‌بێن ئه‌هواز و عه‌جه‌مى، ئانكو توركمان و مه‌سیحى و كه‌لیمى، لێ نه‌ته‌وا هه‌ره‌ مه‌زن و به‌رچاڤ ل ناڤ وانان دا كوردن. ل (18\6\2021) هه‌لبژارتنێن سه‌رتاسه‌رى ل ئیرانێ هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ل هه‌لبژارتنێن ئیرانێ (59) ملیۆن كه‌سان مافێ ده‌نگدانێ هه‌یه‌. ل ڤێره‌ دێ به‌حسێ مانشێتێ بابه‌تێ خوه‌ كه‌م كو ئه‌و ژى شانۆگه‌ریا هه‌لبژارتنێن ئیرانێ یه‌، كو تێدا زۆر گه‌ف ل كاندید و ده‌نگده‌ر و خه‌لكێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ هاتیه‌كرن و نه‌هێلایه‌ یێن پارتێن كوردى پشكدار ببن و ئه‌گه‌ر ئێكى خوه‌ كاندید كربیت ژى، ئێك ژ زه‌لامێن وانانه‌ و بتنێ دێ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا ئیرانێ و فارسان كاركه‌ت و ل ده‌ڤه‌رێن كوردستانا رۆژهه‌لات ب هزاره‌ها ژ ده‌نگده‌رێن بیانى یێن نه‌ كورد ئیناینه‌، دا كو ده‌نگێ كوردان كێم كه‌ن و ل پتریا باژیرێن كوردان نه‌رازیبوون هاتنه‌ ئه‌نجامدان و دیاركرن كو هه‌لبژارتن سه‌خته‌نه‌ و چ گوهۆرینان نائێخیته‌ سیاسه‌تا ئیرانێ ب تایبه‌ت به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد، چونكو سیسته‌مێ هه‌لبژارتنێن ئیرانێ یێ له‌نگه‌ و پێشوه‌خت ئه‌نجام هاتینه‌ دانان و سیاسه‌تا وانا شاش و دكتاتۆرانه‌ كو د هنده‌ك پروتۆكۆلان دا هاتیه‌ دیاركرن و یا به‌رده‌وامه‌ و نه‌شین ژێ لاده‌ن. وه‌كى مه‌ ئاماژه‌ دایى ل (19\6\2021) ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن ئیرانى هاتینه‌ راگه‌هاندن و دیاربوویه‌ كو (ئیبراهیم ره‌ئیسى) كه‌سێ نێزیكى خامه‌نه‌ئى ب رێژا (62%) كو (17:8) هه‌ڤده‌ ملیۆن و هه‌شت سه‌د هزار ده‌نگ بده‌ستڤه‌ ئیناینه‌ و بوویه‌ سه‌ركه‌فتیێ ئێكێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
زانا و دانه‌ر و نڤێسه‌رێ ئیرله‌ندى یێ ب ناڤ وده‌نگ (جۆرج برناردشۆ) دبێژیت (ده‌ستهه‌لات ناهێته‌ پیسكرن، ئانكو گه‌نده‌ل كرن ب زه‌لامان، به‌لكو هه‌كه‌ مه‌ژى هشك دانان دده‌ستهه‌لاتى دا ئه‌و دێ ده‌ستهه‌لاتى پیس كه‌ن ئانكو گه‌نده‌ل كه‌ن). ئه‌گه‌ر سه‌حكه‌ینه‌ قووناغێن حوكمرانیێ ل ئیران و سووریێ، دێ بۆ مه‌ دیار بیت د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا گه‌نده‌لیا دارایى و ئابوورى و گه‌نده‌لیا سیاسى و مه‌زهه‌بى و تائیفى و ده‌ڤه‌رى یا هاتیه‌كرن و نه‌ دگه‌ل كوردان بتنێ، به‌لكو ل گه‌ل هه‌مى ئایین و مه‌زهه‌ب و نه‌ته‌وه‌ و گرۆپ و لایه‌نان, ل ئیران و سووریێ و ب درێژاهییا قووناغێن حوكمرانیا وان گه‌نده‌لیا گشتى هاتیه‌كرن و پتر زولم و سته‌م ل كوردان هاتیه‌كرن ژ هه‌مى ئالیان ڤه‌ و حه‌تا گه‌هشتیه‌ حوكمرانییا شێرێ بێ زه‌نگل و خودانێن عه‌مامه‌یان. بابه‌تێ مه‌ كو شانۆگه‌ریێن مه‌زن و به‌رچاڤ دروست دبن یێن هه‌لبژارتنان ل ئیران و سووریێ كو ئێك تمامكه‌رێ یێ دى یه‌ دئه‌ڤ ساله‌ دا و بتنێ هه‌یڤه‌ك د ناڤبه‌را وانان دا دو هه‌لبژارتن دروست بوون یا ئێكێ ل سووریێ (26\5\2021) كو بشار ئه‌سه‌د ب رێژا (95,1%) ده‌نگ برن و هه‌ڤركێن وان یێن كارتۆنى ده‌نگێن زۆر كێم برن ب تنێ بۆ فلم و سیناریۆ كاندید دانا بوون و ل ده‌ڤه‌رێن توركیا گرتین مینا (ادلب وجرابلس و عفرین و راس العین) و زۆر ده‌ڤه‌رێن دى هه‌لبژارتن نه‌هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ل دویڤ ئامارێن وان یێن سه‌خته‌ كو (18,107,109) هه‌ژده‌ ملیۆن و سه‌د و حه‌فت هزار و سه‌د و نه‌ه كه‌سان ده‌نگداینه‌ ل هه‌لبژارتنێن سووریى و جوزێف بورێل به‌رپرسێ كاروبارێن سیاسه‌تا ده‌رڤه‌ یا ئیكه‌تیا ئه‌ورۆپى، گۆت ئه‌م دانپێدانێ ب ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن سووریێ ناكه‌ین. د ئه‌نجامێن ل (19\6\2021) ل ناڤه‌ندێن راگه‌هاندنێ و ب تایبه‌ت ئاژانسا فارس دیار كر كو ئه‌نجامێن سه‌ره‌كى ددیاربوون و هه‌ڤركیه‌كا كێم ل سه‌ر هه‌مى به‌ربژارێن سه‌رۆكاتیا ئیرانێ ئانكو ب هه‌ڤركیه‌كا كێم (ئیبراهیم ره‌ئیسى) سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن و به‌رچاڤ بده‌ست خوه‌ڤه‌ئینایه‌ ب رێژا (62%) به‌رامبه‌ر هه‌ڤركێ خوه‌ (محسن ریزایى) رێژا (11%) ده‌نگێن ره‌ئیسى بده‌ست ڤه‌ ئیناین (17,8) هه‌ڤده‌ ملیۆن و هه‌شت سه‌د هزار ده‌نگ ژ كویێ (28) ملیۆنێن پشكدارى د هه‌لبژارتنان دان كرى. ناڤێ سه‌رۆكێ نوى (ئیبراهیم ره‌ئیس الساداتى) یێ به‌رنیاس ب (ئیبراهیم ره‌ئیسى)، كو فه‌قیهێ جه‌عفه‌رى یه‌ و نێزیكى مورشدێ بلندێ ئیرانى خامه‌نه‌ئى یه‌ و ژپارتا (كومه‌لا زه‌لامێن ئایینى وسه‌ربازى) یه‌ و پلا سه‌رۆكێ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌رى یا ئیرانى هه‌بوویه‌ ژ سالا (2019) وه‌ره‌ و هه‌تا نوكه‌, ل ڤێره‌ پرسیاره‌كا مه‌زن دروست دبیت ئه‌رێ مه‌رجه‌ع حوكمرانن ل ئیران و سووریا گه‌نى هه‌كه‌ ب ڤى شێوه‌ى بیت بلا چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌ ئه‌نجامدان و ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدار بن، دێ ئاراسته‌یا سیاسى وحوكمرانیێ ل وان وه‌لاتان به‌رب ئاقارێن خراب و شاش ڤه‌ چیت ودێ ره‌وش ئالۆزتر ڤه‌ چیت وبلا دیار بیت كو هه‌لبژارتن ب تنێ شانۆگه‌رى و فلم و سیناریۆنه‌ ل وه‌لاتێن وان.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ب درێژاهییا دیرۆكێ، كوردستان كه‌فتیه‌ د ناڤ كێلب و په‌نجێن دوژمن و زلهێزو بریاربده‌ستان دا، یارى ب چاره‌نڤیس و ئاییندێ ملله‌تێ كوردێ هه‌ژار و به‌له‌نگاز و داهێنه‌ر كریه‌ و ژ گوپیتكا حوكمرانى و ده‌ستهه‌لات و پێشكه‌فتنێ، ئێكسه‌ر ملله‌تێ كورد كریه‌ د نه‌هاله‌كا كویر و تاڕى و بنده‌ستیێ دا و ماینه‌ دبن كۆنترۆل و حوكمرانیا ل سه‌ر سه‌پاندى و نوكه‌ ملله‌تێ كورد ل بن تایا گران و ژانا مه‌زن و د رۆژێن تاڕى دا دنالن و نقۆمبوونه‌كا كویر بخوه‌ڤه‌ گرتیه‌. گه‌ر چاڤێن خوه‌ ل جیهانا به‌رفه‌ره‌ه ڤه‌بكه‌ین و سه‌حكه‌ینه‌ وه‌لات و ملله‌تێن جیهانێ، دێ بۆ مه‌ دیار بیت كو یێن ل به‌ر چ به‌حس و بازاران و یێن ل به‌ر چاڤ نه‌كه‌ڤن و یێن نه‌زان و یێن رویس و پێخاس بووینه‌ ده‌وله‌ت و دانپێدانه‌كا ئێڤده‌وله‌تى پێ هاتیه‌دان و ل ناڤه‌ندێن بلندێن جیهانێ بووینه‌ ژماره‌ و هه‌تا راده‌یه‌كى بووینه‌ خودان بریار لێ كوردان هه‌مى شه‌نگسته‌ و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ ل ده‌ف هه‌نه‌، مینا ئالا و ئه‌رد و زمان و جلكان و شیان و زانین و خورستى و خودان سه‌ربۆر دحوكمرانیێ دا حه‌تا نوكه‌ ده‌وله‌ته‌ك نینه‌، هه‌مى كوردان كۆم ڤه‌ بكه‌ت ژ پرت و به‌لاڤه‌بوونێ. بۆچى ره‌فتارێن شاش ل گه‌ل كوردان هاتیه‌كرن و دهێته‌كرن ب بۆچوونا من، كوردستان ئاخه‌كا زه‌نگینه‌ ب ماددێن پڕبها و ئاڤه‌كا شرین و مشه‌ لێ هه‌یه‌، كو دبێژن هه‌مى ئاڤێن شرین یێن جیهانێ هشك دبن ب تنێ ئاڤا كوردستانێ دمینیت و هه‌ر دیسا ئومباریه‌كێ مه‌زن یێ گاز و غاز و كانزایێن مفادار هه‌نه‌ و دیسا یا ژ هه‌میان گرنگتر و زا رۆژێ كو هه‌مى مادده‌ و و زه‌ نامینن ل سالێن داهاتى ب تنێ وزه‌یا شوونگر (الگاقه‌ البدیله‌) وزه‌یا رۆژێ ل ده‌ڤه‌را كوردستانێ دێ مینیت، له‌وما ئه‌و وه‌لاتێن كونترۆلێ ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست، دده‌ست دا ب كه‌یفا خوه‌ و ب گۆره‌یى به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ بۆ سالێن داهاتى كار ل سه‌ر دكه‌ن و ب ڤى شێوێ نه‌ دروست و نه‌ دادپه‌وه‌رانه‌ مامه‌لێ ل گه‌ل دۆزا كوردى دكه‌ن و به‌رده‌وام پیلانان دا درێژن ژبۆ كێمكرن و بنبركرنا ملله‌تێ كورد. ل ڤێره‌ خالا گرنگ كو كاكلكا بابه‌تێ مه‌یه‌، بۆچى مایتێكرن د ملله‌تێ كورد و كوردستانێ دا دهێته‌كرن و ب چ رێك. خۆیایه‌ ملله‌تێ كورد یێ زیره‌ك و خورستى یه‌ وهه‌رده‌م كوردان خوه‌ بۆ یێ به‌رامبه‌ر كریه‌ مه‌تال بۆ نموونه‌ ل هه‌مى میرگه‌ه و میرنشینان، كوردان خوه‌ بۆ هه‌ڤالێ خوه‌ یان یێ پێدڤى كریه‌ قوربان و دیسا بۆ ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ زۆر قوربانى داینه‌ و ل شه‌ڕێ یۆنان و توركیا كوردان قوربانى داینه‌ و دوژمنێن مه‌ ژ زیره‌كاتى و خورستیاتى و مێرانیا كوردان ترسیانه‌ و گۆتیه‌، گه‌ر كورد ده‌وله‌ت نه‌بن و ب ڤێ هێزێ ئه‌گه‌ر سوباهى ببنه‌ ده‌وله‌ت، ئه‌م نه‌شیێن كونترۆلێ ل سه‌ر بكه‌ین و هه‌ر دیسا چاڤته‌نگیا خاكێ كوردستانێ یا زێرین و ب مفا كریه‌ و لده‌ڤ وان ب كوردستانا باكیزه‌ دهێته‌ نیاسین كو هه‌تا نوكه‌ ئه‌و كانزا ل بن ئه‌ردینه‌ و كه‌سێ نه‌ده‌رێخستینه‌ ژ شوونوار و كانزایێن پڕبها و ئاڤا شرین و مشه‌ و وزه‌یا رۆژێ و ده‌ستێ كرێكاریێ و سه‌قایێ خۆش و چاندنه‌كا مشه‌ و جودا و به‌رهه‌مێن چیایى و یێن ئاڤى و جۆرێن گیانه‌وه‌رێن كوردستانى یێن چیایى، مینا یه‌ك بالندێ باز یان ئه‌لۆ یان شاهین كو ب هزاران دۆلاران دهێنه‌ فرۆتن و ژبلى جۆرێن مارێن ژه‌هراوى، بۆ نموونه‌ ل ئیرانێ به‌رى ماوه‌یه‌كى حوكمه‌تا ئیرانێ رابوویه‌ ب گرتنا بیرێن گازێ و دروستكرنا پرۆژێن مه‌زن یێن خودانكرنا مارێن ژه‌هراوى ژبۆ فرۆتنا ژه‌هرا وان، كو ل دووڤ ئامار و داتایێن ئیرانى یا ژه‌هرا هه‌ر ماره‌كى ب بهایێ (30) برمیلێن گازێ دهێته‌ ته‌خمینكرن و هه‌ر بیرێن گازێ ژى مال و سامان و مولكێ وانه‌ و ئومباركریه‌ و هه‌ر بۆ وانان دزڤریته‌ڤه‌ پشتى چه‌ندین سالان و نموونه‌ دمشه‌نه‌.

كورد كه‌فتینه‌ داڤێن دوژمنان و ب تایبه‌ت، یێن زلهێز و بریار بده‌ست و ده‌وله‌تێن هه‌رێمى كو ب هزاران پیلان داناینه‌، دا كوردان په‌رت و به‌لاڤه‌ و بێ هێز بكه‌ن و پێنگاڤا هه‌ره‌ باش كو دوژمنان مفایێن مه‌زن ژێ دیتین كو ب ده‌هان ڤه‌كۆلین و كۆمبوون وهزر ل سه‌ر كرى ئه‌و بۆ ژێكڤه‌كرنا كوردان بوویه‌ ل قووناغا ئێكێ كورد ژ ئێكپارچه‌یێ كرنه‌ دو پارچه‌ ل شه‌ڕێ چالدیران كو ل ناڤبه‌را ئوسمانى و سه‌فه‌وییان دا بوو و ل دووڤ ژێده‌رێن دیرۆكێ هه‌ردو جه‌مسه‌رێن بهێز كوردستان بۆ جارا ئێكێ پارچه‌كریه‌، ئه‌وژى ل (23/8/1514) ل ده‌شتا چالدێران د شه‌ره‌كێ گران و خویناوى دا ل ناڤبه‌را ئوسمانلى و سه‌فه‌وى یا دا كو ئه‌ڤ شه‌ڕه‌ یێ ب ناڤوده‌نگ بوویه‌ د فه‌رهه‌نگا شه‌ڕێن خویناوى و مه‌زنێن جیهانى دا و د ڤى شه‌ڕى دا بۆ جارا ئێكێ كوردستانا مه‌زن بوویه‌ دو پارچه‌، كو ژێده‌ر وه‌سا دده‌نه‌ خۆیاكرن كو به‌رى شه‌ڕێ ناڤبرى كوردستان، ئێك پارچه‌ بوو و ل سه‌ر ده‌ستێ ڤان هه‌ردو هێزێن به‌رژه‌وه‌ندیخواز ژ سه‌فه‌وى و ئۆسمانیان ده‌رزه‌كا مه‌زن خسته‌ كوردستانێ كو ئه‌و ده‌رزا مه‌زن هێشتا ده‌رز و تیكێن دى بخوه‌ڤه‌ گرتن, هه‌ردو هێزێن ئوسمانلى و سه‌فه‌وى شیاینه‌ باوه‌ریه‌كا موكوم بۆ ملله‌تێ خوه‌ دروست بكه‌ن ل سه‌ر بنه‌مایێن مه‌زهه‌مى و نه‌ته‌وه‌یى و ئیسلامى و كاركریه‌ هه‌تاكو باوه‌ریه‌كێ بۆ وه‌لاتیێن خوه‌ یێن ساده‌ په‌یدا بكه‌ن و بێخیته‌ د ناخى دا، كو ب تنێ ئیران و توركیا و حوكمه‌تێن وان و مه‌رجه‌عیه‌ت و مه‌زهه‌بێن وان بۆ ئیسلامێ كار دكه‌ن و خزمه‌تا ئایینى دكه‌ن و كورد دووڤه‌لانكێن جوهى و مه‌سیحیانه‌ و د فه‌رهه‌نگا ئوسمانلى و سه‌فه‌وییان دا، كورد ب دوژمنێن ئایینێ ئیسلامێ دهێته‌ هژمارتن و بلا ئه‌و بزانن كورد قورتالكه‌رێن ئایینێ ئیسلامێ و هه‌ردو ئیمپراتوریه‌تان بوون. ئه‌ڤ دیاردا ترسناك ب تنێ ل ناڤ ئێك پارت و لایه‌نان دا نینه‌، به‌لكو به‌ربه‌لاڤ بوویه‌ ل ناڤ هه‌مى پارت ولایه‌نان و بوویه‌ په‌ژیه‌ك و یا ترسناكتر، ئه‌و پارت و لایه‌ن یێن كو خزمه‌ته‌كا دوور و درێژ و پڕ سه‌روه‌رى هه‌یى و هه‌ر ئه‌و پارت و لایه‌ن داخوازێ ژ بنه‌ماله‌كێ یان عه‌شیره‌ته‌كێ و ئاغایه‌كى بكه‌ن، ببیته‌ به‌ربژار و گه‌ر نه‌ دێ لایه‌نه‌كێ دى پتر داخوازیان ژێ كه‌ت هه‌تا رازى بكه‌ت. ل ڤێره‌ پرسیار جهێ خوه‌ دكه‌ن، ئه‌رێ ئه‌وا ل چه‌ندین سالان بۆ خه‌لكێ مه‌ دهاته‌ گۆتن و ڤه‌گێران كو ئاغا و ده‌ره‌به‌گ خائینن و د مێشكێ مه‌ دا هاتبوو نژنین، ئه‌و دوژمنێن مه‌نه‌ و گه‌ر ئه‌م بسه‌ركه‌فتین، دێ ئێكسه‌ر وان ده‌ینه‌ دادگه‌هان و دێ مال و مولكێ وان یێ ب گومێن خوینا گه‌نجێن كوردان كۆمڤه‌كرى ژێ ستینین و ل سه‌ر هه‌ژارێن كوردان دابه‌ش كه‌ین. له‌وما من ل سه‌رى دیاركر ئه‌و په‌یڤ و گۆتن بوونه‌ خه‌ون بۆ ملله‌تێ كورد و بوونه‌ رابردو و به‌روڤاژى ڤێ چه‌ندێ هه‌ر ئه‌و ئاغا و باله‌ده‌ست و به‌گ و جاش و مسته‌شار بوونه‌ یێن جهێ بریارێ و خودان پله‌ و پایه‌ و باوه‌رنامه‌ و ده‌ستهه‌لات و ره‌سید و كۆمپانى وهتد. و ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ دا ژى پارێن كۆچكێن وان ژى دده‌نێ و یێن خه‌باتكه‌ر و شۆره‌شگێر و ئاواره‌ هاتنه‌ د سه‌ردابرن، بوونه‌ قوربانى، بتنێ ساخكرنا دیاردا ترسناكا ئاغایه‌تى و بنه‌مالیێ پیلانێن دوژمنانه‌ ژبۆ تێكدانا ره‌وشا ملله‌تێ كورد و په‌یداكرنا دوبه‌ره‌كى و ته‌خایه‌تى و ناڤچه‌گه‌رى یه‌. ل وى ده‌مى ئه‌م دێ پێشكه‌ڤین و ئازاد بین ده‌مێ ئه‌م یێن ماندیبوویى و قوربانیدایی و یێن دلسۆز و یێن چاره‌نڤێسێ خوه‌ ب كوردایه‌تی و شۆره‌شێ ڤه‌ گرێدایى ژبیر نه‌كه‌ین و مافێن وان پێ ببه‌خشن و بلا ئه‌م هه‌مى بزانین دوژمنان گۆتیه‌ چو جوداهى ل ناڤبه‌را ره‌ش و سپى دا نینه‌ و بلا ملله‌تێ كورد وان ژبه‌رێ و رابردویى وره‌بگریت و بتنێ بۆ كوردستانێ و ئالایێ پیرۆز خه‌باتێ بكه‌ین و بلا هه‌ر تاكه‌كێ كورد خوه‌ دوور بكه‌ت ژ جاش و مسته‌شار و خۆفرشان، چونكو كارتێكرنه‌كا نه‌رێنى ل سه‌ر كوردان كریه‌ و هه‌رده‌م وان خائین و جاشان، ملله‌تێ كورد بۆ ده‌هان سالان باشڤه‌بریه‌ و ل دووماهیێ پاشكه‌فتن بوویه‌ به‌هرا كوردان.

هه‌رێم وژینگه‌ و به‌رهنگاریێن هشكه‌سالیێ .پشكا (3)
خالد ئه‌حمه‌د بادى

ب ده‌هان به‌نداڤا چیدكه‌ت و جاران ژى یا ئاڤا رویبارێن ژوێره‌ دهێن یا دبریت وب زۆر بهانان. ل سالێن (90) به‌رێز (نێجیرڤان بارزانى) ل گۆتنه‌كا خوه‌ دا یا پر بها دبێژیت ل سالا (1975) ئه‌م دگازا خوه‌ دا سۆتین و نوكه‌ ئه‌م دترسین ل ڤى سه‌رده‌مى د ئاڤا خوه‌ دا بخه‌ندقین. ل (22\3\2021) د راپورته‌ك و به‌رنامه‌كێ كه‌نالێ (كوردستان 24) و (روداوو) دیار كر دێ ئه‌ڤ ساله‌ مه‌ترسیه‌كا مه‌زن ل سه‌ر جیهان وعیراق و هه‌رێما كوردستانێ هه‌یه‌ ژئالیێ كێم بارینا به‌فر و بارانا كو ببیته‌ هشكه‌سالى و ره‌وش زۆر یا دیار و ئاشكه‌رایه‌ كو سال بۆ سالێ رێژا باران بارینێ كێمتر لێ دهێن و رێژا به‌رفره‌هبوونا ئاڤاكرن و چاندن و پێشه‌سازى و پێدڤیا كومه‌لگه‌هێن مرۆڤان ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ ب ژێده‌رێ ئاڤێ زێده‌تر لێ دهیت، چونكو رێژا مرۆڤان ل جیهانێ ب گشتى زێده‌ دبیت و ئه‌ڤ دیارده‌ یا زێده‌بوونا مرۆڤان دێ زۆر كارتێكرنێ ل سه‌ر ره‌وشا كومه‌لگه‌هان كه‌ت. زۆر ژێده‌رین جیهانى مینا رێكخراو یۆنسكۆ دبێژیت ل سالا (2030) دێ سالێن سه‌خت و دژوار و زۆر یا گران و نه‌خۆش بیت ل سه‌ر مرۆڤان چونكو دێ رێژا ئاڤێ ل سه‌رتاسه‌رێ جیهانێ (40%) كێم بیت، ئانكو ل ڤى سه‌رده‌مى هنده‌ك وه‌لاتێن جیهانێ مینا وه‌لاتین باشورێ ئه‌ڤریقیا و زۆر وه‌لاتان هشكه‌سالى یه‌ ئه‌گه‌ر تو هزر و شلوڤه‌كێ بكه‌یى ل سالا (2030) ژ ڤى قه‌بارێ هه‌یى چل ژسه‌دێ كیم ببیت دێ ره‌وشا جیهانى و وان وه‌لاتان چ لێ هێت. نوكه‌ هه‌مى جیهان مژویلى بده‌ستڤه‌ئینانا ژێده‌رێن ئاڤێ یه‌ وب ده‌هان پلانان ددانن و ب سه‌دان ڤه‌كۆلینان دكه‌ن و ب ملیاران دۆلاران دمه‌زیخن ژبو پاراستنا ئاساییشا خوه‌ یا نه‌ته‌وه‌یى و خوراك و ئاڤێ, له‌وما په‌یاما من بۆ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ل سه‌ر ڤێ پرسا ترسناك براوه‌ستن و ئه‌و ژێده‌رێن ئاڤێ یێن مه‌ هه‌یین بلا وه‌به‌رهێنان بكه‌ن بۆ كوردستانێ و به‌نداڤێن بچووك و مه‌زن دانن و كانى و روویباران بگرن و بكه‌ن گۆم و پتر گرنگیێ بده‌نه‌ دارچاندن و دارستانان و كه‌رتێ چاندنێ كارا بكه‌ن وبیرێن ئاڤێ وكانى ورویبار وجوكێن بو تاكان وكه‌سانێن خودان مزرعه‌ دچن لێبگرن و ئاڤه‌كا كێم بده‌نه‌ وان و ئاڤا دى یا زێده‌ وه‌به‌رهێنان بكه‌ن بۆ حوكمه‌تێ, ئه‌و ژێده‌رێن ئاڤێ یێن ژبه‌ر دچن مینا رویباران بگرن یا ئاراسته‌یا وى بۆ ناڤ خاكا كوردستانێ بزڤرینن, پیڤه‌رێن زیره‌ك بدانن بۆ ئاڤێ بدانن چ بۆ مه‌زرعێن تایبه‌ت یان بۆ مال و كۆمپانى و جهێن ئۆتێل و هه‌مى جهان داكو بتنێ به‌هرا خوه‌ یا بو پێدڤیێن وى بگه‌هیتێ و بلا حكومه‌تا مه‌ هه‌مى رێكارێن یاسایى و كارگێرى بگرنه‌ به‌ر ژبۆ مفا وه‌رگرتن ژ ڤان ژێده‌رێن مه‌ ل كوردستانێ هه‌ین و داكو ئه‌م ژى ئاساییشا خوه‌ یا نه‌ته‌وه‌یى وئابورى وخوراكى وئاڤێ وئه‌منى بپارێزین وهه‌ر دیسا پێشنیار دكه‌م كو باده‌كا ئاڤێ بدانن ب سه‌ر هه‌مى باده‌كا ڤه‌ و گرنگیه‌كا ئێكجار مه‌زن ب (ملف الما‌و) بده‌ن داكو تووشى وان گرفت و ئارێشا نه‌بین یێن كو وه‌لات و ملله‌تێن جیهانى تووشبووین كو ئاڤا ڤه‌خارنێ نینه‌ ول زۆر وه‌لاتان خولك ژ پیساتى و تێهنا دا گیانێ خوه‌ ژده‌ست دده‌ن .لداویێ دبێژم كوردستان ئاڤه‌دان بیت و پێشمه‌رگێ مه‌ پاراستى بیت و ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ هه‌ر یێ به‌رزو بالا بیت.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
هه‌ر ملله‌ته‌كێ قوربانیدانان نه‌ده‌ت و به‌رخودانێ نه‌كه‌ت، دۆمێ ناكه‌ت و پێش ناكه‌ڤیت و ڕزگاركرن و قورتالكرنا وه‌لاتان بێ قوربانیدان نابیت و وه‌لات ب گۆمێن خوینا شه‌هیدان و ب خامێ مامۆستایێن پێشمه‌رگه‌ و ب نانێ ئاگرێ كۆچكێن شێره‌ژنێن كوردان وب بڕنۆیا قه‌هره‌مانێن پێشمه‌رگه‌یى و ب تێلێن سازێن هونه‌رمه‌ندێن شۆره‌شگێر و ره‌نج و ماندیبوونا هێزا به‌رگرى مللى یا و ب پارزینكێ بێریێن خه‌باتكه‌ر و ب تیرۆك و خانكێ ژنێن شۆره‌شگێر وب ئاوازێن بلویلا شڤانێن ماندینه‌ناس و ب گۆپالێ شڤانێن كوردپه‌روه‌ر و ب ره‌نجا كاركه‌ر و خودان پیشه‌یێن جودا جودا یێن د ناڤ شۆره‌شێن كوردان دا و ب رویبار و گۆمێن خوینا شه‌هیدان و ب به‌رخودان و خۆراگریا ته‌ڤایا وى خه‌لكێ كو هه‌مى خۆشیێن ژیارا رۆژانه‌ هێلاین و ده‌ڤه‌رێن ئازادكرى یێن د ناڤ شۆره‌شێ دا هه‌لبژارتین و ژ بن ده‌ستێ دوژمنان ده‌ركه‌فتین و ژیارا ل گه‌ل شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ران هه‌لبژارتى و ب وێ ژیارا ساده‌ یا ل ناڤ ده‌ڤه‌رێن رزگاركرى ڤیایى و ڤیایه‌ كو ب سه‌رفه‌رازى و سه‌ربلندى بژین نه‌ ب سه‌رشۆرى و بنده‌ستى یا دوژمنان بژین. رامان و مانایا فه‌رهه‌نگى دایه‌ دیاركرن و هه‌ر دیسا د رامانا هه‌مى فه‌رهه‌نگێن جیهانى دا شه‌هید ئه‌و زاته‌ یان ئه‌و كه‌سه‌ یێ كو پیرۆزترین و ب بها ترین متایێ ل ده‌ف خوه‌ خزمه‌تا گه‌ل و وه‌لاتێ خوه‌ دكه‌ت، ئه‌و ژی جان و خوینا وى یه‌ كو ل ده‌ف هه‌مى مرۆڤان بهاترین تشت دهێته‌ هژمارتن پێشكێشى وه‌لات وملله‌تێ خوه‌ دكه‌ت وگیانێ خو دكه‌ته‌ قوربان بو هنده‌كێن دى وئه‌ڤه‌ دهێته‌ هژمارتن كومتا فیداكارى و وه‌فاداریێ .بێ گومان ژئالیێ ئایینێن خودایى وپه‌رتوكێن پیرۆزێن ئاسمانى ڤه‌ ژى پیرۆزترین كه‌س شه‌هیده‌ وتێته‌ هژمارتن ب بهاترین تشت، چونكو به‌رگریێ ژ خاك و كه‌رامه‌ت و نامووسا خوه‌ دكه‌ت یا گه‌ل و ملله‌ت و وه‌لاتێ دكه‌ت .زور یا فه‌ره‌ مافێ خێزانێن ڤان كه‌سان بهێته‌ به‌رچاڤ كرن وب دادپه‌روه‌رانه‌ خه‌بات وكارو چالاكى وخزمه‌تا شه‌هید بهێنه‌ هژمارتن وهه‌ر ئێك لدویف قاره‌مانى وفیداكارى وخزه‌ت وكاروچالاكیێن وى مامه‌له‌ وسه‌ره‌ده‌رى دگه‌ل خێزان وكه‌س وكارێن وانان دا بهێنه‌ كرن وحكومه‌ت وجهێن شوله‌ژێ وپارت ولایه‌نێن سیاسى وبتایبه‌ت یێن به‌شدارى دبه‌رخودان ودیسا دشۆره‌شێن ئیلون وگولانا دا كرى خو ب به‌رپرسانه‌ بدانن وكه‌سه‌ك نه‌هێته‌ ژبیر كرن ویان ژى لسه‌ر دو لایه‌نا بهێته‌ تومار كرن یان ژى هه‌ر چ نه‌كربیت بهێته‌ هژمارتن شه‌هید ومافێ كه‌سه‌كێ دى یان خێزانه‌كا دى بخون وشه‌هیدێ راسته‌قینه‌ بهێته‌ هژمارتن وتوماركرن .زور حاله‌ت دروست بوینه‌ كویى نه‌ساخ بو یان ژى ژئه‌گه‌رێن كه‌سوكى یان دزیان یان خرابكاریان یان هه‌ر ریكه‌كا بیت توماركرینه‌ وه‌ك شه‌هید لێ پشتى دویفچون بو هاتیه‌ كرن دیار بویه‌ كو ژ لیستێن شه‌هیدان هاتینه‌ ده‌رێخستن . په‌یاما من بو جهێن به‌رپرس وشوله‌ژێ ل ده‌ستهه‌لاتدارێن هه‌رێمێ كو ب هه‌ماهه‌نگى دگه‌ل پارت ولایه‌نێن سیاسى كومڤه‌ببن ولێنێرینه‌كێ ل هه‌مى تۆمار و لیستان دا بكه‌ن و هنده‌ك مه‌رج و یاسایا بدانن و ل دووڤ بچن و كار بكه‌ن دا كو دادپه‌روه‌ریه‌كا دروست هه‌بیت و هه‌ر خێزانه‌كا شه‌هیدى ب مافێن خوه‌ شاد بن و نه‌هێته‌ گۆتن كو ئه‌ڤه‌ شه‌هیدێ كه‌ڤنه‌ یان شه‌هیدێ نوى یه‌ یان شه‌هیدێ داعشێ یه‌ یان حه‌شدا وه‌حشى یه‌ و ب تنێ چاڤ ل جۆره‌كێ شه‌هیدان بهێته‌كرن و یێن دى بێبه‌هر ببن یان ژى بێژن شه‌هیدێ فلان لایه‌نى یه‌ و یان ل فلان شۆره‌شێ یه‌ و بلا حوكمه‌ت ل سه‌ر ئاستێن بلند پتر خوه‌ ماندى بكه‌ن و ل سه‌ر راوه‌ستن دا كو ل دووڤ یاسا و رێنمایان شه‌هید بهێنه‌ تۆماركرن و ناڤێ پیرۆزێ شه‌هیدى هه‌ر بمینیت به‌رز و بالا و بتنێ بده‌ینه‌ دیاركرن كو شه‌هید شه‌هیدێ كورد و كوردستانێ سه‌ودا كو خێزانێن وان ژى هه‌رده‌م ب سه‌ربلندى و سه‌رفه‌رزاى شانازیێ ب وان جانگوریان ببه‌ت یێن خوه‌ كریه‌ شه‌مالك و خوه‌ حه‌لاندى دا كو نفش و به‌ره‌بابێن داهاتى ل به‌ر رۆناهیا وان كاروانێ ژیانێ بدۆمینن و ل بن سیبه‌را وێ دارێ روونن یا كو ڤان جانگوریان ب خوینا خوه‌ ئاڤداى و نوكه‌ هه‌ناسه‌ و ژیانێ دده‌ته‌ نفشێ نوكه‌ و ته‌ڤایا ملله‌تێ كورد و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
پێدڤى ناكه‌ت ب درێژاهى به‌حسێ په‌یدابوون و به‌لاڤبوونا ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ ل جیهانێ وكوردستانێ بكه‌م، چونكو سوحبه‌ت و مژارێن میدیا و راگه‌هاندنا جیهانى وناڤخوه‌یى ب تنێ بوویه‌ كۆرۆنا. ل ڤێره‌ من دڤێت ئاماژێ ب بۆچوون و هزرێن به‌ربه‌لاڤ ل دۆر بابه‌تێ جیهانى یێ گرنگ یێ كۆرۆنایێ بده‌م كو ب بۆچوونا من یا تایبه‌ت بابه‌تێ ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ دابه‌ش بوویه‌ ل سه‌ر دو ئاراسته‌ و بۆچوونان ئانكو ل سه‌ر دو لایه‌ن و ته‌وه‌ران ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ و ئه‌گه‌رێن په‌یدابوون و به‌لاڤبوونا كۆرۆنا ڤایرۆس كۆڤید (19)، ب بۆچوونا من ته‌وه‌رێ ئێكێ یێ په‌یدابوونا كۆرۆنایێ ل جیهانێ ده‌رئه‌نجامێ فه‌وزا سیاسى و كۆمه‌لایه‌تى و بازرگانى و ره‌وشه‌نبیرى وهتد. هه‌ڤركیێن نه‌ ره‌وشتانه‌ ل ناڤبه‌را پتریا وه‌لاتێن جیهانى و ملله‌ت و حوكمه‌تان دا به‌رامبه‌ر بده‌ستڤه‌ئینانا به‌رژه‌وه‌ندیێن به‌رته‌نگێن تایبه‌ت و كاركرن و دوژمنكاریكرنا هه‌ڤدو ل به‌رامبه‌ر بنپێكرنا یێ به‌رامبه‌ر و په‌یدابوونا نه‌ دادپه‌روه‌ریا جیهانى د هه‌مى وارێن ژیانێ دا و هه‌ڤركیه‌كا د بلندترین ئاستێ نه‌ مرۆڤاتى و نه‌ئه‌خلاقى و نه‌ هه‌ڤالینى ڤه‌ ل به‌رامبه‌ر هه‌ڤد و رسواكرنا یێ به‌رامبه‌ر و په‌یدابوونا شه‌ڕێن ناڤخوه‌یى و شه‌ر و جه‌نگێن مه‌زن ل ناڤبه‌را وه‌لاتان دا و بكارئینانا هێزێ به‌رامبه‌ر یێ بێ هێز و بێ شیان و هه‌ڤركیا دروستكرنا چه‌كێ گران و یێ قه‌ده‌غه‌كرى كو د ڤان هه‌مى پرسان دا ناكركیێن دژوار ل ناڤبه‌را ملله‌ت و وه‌لاتان دا په‌یدابوون، هه‌روه‌سا په‌یدابوونا كۆچبه‌ریێ ب شێوه‌كێ به‌رفره‌ و مه‌زن و ژبه‌ر ڤان هه‌مى ئه‌گه‌ران كۆرۆنا ڤایرۆس هاته‌ د قادا جیهانى دا .به‌شێ دووێ ئانكو ئه‌گه‌رێ دووێ یێ په‌یدابوونا كۆرۆنا ڤایرۆس ب بۆچوونا من كو یا خودایى یه‌ كو ئه‌وژى ده‌رئه‌نجامێ فه‌وزا مه‌زهه‌بى و ئایینى و ل ناڤبه‌را هه‌مى ئایینان و پشتگوه هاڤێتنا په‌رتووكێن ئاسمانى یێن پیرۆز و دووركه‌فتن ژ رێنما و یاسا و بۆچوونێن پرتووكێن ئایینى و بازرگانیكرن ب ئایینان و په‌یدابوونا ره‌گه‌زپه‌رستیێ و جودا كرن ل ناڤبه‌را ره‌ش وسپى یا دا و په‌یدابوونا نه‌ دادپه‌روه‌ریا ئایینى و گشتى و په‌یدابوونا ره‌وت و گرۆپ و لایه‌ن و پارتێن ئایینى و سیاسى یان ئیسلاما سیاسى یان پارتێن ئایینى سیاسى مه‌سیحى و په‌یدابوونا له‌شكركێشى و دوژمنكاریكرنا مرۆڤایه‌تیێ و بنبركرنا مافێن تاك و ملله‌تان و دووركه‌فتن ژ وان رێنما و رێسایان یێن ئایینان فه‌رمان پێ كرى و ژبه‌ر په‌یدابوونا ڤان هه‌مى ناكركى و پرس و ئارێشه‌ و شاشیان خودایێ مه‌زن سزایه‌كێ ب ڤى شێوه‌یى ل سه‌ر كومه‌لگه‌ه و وه‌لات و ملله‌تێن جیهانێ سه‌پاند و داكو ببیته‌ وانه‌كا ب هێز بۆ مرۆڤاتیێ گشتى كو ژ رێیا راست نه‌ ده‌ركه‌ڤن و دادپه‌روه‌ریا كه‌سى و كۆم و دادپه‌روه‌ریا جیهانى به‌رپا بكه‌ن داكو خودایێ مه‌زن مه‌ ژڤێ په‌تایا ترسناك قورتال بكه‌ت و مرۆڤایه‌تى و دادپه‌روه‌رى حه‌ژێكرن و پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى دیار ببن وجهێ خوه‌ بگرن. له‌وما ل داویێ دبێژم بلا به‌رێ مه‌ بكه‌ڤیته‌ چاندن و پشتبه‌ستن ل سه‌ر خوه‌ و خوه‌ ژ هه‌مى هه‌ڤكێشه‌ و هه‌ڤركیێن شاش بده‌ینه‌ پاش و ب تنێ راستى جهێ خوه‌ بگریت.

عیراق و كوردستان وچه‌ند راستیه‌ك
(پشكا 1)
خالد ئه‌حمه‌د بادى
قانوونا ژیانێ ئه‌وه‌ كو ئه‌م مرۆڤ چ وه‌ك تاك یان وه‌ك جڤاك بهایێ هه‌مى تشتان بزانین وتامێ ژێ ببینین و مفای ژێ وه‌رگرین و راستیا وى تشتى بزانین، و ئه‌ڤه‌ د بۆرینا ده‌مى دا دیار و ئاشكه‌را دبیت، هه‌ر وه‌سا د سه‌حكرنا رابردو و چوویى دا دیار دبیت، و ئارمانجا هه‌ر كاره‌كى ب جێبه‌جێكرنا كارى دا ئاشكه‌را و دیار دبیت. هه‌روه‌سا سیاسه‌تڤان و و زانا و ره‌وشه‌نبیرێ بیانى (ویلیام فوكنێر) دبێژیت (چ جاران نه‌ ترسه‌ ئه‌گه‌ر تو ده‌نگێ خوه‌ بلند بكه‌یى بۆ حه‌قى و راستیێ و چ جاران به‌رامبه‌ر یێ زولم و یێ سته‌مێ دكه‌ت نه‌به‌ هه‌ڤال و پشته‌ڤان، هه‌كه‌ هه‌مى خه‌لكى ژى وه‌كر تو وه‌ نه‌كه‌ و دێ شێى جیهانێ گوهۆرى .دیرۆك شه‌رمێ ژ گه‌ل و جڤاكان ناكه‌ت، هه‌رده‌م راستیان دده‌ت خۆیاكرن، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى د ناڤه‌رۆكا فه‌رهه‌نگا گشتى و ب تایبه‌ت دا و د ناڤ لاپه‌رێن فه‌رهه‌نگا دیرۆكا كوردستان و عیراقێ دا هاتینه‌ تۆماركرن و ئه‌ڤ راستیه‌ ناهێنه‌ ڤه‌شارتن. ئه‌گه‌ر لاپه‌رێن دیرۆكێ ڤه‌ده‌ین و هویرك هویرك ل ناڤه‌رۆكا وان لاپه‌ران بنێرین، دێ بۆ مه‌ دیار بیت كو ل وان وه‌لاتێن كورد ل سه‌ر هاتینه‌ پاچه‌كرن ل ناڤبه‌را عوسمانى و سه‌فه‌وى و عه‌ره‌بان دا و بتایبه‌ت ل عیراقێ پتریا ئه‌ردى یێ كوردان بوویه‌، بۆ نموونه‌ ل ده‌مێ ( فتوحات اسلامیه‌) ڤه‌كرنێن ئیسلامێ هاتینه‌ ده‌ڤه‌را عیراقێ هه‌تاكو ده‌ڤه‌را به‌غدا هه‌مى یا كوردان بوو، ئانكو زنجیرا چیایێ حه‌مرین هه‌مى یا كوردان بوو و كورد لێ هه‌بوون ده‌مێ سه‌ركردێ وى سه‌رده‌مى یێ كو سه‌رپه‌رشتیا ڤه‌كرنێن ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ دكر گه‌هشته‌ ده‌ڤه‌را حه‌مرین و راوه‌ستیا و نامه‌یه‌ك بۆ خه‌لیفێ وى سه‌رده‌مى فرێكر و گۆتێ ئه‌ڤ جهێ ئه‌م گه‌هشتینێ ئاخفتن و جلوبه‌رگ و كه‌ش و هه‌وایێ ده‌ڤه‌را وان یا جودایه‌ و جودایه‌ ژ ده‌ڤه‌رێن دى، ئانكو مه‌ره‌م پێ كورد بوون و ل وى سه‌رده‌مى گۆتێ ناڤێ وان چنه‌؟، گۆت كوردن.. گۆتێ ناڤێ وان بكه‌نه‌ كوردێن چیایى. دیسا ل په‌رتووكا (اعوام الرماد) دا یا نڤێسه‌رێ وێ یێ فه‌له‌ستینى (یوسف یوسف) كو تێدا دیار دكه‌ت ل ده‌مێ وه‌زیرێ داگیركه‌ریێن بریتانى (وزیر مستعمرات) بریتانى نامه‌یه‌ك بۆ پاشایێ عیراقێ هنارتیه‌ وتێدا ئانكو د ناڤه‌رۆكا نامێ دا گۆتیێ (صحیح وعدناك بدوله‌ عراقیه‌ عربیه‌ لا امبراگوریه‌ فما و را‌و حمرین فهو كوردستان)، ئانكو راسته‌ مه‌ سۆز دایه‌ ته‌ ژبۆ دانانا ده‌وله‌ته‌كا عه‌ره‌بی عیراقى نه‌ ئیمپراتوریه‌كێ بزانه‌ ل پشت چیایێ حه‌مرین ئه‌و كوردستانه‌. هه‌ر وه‌سا زۆر ژێده‌رێن دیرۆكى دیار دكه‌ن كو ل ده‌ڤه‌را مووسل كورد هه‌بووینه‌ و ته‌عریب هاتیه‌كرن ل سه‌ر ده‌مێن كه‌ڤندا، باژێرێ مووسل دكه‌ته‌ سه‌ر لێڤا رۆژئاڤایا رووبارێ دیجله‌ و به‌رى فه‌تحا ئیسلامى ل سالا(16) مشه‌ختى (637) زایینى مووسل باژێروكه‌كێ بچووك بوو و كێم خه‌لك و ئاڤاهى لێ هه‌بوون و ب تنێ دو تاخ لێ هه‌بوون تاخێ ئێكێ جهێ كوردان بوون و یێ دى مه‌سیحى بوون وچ سیما و شینوارێن عه‌ره‌بان لێ نه‌بوون، وه‌كو ژێده‌رێن مێژوویێ دبێژن جاران یێ عه‌ره‌بكرن لێ هاتیه‌كرن و كریه‌ به‌رنامه‌كێ دارێتى بۆ ئینانا عه‌ره‌بان و مووسل كریه‌ باژَێره‌كێ عه‌ره‌بى والى (هه‌رسمه‌ كورێ عه‌رفجه‌ البارقى) بۆ جارا ئێكێ و ل سه‌رده‌مێ خیلافه‌تا خه‌لیفێ بوسلمانان (عومه‌رێ كورێ خه‌تابى) بوو ل سالا (641) ز.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
هه‌رده‌م به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت بووینه‌ ئه‌گه‌ر كو ژێك ڤاڤارتنێن سیاسى و ئابوورى و دارایى بهێنه‌ ئه‌نجامدان و ل پتریا جاران ئیدیه‌مێ به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى زال بووینه‌ و به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت بووینه‌ ئه‌گه‌ر كو هه‌ڤكێشێن سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى ل ناڤبه‌را وه‌لاتێن زلهێز و بالاده‌ست، درۆست بووینه‌ و ل دووماهیێ هێزا خودان به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى زال بووینه‌. چه‌ند رێزێن ل سه‌رى دیار ل دۆر ره‌وشا ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ده‌ڤه‌را قه‌فقاسیا و كێشانا وه‌لاتێن هه‌رێمى بۆ ناڤ وان هه‌ڤكێشێن سیاسى و جوگرافى ل ده‌ڤه‌رێ و مایتَكرنێن تركیا و ئیران و رۆسیا و ژێكڤاڤارتنێن خوه‌ ل سه‌ر خاكا وه‌لاته‌كێ دى و ل سه‌ر كیستێ ملله‌ته‌كێ دى ئه‌نجامبده‌ن . ئه‌رمینیا وئه‌زربیجان دو كۆمارێن قه‌فقاسى نه‌ كو سه‌رخوه‌بوونا خوه‌ ژ رۆسیا، ئانكو ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تێ وه‌رگرتینه‌ و هه‌ر ل كه‌ڤندا ناكۆكى ل گه‌ل هه‌ڤدو هه‌بووینه‌ ل دۆر سنوور و داهات و خه‌لكێ ناگورنى كاراباخ و ئه‌ڤ ناكۆكى یه‌ بووینه‌ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى كو ل سالێن (1991 -1992) شه‌ر ل ناڤبه‌را وانان دا دروست بیت و ب هزاران كوشتى و بریندار وئاواره‌بوون و زیانێن ماددى و كه‌سى ب هه‌ردو لایان كه‌فتینه‌ و ناكۆكى پتر زێده‌بوون و ب تایبه‌ت ل سالێن نۆتان دا ده‌مێ هێرشى هه‌ڤدو كرى ل سالا (1992) و جه‌نگ ل ناڤبه‌را وانان په‌یدا بوو و بوویه‌ ئه‌گه‌رێ ڤێكه‌فتنا زیانێن مه‌زن كو د هه‌مى جه‌نگ و شه‌ڕان دا یێ خوساره‌ت و خوساره‌تتر هه‌یه‌ و تو هزر كه‌یى سه‌ركه‌فتن هه‌یه‌ نه‌خێر، چونكو د جه‌نگ و شه‌ڕان دا، ب تنێ خوساره‌تى هه‌یه‌ و زۆر ناوندیكرن هاته‌ ئه‌نجامدان ژ لایێ كۆمه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى ڤه‌ و ب تایبه‌ت (رێكخراوا ئاساییش و هاریكاریا ئه‌ورۆپى) و ل سالا (1993) هێزێن ئه‌رمه‌نى شیان ده‌ست ب سه‌ر زۆر ئه‌ردى دا بگرن و ل سالا (1994) شیان پتریا عه‌ردى ده‌ڤه‌رێ بگرن و كارڤه‌دانێن جه‌نگێ ناڤبرى كو په‌یدابوونا ئاواره‌یێ و پتر ژ (230) هزار كه‌سان جه و مالێن خو بهێلن ژ هه‌ردو لایان و ره‌وش زۆر ئالۆز بوو هه‌ر ل سالا (1994) ب ناڤبژیڤانیا رۆسیا رێككه‌فتنه‌ك ئیمزا كرن ژبۆ راوه‌ستاندنا جه‌نگى ل ناڤبه‌را باكۆ و یه‌ریڤان و گفتوگۆیێن ئاشتیێ هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ب ئاماده‌بوونا كۆما مینسك یا رێكخراوا ئاساییش و هاریكاریا ئه‌ورۆپى و ل دووڤ وێ رێككه‌فتنێ ره‌وش بۆ ماوه‌یه‌كى ئارام بوو، لێ هه‌ر ناكۆكى هه‌بووینه‌ و هه‌تا گه‌هشتیه‌ وى راده‌یى كو ل سه‌رێ هه‌یڤا (10\2020) جاره‌كا دى شه‌ر په‌یدا بوو ڤه‌ و هه‌تا نوكه‌ ب ده‌هان كه‌س ژ هه‌ردو لایان هاتینه‌ كوشتن و ب هزاران ئاواره‌بوون په‌یدا بووینه‌ و ژبلى زیانێن ماددى یێن هه‌ر دو ده‌وله‌تان. كۆمارا ئه‌رمینیا وپایته‌ختێ وێ یه‌ریڤانه‌ و خه‌لكێ وێ (3) ملیۆن (250) هزار كه‌سن و قه‌بارێ وێ (29) كلم وپارێ وێ درام ارمنى و هه‌ڤالینى دگه‌ل زۆر وه‌لات و رێكخراوێن جیهانى هه‌یه‌ و دكه‌ڤیته‌ ده‌ڤه‌را قه‌فقاسیا ل رۆژئاڤایێ ئه‌ورۆپى و رۆژهه‌لاتێ ئاسیه‌وى و دكه‌ڤیته‌ باشۆرێ رۆژهه‌لاتێ وه‌لاتێ توركیا و ژ زۆر وه‌لاتان خه‌لك جوینه‌ ئه‌رمینیا. سه‌باره‌ت ازربیجان دكه‌ڤیته‌ لایێ باشۆرى ژ چیایێن قه‌فقاسیا و نێزیكى ده‌ریا قه‌زۆین و رۆژئاڤایێ ئه‌رمینیا و ژ باكۆر رۆسیا وپارێ وێ ماناتێ ئازه‌رى و نێزیكى (9) ملیۆن و(417) كه‌سن خه‌لكێ وێ و ب زۆر ماددێن سروشتى یا زه‌نگینه‌ و گرنگیا ڤان ده‌ڤه‌ران بۆ كۆمه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى كو رێكا غاز و گازێ یه‌ بۆ ئه‌ورۆپا. توركیا ب ئاشكه‌رایى یا مایتێكرنێن راسته‌وخوه‌ دكه‌ت د هه‌لكرنا ئاگرێ شه‌ڕى دا ل ناڤبه‌را ئه‌زربیجان و ئه‌رمینیا و ب ئاشكه‌رایى توركیا هاریكاریێن مادى و له‌شكرى و چه‌كى و هه‌مى هاریكارییان بۆ ئه‌زربیجانێ دكه‌ت و ل دویڤ ژێده‌ران كو ب سه‌دان كرێگرتى و خۆفرۆش ژ سووریێ به‌ر ب ئه‌زربیجانێ ڤه‌ برینه‌ و دا كو توركیا زۆر ئارمانجان بجه بینیت ئارمانجێن ئابوورى و بازرگانى و جوگرافى و له‌شكرى و وره‌یى و ئارمانجا هه‌ر مه‌زن و سه‌ره‌كى یا توركیا ئه‌وژى تۆلڤه‌كرنه‌ ژ ئه‌رمینیا كو كۆمكوژیا ئه‌رمینیا خاله‌كا ره‌شه‌ بناڤچاڤێن توركا ڤه‌ و هه‌مى كۆمه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى ئاماژێ ب وێ تاوانا مه‌زن دده‌ن كو توركیا هه‌مبه‌رى ئه‌رمه‌نێن بێ گونه‌ه كرى و هه‌تا نوكه‌ ژى توركیا خوه‌ ژبه‌ر ڤى بارێ گران هاڤێت و ئه‌ڤ شه‌ڕێ توركیا بوویه‌ ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كى كو روو بده‌ته‌ڤه‌ ل ناڤبه‌را هه‌ردو وه‌لاتێن ئه‌رمینیا و ئه‌زربێجان ل دۆر ده‌ڤه‌را ناگۆرنى كاراباخ و حه‌تا نوكه‌ ژى توركیا پشته‌ڤانیا ئه‌زربیجانێ دكه‌ت دژى ئه‌رمینیا ژبۆ ژێك ڤاڤارتنه‌كا دیرۆكى ل گه‌ل ئه‌رمه‌ن و ئه‌رمینیا كو توركیا ڤێ بكه‌ت وه‌ره‌قه‌ك و گه‌فان ل ئیران و رۆسیا و سووریێ ژى بكه‌ت، دا كو جهێ خوه‌ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست بهێزبیخیت و ئه‌مجادێن ئیمپراتۆریه‌تا ئۆسمانلى بزڤرینیته‌ ڤه‌. ئۆمێده‌وارم جه‌نگ و شه‌ڕ نه‌مینن و ئارامى بكه‌ڤیته‌ هه‌مى ده‌ڤه‌ران و ئاشتى و ئیمناهى به‌رقرار بیت و ماف بهێنه‌دان و گفتۆگۆ بهێنه‌ ئه‌نجامدان و ل سه‌ر مێزا دانوستاندنان روونن و هه‌ر تاكه‌ك یان وه‌لاته‌ك ب مافێن خوه‌ یێن ره‌وا شاد ببن.