خالد ئه‌حمه‌د بادى
هه‌رده‌م به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت بووینه‌ ئه‌گه‌ر كو ژێك ڤاڤارتنێن سیاسى و ئابوورى و دارایى بهێنه‌ ئه‌نجامدان و ل پتریا جاران ئیدیه‌مێ به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى زال بووینه‌ و به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت بووینه‌ ئه‌گه‌ر كو هه‌ڤكێشێن سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى ل ناڤبه‌را وه‌لاتێن زلهێز و بالاده‌ست، درۆست بووینه‌ و ل دووماهیێ هێزا خودان به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى زال بووینه‌. چه‌ند رێزێن ل سه‌رى دیار ل دۆر ره‌وشا ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ده‌ڤه‌را قه‌فقاسیا و كێشانا وه‌لاتێن هه‌رێمى بۆ ناڤ وان هه‌ڤكێشێن سیاسى و جوگرافى ل ده‌ڤه‌رێ و مایتَكرنێن تركیا و ئیران و رۆسیا و ژێكڤاڤارتنێن خوه‌ ل سه‌ر خاكا وه‌لاته‌كێ دى و ل سه‌ر كیستێ ملله‌ته‌كێ دى ئه‌نجامبده‌ن . ئه‌رمینیا وئه‌زربیجان دو كۆمارێن قه‌فقاسى نه‌ كو سه‌رخوه‌بوونا خوه‌ ژ رۆسیا، ئانكو ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تێ وه‌رگرتینه‌ و هه‌ر ل كه‌ڤندا ناكۆكى ل گه‌ل هه‌ڤدو هه‌بووینه‌ ل دۆر سنوور و داهات و خه‌لكێ ناگورنى كاراباخ و ئه‌ڤ ناكۆكى یه‌ بووینه‌ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى كو ل سالێن (1991 -1992) شه‌ر ل ناڤبه‌را وانان دا دروست بیت و ب هزاران كوشتى و بریندار وئاواره‌بوون و زیانێن ماددى و كه‌سى ب هه‌ردو لایان كه‌فتینه‌ و ناكۆكى پتر زێده‌بوون و ب تایبه‌ت ل سالێن نۆتان دا ده‌مێ هێرشى هه‌ڤدو كرى ل سالا (1992) و جه‌نگ ل ناڤبه‌را وانان په‌یدا بوو و بوویه‌ ئه‌گه‌رێ ڤێكه‌فتنا زیانێن مه‌زن كو د هه‌مى جه‌نگ و شه‌ڕان دا یێ خوساره‌ت و خوساره‌تتر هه‌یه‌ و تو هزر كه‌یى سه‌ركه‌فتن هه‌یه‌ نه‌خێر، چونكو د جه‌نگ و شه‌ڕان دا، ب تنێ خوساره‌تى هه‌یه‌ و زۆر ناوندیكرن هاته‌ ئه‌نجامدان ژ لایێ كۆمه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى ڤه‌ و ب تایبه‌ت (رێكخراوا ئاساییش و هاریكاریا ئه‌ورۆپى) و ل سالا (1993) هێزێن ئه‌رمه‌نى شیان ده‌ست ب سه‌ر زۆر ئه‌ردى دا بگرن و ل سالا (1994) شیان پتریا عه‌ردى ده‌ڤه‌رێ بگرن و كارڤه‌دانێن جه‌نگێ ناڤبرى كو په‌یدابوونا ئاواره‌یێ و پتر ژ (230) هزار كه‌سان جه و مالێن خو بهێلن ژ هه‌ردو لایان و ره‌وش زۆر ئالۆز بوو هه‌ر ل سالا (1994) ب ناڤبژیڤانیا رۆسیا رێككه‌فتنه‌ك ئیمزا كرن ژبۆ راوه‌ستاندنا جه‌نگى ل ناڤبه‌را باكۆ و یه‌ریڤان و گفتوگۆیێن ئاشتیێ هاتنه‌ ئه‌نجامدان و ب ئاماده‌بوونا كۆما مینسك یا رێكخراوا ئاساییش و هاریكاریا ئه‌ورۆپى و ل دووڤ وێ رێككه‌فتنێ ره‌وش بۆ ماوه‌یه‌كى ئارام بوو، لێ هه‌ر ناكۆكى هه‌بووینه‌ و هه‌تا گه‌هشتیه‌ وى راده‌یى كو ل سه‌رێ هه‌یڤا (10\2020) جاره‌كا دى شه‌ر په‌یدا بوو ڤه‌ و هه‌تا نوكه‌ ب ده‌هان كه‌س ژ هه‌ردو لایان هاتینه‌ كوشتن و ب هزاران ئاواره‌بوون په‌یدا بووینه‌ و ژبلى زیانێن ماددى یێن هه‌ر دو ده‌وله‌تان. كۆمارا ئه‌رمینیا وپایته‌ختێ وێ یه‌ریڤانه‌ و خه‌لكێ وێ (3) ملیۆن (250) هزار كه‌سن و قه‌بارێ وێ (29) كلم وپارێ وێ درام ارمنى و هه‌ڤالینى دگه‌ل زۆر وه‌لات و رێكخراوێن جیهانى هه‌یه‌ و دكه‌ڤیته‌ ده‌ڤه‌را قه‌فقاسیا ل رۆژئاڤایێ ئه‌ورۆپى و رۆژهه‌لاتێ ئاسیه‌وى و دكه‌ڤیته‌ باشۆرێ رۆژهه‌لاتێ وه‌لاتێ توركیا و ژ زۆر وه‌لاتان خه‌لك جوینه‌ ئه‌رمینیا. سه‌باره‌ت ازربیجان دكه‌ڤیته‌ لایێ باشۆرى ژ چیایێن قه‌فقاسیا و نێزیكى ده‌ریا قه‌زۆین و رۆژئاڤایێ ئه‌رمینیا و ژ باكۆر رۆسیا وپارێ وێ ماناتێ ئازه‌رى و نێزیكى (9) ملیۆن و(417) كه‌سن خه‌لكێ وێ و ب زۆر ماددێن سروشتى یا زه‌نگینه‌ و گرنگیا ڤان ده‌ڤه‌ران بۆ كۆمه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى كو رێكا غاز و گازێ یه‌ بۆ ئه‌ورۆپا. توركیا ب ئاشكه‌رایى یا مایتێكرنێن راسته‌وخوه‌ دكه‌ت د هه‌لكرنا ئاگرێ شه‌ڕى دا ل ناڤبه‌را ئه‌زربیجان و ئه‌رمینیا و ب ئاشكه‌رایى توركیا هاریكاریێن مادى و له‌شكرى و چه‌كى و هه‌مى هاریكارییان بۆ ئه‌زربیجانێ دكه‌ت و ل دویڤ ژێده‌ران كو ب سه‌دان كرێگرتى و خۆفرۆش ژ سووریێ به‌ر ب ئه‌زربیجانێ ڤه‌ برینه‌ و دا كو توركیا زۆر ئارمانجان بجه بینیت ئارمانجێن ئابوورى و بازرگانى و جوگرافى و له‌شكرى و وره‌یى و ئارمانجا هه‌ر مه‌زن و سه‌ره‌كى یا توركیا ئه‌وژى تۆلڤه‌كرنه‌ ژ ئه‌رمینیا كو كۆمكوژیا ئه‌رمینیا خاله‌كا ره‌شه‌ بناڤچاڤێن توركا ڤه‌ و هه‌مى كۆمه‌لگه‌هێ نێڤده‌وله‌تى ئاماژێ ب وێ تاوانا مه‌زن دده‌ن كو توركیا هه‌مبه‌رى ئه‌رمه‌نێن بێ گونه‌ه كرى و هه‌تا نوكه‌ ژى توركیا خوه‌ ژبه‌ر ڤى بارێ گران هاڤێت و ئه‌ڤ شه‌ڕێ توركیا بوویه‌ ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كى كو روو بده‌ته‌ڤه‌ ل ناڤبه‌را هه‌ردو وه‌لاتێن ئه‌رمینیا و ئه‌زربێجان ل دۆر ده‌ڤه‌را ناگۆرنى كاراباخ و حه‌تا نوكه‌ ژى توركیا پشته‌ڤانیا ئه‌زربیجانێ دكه‌ت دژى ئه‌رمینیا ژبۆ ژێك ڤاڤارتنه‌كا دیرۆكى ل گه‌ل ئه‌رمه‌ن و ئه‌رمینیا كو توركیا ڤێ بكه‌ت وه‌ره‌قه‌ك و گه‌فان ل ئیران و رۆسیا و سووریێ ژى بكه‌ت، دا كو جهێ خوه‌ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست بهێزبیخیت و ئه‌مجادێن ئیمپراتۆریه‌تا ئۆسمانلى بزڤرینیته‌ ڤه‌. ئۆمێده‌وارم جه‌نگ و شه‌ڕ نه‌مینن و ئارامى بكه‌ڤیته‌ هه‌مى ده‌ڤه‌ران و ئاشتى و ئیمناهى به‌رقرار بیت و ماف بهێنه‌دان و گفتۆگۆ بهێنه‌ ئه‌نجامدان و ل سه‌ر مێزا دانوستاندنان روونن و هه‌ر تاكه‌ك یان وه‌لاته‌ك ب مافێن خوه‌ یێن ره‌وا شاد ببن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

ره‌وشه‌كا ئالۆز په‌یدا بوویه‌ و شله‌ژانیه‌ك كه‌فتیه‌ ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ و نه‌ره‌حه‌تیه‌ك بۆ خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ په‌یدا بوویه‌ و ب تایبه‌ت پشتى هێرشێن به‌رده‌وام یێن ئاسمانى و له‌شكرى و بومبه‌بارانكرنا سنوورێن هه‌رێما كوردستانێ چ ژ لایێ ئیرانێ و ژ لایێ توركیا بیت و هه‌تا كو ره‌وش گه‌هشته‌ وى راده‌یى كو هێرشێن پیاده‌ و له‌شكرى ژى بكه‌نه‌ هه‌رێمێ و ب تایبه‌ت ل ده‌ڤه‌رێن قه‌زایێن زاخۆ و ئامێدیێ كو ب دووراتیا 30 كلم ئاخا كوردستانێ به‌زاندى یه‌. ئه‌ڤ نه‌حه‌زیا ل ده‌ف دوژمنێن مه‌ په‌یدا بووى كو رۆلێ كوردان پێشچاڤ بووى ل هه‌مى پارچێن كوردستانێ. له‌وما دبێژم تركیا كه‌فتیه‌ د ناڤبه‌را چاكۆچێ سنى و سندانێ شیعى و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ دا. نیازێن ده‌وله‌تا توركیا زۆر بترسن به‌رامبه‌ر وه‌لاتێن هه‌رێمى و ب تایبه‌ت هه‌رێما كوردستانێ و ملله‌تێ كورد، سیاسه‌تا تركیا دیار و ئاشكه‌رایه‌ به‌رامبه‌ر كوردان و ل ده‌مێ ئه‌نفالێن ره‌شتارى ل سالا (1988) هاتینه‌ ئه‌نجامدان دژى ملله‌تێ كورد ل كوردستانا باشۆر ژ لایێ رژێما گۆربه‌گۆرا سه‌دامێ خوینمێژ ڤه‌، د ئه‌گه‌رێ دا ملله‌تێ كورد به‌ر ب سنوورێن توركیا چوون و خوه‌ گه‌هاندیه‌ سوورێ تركیا و ئیرانێ و به‌هرا هه‌را مه‌زن ژ ڤى خه‌لكى ل سنوورێن توركیا ئاكنجى بوون و ژیانه‌كا سه‌خت و دژوار و برسى و بێخودان دبره‌ سه‌ر و پاشى كرێگرتى و زڕته‌ك و جاش و مسته‌شار و سۆپایێ عیراقێ د دووڤ مه‌ دا بوون ب شێوێ ماراسۆنى و جاره‌كا دى نه‌چار بووین چووینه‌ د ناڤ خاكا وه‌لاتێ تركیا دا و بۆ ماوه‌كى د ناڤ خاكا تركیا دا ئاكنجى بووین و ژیانه‌كا نه‌خۆش و ساده‌ و برسى و تێهنى دبره‌ سه‌ر حوكمه‌تا توركیا چ گرنگى نه‌ ددا وان مشه‌ختان و به‌لكو دگۆته‌ وان مشه‌ختان هه‌وه‌ ناوه‌رگرین پێدڤى یه‌ جاره‌كا دى بزڤرنه‌ ڤه‌ وه‌لاتێ خوه‌، لێ رایا گشتى یا جیهانى و راگه‌هاندنێَ وگڤاشتنێن جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى وبه‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌تێن تركیا هه‌لویستێن تركیا گوهۆرین و بریارا وه‌رگرتنا وان ئاواران ده‌ركر ورازه‌مه‌ندیا خوه‌ ده‌ربرى و ل وى ده‌مى شانده‌كێ پایه‌به‌رزێ حوكمه‌تا تركیا كو پێك هاتبوون ژ ئه‌ندامێن په‌رله‌مانى و وه‌زیرێن تركیا و سۆپه‌ر والى كو سه‌رپه‌رشتى ل سه‌ر پێنچ والیان دكر و فه‌رمانبه‌رێن پله‌ ئێك ودو یێن وه‌زاره‌تان و ئه‌فسه‌رێن له‌شكرى و هه‌والگێرى ژى دگه‌لدا بوون، ئانكو شانده‌كێ فه‌رمى و پایه‌بلندێ حوكمه‌تا تركیا سه‌ره‌دانا ئاوارێن كوردێن به‌ربه‌لاڤ ل ده‌ڤه‌را (قه‌شیریا و گوندێن ئاروشا ژۆرى و ئاروشا ژێرى و مه‌لێسێ و ئالیتۆسێ و وئاشیت و خه‌نوكه‌ى و سه‌ربه‌ستا و.. هتد) كرن وب چار فرۆكێن هێلیكۆپته‌ر هاتبوون و خه‌لكێ ئاواره‌ كۆمڤه‌كرن و بۆ وان ئاخڤتن و مزگینى یا وه‌رگرتنا وان ئینابوون و وه‌كو په‌ناهند و رێك و چاره‌ دانان ژبۆ ڤه‌گوهاستنا وان مشه‌ختان بۆ ناڤ چادرگه‌ه وكه‌مپان دا و زۆر كه‌یڤا خه‌لكێ مه‌ هات و پشتى خه‌لكێ ئاواره‌ ڤه‌ره‌ڤى و ئۆمێده‌ك ل جه‌م وان په‌یدا بووى و پاشى بۆ كۆمڤه‌بوون و فراڤینێ ل مالا موختارى بوون دو سێ ئه‌ندامێن وى شاندى ل وى سه‌رده‌مى ب فه‌رمى گۆت نه‌ترسن حوكمه‌تا مه‌ دڤێت بهانه‌یه‌ك هه‌بیت، كو شه‌ڕى ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ بكه‌ت وان به‌رپرسێن پایه‌ بلند گۆت، چونكو مه‌ پرۆژه‌كێ هه‌ى ب ناڤێ (GAP) و ئه‌ڤ پرۆژه‌ (23) به‌نداڤن و هه‌ر به‌نداڤه‌ك دشێت ب ملیۆنان لیتر و موكه‌عه‌بێن ئاڤێ عومبار بكه‌ت و به‌نداڤا ئێكێ د ڤى پرۆژه‌ى دا به‌نداڤا (ئه‌تاتوركه‌) كو رێزبه‌ندا قه‌بارێ مه‌زنێ وێ به‌نداڤێ یا سێ یێ یه‌ د جیهانێ دا و هه‌روه‌سا گۆت ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ پرۆژێ مه‌ بداوى بهێت دێ ئاڤێ ژ عیراقێ و سووریێ برین و ب تایبه‌ت عیراقێ و ناهێلین ئێك لترا ئاڤێ بچیت بۆ عیراقێ و دێ عیراقێ نه‌چار كه‌ین كو لترا ئاڤێ ب لیترا گازێ بیت و گۆت ویلایه‌تا مووسل یا مه‌یه‌ و ئه‌گه‌ر ب شه‌ڕى نه‌شیێن بزڤرینین، دێ ب گڤاشتنێن ئاڤێ زڤرینین و دێ سیاسه‌تا ئاڤێ بكارئینینن و ل وى سه‌رده‌مى وه‌كو مه‌ دزانى په‌یوه‌ندیێن عیراقێ و تركیا زۆر د ئاسته‌كێ به‌رز دا بوون، لێ هزر و سیاسه‌تا تركیا ئه‌ڤه‌ بوو و هه‌ر كه‌سه‌كێ ده‌ستهه‌لاتى ل تركیا وه‌رگریت ل سه‌ر وى لایه‌نى یان كه‌سایه‌تى دسه‌پینن كو هه‌ر وى سیسته‌م و سیاسه‌تێ په‌یره‌و بكه‌ت یا كو بۆ وان هاتیه‌ دانان د هنده‌ك پرۆتۆكولان دا. له‌وما دبێژم سیاسه‌تا توركیا و حه‌زێن توركیا هه‌ر ئه‌ڤه‌ نه‌ یێن مه‌ به‌حس لێ كرین و جاران ب بهانا (pkk) و جاران ژى ب بهانێن توركومانان و جاران ژى ب بهانێن جودا جودا لێ مه‌ره‌ما سه‌ره‌كى یا توركیا كو ئیمپراتۆریه‌تا خوه‌ بزڤرینیت و ئه‌و عه‌ردێن ژێ هاتینه‌ ستاندن هه‌میان بزڤرینیت و ب تایبه‌ت كو ئه‌و عه‌رده‌ هه‌مى ب خێر و بێرن و پڕى سامان و سه‌روه‌تن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

بێگومان گێله‌شۆكا بۆیه‌ران ل دۆر ماندۆرێن ملله‌تێ كورد وكوردستانێ دوور نینه‌ جاران مینا باهۆزه‌كا مه‌زن و باداى ل دۆر مه‌ دزڤریت و جاران ژى دبیته‌ لافاو ولێهمشت وكورد د ناڤڕا ئاسێ دمینن و جاران ژى عه‌ورێن ره‌ش و تارى مینا ئه‌ژده‌هایه‌كێ ب هێز وسیمه‌رخه‌كا په‌ردار ل هنداڤ سه‌رێ كوردان دگه‌رهێت وگورزێن مرنێ ل كوردان دده‌ت، جاران ژى دیرۆك هه‌ولان دده‌ت كو ب حوبرێ ره‌شێ تارى ناڤێ كوردان ژ فه‌رهه‌نگا هه‌بوونێ دا ده‌ربینیت و كوردان نه‌هێلته‌ د هه‌بوونێ دا. لێ مێرخاس و قه‌هره‌مان و شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ر و دلسۆزێن كوردان خوه‌ ل ڤان هه‌لویست و بۆیه‌رێن مه‌ ل سه‌رى به‌حس كرین كرینه‌ خودان و ئێكسه‌ر هاتیه‌ سه‌ر هێلا به‌ره‌ڤانیكرنێ و كورد بهێزتر كه‌فتینه‌ و ئه‌ڤه‌ ژى وێ چه‌ندێ دیار دكه‌ت كو ملله‌تێ كورد ل سه‌ر راستیانه‌. دوژمن جاران ب سیاسه‌ت و جاران ژى ب ئابوور و جاران ژى ب زولم و جاران ژى ب چه‌كێ گران و قه‌ده‌غه‌كرى و جاران ژى ب فێل و پیلانان ل دژى ملله‌تێ كورد ئه‌نجام دده‌ن و ته‌ڤایا رژێمێن كه‌ڤنه‌په‌رست و دكتاتۆر ل كوردستانێ ئێك ره‌فتار و ئێك هزر و بریار و سیسته‌م به‌رامبه‌ر كوردان هه‌یه‌. ل هه‌مى قووناغان كورد شیاینه‌ خوه‌ قورتال بكه‌ن و به‌رگریێ ژخوه‌ و خاكا پیرۆزا كوردستانێ بكه‌ن و هه‌مى قووناغێن مه‌ ل سه‌رى به‌حس كرین تێپه‌راندینه‌ و بۆراندینه‌ و هه‌تا كو گه‌هشتیه‌ قووناغێن ڤى سه‌رده‌مى كو ده‌ستكه‌فتێن مه‌ بده‌ستڤه‌ ئیناین هه‌رێمه‌ك و حوكمه‌ته‌ك و په‌رله‌مانه‌ك و داموده‌زگه‌هێن میرى و ئه‌ڤ ده‌ستكه‌فته‌ بووینه‌ مینا داسیه‌ك و ستریه‌كێ تویژ و ماینه‌ د حه‌فكا دوژمنان ڤه‌ و به‌رده‌وام یێ دژى كوردان كار دكه‌ن چ ب نهێنى چ ب ئاشكه‌را و ب سه‌دان دوژمنكاریان به‌رامبه‌ر كوردان دكه‌ن، یا كوردان پێ چێبیت كو ب تنێ به‌رگریێ ژخوه‌ بكه‌ن و ملله‌تێ كورد وكوردستانێ بپارێزن ژ دوژمنان، له‌وما دبێژم كو دوژمنێن كوردان به‌رده‌وام قه‌یرانان بۆ ملله‌تێ كورد و كوردستانێ و ب تایبه‌ت بۆ هه‌رێما كوردستانێ درۆست دكه‌ن و ب هه‌مى رێیان ئارێشه‌ و قه‌یرانان بۆ هه‌رێما كوردستانێ درۆست دكه‌ن ب رێیێن سیاسى نه‌شیان و ب رێیێن ئابوورى و ب هه‌مى رێیێن ره‌وشه‌نبیرى و له‌شكرى و سیاسه‌تا ژێكڤه‌كرنێ و سیاسه‌تا درۆستكرنا گرۆپ و كۆم و پارتان و ب چاندنا كه‌سانێن سیخور و ب هه‌مى رێیان ل به‌رامبه‌ر كوردان ئه‌نجام دده‌ن، بتنێ دا كو ڤى كیان و هه‌رێمێ ژناڤ ببه‌ن. بلا خه‌لكێ مه‌ و ملله‌تێ كورد بزانن كو ئه‌ڤ دوژمنكارى یه‌ به‌رامبه‌ر مه‌ یێ دهێنه‌ ئه‌نجامدان و ل ڤێره‌ زۆر فه‌ره‌ په‌رله‌مان و حوكمه‌ت و ده‌ستهه‌لات و لایه‌نێن سیاسى و خودان بریار ل هه‌رێما كوردستانێ ژدل كار بكه‌ن و فیدراسیۆنه‌ك یان ده‌زگه‌هه‌كى یان به‌ره‌یه‌كى بدامه‌زرینن و كه‌سانێن خودان سه‌ربۆر و خودان تایبه‌تمه‌ندى و دلسۆز و خودان بریار بكه‌نه‌ د ڤى ده‌زگه‌هى دا و سیاسه‌تێن ژدل دابرێژن و دیراساتا درۆست بكه‌ن ژبۆ به‌رسینگگرتنا پیلانێن دوژمنان و به‌رگریكرنێ ژ هه‌رێما مه‌ بكه‌ن و به‌رگریكرنێ ژ هه‌ر قه‌یرانه‌كێ بكه‌ن یا كو بۆ ملله‌تێ كورد و هه‌رێما كوردستانێ درۆست دبیت و ب تایبه‌ت پشتى ڤایرۆسێ ترسناك ژى په‌یدا بووى و ب هه‌مى ره‌نگان وه‌لاتێن هه‌ڤسوو كاركریه‌ ژبۆ ڤه‌گوهاستنا هه‌مى ڤایرۆسان بۆ كورستانا مه‌ ب هه‌ر ره‌نگه‌كى بیت و یا فه‌ره‌ كو ئه‌م به‌ره‌ڤانیێ بكه‌ین و هه‌رێما خوه‌ وكوردان بپارێزین ژ هه‌ر قه‌یرانه‌ك و ئارێشه‌ك و پیلانه‌كێ، دا كو كورد دپاراستى بن و هه‌رێما مه‌ پێشبكه‌ڤیت و كورد ب مافێن خوه‌ شاد بن و ئه‌ڤه‌ هه‌مى یێن مه‌ به‌حس كرین ب تنێ دێ ب ئێكگرتن و ئێكرێزیا كوردان درۆست بیت و دێ به‌رهه‌م بده‌ست كوردان ڤه‌ هێن .ل دووماهیێ په‌یاما من ئه‌وه‌ كو ره‌وش زۆر یا نازك و هه‌ستیاره‌ و بلا ئه‌م گه‌له‌كێ نه‌ ده‌ینه‌ ب پیچه‌كێ و ده‌رفه‌ت زور مایه‌.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
پشكا (3)
بلا مه‌ باژێرێن خوه‌ دیتبان و جاده‌ و كۆلانێن وێ مینا باخچه‌ك یان گولخانه‌كێ نه‌، هه‌مى ره‌نگێن د ناڤ دا زه‌ر و سۆر و كه‌سك مۆر و سپى و قه‌هوایى و پرته‌قالى و شین، یان ژى هه‌مى قه‌باره‌ و بالا د ناڤ دا بن، كو هه‌ر لایه‌ك ژ لایێ خوه‌ ڤه‌ و ل دووڤ ئایدولۆجى و ئاراسته‌یا خوه‌ كاركربان و ب تنێ هه‌میان ب هه‌ڤرا كار بۆ كوردستانێ، ب تنێ كربا و بلا كوردستان ب سه‌رخستبان و به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن كوردستانێ پاراستبانه‌ پاشان بلا هه‌ر ئێك ژ وان بۆ خوه‌ كاركربان، لێ یا گرنگ هه‌ر ئه‌وه‌ كو هه‌ر تاكه‌ك یان حوكمه‌ته‌ك یان ده‌ستهه‌لاته‌ك بۆ خوه‌ بنچینه‌كێ ب هێز و خورستى دانیت، ئانكو خانیه‌كى ئاڤا بكه‌ت پاشى دا بشێت ل سه‌ر وان بنچینان، ئانكو د وى خانى ڤه‌ ده‌ستهه‌لاتێ بگێریت نه‌مینا وه‌لاتێ مه‌ جهێ داخێ یه‌ كو هه‌ر لایه‌نه‌ك ب دژى لایه‌نێ دى كار دكه‌ت و پتریا جاران ده‌ستێن خوه‌ دكه‌نه‌ د ناڤ ده‌ستێن دوژمنان دا هه‌تا كو لایه‌نێ دى یان ده‌ڤه‌ر و زوونێن دى بشكێنیت، ب تنێ دا بگه‌هنه‌ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ یێن تایبه‌ت و بلند و ل ڤى ده‌مى، ده‌مێ شۆره‌شگێر و قه‌هره‌مانێ جیهانى گیڤارا دبێژیت (یێ خیانه‌تێ ل وه‌لاتێ خوه‌ بكه‌ت، مینا وى كه‌سى یه‌، یێ دزیان ژ مالێ بابێ خوه‌ دكه‌ت دا كو بده‌ت دزیكه‌ران، ئه‌ڤجا نه‌ دزیكه‌ر ده‌ستخۆشیێ لێ دكه‌ن و نه‌بابێ وى ژى لێ دبۆریت و عه‌فى كه‌ت). هه‌ر دیسا دێ بێژم ئه‌ڤ نڤێسینا من كرى، ب تنێ بۆ كوردستانێ نینه‌، به‌لكو بۆ ته‌ڤایا وه‌لات و ملله‌تان دبێژم زۆر فه‌ره‌ كو حوكمرانیه‌ت ب رێیه‌كا ساخله‌م بهێته‌ وه‌رگرتن، هه‌ر وه‌سا هه‌وێن هه‌لبژارتنان ژى ب شێوازه‌كێ جوانتر و ساخله‌متر بهێته‌ په‌یره‌وكرن و هزاران به‌رسڤ ل سه‌ر هه‌نه‌، هه‌ر وه‌سا یا گرنگتر ئه‌وه‌ كو ده‌ستهه‌لاتدارێن كوردستانێ ب رژدى كار بكه‌ن و ب ده‌هان، به‌لكو سه‌دان روونشتنان ئه‌نجام بده‌ن، ل دۆر ڤان قانوونێن كوردستانێ و پتر كار بكه‌ن داكو پتر خزمه‌ت و خزمه‌تگوزاریێن باشتر پێشكێشى خه‌لكێ مه‌ یێ هه‌ژار بكه‌ن و بلا ناڤێ كوردستان پتر بچیته‌ د ناڤ د ناڤه‌ندێن بلندێن جیهانى دا، داكو ملله‌تێ كورد ژى ب ئارامى و سه‌ربلندى بژیت و ب سه‌ركه‌ڤیت و پتر جوانى و ئارامى و پیرۆزیا كوردستانێ بمینیت و به‌ر ب باشتر ڤه‌ بچیت و هه‌رده‌م كوردستان د ده‌ستێن كه‌سانێن ئه‌مین و خودان خزمه‌ت و خه‌بات دا بیت، بلا بۆ كوردستانێ مێژوویه‌كا پاك و جوان دابنین و داكو نه‌كه‌ڤیته‌ ده‌ستێ هنده‌ك لایه‌ن و كه‌سان كو بازرگانیێ ب ملله‌تێ مه‌ بكه‌ن و ئه‌وا مه‌ هه‌یى ژى ژده‌ست بچیت. پێكڤه‌ به‌ر ب كوردستانه‌كا گه‌شتر. ل دووماهیێ دێ بۆ خوینده‌ڤانێن هێژا ده‌ینه‌ خۆیاكرن كو پتریا وه‌لاتێن جیهانى پرسگرێك و ئارێشه‌ و شاشى و نه‌زانین و هتد.. د ناڤ دا هه‌بوون، لێ هنده‌ك كه‌سانێن وان وه‌لاتان خوه‌ لێ كره‌ خودان و خزمه‌تكرن بۆ وه‌لاتى و قانوون و رێنمایێن گونجاى و دانان و شه‌ر ل گه‌ل گه‌نده‌لكاران كرن و دووماهێێ وه‌لاتێن وانان بوونه‌ باشترین و جوانترین و پێشكه‌فتترین وه‌لات و هه‌ڤسارێن ئابوورى و قانوونى و سیاسى و له‌شكرى و هه‌مى وه‌ریسێن مه‌زن كه‌فتنه‌ د ده‌ستێ وان دا و وه‌لات به‌ر ب ئاراسته‌یه‌كا راست و دروست ڤه‌ بر و ل دووماهیێ هێزا خێرێ ل سه‌ر هێزا شه‌رى بسه‌ركه‌فت. ئۆمێده‌وارم وه‌لاتێ مه‌ ژى ته‌نا و ئارام بیت و دوژمن ژ مه‌ دوور بكه‌ڤن و كوردستان پاراستى بیت و ئه‌م هه‌مى هزركرنێ د ئاییندێ وه‌لاتێ خوه‌ دا بكه‌ین و ب تنێ بۆ كوردستانێ كار بكه‌ین دا كو ناڤێ كوردستانێ بلند ببیت و كورد ژى ب ئارامى بژین و ب مافێن خوه‌ یێن ره‌وا شاد بین.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

ئێك ژ كۆمارێن وه‌لاتێ رۆسیا یێن به‌رێ، مینا هه‌رێما كوردستانێ هه‌رێم بوو ب سه‌ر ناڤه‌ندێ ڤه‌ بوو، و ره‌وشا وان یا ئابوورى و پیشه‌سازى و گشتى لاوازبوو، نه‌چاربوون په‌رله‌مان و حوكمه‌تێ بریار دا كو كاره‌ب و كه‌لوپه‌لێن خوارنێ ژ حوكمه‌تا ناڤه‌ند یان وه‌لاتێن ده‌ردۆر وه‌ربگرن و بریارا خوه‌ دا، لێ ملله‌تێ وانان خوه‌نیشادان كرن و نه‌رازیبوونا خوه‌ دیاركر كو مه‌ نه‌ڤێت ئه‌م كه‌لوپه‌ل و كاره‌بێ ژ وه‌لاتێن دوژمن بینین و ل شوونا كاره‌بێ دێ فانۆس و چرا و له‌مپان بكارئینین و ل شوونا جلكان، دێ په‌رۆكى دخوه‌ وه‌ركه‌ین و ل شوونا تشتێن خۆش و ب له‌زه‌ت، دێ نانێ ب ترسى خوین و داكو ئه‌م پشت به‌ستیێ بده‌ینه‌ سه‌رخوه‌بخوه‌ و ژبن منه‌ت و فشارێن ناڤه‌ند وه‌لاتێن دۆرمان ده‌ركه‌ڤین و گه‌ر مه‌ كه‌ره‌سته‌ و كه‌لوپه‌ل ژ وان كرین، بێگومان دێ كه‌ڤینه‌ بن فشارا وان و دێ كه‌ره‌ستێن خوه‌ یێن ئیكسپایر بۆ مه‌ فرێكه‌ن و دێ ده‌هان فشاران ل سه‌ر مه‌ كه‌ن. هه‌ر دیسا دێ پارێن مه‌ ژى هه‌مى بۆ وان چیت و دێ ئابوورێ مه‌ زه‌غه‌ل بیت. لێ ب مه‌رجه‌كى هوون ده‌مه‌كێ ده‌ستنیشانكرى دانن دا كو ئه‌م پشتبه‌ستیا بده‌ینه‌ سه‌رخوه‌ ب خوه‌ و ل دووماهیێ سه‌ركه‌فتن بده‌ستڤه‌ئینان. به‌حسێ مه‌ ل ڤێره‌ ل دۆر بایكۆتكرنا كه‌لوپه‌ل و كه‌ره‌سته‌یێن وه‌لاتێن ده‌ردۆر بۆ هه‌رێما كوردستانێ، ل ڤێره‌ دیار دكه‌م كو هه‌ر ده‌مێ كاره‌كى ئه‌نجام دده‌ى به‌رى ئه‌نجام بده‌ى هزر د ئاینده‌یى و پاشه‌رۆژێ دا ژى بكه‌، هه‌ر دیسا هزربكه‌ كا ته‌ چ كریه‌ و تو دێ چ كه‌یى و دێ ب چ شێوه‌یان ئیدارا خوه‌ كه‌یى. زۆر یا گرنگه‌ هنده‌ك شه‌نگه‌سته‌ و بنه‌مایێن ئیداره‌كرن و ده‌وله‌تبوونێ دابنى دا كو بشیى خوه‌ برێڤه‌ ببه‌یى نه‌یێ دوور بى ژ چاندن و بازرگانى و سیسته‌مى و زانست و داهێنان و كارزانیێ و ب تنێ پشتبه‌ستیا خوه‌ بده‌ینه‌ به‌رهه‌م و كه‌ره‌ستێن خوه‌ب خوه‌یى. ل به‌رى چه‌ندین سالان كوردستانا مه‌ ئابووره‌كێ ب هێز و خورستى هه‌بوو و سێ چارێكێن گه‌ل و حوكمه‌تێن عیراقێ یێن وى سه‌رده‌مى پشتبه‌ستیا وان ل سه‌ر كه‌ره‌سته‌ و كه‌لوپه‌لێن هه‌رێما كوردستانێ بوون و حوكمه‌تێن عیراقێ یێن ئێك ل دووڤ ئێك پیلان و ب دیراسه‌ بۆ مه‌ دانان حه‌تا كو تاكێ كورد ژ تاكه‌كێ خورستى و به‌رهه‌مهێنه‌ر كره‌ تاكه‌كێ كسلان و خوازخوازۆك و بێ به‌رهه‌م و پشتى سه‌رهلدانا پیرۆزا سالا (1991) ژى حوكمه‌تێن دكتاتۆر و تاوانبار و ترسناك روخیان و حوكمه‌تێن نوو دروست بوون ژ یێن هه‌رێم و به‌غدایێ. دیسا ئه‌وان ژى هه‌ر سیاسه‌تا یێن به‌ریكا خوه‌ بكارئینان و زۆر یا گرنگ بوو كو ملله‌ت و حوكمه‌تێن كوردان سیاسه‌ته‌كا دى بكارئینابان كو ئه‌و خه‌سله‌ت و شاره‌زایى و خورستى یا ل ده‌ڤ كوردان هه‌یى بهێزتر لێ كربان و ئابوورێ مه‌ بهێزتر لێ كربان و مه‌ پشتبه‌ستیا خوه‌ ل سه‌ر خوه‌ بخوه‌ كربان. له‌وما په‌یاما خوه‌ دگه‌هینمه‌ خودان بریاران ل هه‌رێما كوردستانێ كو ئالیه‌تان بدانن یێن جودا جودا و ل سه‌ر هه‌مى كه‌رتان دا كو ئابوورێ خوه‌ ب هێزبێخین و دا كو بشیێن بایكۆتا كه‌لوپه‌ل و كه‌ره‌سته‌ و دۆخێن گازى ژ وه‌لاتێن ده‌ردۆر بكه‌ین و ژ بن ره‌حما دوژمنان ده‌ركه‌ڤین و گه‌ر چه‌ند ده‌ستێ هاریكاریێ ژى بۆ ته‌ دریژ بكه‌ن، لێ دوژمن هه‌ر دوژمنه‌ و چ جاران نابیته‌ دۆست و چه‌ندى شیان هه‌بن، دێ دوژمنكاریێ كه‌ن. ل دووماهیێ دبێژم ئه‌ركه‌كێ پیرۆزه‌ كو خزمه‌تێ بكه‌ین و پشتبه‌ستیا خوه‌ ل سه‌ر خوه‌ ب خوه‌ بكه‌ین و هه‌مى كه‌رتان كاڕا بكه‌ین دا كو بشیێن بایكۆتێ بكه‌ن و ژبن فشار و پیلانێن دوژمنان ده‌ركه‌ڤین و به‌ر ب ئاسۆیێن گه‌شتر بۆ پێشڤه‌برنا كوردستانێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

سیاسه‌ت و ئابوور دو جێمكن،ـ یان هه‌ڤالن بێ هه‌ڤدو ناژین، ئێك تمامكه‌را یێ دووێ یه‌ و د سیاسه‌تى دا چ تشتێن ئه‌سته‌م نینن. بێگومان هه‌مى تاكێن جڤاكان دزانن كو كۆربه‌ندێ داڤۆس یێ ئابوورى یێ جیهانى یه‌ و ل باژێرێ داڤۆس ل وه‌لاتێ سویسرا سالانه‌ دهێته‌گێران و پتریا وه‌لاتێن جیهانى یێن زلهێز و مه‌زن و خودان بریار و خودانشیان پشكدارى ڤى كۆربه‌ندى دبن و زۆر گرپَبه‌ست و كارێن هه‌ڤپشك دهێنه‌ گرێدان و فۆكسێ جیهانێ هه‌میێ دكه‌ڤیته‌ سه‌ر داڤۆس. د كۆربه‌ندێ ئه‌ڤساله‌ یێ داڤۆس دا كار و كریارێن مه‌زن و پێشچاڤ دروست بوون و كۆمبوونێن مفادار و گرنگ هاتنه‌ گرێدان و زۆر لایه‌ن و كه‌سانێن كێم زانین ره‌خنان ل كۆڕبه‌ندا ناڤبرى دكه‌ن، لێ گرنگیه‌كا مه‌زن هه‌یه‌ بۆ ته‌ڤایا وه‌لاتان و ب تایبه‌ت بۆ كوردان و هه‌رێما كوردستانێ. ملله‌تێ كورد زۆر ده‌رده‌سه‌رى و مه‌حرۆمیه‌ت دیتیه‌، ل سه‌ر ده‌ستێن سیسته‌مێن كه‌ڤنه‌په‌رست و پاشكه‌فتى و رژێمێن دكتاتۆر و كورد ب خرابى ل قه‌له‌مددان ل ده‌مێن كه‌ڤن و جاران دا و كورد نه‌ دهاتنه‌ به‌حسكرن ل چ ناڤه‌ندان و دوژمنان هه‌ول ددان كو ناڤێ كوردان نه‌هێلن د هه‌بوونێ دا و گه‌ر ئه‌م ل گه‌ل ڤى كه‌توارێ نوكه‌ به‌راورد بكه‌ین، دێ بینین كورد بووینه‌ جهێ پویته‌ دان و به‌لانسا راستیێ ل ده‌ڤه‌رێ و ل پتریا ناڤه‌دان دا. یا سه‌ره‌نجراكێش بۆ ته‌ڤایا كوردان كو هه‌رێما كوردستانێ و ب ده‌عوه‌تنامه‌كا فه‌رمى یا كۆڕبه‌ندى هاتیه‌ مێڤانكرن و برێز (نێچیرڤان بارزانى) وه‌كو سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ نوونه‌راتیا هه‌رێما كوردستانێ كریه‌ و پتریا میدیا جیهانى و راگه‌هاندنا بیانى و خوه‌ب خوه‌یى به‌حسێ پشكداریكرنا رێزدار سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ كریه‌. پشكداریا كوردان پێنگاڤه‌كا زۆر گرنگ و دیرۆكى بوو و دانانا ئالایێ پێشمه‌رگان ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ دیسا ئۆمێده‌كا نوى یا گه‌ش دایه‌ ملله‌تێ كورد ب گشتى و ب تایبه‌ت ملله‌تێ كورد ل هه‌رێما كوردستانێ, پشكداریكرنا كوردان ل كۆڕبه‌ندێ ئابوورى یێ ناڤبرى دوباره‌ سه‌لماند كو كورد جهێ پویته‌دان و بایه‌خدانا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى یه‌ و تایبه‌ت ئه‌مریكا. یا بوویه‌ جهێ خۆشحالیا ته‌ڤایا كوردان كو ل رێكه‌فتى (22\1\2020) كۆمبوونا سه‌رۆك (نێچیرڤان بارزانى ) ل گه‌ل سه‌رۆكێ ئه‌مریكا (دۆنالد ترامپى) كو یا گرنگتر پێش سه‌رۆكێ عیراقا فیدرال كو حوكمه‌تا ناڤه‌نده‌ ئه‌ڤه‌ ژى هزره‌كا كوور بۆ ڤان كۆمبوونان دهێته‌كرن كو ب راستى سه‌رۆكێ بهێزترین وه‌لات ل جیهانێ ب دیتنه‌كا بنڤه‌ بنڤه‌یى یه‌ یان یا نه‌راسته‌وخوه‌ كو هه‌ردو لایه‌ن یێ كوردستانى و ئه‌مریكى زۆر دخۆشحالن ب كۆمبوونا ناڤبرى. یا ژهه‌مى تشته‌كى گرنگتر كو كه‌نالێ فۆكس نیۆس یێ بناڤوده‌نگێ ئه‌مریكى گۆتیه‌ (TRUMP HOLDS MEETING KURDISTAN PRESIDENT) ئانكو (ترامپ ل گه‌ل سه‌رۆكێ كوردستانێ كۆمبوویه‌) و ئه‌ڤه‌ ئاراسته‌یا سه‌ركه‌فتێن كوردان به‌ر ب پێشڤه‌ دبه‌ت و بلا كورد ڤان سه‌ركه‌فتنان ب باشى ل قه‌له‌م بده‌ن و ب پیتێن زێرین وكویركرى بهێنه‌ تۆماركرن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
سیاسه‌تمه‌دار و زانا و ره‌وشه‌نبیر و سه‌ركردێ جیهانى یێ ب ناڤوده‌نگ (ماهاتما غاندى) یێ هندى، دبێژیت (یێن ل دۆر ده‌ستهه‌لاتى زۆرن، لێ یێن ل دۆر وه‌لاتى دكێمن)، بێگومان كه‌سایه‌تى و لایه‌نان كارتێكرنه‌كا مه‌زن یا هه‌یى د پێشڤه‌چوونا حوكمرانیێ دا ل هه‌ر وه‌لاته‌كى و ب هه‌لبژارتنا كه‌سه‌كێ ژهه‌ژى وشایسته‌ ل هه‌ر پۆسته‌كى دا بیت دێ شینوار و شوونتبلێن ده‌ستبكاربوونا وى لایه‌نى یان ده‌ستهه‌لاتدارى هه‌ر زویكا دیار بن و دێ ئۆمێده‌ك بۆ خه‌لك و جه‌ماوه‌رى ژى په‌یدا بیت، لێ ل عیراقا مه‌ خێر ژێ نه‌دیتى هه‌ر چ باشى و پێشكه‌فتن و چاكبوونا ره‌وشا ئالۆز د دیار نینن، ئه‌ڤه‌ ژى بیرا مه‌ ل گۆتنا پڕبها یا غاندى ئینا كو گۆتى یێن ل دۆر ده‌ستهه‌لاتى دزورن و راسته‌ ل عیراقێ شه‌ڕ ل سه‌ر كورسی و پۆستان دهێته‌كرن و ب ملیاران هاتینه‌ فرۆتن و ل جهێ وێ كورسیا ب ملیۆنان، به‌لكو ملیاران قازانج و بده‌ستڤه‌بینن. حوكمرانیه‌ت ئانكو ئیداره‌كرن و برێڤه‌برنا ملله‌ت و وه‌لاتان و دانا مافێن وه‌لاتیانه‌ و ئارامكرن و به‌رپاكرنا ئێمناهیێ بۆ وه‌لاتیان و به‌رپاكرنا مافێن ره‌وا یێن وه‌لاتیێن سڤێل و بێگونه‌ه. فه‌ره‌ ده‌ستهه‌لاتدار و حوكمران ب شه‌ڤ و رۆژ كار بكه‌ن ژبۆ به‌ر ب پێشڤه‌برن و پێشكه‌فتنا وه‌لاتى و پاراستنا گیان و مال و سامانێ وه‌لاتیان، خۆشكرنا په‌یوه‌ندیێن خوه‌ ل گه‌ل ته‌ڤایان وه‌لاتێن دى و په‌یداكرنا ئالیه‌ته‌كا كاركرنێ كو ل گه‌ل بارودۆخێ نوو بگونجیت و وه‌لاتى به‌ر ب ئاقارێن خراب ڤه‌ نه‌به‌ت. ل عیراقێ به‌روڤاژى یا ڤێ چه‌ندێ دكه‌ن یا مه‌ به‌حس ژێ كرى، ئه‌وژى نه‌خۆشكرنا په‌یوه‌ندیانه‌ و ل سه‌ر بنیاتێ مه‌زهه‌بیه‌ت و پرسێن ئایینى و گشتى كاردكه‌ن، ئه‌ڤه‌ وى چه‌ندێ رادگه‌هینیت كو ئه‌ڤێن سیاسه‌تێ دكه‌ن و وه‌لات كه‌فتیه‌ دبن كۆنترۆلا وانان دا، چ ژسیاسه‌ت و ئیداره‌كرنێ نزانن و رۆژ بۆ رۆژێ عیراقا گه‌نى به‌ر ب پاشڤه‌ دبه‌ن. بۆیه‌ران ژ هه‌میان ترسناكتر و كه‌شه‌فرێتتر بۆ عیراقا كه‌تى كو هێرشكرنا ئه‌مریكا ب رێیا ئاسمانى بۆ سه‌ر (5) بنگه‌هێن حزب الله‌ و حه‌شدا وه‌حشى ل سووریا و عیراقێ ل رێككه‌فتى (30\12\2019) و گه‌هاندنا زیانێن مه‌زن، وه‌كو كارڤه‌دانه‌كا ئیرانى و ب شێوه‌كێ زۆر نهێنى هاندان و پالدانا خه‌لكه‌كى بۆ سه‌ر بالیۆزخانا ئه‌مریكا ل عیراقێ ل رێكه‌فتى (31\12\2019 و هه‌ولدانێن سۆتن و وێرانكرا بالیۆزخانا ناڤبرى وێ چه‌ندێ دگه‌هینیت ئیران یا به‌رهنگاریا ئه‌مریكا دكه‌ت و مایتێكرنان د كاروبارێن ناڤخوه‌یى یێن پتریا وه‌لاتێن جیهانى و هه‌رێمى و هه‌ڤسوو دا دكه‌ت و ده‌ستهه‌دارێن ملله‌تێن ئیرانى و خه‌لكێ خوه‌ بَیبه‌هر كریه‌ ژ ئازادى و دیمۆكراسه‌تێ و ببَبه‌هر كرینه‌ ژ كێمترین و ساده‌ترین مافێن ره‌وایێن وان. بۆیه‌رێن بومبه‌رانكرنا باره‌گایێن حزبوالله‌ و حه‌شدا وه‌حشى و هێرشكرنا سه‌ر بالیۆزخانا ئه‌مریكا عیراق خسته‌ د ئاسته‌نگێن كویر و تارى دا و دێ به‌رهنگاریێن مه‌زن ژى په‌یدا بن و عیراق كه‌فته‌ د شه‌رمزاریه‌كا سیاسى یا جیهانى دا و هه‌لویستێ عیراقێ، ئێكجار لاواز بوویه‌ و دێ به‌رهنگارى و تۆلڤه‌كرن هه‌بن ب شێوێن ئاشكه‌را و نهێنى ژى و دێ ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ئێخیته‌ د هه‌كێشه‌یێن سیاسى و ئابوورى و ناڤچه‌یى و دێ ئه‌ڤ هێرشكرنه‌ ل سه‌ر عیراقێ ب گرانى راوه‌ستیت و گه‌ر ژى نه‌بوونا بریارێ و خودانێن بریارانه‌. و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ دبێژین كو (خوسێ موخیكا) سه‌رۆكێ ئوروگواى گۆتیه‌ (ئه‌ز نه‌شێم وه‌كو دایكه‌كێ شیرى بده‌مه‌ به‌ره‌بابێن وه‌لاتێ خوه‌ و خودان بكه‌م، لێ دشێم وه‌كو بابه‌كى دزیان ژ داهاتێ وه‌ نه‌كه‌م).

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشێتێ گۆتارا مه‌ ئێك ژنازناڤان بوو كو ل سه‌ر قاسم سوله‌یمانى دهاته‌ گۆتن (اغتیال الخصوم وتسلیح الحلفا‌و).
ماتیێكرن دیارده‌یه‌كا نه‌سروشتى یه‌ د خشتێ كاروباران دا، نه‌خاسمه‌ ئه‌ڤ مایتێكرنه‌ نه‌ یا ئاسایى و یاسایى بیت كو ببیته‌ ئه‌گه‌رێ زێدبوون و مشه‌بوونا ئالۆزیێن زێده‌ د ناڤبه‌را وان لایه‌نان یان كه‌سان یان وه‌لاتان دا و دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ دروستبوونا دلره‌شى و دلره‌قى و تێكچوونا په‌یوه‌ندییان. به‌رده‌وام گێمێن یاریكرنێن نهێنى یێن سیاسى و ئابوورى و بازرگانى و مه‌زهه‌بى دروست دبن د ناڤبه‌را لایه‌نێن هه‌ڤرك دا و هه‌ر لایه‌نه‌ك هه‌ول دده‌ت كو به‌رێ پێ خوه‌ خۆشتر و به‌رفره‌هتر لێ بكه‌ت، ژبۆ به‌رپاكرنا به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت یێن كه‌سۆكى یان به‌رژه‌وه‌ندیێن كۆم یان یێن لایه‌نان. لێ ئه‌ڤ مایتێكرنێن ئیرانى د پتریا وه‌لاتێن جیهانى دا و ب تایبه‌ت وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و نه‌خاسمه‌ وه‌لاتێن هه‌رێمى یێن ده‌ردوور كو ب ئاشكه‌رایى ئیرانێ مایتێكرنێن پێشچاڤ و راسته‌وخوه‌ ئه‌نجامداینه‌ و عیراق، سووریا، لبنان، یه‌مه‌ن، به‌حرین و پتریا وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست كرینه‌ ئارمانج كو بۆ خوه‌ كارێ خوه‌ تێدا دكرن و به‌لكو بووینه‌ خودانێن بریارێ ل وان وه‌لاتان كو ل ئیرانێ بریار ددان و ل وه‌لاتێن مینا عیراق و سووریا و وه‌لاتێن د بن كۆنترۆلا ئیرانێ ڤه‌ بریار دهاتنه‌ جێبه‌جێ كرن و ئه‌ڤ كاره‌ هه‌مى ب رێیا قاسم سوله‌یمانى دهاتنه‌ برێڤه‌برن و ئه‌نجامدان و قاسم سوله‌یمانى ب تنێ نوونه‌ر و خودانێ بریارێ بوو و نویوه‌راتیا ئیرانێ دكر، نه‌كو سه‌ركردێ فه‌یله‌قا (القدس) بوو، به‌لكى نوونه‌رێ فه‌رمى بوو یێ ئیرانى یێ له‌شكرى و سیاسى و هه‌والگێرى بوو و ب تنێ قاسم ب خامه‌نه‌ئى ڤه‌ یێ گرێدایى بوو، ئانكو (صلاحیات) یێن قاسمى پتر بوون ژ یێن وه‌زیر و جێگرێ سه‌رۆكى و دبوو كه‌سێ دووێ د سه‌ركردایه‌تى یا ئیرانێ دا. یاریپێكرنێن ئیرانى ل گه‌ل جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى ل سه‌ر باده‌كا ئه‌تۆمى و ل سه‌ر پرسێن ئابوورى و باده‌كێن به‌رزه‌كرن و كوشتنا ده‌هان هزاران ل سه‌ر ده‌ستێ ئیرانیان و مایتێكرنێن جوداجودا بووینه‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ئالۆزیان ل ده‌ڤه‌رێ ب شێوكێ گشتى و ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ب شێوه‌كێ تایبه‌ت و ڤان هه‌مى باده‌ك و پرسان ئه‌مریكا نه‌چاركر كو پێنگاڤه‌كا ب ڤى شێوه‌ى بهاڤێژیت كو رابیت ب كوشتن و ڤاڤارتنا سه‌ركێن فتنه‌یان ل ده‌ڤه‌رێ. ل رێكه‌فتى (2،3\1\2020) فرۆكه‌كا بێ فرۆكه‌ڤان یا ئه‌مریكى و ل ژێر ناڤێ هێرشا (البرق الازرق) ب چه‌ند مۆشه‌كان باله‌فرخانا به‌غدا و قائیم بۆمبه‌باران كرن كو د كۆمبوونه‌كا نهێنى دا بوون و د ئه‌نجام دا قاسم سوله‌یمانى سه‌ركردێ فه‌یله‌قا قودسا ئیرانى و ئه‌بۆ مه‌هدى موهه‌ندس كو ناڤێ وى یێ دروست (جه‌مال جه‌عفر محه‌مه‌د عه‌لى ئال ئیبراهیم) جێگرێ سه‌ركردێ حه‌شدا وه‌حشى بوو ل عیراقێ و دل گه‌ل كۆمه‌كا باش یا سه‌ركرده‌ و مرۆڤێن وان بوو، هاتنه‌ كوشتن. ئه‌ڤێ كریار و پرۆسا هێرشكرن و كوشتنا وان كه‌سان كارڤه‌دانێن مه‌زن بخوه‌ڤه‌ گرتینه‌ و كوشتنا كه‌سه‌كێ گرنگ و هه‌ستیار و باله‌به‌رز د ناڤ ده‌ستهه‌لاتداریا ئیرانێ دا بوویه‌ سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن بۆ ئه‌مریكا و بوویه‌ شكه‌ستنه‌كا مه‌زن بۆ ئیرانێ و زۆر بۆچوون و ره‌ئى هه‌نه‌ كو رۆژێن داهاتى دێ دیاربیت كا ره‌وش به‌ر ب چ ئاقار ڤه‌ بچیت و په‌یوه‌ندیێن ئیران و ئه‌مریكا دێ گه‌هنه‌ چ ئاست.ب بۆچوونا من، دێ ده‌ڤه‌ر كه‌ڤیته‌ د هه‌ڤركیه‌كا ئێكجار مه‌زن دا و دێ به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكى ل ده‌ڤه‌رێ هێنه‌ لێدان نه‌ ب رێیا ئیرانێ، به‌لكو ب رێیا چه‌ته‌یێن ئیرانى و ب تایبه‌ت ل وان ده‌ڤه‌ر و جه و وه‌لاتان یێن هه‌ڤپه‌یمان ل گه‌ل ئه‌مریكا و كوردستان ژى هه‌ڤسووی یه‌ ل گه‌ل ئیرانێ و زۆر فه‌ره‌ كو سه‌ركردایه‌تیا كوردى ب حه‌كیمانه‌ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل باده‌كا ناڤبرى بكه‌ن و به‌رژه‌وه‌ندیێن كورد و كوردستانێ بپارێزن، چونكو ره‌وش زۆر یا هه‌ستیاره‌ و فه‌ره‌ ب هه‌ستیارى سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل بهێته‌ كرن. ئاڤه‌دان و پاراستى بیت كوردستان.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

ره‌وشا سیاسى ل عیراقێ زۆر ئالۆزه‌ و گه‌هشتیه‌ وى راده‌یى كو گرێكدار بیت و ئه‌ڤ ره‌وشه‌ ژى گرێدایى هنده‌ك ئه‌جیندایێن ده‌ره‌كى نه‌ ئه‌وژى ماێتێكرنێن ده‌وله‌تێن هه‌رێمى و ب تایبه‌ت ئیران. هه‌ر ژده‌ستپێكا په‌یدابوونا ده‌وله‌تا عیراقێ ژ ده‌مێ شاهى (ملكى) و هه‌تا گه‌هشتیه‌ ده‌مێ كۆمارى (جمهورى) زۆر ركابه‌رى و هه‌ڤسه‌نگى و نه‌ژێكگرتن د ده‌ستهه‌لاتێ عیراقێ په‌یدا بوویه‌، د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا و ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى هه‌ر پرسێن مه‌زهه‌بى و تائیفى و نه‌ته‌وه‌یى نه‌ و لێكدانا چه‌ندین نه‌ته‌وه‌ و مه‌زهه‌ب و ئایین مینا نه‌ته‌وێن كورد و عه‌ره‌ب و توركمان و ئاشۆرى و كلدان و سریان و ئایینێن ئیسلام و مه‌سیحى و ئێزدى و مه‌زهه‌بێن شیعى و سونى و سابیئه‌ و مه‌ندائى و هتد.. بێگومان دێ كارتێكرنێ ل سه‌ر ره‌وشا عیراقێ كه‌ت و زێده‌بارى قووناغا نوكه‌ و په‌یدابوونا رێژه‌كا زۆرا پارت و لایه‌نێن سیاسى و ئیسلامى و ره‌گه‌زپه‌رستى ل قادا سیاسى ل عیراقێ و هه‌ر پارته‌كا سیاسى یێن علمانى یان ئیسلامى بن، گرێدایى لایه‌نه‌كى یان ده‌وله‌ته‌كێ ڤه‌ نه‌ و هه‌ر مه‌زهه‌به‌ك گرێدایى مه‌رجه‌عیه‌ته‌كێ یه‌ و یا ژ هه‌میان ترسناكتر ئه‌وه‌ كو مه‌رجه‌عیه‌ت ژى گرێدایى لایه‌نه‌كى بیت مینا مه‌رجه‌عیه‌تا شیعى بووینه‌ دو پشك،ئێك گرێدایى نه‌جه‌ف و كه‌ربه‌لایه‌ و یا دى ژى گرێدایى مه‌رجه‌عیه‌تا (قوم)ێ یه‌ و زێده‌بارى وان ره‌هه‌ندێن ده‌ره‌كى یێن سیاسى و هه‌ڤركیێن هه‌رێمى و جیهانى ل سه‌ر عیراقا گه‌نى, كو گۆره‌پانا سیاسى ل عیراقێ بوویه‌ جهێ هه‌ڤكێشه‌ و دابێشان و هه‌تا ڤى سه‌رده‌مى رۆژ بۆ رۆژێ ره‌وشا عیراقێ به‌ر ب خرابتر و ئالۆزتر ڤه‌دچیت. به‌رى چه‌ندین سالان هه‌ڤكێشێن ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر عیراقێ و پتریا وه‌لاتان هه‌بوون، لێ تاكیا نه‌ته‌وه‌ و ئایێن، دێ رێك ل سه‌ر ڤان پرسان دهێته‌ گرتن، به‌لێ ژبه‌ر ڤان پرسێن مه‌ ل سه‌رى به‌حسكرین ره‌وشا ئالۆز بوو ل ناڤبه‌را شیعى و سنیان دا كو سونى شیان بۆ ماوێ (35) سالان ده‌ستهه‌لاتێ ل عیراقێ وه‌رگرن و نوكه‌ و پشتى شه‌رێ ئازادیا عیراقێ ب هاریكاریا خودانێن عه‌مام و مه‌زهه‌بان شیعه‌ شیان ده‌ستهه‌لاتى ل عیراقێ وه‌رگرن و هه‌تا نوكه‌ ژى شیعه‌ ل عیراقێ بالا ده‌ستن و هه‌تا ره‌وش گه‌هشتیه‌ ڤى راده‌یى. بابه‌تێ مه‌ نوكه‌ ل سه‌ر ڤێ پرسێ یه‌ كى ل عیراقێ ده‌ستهه‌لاتداره‌, ئه‌رێ په‌رله‌مان یان سه‌رۆك حوكمه‌ت یان سه‌رۆك كۆمار یان مه‌رجه‌ع یان پارتێن ئیسلاما سیاسى و پارتێن شیعى ل ڤێره‌ پرسیار به‌رسڤا خوه‌ دده‌ت و دیار دكه‌ت كو ده‌ستهه‌لاتدار و بالاده‌ست ل عیراقێ، ب تنێ مه‌رجه‌عێ شیعى یه‌، نموونه‌ ژى زۆرن مینا ئێكلاكرنا ئه‌نجامێن هه‌لبژرتنان و كونترۆلكرنا وه‌زیر و به‌رپرسان، یا ژهه‌میان مه‌زنتر كو مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتێ ل سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ بكه‌ت ل (29\11\2019) ب بانگوازیه‌كێ ژ عه‌لى سیستانى ب رێیا نوونه‌رێ خوه‌ (عه‌لى صافى) كو ده‌ستژكاركێشانا خوه‌ پێشكێش بكه‌ و ئێكسه‌ر سه‌رۆك حوكمه‌ت فه‌رمانا وى جهبهبكه‌ت. ئه‌ڤه‌ وێ چه‌ندى دگه‌هینیت كو مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدارن ل عیراقێ, له‌وما دبێژم بلا ل عیراقێ چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌ ئه‌نجامدان و ب ملیاران دۆلاران خه‌رج بكه‌ن ژمالێ وه‌لاتێن هه‌ژار و به‌له‌نگاز، چونكو هه‌ر چه‌ند هه‌لبژارتن بهێنه‌كرن، دێ هه‌ر ئه‌و بن یێن وانان دڤێن و چونكو ره‌وش ب ڤى ره‌نگى یه‌ بلا چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌كرن، چونكو ده‌ستهه‌لاتدار هه‌ر مه‌رجه‌عن ویێن دى بتنێ ناڤن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ئیران مایتێكرنان د هه‌مى وه‌لاتان دا دكه‌ت چ یێن رۆژئاڤایى و چ یێن رۆژهه‌لاتى و وه‌لاتێن هه‌رێمى و ئاسیه‌وى و ل دووڤ ژێده‌رێن جودا ئیران گۆژمێن مه‌زنێن پاران خه‌رج دكه‌ت ژبۆ شیعه‌كرنا جیهانێ و وه‌سا هزر دكه‌ت دێ ئیران و خودانێن عه‌مامان شیێن هه‌مى جیهانێ كه‌نه‌ دبن كونترۆلا خوه‌ڤه‌ و ئه‌و بخوه‌ ئیران یا چاوایه‌ كو ئه‌و شێوه‌ و وێنێ رژێما ئیرانێ نیشا جیهانێ دده‌ت ب رێیا راگه‌هاندنه‌كا دره‌و و سه‌ردابر و وه‌سا دده‌ته‌ خۆیاكرن كو دادپه‌روه‌رى و ئارامى و ئێمناهى و راستى و ..هتد. كو ل وه‌لاتێ ئیرانێ هه‌یه‌ لێ به‌روڤاژى وێ چه‌ندێ یه‌ كو ب تنێ زولم و سته‌م و نه‌ دادپه‌روه‌رى و مه‌زهه‌بیه‌ت و نه‌ مه‌شرۆعیه‌ت و گرتن و زیندان و كوشتن و سێداره‌دان و جوداهى و زنجیره‌كا درێژ یا خرابكاریان ل ئیرانێ هه‌یه‌، ئانكو ل ناڤخوه‌یا ئیرانێ, ئیران و رژێما خودانێن عه‌مامان یان رۆله‌كێ ئێكجار مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ دگێریت و یا یاریان ب ئاگرى دكه‌ت و یا هه‌ولدانێن مه‌زن دكه‌ت ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا چه‌كێ ناڤۆكى و گه‌ر جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى رێ دایێ كو چه‌كێ ناڤبرى بده‌ستڤه‌ بینیت، ئێكسه‌ر دێ جیهانێ بنبركه‌ت و برینیت و دێ سیاسه‌تا خوه‌ یا ترسناك سه‌پینیت، ئه‌و ژى ڤالاكرنا جیهانێ ژ یێن نه‌شیعى ئانكو ئه‌و به‌رنامێ هه‌یى كو شیعه‌كرنا جیهانێ دێ سه‌پینست ل سه‌ر هه‌مى ملله‌ت و وه‌لاتان كو ب راستى ئه‌و به‌رنامه‌ ئه‌وه‌ كو مێشكێ تاكان دشوون ب هزرێن كه‌ڤن و ب تنێ دێ میمۆریێ وان داگرن ب تنێ ب هزر و بۆچوونێن شیعاتیێ كو ب راستى ئه‌و سیاسه‌تێن ئیرانێ كارتێكرنه‌كا مه‌زن دێ كه‌ته‌ سه‌ر ده‌ڤه‌رێ ب شێوه‌كێ گشتى و ئیرانێ ده‌ست ژ ملله‌تێ خوه‌ به‌ردایه‌ و خوه‌ مژوولى ملله‌ت و ده‌وله‌تێن دى دكه‌ت مینا گۆتنا زانا و جڤاكناسێ ناڤدارێ بیانى (ماكس ویبه‌ر) دبێژیت (ئه‌گه‌ر هه‌ر ده‌ستهه‌لاتداره‌كێ نه‌شیا مه‌شرۆعیه‌تا ده‌ستهه‌لاتێ خوه‌ بپارێزیت، كو ب رێیا سه‌ربۆران ده‌ستهه‌لاتێ خوه‌ شیانێن خوه‌ بۆ خه‌لكى بده‌ته‌ قه‌بوولكرن، یانژى خه‌لكى باوه‌رى ب ده‌ستهه‌لات و كه‌سایه‌تیا وى نه‌هێت، ل وى ده‌مى دێ ناچاربیت كو ملله‌ت و گه‌لێ خوه‌ ب تشته‌كێ دى ڤه‌ مژوول بكه‌ت و تشته‌كێ نوو بكه‌ته‌ د قادا سیاسیا ده‌ڤه‌رێ دا و خه‌لكى پێڤه‌ مژوول بكه‌ت و پێڤه‌ گرێده‌ت و باوه‌ریێ بده‌ته‌ ده‌ستهه‌لاتت خوه‌)، بۆ نموونه‌ ل وه‌لاتێ ئیرانێ ل سه‌رده‌مێ ده‌ستهه‌لاتێ (شاه اسماعیل صفوى) نه‌ شیا حوكمێ خوه‌ ب خه‌لكێ خوه‌ بده‌ته‌ قه‌بوولكرن و باوه‌رى ژده‌ست دا، رابوو هزر و پرسێن شیعیاتیێ به‌ردانه‌ د ناڤ گه‌لێ خوه‌ دا، و باوه‌ریا وان ب مه‌زهه‌بێ شیعییه‌تێ ب هێزكر و هه‌روه‌سا ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ ژى ب هێز و قاهیم و خورستى كر. نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى وه‌لاتێ ئیرانێ دهێته‌ نیاسین ب كۆمارا ئیسلامى ئیران و ده‌ستهه‌لاتێ وێ ئیسلامى یه‌ و مه‌زهه‌ب شیعى و دهێته‌ برێڤه‌برن ژلایێ خودانێن عه‌ماما و مه‌رجه‌عێن شیعى ڤه‌ مینا ئه‌صفه‌هانى و سیستانى و باقرى و سه‌درى ڤه‌ و ..هتد. و ئیران كه‌فتیه‌ د شاشیه‌كا سیاسى یا مه‌زن دا كو به‌رهنگارى یا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى دكه‌ت و خه‌لكێ خوه‌ و ملله‌تێ خوه‌ خستیه‌ د قه‌یرانه‌كا مه‌زن یا ئابوورى دا كو ل دووڤ ژێده‌رێن میدیایى ژ به‌ر ڤان ره‌فتاران پارێ ئیرانێ به‌رامبه‌ر دۆلارێ ئه‌مریكى ئێكجار شكه‌ستى یه‌ و هه‌ر وه‌سا ب سه‌دان به‌لكو ب هزاران كارگه‌ه و ده‌زگه‌ه یێن بازرگانى و پێشه‌سازى هاتینه‌ گرتن و راوه‌ستاندن. و ژبه‌ر ڤان ئه‌گه‌رێن مه‌ ل سه‌رى به‌حس كرین خوه‌نیشادانێن به‌رده‌وام ل ئیرانێ دهێنه‌ ئه‌نجامدان و دێ دبه‌رده‌وام بن.