خالد ئه‌حمه‌د بادى

پشكا(1)
ره‌وشه‌نبیر و سیاسه‌تمه‌دارێ جیهانى (پۆل ڤالێرى)، دبێژیت (جه‌نگ و شه‌ڕ قه‌سابخانه‌یه‌ ل ناڤبه‌را هنده‌ك مرۆڤان كو هه‌ڤدو نانیاسن، لێ شه‌رێ هه‌ڤدو دكه‌ن دا كو مفایێن مه‌زن بگه‌هیننه‌ هنده‌ك كه‌سان، یێن كو هه‌ڤدو د نیاسن و چ شه‌ڕ و جه‌نگ ژى ل ناڤبه‌را وانان دا نینن). مرۆڤایه‌تیێ چ پێدڤى ب چ ئایین و سیاسه‌ت و نه‌ته‌وا نینه‌، به‌لكو ب تنێ مرۆڤایه‌تیێ پێدڤى ب مرۆڤان هه‌یه‌ و ئه‌و ب تنێ هاریكاریا هه‌ڤدو بكه‌ن و د گه‌ل هه‌ڤدو دراست و ب باوه‌ربن, په‌یڤا جه‌نگ زۆر یا دلگران و نه‌خۆشه‌ ل سه‌ر دلان, په‌یڤا جه‌نگ ئانكو بده‌ستڤه‌ئینان و كێشانا به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت. هه‌ر دیسا سه‌ركرده‌ و شۆره‌شگێرێ كۆبى یێ به‌رنیاس ل سه‌ر ئاستێ جیهانى گیڤاڕا دبێژیت (یێ وه‌لاتێ خوه‌ فرۆتبیت و خیانه‌تێ ل وه‌لاتێ خوه‌ بكه‌ت، مینا وى دزیكه‌رى یه‌ یێ كو دزیان ژ مالا بابێ خوه‌ دكه‌ت، دا كو دزیكه‌ران تێر بكه‌ت و ل ڤى ده‌مى نه‌بابێ وى لێدبۆریت و نه‌ دزیكه‌ر ژى وى خه‌لات دكه‌ن، ئانكو ده‌ستخۆشیێ، لێ دكه‌ن). وه‌لات بۆ هه‌ر كه‌سه‌كى ده‌یكه‌ و به‌رسینگێن گه‌رمن بۆ هه‌ر مرۆڤه‌كى و ئه‌گه‌ر ته‌ خۆشتڤیه‌ك هه‌بیت و ته‌ بهێلیت، ب تنێ ساله‌كه‌ و دێ ژبیر كه‌ى و ئه‌گه‌ر ته‌ زێره‌ك هه‌بیت و تو به‌رزه‌ بكه‌یى، بێگومان دێ ل بازارێ زێرنگران بینى، لێ ئه‌گه‌ر مه‌ وه‌لات به‌رزه‌كر و چوو دێ وه‌لاتێ خوه‌ لكیڤه‌ بینى و هه‌ر به‌ره‌ك ژى ل جهێ خوه‌ یێ ب بهایه‌ و ئه‌گه‌ر ژ جهێ وى رابوو بێگومان دێ بهایێ وى هێته‌ كێمكرن و زۆر په‌یڤ و گۆتن و هۆزان و ستران ل سه‌ر وه‌لاتى هه‌نه‌، لێ بابه‌تێ مه‌ ل ڤێره‌ ل دۆر وان كه‌سانه‌ یێن بازرگانیێ ب وه‌لاتى دكه‌ن یێن وه‌لاتێ خوه‌ دكه‌نه‌ پێره و پر و ل سه‌ر ده‌رباز دبن و دگه‌هنه‌ به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن خوه‌ یێن تایبه‌ت. ل ڤێ جیهانێ دا ده‌مێ قه‌یران و جه‌نگ ل ناڤ وه‌لات و ملله‌تان دا په‌یدا دبن و پتریا وه‌لاتێن جیهانى به‌رهنگارى شه‌ڕ و جه‌نگان دبن، ل سه‌ر هه‌ر كه‌یسه‌ك و پرسگرێكه‌كێ ئه‌و جه‌نگ و شه‌ڕ په‌یدا دبن، ل وى ده‌مى قه‌یران و گرفتارى دروست دبن و ل ڤان ره‌وشان دا هنده‌ك كه‌سێن كێم و یێن بێ بها و یێن زه‌میرێ خوه‌ فرۆتى بۆ هنده‌ك پارێن كێم بۆ خوه‌ بارودۆخان ب ده‌رفه‌ت دبینن و خوه‌ دفرۆشن بۆ فلسه‌كى و تۆمه‌نه‌كى و لیره‌ك و قوریشه‌كى یان ده‌رهه‌مه‌كى و دێ ده‌رفه‌تێ دروست كه‌ن و دێ بنه‌ خۆفرۆش و دێ خوه‌ كێمكه‌ن ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا بهایه‌كێ كێم یێ پاران ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌ستكه‌فتێن دراڤى و یێن بازرگانى یێن ب تایبه‌ت بۆ وانان و نێزیكێن وانان كو گۆژمێن باش بده‌ستخوه‌ڤه‌ دئینن به‌رامبه‌ركرنا هنده‌ك كارێن بازرگانى یان كارێن سیاسى یان هنده‌ك كارێن بێره‌وشتى و نه‌شه‌رعى و نه‌مرۆڤایه‌تى و ئه‌ڤ جۆرێن مرۆڤان ل ده‌مێ جه‌نگ و شه‌ڕ و قه‌یرانان دا، دێ بۆیه‌ر و ره‌وشان ب كه‌یس بینن، ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا هنده‌ك پاره‌یێن كێم ئانكو ژبۆ به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ یا تایبه‌ت كار دكه‌ت و هه‌ول دده‌ت پتر ئاگرى ل بن وان شه‌ڕ و نه‌خۆشیان خۆش كه‌ت دا كو ره‌وش به‌ر ب ئالۆزیان ڤه‌ بچیت و ئاریشه‌ نینه‌ بۆ وانان كو وه‌لات بكه‌ڤیته‌ د گرفتاریان دا و خوین بهێته‌ رێتن و ئاواره‌یى دروست ببیت و مال بهێنه‌ خرابكرن و خه‌لكێ بێگونه‌ه بكه‌ڤنه‌ د ناڤ گێله‌شۆك و مه‌ینه‌تان دا ب تنێ دا كو بازرگانێن جه‌نگ و شه‌ڕان قه‌یرانان دروست بكه‌ت و داكو هنده‌ك پاران په‌یدا بكه‌ن و كۆم بكه‌ن ژ ڤان شه‌ران. ب ده‌هان جۆرێن بازرگانێن جه‌نگان هه‌نه‌ ژ وان. چه‌ندین جۆرێن بازرگانان هه‌نه‌ و هه‌ر ئێك ژ وان بازرگانان ب شێوازێن جودا جودا كار و بازرگانیا خوه‌ دكه‌ن و هنده‌ك ژ وان ب جه و ده‌زگه‌ه و كه‌سایه‌تیان ڤه‌ دگرێداینه‌ و مینا زنجیره‌كێ نه‌ و ئه‌و زنجیره‌ بێى هه‌ڤدو چ ناكه‌ن و مینا رێخستیه‌كا مه‌زن و بهێزن لێ یێن ژ هه‌میان گرنگتر ئه‌ڤ جۆرێن بازرگانێن جه‌نگانه‌ یێن ل خوارێ دیار..

بازرگانێن شه‌ڕان و چێكه‌رێن قه‌یرانان
پشكا (2)
ب رێیا راگه‌هاندنێ و ب رێیا نڤێسینێ و ب رێیا كرین و فرۆتنا كه‌لوپه‌لان و ب رێیا بازرگانى و ب رێیا ئابوورى و ب هه‌موو رێیان بازرگانێََََََن جه‌نگان رێیا خوه‌ خوه‌ش دكه‌ت و كارێ خوه‌ ئه‌نجام دده‌ت و ب تایبه‌ت ل ڤى سه‌رده‌مى، پێشچاڤترین و گرنگترین و ئاشكه‌راترین بازرگانێن شه‌ڕان و چێكه‌رێن قه‌یرانان ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ رێیێن راگه‌هاندن و میدیایێ نه‌ ئه‌و ژى ل ده‌مێ راگه‌هاندكار و میدیاكار و ره‌وشه‌نبیر و سیاسه‌تمه‌دار ئێكسه‌ر ل ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ دا، مینا رۆژنامه‌ و كۆڤاران دا و ب تایبه‌ت د كه‌نالێن تێلفزیۆنى و فه‌یسبۆك وئه‌نترنیتێ و میدیا یا دا و خوه‌ دكه‌نه‌ شرۆڤه‌كارێن سیاسى و داخۆیانیان ب ناڤێ هنده‌ك ده‌زگه‌ه و كه‌س و لایه‌نان دده‌ن و ب به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ دا یا تایبه‌ت به‌حسێ ره‌وشێ دكه‌ن، ئانكو وه‌كو مه‌زنێن كوردان گۆتى ژ مێشێ دكه‌نه‌ گامێش و داخۆیانیێن شاش و خراب دده‌ن دا كو ره‌وش به‌ر ب ئالۆزتر ڤه‌ بچیت، دا به‌رژه‌وه‌ندیێن وان جهبجه ببن و قازانجێن مه‌زنتر بكه‌ن. هه‌ر دیسا هنده‌ك كه‌نال و رادیۆ و تێلفزیۆن یێن هاتینه‌ دروستكرن، ب رێیا هنده‌ك بازرگانێن شه‌ڕان، لێ ل بن ناڤه‌كێ ڤه‌شارتى و ب تنێ ژبۆ كاركرن د به‌رژه‌وه‌ندیا وان بازرگانان دا و ژبۆ دروستكرنا پتر ئالۆزیا د هه‌موو بۆیه‌ر و قه‌یرانان دا و یا ژهه‌موو یان ترسناكتر ئه‌ڤێن داخۆیانیان دده‌ن و ئه‌و بازرگانێن شه‌ڕان ل وه‌لاتى ودناڤ ده‌نگ وقه‌یرانان دا نا ژین به‌لكو ل ده‌رڤه‌یى وه‌لاتى دژین ول ئوتێلێن پله‌ ئێك و (4ـ5) چار و پێنچ ستێر ڤه‌ دژین لسه‌ر كیستێ ملله‌تى و وه‌لاتیێن بێگونه‌ه و ژدوور ئاگرى خۆش دكه‌ن و ئالۆزیان ل ناڤ وه‌لاتى په‌یدا دكه‌ن و هنده‌ك خه‌لك ژى یێن هه‌ین گوه ل وان دكه‌ن و ئاراسته‌یا قه‌یرانان به‌ر ب خرابتر ڤه‌ دچیت و به‌رژه‌وه‌ندیێن وان جه ب جه دهێن و هنده‌كێن دى ب نڤێسینێن خوه‌ یێن كوژه‌ك كو ل رۆژنامه‌ و كۆڤار و سایتان دا به‌لاڤ دكه‌ن و ئه‌و ژى ئاگرێ فتنێ پتر خۆش دكه‌ن و دیسا دبیته‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو شه‌ر و جه‌نگ و قه‌یران زێده‌ ببن. جۆره‌كێ دى یێ بازرگانێن جه‌نگان و چێكه‌رێن قه‌یرانان هه‌نه‌ ئه‌و ژى بازگان (رجال الاعمال) خودان كارێن بازرگانى و خودانێن جهێن بازرگانى و خودانێن بنگه‌هێن بازرگانى یێن جۆراو جۆر كو ده‌مێ كه‌ره‌سته‌كێ بازرگانى مینا ئاهێن خوارنێ و پێدڤیێن رۆژانه‌ یێن خه‌لكى و ل بازارى كێم بن یان ژى بها بچیته‌ سه‌ر یان ژى هه‌لكه‌فته‌ك دهێت مینا جه‌ژنا یان جه‌ژنێن ئاینى یان یێن نه‌ته‌وه‌یى كو ئه‌و كه‌ره‌سته‌ دێ هه‌ر سه‌ڕف بیت و خه‌لك ل سه‌ر وان كه‌ره‌ستان دبنه‌ رێز. چونكو پێدڤى پێ هه‌یه‌ ئێكسه‌ر ئه‌و جۆرێن بازرگانێن جه‌نگان وان كه‌ره‌ستان یا ده‌زگه‌ه ب گرانترین بها دفرۆشنه‌ خه‌لكى كو دزانن خه‌لك هه‌ر دێ كریت و هنده‌ك بازرگان ب ده‌ه جاركى بهایى دهاڤنه‌ سه‌ر وان كه‌ره‌ستان یان ژى دعومبارێن خوه‌ڤه‌ دڤه‌شێرن، حه‌تا گرانتر لێ دهێت و ژئالیێ مرۆڤایه‌تى ڤه‌ گونه‌هه‌كا مه‌زنه‌ و ژئالیێ ئایینى ڤه‌ ژى ب حه‌رامى و ریبا دهێته‌ هژمارتن. ئه‌ڤ جۆرێن بازرگانان ژ هه‌موو یان ترسناكترن و خرابترن، چونكو كارتێكرنه‌كا ئێكسه‌ر و مه‌زن هه‌یه‌ ل په‌یدا كرنا گێره‌شوین و به‌لبه‌له‌ و كۆمڤه‌بوون وخوه‌نیشاندانان ل ناڤ وه‌لاتان و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى ژ زار ده‌ڤێ (كوندۆلیزا رایس) شالیارا ئانكو وه‌زیرا ده‌رڤه‌ یا ئه‌مریكا كو ئه‌ڤ جۆرێ بازرگانان ژ هه‌میان ترسناكترن، چونكو وه‌لاتێن ده‌ردور و جیهانى دزانن ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌ره‌سته‌ و مادده‌ و پێدڤیێن رۆژانه‌ نه‌بوون یان گرانبوون د بازارى دا نه‌مان، دێ ره‌وش به‌ر ب هنده‌ك ئاراسته‌یێن دى یێن خراب ڤه‌ چیت. ل وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و وه‌لاتێن عه‌ره‌بان ئه‌ڤ جۆره‌ بازرگانیكرن و بازرگان دمشه‌ و كاریگه‌رن و ب تایبه‌ت ل عیراق و لبنان و یه‌مه‌ن و تركیا و ئیران و پتریا وه‌لاتێن ئاسیه‌وى ژى هه‌نه‌ و بۆ نموونه‌ ئه‌گه‌ر ڤان جۆره‌ بازرگانان ده‌ستكارى د دۆزا فه‌له‌ستینێ دا نه‌ دابایه‌، بێگومان دا نوكه‌ ئاریشا فه‌له‌ستین و ئیسرائیلێ چاره‌سه‌ر بیت. ئه‌رێ پیاده‌ ل كیڤه‌ برێڤه‌بچن؟ شه‌وكه‌ت ئامێدى برێزان خوده‌ڤانێن ئه‌زیز: به‌ر ده‌مه‌كی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران كۆمبوونه‌كا به‌رفره‌هـ یا كری ل سه‌ر زێده‌گاڤیان (ته‌جاوز)، ل سه‌ر مولك و مالێن گشتی و تایبه‌ت، لێ مخابن كه‌سێ بوێر د ناڤدا نه‌بوو. بێژیتێ كا چه‌ند ژ مه‌ مال و مولك و مه‌زره‌عه‌ و بیرێن ئاڤێ شووسته‌ و ئه‌رد و ئاسمان داگیر كرینه‌. هه‌ر وه‌سا پێدڤی هیچ كۆمبوون و بریار و لێكۆلینان نینه‌، بلا ئه‌و هنده‌ك ژ ئه‌وان بێ قانوونێن هاتینه‌كرن، چ راسته‌خوه‌ یان نه‌ راسته‌خوه‌، جهـبه‌جهـ بكه‌ن، چنكی ئه‌گه‌ر مرۆڤ بخوازیت جیهانێ بگوهۆریت. پێدڤیه‌ مرۆڤ ژ خوه‌ ده‌سپێبكه‌ت!. خه‌لكێ هه‌ژار و بێ ده‌سهه‌لات ب خوه‌ وه‌ك ده‌مژمێری دێ كه‌ڤیته‌ سه‌ر كارێ خوه‌، خوه‌ ژ هه‌موو سه‌خته‌كاریان دوورئێخیت، چنكی دێ زانیت دووڤچوونه‌كا به‌رده‌وام و قانوونه‌ك ژ بۆ هه‌میان یێ هه‌ی، ئه‌گه‌ر به‌رێ خوه‌ بده‌ینه‌ ئه‌و هه‌ردو وێنێن سه‌ردا. باشه‌ ئافره‌ته‌ك، زارۆیه‌ك نه‌بینایه‌ك، یان هه‌ر كه‌سه‌كێ دێ، دێ د كیڤه‌را ده‌رباز بیت؟ ئه‌گه‌ر ژیانا خوه‌ نه‌ئێخیته‌ مه‌ترسی و د به‌ر سینگێ ئۆتومبێلان را ل سه‌ر رێ یا ئۆتومبێلان ده‌رباز نه‌بیت. هه‌كه‌ ئه‌م به‌رێ خوه‌ بده‌ینه‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ. پتریا شوسته‌ و رێوبانێن وێ وه‌ك شوستێن (مه‌قه‌دیشۆ) نه‌. هه‌ر ژ ته‌نه‌كێن گلێشی یێن بێ ده‌ڤ و دوور هه‌تا ئۆتوومبێل و موه‌لیده‌ و كاپینێن پاسه‌وانێن وان و ل گه‌ل خه‌ده‌م و حه‌شه‌ما و ..هتد. بێ هیچ گومانه‌ك زه‌رتر ژ10% هه‌تا15% زه‌رتر نینن شیان هه‌بن ئه‌ڤان كارێن نه‌شرین و زه‌ق ل به‌رچاڤان دكه‌ن. ئه‌رێ ده‌سهه‌لات، باژێرڤانی، پۆلیس، خه‌لكێ ده‌ڤ گله‌یی و گازنده‌. هوون بۆچی ئه‌ڤان هه‌موو نه‌ قانوونێن نه‌شرینێن به‌رچاڤ قه‌بوول كرینه‌ و قه‌بوودكه‌ن. هه‌تا وه‌لێ هاتی هنده‌كا ده‌ستێن ب سه‌ر هنده‌ بیرێن نه‌فت و گازان ژی را كێشای و نانێ نه‌ڤیێن هه‌وه‌ژی یێ به‌رزه‌ و بێ ئۆمێدكری؟ زۆر جاران مرۆڤ نزانیت دێ به‌حسی چ كه‌ت و چ ناكه‌ت! رۆژه‌كێ مرۆڤه‌كێ نه‌بینا ده‌ستێ خوه‌ ل پشتا حوشتره‌كێ دا و گۆتێ. ئه‌رێ حوشتر بۆچی پشتا ته‌ یا خواره‌؟ حوشترێ كره‌ كه‌نی و گۆتێ ئه‌رێ ما ئه‌ندامه‌كێ له‌شێ من یێ راست هه‌یه‌، هه‌تا كو پشتا من یا راست بیت. ئه‌ز پارێزگه‌ها دهۆكێ ب پارێزگه‌یێن هه‌رێمێ یێن پاقژ و جان دبینم. ئه‌ز هیڤیدارم خه‌لكێ خوه‌ راگرێ دهۆكێ ل گه‌ل ئه‌نجوومه‌نێ شاره‌وانی و ده‌زگه‌هێن به‌رپرس. زێده‌تر و باشتر هاریكار بن. دا دهۆكا داسنیا روویه‌كێ جوانتر و پاقژتر نیشا خه‌لكێ خوه‌ و مێهڤانێن خوه‌ بده‌ت

بازرگانێن جه‌نگان وچێكه‌رێن قه‌یرانان
پشكا(3)
خالد ئه‌حمه‌د بادى
بێگومان ل هه‌موو وه‌لاتێن جیهانێ ئه‌ڤ جۆره‌ بازرگانه‌ هه‌نه‌ و كارتێكرنه‌كا مه‌زن و خراب دكه‌نه‌ سه‌ر ئارامكرنا ره‌وشا وه‌لاتى و هه‌ر دیسا ل وه‌لاتێ مه‌ كوردستانێ ژى هه‌نه‌ و گه‌له‌ك جه‌نگ و شه‌ڕ و قه‌یران ب سه‌ر ملله‌تێ كورد و هه‌رێما كوردستانێ دا هاتینه‌ و دشیان دابوو كو ئه‌و گرفت و قه‌یرانه‌ و ئاریشه‌ چاره‌سه‌ربانه‌، لێ بازرگانێن شه‌ر جه‌نگان دا پتر ئاریشه‌ و گرفتان بۆ حوكمه‌ت و ده‌ستهه‌لاتداران په‌یدا كه‌ن دا كو ئه‌وان به‌رژه‌وه‌ندیێن و انان هه‌ر مابانه‌ و ژناڤنه‌چووبانه‌. د هه‌موو قووناغان دا ل كوردستانێ ب تایبه‌ت ل شه‌ڕێن ناڤخوه‌یى و شه‌رێ دژى پاراستنا شه‌رعیه‌تێ و شه‌ڕێن تیرۆرستان و شه‌رێن حه‌شدا وه‌حشى دا، گه‌له‌ك بازرگانێن جه‌نگان هه‌بوون و ب ملیۆنان دۆلاران مفا و قازانج دكر و ل سه‌ر كیستێ هه‌ژار و به‌له‌نگازێن ملله‌تێ كورد و ئه‌گه‌ر ب وان بایه‌ دا هه‌ر شه‌ڕ و دژوارى و قه‌یران ل ناڤ كوردستانێ دا به‌رده‌وام بن دا كو وان بازرگانێن جه‌نگان مفایێن مه‌زنتر و(صه‌فقاتێن) مه‌زنتر گرێدابانه‌ و نه‌ ئارێشه‌ بۆ كو گه‌نج و لاو سڤیل ژ خه‌لكێ مه‌ ببانه‌ قوربان. ل جیهانێ دا ئه‌ڤ جۆره‌ بازرگانه‌ د هه‌موو وارێن ژیانێ دا كار دكه‌ن، ئانكو هه‌موو كه‌رتێن كارى ڤه‌گرتینه‌ كه‌رتێ ساخله‌میێ په‌روه‌ردێ و ئه‌ندازه‌یێ و چاندنێ و خواندنێ و سیاسه‌تێ و ئایینى و بازرگانى و ئابوورى و هتد. و ئه‌گه‌ر لێنێرینه‌ك ل ڤان كه‌رتان بهێته‌ كرن بێگومان دێ شوونوارێن ڤان جۆره‌ بازرگانیان دیار و پێشچاڤ بن و كارتێكرنه‌كا نه‌رێنى و شاش و خراب كه‌ته‌ سه‌ر ملله‌ت و وه‌لاتى و ب تنێ زه‌ره‌رمه‌ندێ ئێكێ و دووماهیێ هه‌ر وه‌لاتیێ بێگونه‌ه و سڤیله‌. پرسیار ژ هێتله‌رى دهێته‌ كرن، كیژ جۆره‌ مرۆڤان تو حه‌ز ژێ ناكه‌ى، گۆتێ ئه‌و مرۆڤێن ئه‌ز حه‌ز ژ وان نه‌كه‌م ئه‌ون یێن هاریكاریا من كرى كو وه‌لاتێن وانان داگیر بكه‌م. پرسیارا مه‌ ل ڤێره‌ وێ چه‌ندى پێشچاڤ دكه‌ت كو ئه‌وێن بازرگانیا جه‌نگان دكه‌ن و قه‌یرانان دروست دكه‌ن ئه‌و وه‌كى وان جۆره‌ مرۆڤانه‌ یێن هاریكاریا دوژمنان دكه‌ن ژبۆ وه‌لاتێن وان داگیر بكه‌ن. نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى گه‌له‌ك ژ ڤان بازرگانان یێ هه‌ولێن مه‌زن دده‌ن كو شه‌ران دروست بكه‌ن و كاره‌كێ خراب و شاش دكه‌ن ژبۆ تێكدان و ئالۆزكرنا ره‌وشا وه‌لاتى دا كو شه‌ڕ و قه‌یرانان دروست بكه‌ن كو ب تنێ ئه‌و مفاداربن ژ ره‌وش و قه‌یرانان، لێ بلا ب هزار و ملیۆنان خێزان و مال خراب ببن و ئاواره‌ وده‌ربه‌ده‌ر ببن و بێ مال و ژیان بمینن، دا كو بازرگانیا وان باشتر كار بكه‌ت و قازانجێن پترتر بده‌ستخوه‌ ڤه‌ بینن, پشتى ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان ل عیراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ ئێكسه‌ر بازرگانێن جه‌نگان و دروستكه‌رێن قه‌یرانان ب كارێ خوه‌ رابوون و ب نهێنى ڤه‌ هه‌ولدانا دكه‌ن ژبۆ دروستكرنا ئاریشان و دانانا پیلانان ژبۆ به‌رپاكرنا شه‌ره‌كێ ناڤخوه‌یى یێ پارت و لایه‌ن و كه‌سایه‌تیان ژبۆ كو به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ یێن تایبه‌ت بینن و پێشچاڤ بكه‌ن، دا كو بازرگانیا خوه‌ دروست بكه‌ن خه‌رج بكه‌ن و بهایێن مه‌زن ژ بازرگانیێ بده‌ستڤه‌بینن. وه‌كى مه‌ ل سه‌رى ئاماژه‌ پێكرى زۆر جۆرێن بازرگانێن جه‌نگان هه‌نه‌، بۆ نموونه‌ ژ ئالیێ ساخله‌میێ ڤه‌ دێ ئامیر و ده‌زگه‌هێن خراب و كارپێكرى كرن بۆ ڤى كه‌رتێ گرنگ و هه‌ستیار و هه‌ر وه‌سا ژبۆ كرین و دابینكرنا ده‌رمانێن سه‌خته‌ یان ده‌م ب سه‌رڤه‌ چووى یان ماددێن وان دكێم كو ل شوونا نه‌خۆش مفاى ژێ ببینیت به‌روڤاژى دێ زیان و نه‌خۆشیان پێ بینیت، هه‌روه‌سا كه‌رتێن دى یێن جودا جودا, كه‌رتێ ئه‌ندازه‌یى زه‌غه‌لیكرن د كه‌ره‌ستێن ئاڤاكرنێ دا و هه‌روه‌سا د تاقیكرنا كه‌رستێن دى یێن ئاڤاهیان كو ببنه‌ ئه‌گه‌رێ هه‌رفاندنا خانى یان پرۆژه‌ى . كه‌رتێ په‌روه‌ردێ زۆر یێ هه‌ستیاره‌ و ملله‌ت و وه‌لات ب زه‌غه‌لى و شاشیا كه‌رتێ ناڤبرى ژناڤدچن و پاشكه‌فتن و شكه‌ستن دبنه‌ به‌هرا وان ملله‌تان. هه‌ر وه‌سا هه‌موو كه‌رتێن دى یێن دادوه‌ریێ و ئاینى و یێن په‌روه‌رده‌یى و جڤاكى كو ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ كه‌رته‌ ژى كارا نه‌ بن و زه‌غه‌لى و شاشى تێدا بهێنه‌كرن، بێگومان دێ كارتێكرنه‌ (سلبى) نه‌رێنى دێ ل سه‌ر هێته‌كرن و رۆلێ بازرگانێن جه‌نگان و چێكه‌رێن قه‌یران و ئاسته‌نگان دێ كارا بیت و دێ ئه‌ڤ نه‌رێنى یه‌ رێكێ ل بازرگانێن جه‌نگان گریت. ل داویێ په‌یاما من بۆ خودان بریار و ده‌ستهه‌لاتداران و خودان شۆله‌ژێ یا كو ب تنێ كاربكه‌ن ژبۆ په‌یره‌وكرنا قاوونێ و دروستكرنا سیسته‌مه‌كێ بهێز كو دادپه‌روه‌رى ل ناڤ وه‌لات و وه‌لاتیان به‌رپا ببیت و هه‌موو وه‌لاتى ب مافێن خوه‌ شادبن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ل هه‌ر بهۆسته‌كا ئاخا كوردستانێ دێ بینى كو خوینا پێشمه‌رگه‌یه‌كێ قه‌هره‌مان ل بن وێ دارێ یه‌ وب بۆرینا سالان و ده‌هان شۆره‌شان كوردان ئه‌ڤ سامانێ مه‌زن كو دراستان و ژینگه‌هه‌كا خۆش و پاقژ پاراستى یه‌ و هه‌ر ده‌م دوژمنان هه‌ولدان كرینه‌ كو ژینگه‌ها مه‌ ره‌ش بكه‌ن و دارستانێن مه‌ سوتاندینه‌ و نوكه‌ ژى دوژمن یێ هه‌ولدانان دكه‌ن و پیلانان ددانن بۆ ژناڤبرنا ژینگه‌ها مه‌ یا جوان و پاك، چونكو دزانن ژینگه‌ها كوردستانێ ژیان دایه‌ كوردان, ژینگه‌ه ژیانه‌ و هه‌موو ئاینێن پیرۆز و پرتووكێن ئاسمانى پووته‌كێ مه‌زن دایه‌ پاراستنا ژینگه‌هێ و هه‌ر ده‌م خه‌لك و مرۆڤایه‌تى هانداینه‌ ژبۆ بلند راگرتنا پاراستن و پاقژكرنا ژینگه‌هێ, شۆره‌شێن كوردان هه‌ر ده‌م پشتبه‌ستیا خوه‌ دایه‌ ژینگه‌هێ و هه‌ر دیسا شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ر هانداینه‌ كو ژینگه‌هێ بپارێزن، هه‌ر دیسا هه‌موو قانوون و رێنمایێن جیهانى ژى خه‌لك هانداینه‌ كو ژینگه‌هێ بپارێزن و هه‌ر دیسا رێنمایێن باش و سزایێن مه‌زن داناینه‌ كو ژینگه‌ه بهێته‌ پاراستن. مه‌لا مسته‌فا بارزانیێ نه‌مر ژى ل دۆر ژینگه‌هێ فه‌رمۆیه‌ (پێدڤى یه‌ ژینگه‌هێ و سروشتى ژ هه‌مى ره‌خه‌كیڤه‌ بپارێزین و هه‌ر جهه‌كێ ئاگرى گرت زوو د هه‌وارێ دا بچن و سروشتى بپارێزن، چونكى خه‌مسارى دێ ب خیانه‌ت هێته‌ هژمارتن)، هه‌ر دیسا سه‌رۆك مسعود بارزانى ژى ل دۆر ژینگه‌هێ و پاراستنا ژینگه‌هێ فه‌رموویه‌ و گۆتیه‌ (ده‌ما دبینم داره‌ك دهێته‌ بڕین هه‌ر وه‌كو ئه‌وێ یه‌ كو پێشمه‌رگه‌یه‌ك یان هه‌ڤاله‌كێ زۆر خۆشتڤى گیانێ خوه‌ ژده‌ست دده‌ت)، ئاها ب ڤى ئاوایى سه‌ردكرده‌ و سونبۆل و شۆره‌شڤان و خه‌باتكه‌رێن كوردان ژینگه‌ه پاراستى یه‌ و بهایه‌كێ مه‌زن دایه‌ ژینگه‌هى و گۆتیه‌ یێ ژینگه‌ها مه‌ تێكبده‌ت دوژمنێ مه‌یه‌. ژینگه‌ه زۆر چه‌ق و تایان بخوڤه‌ دگریت كو ژ برینا داران و كوشتنا گیانداران و سۆتنا دار و ده‌رختان و هێلانا چاندنێ و بنئاڤكرنا كانى و جۆكان و هاڤێتنا گلێشى ب تایبه‌ت نایلۆن و شیشه‌یان كو ل دووڤ ژێده‌رێن زانستى ئه‌و دۆخێن مینا نایلۆنان پتر ژ (150) سالان دمینن و نا حه‌لیێن، به‌لكو بۆ ڤى ماوێ درێژ دۆخێن خوه‌ یێن ژه‌هره‌دار دكه‌ته‌ ناڤ ژینگه‌هێ و بن داران و بن گل و گیایان و دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ژینگه‌هه‌كا پیس و دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ده‌هان، به‌لكو سه‌دان ئیش و نه‌ساخیان وه‌كو نوكه‌ هه‌یى كو ل ژیێ بچووك دمرن یان ئێشێن گران دهێنه‌ مرۆڤێن نوكه‌. بابه‌تێ مه‌ نوكه‌ ل سه‌ر ڤێ هه‌یڤا ئادارێ یه‌ كو خه‌لك ب ته‌مامى و گشتى ده‌ردكه‌ڤن و دچنه‌ سه‌یرانان و پتریا چیا و دۆل و نه‌هال و ده‌شت و گران ڤه‌دگریت و پتریا خه‌لكى ب وێ ئه‌كێ به‌رپرسیاره‌تیێ نارابن و ب ئێكجارى به‌رمایكێن خوه‌ ژ نایلۆن و بتلِ و شیشه‌ و گلێشێ خوه‌ دهاڤێنه‌ ناڤ وان گول و گیا و دیمه‌نێن سروشتى یێن جوانێن كوردستانا ره‌نگین و ب شه‌رمڤه‌ وى جهى دهێلن پیس و به‌ر ب مالێن خوه‌ دزڤرن و بلا هه‌ر ئێك ژ مه‌ بزانیت كو ئه‌و جه ملكێ مه‌ هه‌میانه‌ و ئه‌ڤرۆكه‌ ئه‌ز دێ چمێ سوباهى ئه‌و بخوه‌ دێ چیته‌ و یره‌ و بلا هزر د ئایندێ كوردان و ده‌ڤه‌ر و ژینگه‌ها خوه‌ دا بكه‌ن و فه‌ره‌ حوكمه‌ت ژى پتر خوه‌ بوه‌ستینن و ژینگه‌هێ بپارێزن و سزایان دانیته‌ سه‌ر وان كه‌سان یێ سه‌رپێچى یێ دكه‌ت و حه‌تا كو زیندان بكه‌ن ژى، ب راستى ده‌مى مرۆڤ به‌ر ب ڤان جهان دچیت، زۆر خه‌مگین دبین ب وان دیمه‌نان كو هه‌ر میتره‌كا ده‌ه پارچێن نایلۆن و بتل و پرتێن فلین و شیشه‌ى و قودیكێن ڤه‌خوارنان هه‌نه‌. ل دووماهیێ دێ بێژم بێگومان ئه‌م هه‌موو حه‌ز دكه‌ین مالێن مه‌ دپاقژ بن فه‌ره‌ ئه‌م ژینگه‌هێ ژى مینا مالا خوه‌ پاقژ بكه‌ین.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
تێكه‌لبوون و هه‌ڤناسینیا ملله‌تان په‌یوه‌ندیێن جڤاكى و ملله‌تینى و لێكگوهارتنا هزر و بۆچوون و داهێنانان ب هێز و پێشدئێخیت و ئه‌نجامدده‌ت و ژ به‌رپه‌یدابوونا بنپێكرنا مافێن گه‌لان و كه‌سان و زولم و سته‌مان، بێگومان دێ ئاواره‌بوون و مشه‌ختى ده‌ستپێكه‌ت و تیتال و چاڤلێكرنێن ملله‌ت و وه‌لاتان تێكهه‌لى هه‌ڤ بن. بێگومان هه‌موو ده‌مان ملله‌تێ كوردێ قه‌هره‌مان و جوامێر تووشى ده‌هان جۆرێن زولم و سته‌مان بووینه‌ و ئاواره‌بوون و مشه‌ختى بووینه‌ به‌هرا كوردان و ل سه‌ر ڤان جۆره‌ ره‌وشان یێن مینا ئاواره‌بوونێ تێكه‌لى و چاڤلێكرن و ژێكگرتنا شێوازێن ژیانیبوون و وه‌كهه‌ڤیبوونێ دروست بووینه‌ چ ئه‌و وه‌كهه‌ڤیبوون یێن نه‌ته‌وه‌یى یان جڤاكى یان ئایینى بن. ل ڤێره‌ بابه‌تێ مه‌ ل دۆر نه‌ورۆز د ئاواره‌بوونێ دا، چونكو هه‌موو ده‌مان كوردان ب ده‌هان هه‌وێن ئه‌نفال و ئاواره‌بوون و كۆچبوونێ دیتینه‌ ل سه‌ر ده‌ستێن دوژمنێن ده‌ڤبخوین ل هه‌موو پارچێن كوردستانێ و كورد كرینه‌ د گرێكداره‌كا به‌رته‌نگ دا كو ب تنێ هاى ژ پاریێ رۆژێ و ژیارا رۆژانه‌ هه‌بیت و دووركرینه‌ ژ دۆزا ره‌وا یا كوردى یا بناڤوده‌نگ. ل شوونا كورد ل ئاواره‌بوونێ بن ناڤ و بنبر ببن به‌روڤاژى كورد بناڤوده‌نگ بوون و ل ناڤه‌ندێن جیهانێ ناڤێ وانان بلند بوو و هه‌موو جیهانێ ئه‌و ره‌وشا نه‌باشا كورد تێدا پێ هایداربوون. ئێك ژ وان قووناغێن لێك نیاسینیا تیتال و ره‌وشت و وه‌كهه‌ڤبوونا ملله‌تان ده‌مێ ئاواره‌بوون په‌یدابووى ل سالا (1988) و خه‌باتكه‌ر و شۆره‌شگێر ژبه‌ر ده‌ستێ دوژمنه‌كى ده‌ركه‌فتن و قورتال بوون، لێ چوونه‌ به‌ر ده‌ستێ دژمنه‌كێ هۆڤتر كو ئێك جار وانان نه‌ دهێلا بزانن كا نه‌ورۆز چیه‌ و بۆ سالا ئێكێ ل بن پاتێ چادرا مالوێران و سیمێ تێلبه‌ندكرى دا مشه‌ختێن كورد یێن قه‌هره‌مان ل دورماندۆرێ سیمه‌یێ تێلبه‌ند كرى تائێره‌ و تایلۆن و دار و پاته‌ و كا چ هه‌یه‌ ب سیمه‌یى ڤه‌كرن و ئاگرێن بۆش و مه‌زن هه‌لكرن و چادرگه‌ه رۆنكر و د دیكێلێ راما و رێوره‌سم و شانۆگه‌رى و ده‌هوات و خرڤه‌بوونێن مه‌زن ئه‌نجامدان و خه‌لكێ كه‌مپێ هه‌موو یان ب بچووك و مه‌زن ڤه‌ پشكدارى د رێوره‌سمێن جه‌ژنا نه‌ورۆزێ دا كرن و ئێكسه‌ر خه‌لكێ باژێرێن مێردین و قزلته‌په‌ و ده‌ڤه‌ر و گوند و باژێرۆكێن دورماندۆر هزركرن ئاگربه‌بوو چادرگه‌هێ و هه‌ر دیسا ده‌ستهه‌لاتدارێن كه‌مپێ و ده‌ڤه‌رێ ژى ب ترس و سه‌هم سه‌ح دكره‌ مه‌ و هه‌موو هه‌ولدان دكرن كو نه‌ورۆز نه‌هێته‌كرن، لێ ئاوارێن خه‌باتكه‌ر پتر ئاگر خۆشدكرن و ب هه‌ر تشته‌كێ د مالێ دا هه‌یى ئاگرێ سه‌ركه‌فتنا ملله‌تێ كورد هه‌لدكرن و پاشى بوو نه‌رێته‌ك و تیتاله‌كا سالانه‌ و حوكمه‌تا تركیا ژى نه‌چاردكرن كو هه‌ر سال رێوره‌سمێن مه‌زن بۆ نه‌وروزێ بهێنه‌ ئه‌نجامدان و هه‌موو خه‌لكێ چادرگه‌هێ پشكدار دبوون و ستیجێ شانۆیێ ب ئاخوگینیك و داران دروست دكرن و وینێ سه‌روه‌رێ كوردان مه‌لا مسته‌فا بارزانى دهه‌لاویست و خه‌لكێ كوردستانا باكۆر ژى چاڤ ل خه‌لكێ ئاواره‌یێن خه‌باتكه‌ر دكر و پتر رێك بۆ وانان ژى هاته‌ دان بۆ ساخكرنا جه‌ژنا نه‌ورۆزێ و ره‌وشه‌كا دى په‌یدابوو ل هه‌موو پارچێن كوردستانێ كو جه‌ژنا نه‌ورۆزێ جه‌ژنا كوردانه‌ و رۆژه‌كا نوویه‌ بۆ ملله‌تێ كورد و به‌رده‌وام ژى دێ ئه‌ڤ رۆژه‌ هێته‌ ساخكرن و حه‌تا گه‌هشتیه‌ قووناغا نوكه‌ ئه‌م تێدا دبۆرین كو ب شێوێ نوكه‌ نه‌ورۆزا كوردان دهێته‌ برێڤه‌برن, بژیت كورد ئاڤه‌دان و پێشكه‌فتى بیت كوردستان و بلندبیت ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ.

(1)
خالد ئه‌حمه‌د بادى
ل ده‌مێ بومبه‌بارانكرنا ئه‌لمانیا بۆ سه‌ر بریتانیا زێده‌بووى ل جه‌نگا جیهانى یا دووێ دبێژن هنده‌ك به‌رله‌مانتارێن په‌رله‌مانێ بریتانیا یێ وى سه‌رده‌مى ب فه‌رمى گۆته‌ چرچلی سه‌رۆك وه‌زیرێن وى سه‌رده‌مى یێ بریتانیا گۆتێ ئاسمانێ مه‌یێ دسۆژیت و هه‌موو یێ بوویه‌ ئاگر، ئه‌ڤجا چ بكه‌ین چێرچلى به‌رسڤ دا و گۆتێ ره‌وشا په‌روه‌ردێ و دادیێ چیه‌؟ گۆتێ په‌روه‌رده‌ و زانست دبه‌رده‌وامن و دادپه‌روه‌رى یا هه‌یى و راست و ب دادپه‌روه‌رى یا برێڤه‌ دچیت.. گۆتێ نه‌ ترسن و چ هزران نه‌كه‌ن، ره‌وشا مه‌ زۆر یا باشه‌ و دێ هه‌ر سه‌ركه‌ڤین. ل ڤێ جیهانا مه‌زن ئه‌گه‌ر زانست هه‌بیت بێگومان دێ سیسته‌م ژى هه‌بیت و ئه‌گه‌ر سیسته‌م هه‌بوو دێ دادپه‌روه‌رى ژى هه‌بیت. هه‌موو پرتووكێن ئاسمانى و ئایینێن خودایى یێن پیرۆز مرۆڤ و مرۆڤایه‌تى هاندداینه‌ كو زانستى بكه‌نه‌ رێنیشانده‌ر و ل شۆپا زانست و زانینێ بكه‌ڤنه‌ رێ و ب تایبه‌ت ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ، جارا ئێكێ یا گۆتى بخوینه‌، چونكو گرنگى یا خویندنێ ل ڤێره‌ دیار دبیت و خویندن و پێنڤیس ده‌سپێكا هه‌ر كاره‌كێ ب فه‌رتر زانیه‌ و جارا ئیكێ ده‌مێ سروش بۆ په‌یامبه‌رێ خودێ هاتى گۆتیێ بخوینه‌. هه‌ر ملله‌ته‌كێ زانست كریه‌ رێك و په‌یره‌وكرى بێ گومان ئه‌و یێ بسه‌ركه‌فتین و بووینه‌ وه‌لاتێن پێشكه‌فتى و سه‌ركه‌فتن بده‌ستڤه‌ هاتینه‌ و بووینه‌ نموونێن گه‌لێن جوامێر و به‌ركه‌فتى و ناڤوده‌نگێن وه‌لاتێن خوه‌ گه‌هاندینه‌ ناڤه‌ندێن بلندێن بریارێ ل جیهانێ و بێى وان چ بریار و كار ناهێنه‌كرن ل سه‌ر ئاستێن بلند چونكو خوه‌سه‌پاندن كرینه‌ ب زانستێ خوه‌ و ده‌مێ وان وه‌لات و ملله‌تان ل شوونا چه‌كى پێنڤێس كریه‌ لۆگۆ و ئارمێ خوه‌ ئه‌وان ئه‌و چه‌كێ مرۆڤ دكوشتن و خوین پێ درێشت، چه‌كه‌كێ دی بكارئینان مرۆڤ و مرۆڤاتى ئاڤاكرن و جیهان به‌ر ب پیشڤه‌بر, ئه‌و وه‌لات ژى دبه‌رچاڤن و دبێژن هه‌ر ماله‌ك و خێزانه‌كا جیهانێ ئامیره‌ك یان ده‌زگه‌هه‌كێ مه‌ تێدا هه‌یه‌. بۆ نموونه‌ ل سه‌نڤافۆره‌ لى كوانێ دامه‌زرێنه‌رێ وى وه‌لاتى دبێژیت ((من چ تشتێ زێده‌ نه‌كریه‌، بتنێ ب ئه‌ركێ خوه‌ رابوویم ل به‌رامبه‌ر وه‌لاتێ خوه‌ و دبێژیت من داهاتێن دراڤى و داهاتێن دى یێن ده‌وله‌تێ تایبه‌ت كرن و به‌رده‌ستكرن بۆ خویندن و زانستى و من بها و پێگه‌هێ مامۆستایى ژ تۆێژه‌ك و چینه‌كا بێ هیڤى و بێ به‌هر كرنه‌ بلندترین چین و تۆیژ ل وه‌لاتى ئانكو مووچێ وه‌زیرێ مه‌ بۆ مامۆستایێ دروست كر و بهایێ ئیمپراتۆرى مه‌ دانه‌ فه‌رمانبه‌رى و من ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتنه‌ بده‌ستڤه‌ نه‌ئینایه‌، به‌لكو مامۆستایى ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتنه‌ یا بده‌ستڤه‌ ئینایى و ئه‌وان مامۆستایان نفشه‌ك و به‌ره‌بابه‌ك به‌رهه‌ڤ و دروستكر كو یێ هه‌ڤسه‌نگ و جوامێر و دفن بلند نه‌بیت و حه‌ز ژ سنج و زانست و زانین و په‌روه‌ردێ بكه‌ت و به‌ره‌بابه‌ك و نفشه‌ك ده‌ركه‌فت كو ب تنێ ب زانستى و په‌روه‌ردێ كار بكه‌ن و له‌وما ئه‌م بسه‌ركه‌فتین)).

زانست, سیسته‌م, دادپه‌روه‌رى
(2)

گه‌له‌ك نموونێن دى هه‌نه‌ ئه‌و ژى ل ژاپۆنێ قوتابى یێن قووناغێن سه‌ره‌تایى و باخچه‌ى ل شه‌ش سالیێ ب تنێ فێرى سنج و ره‌وشت و تۆرێ دبیت و ل وه‌لاتێن مه‌ ژى بارێ گوه درێژه‌كى پرتووكان دده‌نه‌ زارۆ و قوتابیێن مه‌ كو ئه‌و زارۆ و قوتابى نه‌شێت په‌لگریت، ئه‌ڤجا دێ چاوا شێت خوینیت. سه‌باره‌ت پووته‌دانا ده‌ستهه‌لاتێن ل هنده‌ك وه‌لاتان ب ئاستێ په‌روه‌ده‌یى و ل دووڤ په‌یڤا لێ كوانى و ل دووڤ ژێده‌ران كو پارێ هه‌ره‌ مه‌زن بۆ مامۆستایان ده‌ستنیشان دكه‌ن، بۆ نموونه‌ ل وه‌لاتێ یابان هه‌ر مامۆستایه‌كى (7780) دۆلاران ل قه‌ته‌ر (7030) دۆلاران و ل ئیتالیا (6000) دۆلاران و ل وه‌لاتێ هندێ (6000) دۆلاران و ل كوێت (2890) دۆلاران و ل وه‌لاتێ ئیمارات (2840) دۆلاران ول وه‌لاتێ سعوودیه‌ (2510) دۆلاران و ل وه‌لاتێ به‌حرین (2410) دۆلاران دده‌نه‌ مامۆستایێن خوه‌ و ب ڤان مووچێن زۆر باش ره‌وشا په‌روه‌رده‌ و زانستى پێشدكه‌ڤیت، لێ ئه‌و مامۆستا ژى ب مه‌رج و شاره‌زایى كاردكه‌ن و ب زۆرى دهێنه‌ وه‌رگرتن ل ناڤه‌ندێن خویندنێ ل وان وه‌لاتان و پتریا وان مامۆستایان ل قووناغێن سه‌ره‌تایى نه‌، لێ خودان باوه‌رنامێن بلندن مینا باوه‌رناما ماسته‌ر و دكتۆرایێ و ئه‌و خوه‌ ب باوه‌رناما خوه‌ مه‌زن ناكه‌ن، به‌لكو ب تنێ خزمه‌تا وه‌لات وه‌لاتیان دكه‌ن. زۆر خویندن و ڤه‌دیتن و نڤێسین هاتینه‌كرن ل سه‌ر وه‌رگرتنا زانست و زانینێ و زانینا بهایێ خویندن و نڤێسین و په‌روه‌رده‌كا راست و ب مفا و ل وان هه‌موو نڤێسین و ڤه‌دیتنا وه‌سا دیاربوویه‌ كو ل دووڤ ستانداردێن جیهانى كو دبیته‌ ئه‌رك ژى فه‌ره‌ هه‌ر كه‌سه‌ك ل سالێ (25) پرتووكان كێمتر نه‌ بخوینیت، ئانكو ژبلى خویندنا قوتابخانێ یان فیسبۆك و ئه‌نترنیتێ و چ ژى ل داموده‌زگه‌هان بن كو بیست و پێنچ پرتووكان بخوینیت، چونكو ئه‌و خویندنا ده‌ره‌كى پتر مفاى دێ بینن و خواندنا پرتووكا ب مفاتره‌ ژ هه‌ر خویندنه‌كێ، چونكو ب هه‌موو رێیان مفا ژێ دهێته‌ دیتن بۆ نموونه‌ ل كه‌وكه‌با یابان (ژاپۆن) مرۆڤێ یابانى، ئانكو وه‌لاتیێ ژاپۆنى دهه‌ر ساله‌كێَ دا و ب به‌رنامه‌كێ رێكوپێك پتر ژ (80) هه‌شتێ پرتووكان دخوینیت و ل ده‌ڤ مه‌ رۆژهه‌لاتى، ئانكو وه‌لاتێن ئاسیایى (1%) ژى پرتووكان ناخوینیت و شاعرێ عه‌ره‌ب نزار قبانى دبێژیت ب تنێ پرتووكێن ل وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتى و وه‌لاتێن عه‌ره‌بان دهێته‌ كرین و فرۆتن، پرتووكێن راڤا خه‌ونان و چێكرنا خوارنان دهێنه‌كرین و فرۆتن و ئه‌ڤه‌ وێ چه‌ندێ دیار دكه‌ت كو مرۆڤێن رۆژهه‌لاتى ب تنێ دخۆن و دنڤن, له‌وما ئه‌و وه‌لات و ملله‌تێن ره‌وشه‌نبیر و خوینده‌ڤان دێ بنه‌ گه‌لێن پێشكه‌فتى و شاره‌زا و ب هێز و دێ بنه‌ وه‌لاته‌كێ ب هێز و ئه‌م ژى دێ ژین به‌له‌نگاز و هه‌ژار و نه‌زان و پاشكه‌فتى، چونكو حه‌تا نوكه‌ و جهێ داخێ یه‌ كو ل وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست چ پێشكه‌فتنه‌كا پێشچاڤ نینه‌، به‌لكو به‌روڤاژى پاشكه‌فتن و نه‌ دادپه‌روه‌رى و نه‌زانین یا ل ناڤ وه‌لات و ملله‌تێن رۆژهه‌لاتى دا به‌ربه‌لاڤ دبیت و رێژا نه‌خوینده‌واریێ و نه‌زانینێ زێده‌تر لێ دهێت و ئه‌ڤ نه‌پیته‌دان ب زانست و زانین و ره‌وشه‌نبیریێ كارێكته‌رێن سه‌ره‌كى نه‌ بۆ پاشڤه‌مان و پاشكه‌فتنا ملله‌ت و وه‌لاتان و ئه‌و وه‌لاتێن چه‌كێ دوورهاڤێژ و ب هێز بۆ خوه‌ كریه‌ بنچینه‌ و ل سه‌ر چووین و بكارئیناى گه‌هشتنه‌ مرازێن خوه‌ یێن بلند.

بشكا 1
خالد ئه‌حمه‌د بادى
بێگومان مانشێتێ بابه‌تێ من زۆر یێ سه‌یر و ئالۆزه‌، چونكو ئه‌درێس زۆر بابه‌تى جودا دكه‌ت لێ گرێدانه‌ك ل ناڤبه‌را ناڤه‌رۆك و مانشێتى دا فه‌ره‌ هه‌بیت، چونكو هنده‌ك جاران حه‌تا ناڤه‌رۆك نه‌هێته‌ خواندن د بابه‌تى مانشێتى نا گه‌هى و هنده‌ك جاران ژى مانشێت ناڤه‌رۆكێ ئاشكه‌را دكه‌ت. ل ڤێره‌ بابه‌تێ مه‌ ل سه‌ر وان جه و درانه‌ یێن كو كێم ده‌ست و كه‌س گه‌هه‌شتبنێ و دبێژنه‌ ڤان جهان (مناگق العژرا‌و) ئانكو جهێن (پاكیزه‌) ئانكو جهێن (ب كچینى)، ئانكو هێش كه‌سێ ده‌ستێ خوه‌ نه‌كریێ. زۆر جهێن مینا ڤان جهان ل جیهانێ هه‌نه‌ كو جهێن سه‌یرن یان جهێن ب ترسن یان جهێن دوورن یان ژى جهێن به‌رزه‌ نه‌ یان گزیرته‌ و كۆمتێن چیایا یان ده‌ڤه‌رێن دوورن كو كێم خه‌لك قه‌ستا وێره‌ دكه‌ن یان نه‌شێن ژبه‌ر هنده‌ك ئه‌گه‌ران بچنێ یان نه‌شێن بگه‌هنێ و ئه‌ڤێن ل خوارێ دیار هنده‌ك ده‌ڤه‌ر و جهێن جیهانێ نه‌ كو دبێژنێ (مناگق العژرا‌و ) ئه‌و ژى گزیرتا (ارخبیل ل باشورێ زه‌ریا ئه‌تله‌سى) و (ده‌ڤه‌را مۆشۆ ل چینێ) و (گوندێ الیرت ل كه‌نه‌دا) و (گزریتا پێت كارین ل دووماهیا باشۆرێ زه‌ریا ئارام) و (كه‌نداڤێ نیمچه‌ گزیرتا یۆرك ل ئوسترالیا) و (گوندێ لارینكونادا ل ئه‌مریكا باشورى) و (گزیرتێ ئیسترایلاند ل باكۆرێ زه‌ریایا ئارام) و (گزیرتێ سوقوترا ل یه‌مه‌نێ) و زۆر جه و ده‌ڤه‌رێن دى هه‌نه‌ كو خه‌لكه‌ك نه‌ گه‌هه‌شتیێ یان خه‌لكه‌كێ كێم گه‌هه‌شتینێ و نه‌ شیاینه‌ چ وه‌به‌رهێنان و كاران ل وان جهان بكه‌ن و هنده‌ك ژ ڤان جهان بۆ دووراتیێ یه‌ و هنده‌ك جه ژبه‌ر ئه‌گه‌رێن جه‌نگان و هنده‌ك جه ژبه‌ر ئه‌گه‌رێن نزماتیا پلێن سارما و گه‌رمێ و هه‌ر جهه‌كى ئه‌گه‌ره‌ك هه‌یه‌ بۆ نموونه‌ ل نیڤا ده‌ریایێ دا جهه‌ك هه‌یه‌ دبێژنێ (سێگۆشا به‌رمۆدا)، ئانكو سێگوشا مرنێ هه‌ر تشتێ نێزیك ببیت دكێشیته‌ خوه‌ و به‌رزه‌ دكه‌ت و دمرن, له‌وما دبێژنێ جهێن پاكیزه‌ یان كو جهێن ب كچینیێ ئانكو(المناگق العژرا‌و) و ئه‌ڤ بابه‌ته‌ زۆر یێ ب مفایه‌ كو به‌حس بكه‌ین و ب تنێ ژ ئالیێ ئابوورى و كانزایان ڤه‌ كوردستان یا پاكیزه‌یه‌ و ئه‌گه‌ر ل دیرۆكێ بزڤرین و دێ بینین كو كوردستان ب سه‌دان جاران یا هاتیه‌ داگیركرن وێرانكرن ب ده‌ستێن خودانێن به‌رژه‌وه‌ندیێن بلند و زلهێزێن جیهانێ ڤه‌ و حه‌تا نوكه‌ ژى هه‌ر كوردستان یا دبن هێرشێن دوژمنان ڤه‌، لێ ب شێوازه‌كێ دى یێ سامان و به‌رهه‌مێن مه‌ بۆ خوه‌ڤه‌دكێشن و ئه‌گه‌رێ هه‌ره‌ سه‌ره‌كى یێ حه‌زێن وان بۆ كوردستانێ و ڤه‌كێشكێن وه‌لاتێن بیانى و هه‌رێمى هه‌ر ئه‌ڤه‌ بوویه‌ كو وانان دزانین كو سامانه‌كێ مه‌زن یێ دۆخێن (مادده‌) یێن مینا (گاز ـ كبریت ـ فۆسفات ـ فسفۆر ـ ئاسن ـ زێرـ ئه‌لماس ـ ره‌ژیا به‌رى و هتد) و هه‌موو جۆرێن دى یێن كانزایێن ب ناڤوده‌نگ و ب بها ل ده‌ڤه‌رێن كوردستانێ و ب تایبه‌ت پشتى په‌یدابوونا گازێ ب ره‌نگه‌كێ به‌رفره‌ه ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ و هه‌موو لایان هه‌ول داینه‌ كو ده‌ستێ خوه‌ داننه‌ سه‌ر ڤێ ده‌ڤه‌رێ و ملله‌تێ كورد هه‌موو ده‌مان به‌رهه‌نگارى یا ڤان پێلانان كریه‌.

كوردستانا پاكیزه‌
پشكا 2
خالد ئه‌حمه‌د بادى
هه‌ر وه‌سا كارێكته‌ره‌كێ دى یێ گرنگ كه‌فتیه‌ د ناڤا قادا جیهانى یا ئابوورى و بازرگانى و سیاسى و ئاسایشا خوراكى دا ئه‌و كارێكته‌ر ژى پرسا ئاڤێ یان كو ماددێ ئاڤێ كو ل دووڤ ژێده‌رێن بیانى وشاره‌زایا كو جیهان به‌ر ب كێم ئاڤى و هشكبوونێ ڤه‌ دچیت و قه‌ده‌را كوردان و كوردستانێ ژى پتریا ژێده‌رێن گرنگێن ئاڤێ ل كوردستانێ نه‌ و به‌لكو سه‌روكانى یێن وان ژێده‌رێن ئاڤێ ژى هه‌ر ل خاكا كوردستانێ دا دزێن و هه‌ر ئه‌و ژێده‌رێن جیهانى دبێژن كو ئه‌ڤ ژێده‌ره‌ ژ هه‌موو ژێده‌رێن ئاڤا جیهانى پاقژتر و باشتر و خورستیترن و هه‌روه‌سا دبێژن كو هه‌موو ژێده‌ر و سه‌روكانیێن ئاڤێ كێم دبن وهشك دبن، لێ ئاڤێن كوردستانێ هه‌ر دمینن. ب راستى ئه‌م نزانین به‌لكو مه‌ نه‌ڤێت بزانین كو ئه‌ڤێن ته‌ماكارى و چاڤ ل كوردستانێ ب سه‌دان ڤه‌دیتن و نڤێسین و راپۆرت ل سه‌ر كوردستانێ دروستكرینه‌ و دزانن ئه‌ڤ كوردستانه‌ یا پره‌ ژ هه‌موو ماددێن مفادار كو هه‌ر مادده‌یه‌ك پێگوهۆرێ مادده‌كێ دى یه‌، بۆ نموونه‌ ل دێرین زه‌مان جیهانێ پشتبه‌ستن ل سه‌ر چاندنێ دكر و پاشى ب دۆرهێلێ ژیانێ و جیهانێ هاته‌ گوهۆرین بۆ پێشه‌سازى یێ و پاشى نوكه‌ هاتیه‌ گوهۆرین بۆ ماددێن دى مینا گاز و غاز و ماددێن دى و نه‌ دیاره‌ كو دێ ئه‌ڤه‌ ژى هێنه‌ گوهۆرین و دێ به‌ر ب دۆخه‌كێ دى یان كو مادده‌كێ دى چن كو پشتبه‌ستیێ بده‌نه‌ سه‌ر و كاروبارێن خوه‌ پێ برێڤه‌ ببه‌ن و ئه‌و هه‌موو مادده‌ ل كیڤه‌ دێ په‌یدا بن بێ گومان ل كوردستانێ هه‌نه‌ و حه‌تا نوكه‌ ماینه‌ و كه‌سێ ده‌ست نه‌ كریێ و ب تایبه‌ت بۆ خوه‌ هێلایه‌ كو ئه‌ڤ گه‌نجینه‌ هه‌ر ل به‌ر ده‌ستێن وان بیت و له‌وما دبێژنێ كوردستانا ب كچینیێ یان كوردستانا پاكیزه‌ (كوردستان العژرا‌و) چونكو ب سه‌دان مادده‌ هه‌نه‌ و ماینه‌ دبن ئه‌ردى ڤه‌ و كوردستان یا ل سه‌ر گه‌نجینه‌كا مه‌زن یا پره‌ ژ زێر و ئه‌لماس و گاز و غاز و ئاڤا كو ئه‌ڤ ئاڤا ل كوردستانێ ب ئاسانى بده‌ست مه‌ دكه‌ڤیت بێگومان ل وه‌لاتێن بیانى و رۆژئاڤایى و خه‌لیجى و عه‌ره‌بى ب ملیۆنان دۆلاران دمه‌زێخن حه‌تا كو ئاڤا پاقژ و شرین بده‌ستخوه‌ دئێخن. مه‌ره‌ما مه‌ یا سه‌ره‌كى ژ ڤان نڤێسینا كو هه‌ر ژ كه‌ڤن دا و حه‌تا نوكه‌ و هه‌ر ب درێژاهیا دیرۆكێ دوژمنان و وه‌لاتێن جیهانى یێن زلهێز و خودان به‌ژه‌وه‌ندیێن بلندێن مه‌زن و به‌رژه‌وه‌ندیخواز و كۆمپانى و كه‌سانێن بازرگانێن جیهانى و بازرگانێن جه‌نگا چاڤ ل كوردستانێ كریه‌ و ب شاره‌زایا خوه‌ وانان زانیه‌ كو كوردستان هه‌موو گه‌نجینه‌یه‌ و ل بن ئه‌ردى ژى ب ده‌هان، به‌لكو ب سه‌دان مادده‌ یێن جودا جودا هه‌نه‌ و تا نوكه‌ كه‌سێ ده‌ستێ خوه‌ نه‌كریێ و ل بن ئه‌رد ماینه‌ و مینا گه‌نجینه‌كێ نه‌ و ئه‌و بزانن كا جهێ ڤێ گه‌نجینێ ل كیڤه‌یه‌ و بۆ خوه‌ ده‌ستنیشان بكه‌ن. رۆژانه‌ زۆر ژ ڤان جهان ئه‌م ل كوردستانێ دبینین، ئه‌و ژى دێ ڤێرى ل هنده‌ك ده‌ڤه‌ران بینى یان ژى كبریتێ ل هنده‌ك ده‌ڤه‌رێن دى و ئاسن ل پتریا ده‌ڤه‌رێن كوردستانێ هه‌یه‌ و ژ هنده‌ك ژێده‌رێن ناڤخوه‌یى وه‌سا دیاركریه‌ كو ب قه‌بارێن مه‌زن قێر ل چیایێ گاره‌ دیتیه‌ و ژبلى گازێ كو هه‌موو كوردستان یا ل سه‌ر ده‌ریایه‌كا بنئه‌رد یا گازێ و ل سالێن (2000) دو هزاران و ژ سه‌ردا ژنوو هنده‌ك بیرێن بچووك یێن گازێ په‌یدا بووینه‌، لێ ئه‌وژى نه‌ ب وى قه‌باره‌ی نه‌ كو به‌س ژێ بهێته‌كرن، چونكو زۆر ژ ڤان ژماران مه‌زنتر هه‌نه‌ یێن به‌حس ژێ دهێته‌كرن. په‌یاما من ب هه‌موو كوردان و ب تایبه‌ت یێن باله‌ ده‌ست و خودان بریار و خودان هه‌لۆیست كو ئاڤریان ل داهات و سامانێ كوردستانێ بده‌ن چ یێ بن ئه‌رد چ یێ سه‌ر ئه‌رد و ڤان سامان و مادده‌یان بپارێزن و ئه‌ڤه‌ مولكێ كوردستانیانه‌ و بلا بۆ دوژمنان نه‌بیت و ئه‌ڤ سامانه‌ خودایێ مه‌زن بۆ مه‌ داینه‌ و كوردستان كریه‌ گه‌نجینه‌ بۆ مه‌ و بلا ئه‌م بزانین ڤان گه‌نجینا بپارێزین و پیچه‌ك ژ به‌رژه‌وندیێن خوه‌ یێن تایبه‌ت بده‌نه‌ لایه‌كى و ب تنێ به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن كوردستانێ داننه‌ به‌ر سینگێ خوه‌ و ل سه‌ر كار بكه‌ن، چونكو كوردستان مولكێ مه‌ هه‌میانه‌ و ئه‌م هه‌موو به‌هر و پشكێن تێدا و ئه‌گه‌ر بده‌ستڤه‌ هات و مه‌ كار بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا وێ كر، بێ گومان دێ مه‌ هه‌میان به‌هر تێدا هه‌بیت و دێ ره‌وشا مه‌ باش بیت و ئه‌گه‌ر چو بێ گومان دێ ئه‌م هه‌موو بێ مفا بین ژ ڤان گه‌نجینه‌ و سامانان و دێ زه‌ره‌مه‌ند هه‌ر ئه‌م بین, له‌وما ب ئێكگرتنێ دێ شیێن هه‌موو ده‌ستكه‌فتان بده‌ستڤه‌ ئینین و ئه‌گه‌ر ئه‌م بووینه‌ ئێك تیم و باوه‌رى بۆ ملله‌تێ خوه‌ مه‌ چێكر و ب تنێ كوردستان و ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ و به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن كوردان مه‌ ل به‌رچاڤ گرتن، بێگومان دێ شیێن كوردستانا خوه‌ ئاڤا كه‌ین و پارێزین و ب تنێ یا گرنگ ئه‌م وێ باوه‌ریێ بۆ خه‌لكێ خوه‌ چێكه‌ین كو ب تنێ حه‌ز ژ كوردستانێ بكه‌ن و كوردستان نه‌ بیت ئه‌م ژى نا بین و كورد ژى نابن. ل دووماهیێ بانگه‌وازا من بۆ هه‌موو لایه‌كى كو كار بكه‌ن بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا به‌رژه‌وه‌ندیێن پتر بۆ كوردستانێ و ب تنێ بۆ كوردستان و كوردستانیان كار بكه‌ین و كوردستانا خوه‌ یا پاكیزه‌ بۆ دوژمنان نه‌هێلین و بلا پاكیزا ما بۆ مه‌ بیت و ئه‌م دێ پارێزین و بده‌ست دوژمنان ڤه‌ به‌رنه‌ده‌ین و ئه‌گه‌ر كوردستان بۆ كوردستانیان بیت بێگومان دێ هه‌موو یان به‌هر تێدا هه‌بیت و ئه‌گه‌ر نه‌ دوژمن ژ گاى گوهى ژى نیشا مه‌ ناده‌ت و بلا ل به‌ر هه‌ر كاره‌كێ كوردان به‌رژه‌وه‌ندیێن كوردستان و كوردستانیان بپارێزین و بده‌ستڤه‌بینین. ئاڤه‌دان و پاراستى بیت كوردستان.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ب درێژاهیا دیرۆكێ دوژمنان ل سه‌ر كوردستانێ شه‌ره‌نیخه‌ و هه‌ر ئێك ب راوێژ، ب رۆلێ خوه‌ ل ده‌مێ گونجاى رادبیت و ئێك ژ وان بێى یێ دى چ ناكه‌ت و ب تنێ ل سه‌ر كوردان، ئه‌و هه‌ر چار وه‌لات د هه‌ڤگرتینه‌ و هه‌ك نه‌ ل سه‌ر هه‌موو پرسان ناكۆكن. دوهى بوو ئه‌و دارا جوان یا دار به‌ڕى و مازى و چنار و دیندار و كه‌زان و ..هتد. كو ب رووبارێن خوینا گه‌نج و لاوێن كورد هاتینه‌ ئاڤدان و شینكرن و گه‌شه‌كرى، ئه‌ڤرۆ ب تۆپ و گولله‌ و فرۆكه‌ و مۆشه‌كێن دوژمنان هاتنه‌ هشككرن، به‌لكو كوشتن چونكو دیرۆك یا پره‌ ژ سه‌ربۆرێن مه‌ ل گه‌ل دوژمنان، لێ كوردان ب رێژه‌كا باش مفا ژ وان سه‌ربۆران نه‌ وه‌رگرتیه‌. بۆچى دبێژن ئه‌ڤ ژیانه‌ مینا قوتابخانایه‌، لێ مه‌ بۆ خوه‌ چ وانه‌ ژ ڤێ قوتابخانێ نه‌وه‌رگرتن. مه‌ره‌ما من ئه‌وه‌ ئه‌ڤ پرسا هه‌ستیار د زێده‌بوونێ یه‌ و رۆژانه‌ هه‌رێما مه‌ یا دكه‌ڤیته‌ به‌ر گورزێن كوژه‌ك و بلا لایه‌نێن كو تركیا و ئیران و سووریا و عیراق هێرشى مه‌، دكه‌ن ب بهانا وانان كو چه‌كدارێن وان ل ناڤ خاكا مه‌دایه‌، بلا ئه‌و پارت و لایه‌ن چاڤ ل پێشمه‌رگێن كوردستانێ بكه‌ن، ل ده‌مێن شۆره‌شێن كوردان و ب تایبه‌ت شۆره‌شا گولانێ، ل ده‌مێ دوژمنان هێرش دكرنه‌ سه‌ر ده‌ڤه‌رێن شۆره‌شێ، ئێكسه‌ر پێشمه‌رگێ قه‌هره‌مان خوه‌ ژ وان ده‌ڤه‌ران ڤه‌دكێشا و شه‌رێ دوژمنى نه‌دكرن، دا كو چ وه‌لاتیێن سڤێل نه‌ بنه‌ قوربان و ئه‌گه‌ر نه‌، دا پێشمه‌رگه‌ وانان ب مرى زڤرینن مالێن وانان، لێ رێنمایێن سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێ ئه‌و بوو كو چ ده‌مان، چ بهانا نه‌ده‌نه‌ ده‌ستێ دوژمنان و هه‌ر وه‌سا دا كورد نه‌ بنه‌ قوربانى. ل رێكه‌فتى (23\1\2019) سه‌د باره‌ جه‌لاد و چه‌كچه‌كیلێن دوژمنێن كوردان و مرۆڤاتیێ هێره‌شا ئاسمانى ئینایه‌ سه‌ر ده‌ڤه‌رێن نێروه‌ و رێكان ل گه‌لیێ ره‌شاڤا كو چار قاره‌مان و بێ گونه‌ه و جوامێر و كورد بوونه‌ قوربانى و ل وى گه‌لى یێ كو ب سه‌دان جاران به‌رخودان و قه‌هره‌مانى لێ په‌یدابوون و ل وى ده‌مى عیراقا گه‌نى بومبه‌باران دكرن، لێ نوكه‌ توركیا یا بومبه‌ر باران دكه‌ت و عیراق ب چ ماف و توركیا ب چ بهانه‌ و دوور نینه‌، سوباهى ئیران و سووریا ژى بهێن هنده‌ك كریارێن دى بكه‌ن ل ده‌ڤه‌را مه‌. ب شێوه‌كێ دروست و دۆرهێلى بچینه‌ دناڤ بابه‌تى دا ئه‌گه‌ر ئه‌م د ناڤ سیسته‌م و قانوون و پرسێن حوكمه‌تا عیراقێ دا بین، ئه‌ركه‌ كو عیراق ڤان ره‌فتارێن نه‌ د قانوونى قه‌بوول نه‌ كه‌ت، لێ ئه‌گه‌ر نه‌، فه‌ره‌ حوكمه‌تا مه‌ و هه‌موو لایه‌ینێن سیاسى هه‌لویست هه‌بیت ل به‌رامبه‌ر ڤان ره‌فتارێن وه‌لاتێن هه‌رێمى، بلا رێز ل هه‌ڤسویاتیێ بهێته‌گرتن و ماف بهێنه‌ پاراستن و كورد قوربانیدانێ نه‌ده‌ن، دا كو به‌س خوینا گه‌نجێن مه‌ ببنه‌ قوربانى به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌موو لایه‌نان. له‌وما دبێژم دوهى بومبه‌بارانكرنا ده‌ڤه‌را مه‌ و گه‌لیێ ره‌شاڤا نموونه‌ ژ لایێ عیراقێ ڤه‌ بوو، نوكه‌ هاته‌ بومبه‌رباران كرن ژلایێ توركیا ڤه‌. د ئێك ژ هۆزانێن خوه‌ دا د. به‌درخان سندى دبێژیت (گه‌ر قه‌یسه‌ر و خه‌لیفه‌ چوون، نێچیرێ دڤێت ئه‌م كورد خه‌زال و په‌زكویڤى بین و گه‌ر ترك و رۆس ب شه‌ر هاتن، دڤێت ئه‌م كورد هه‌ر پێش له‌شكرى بین. ل ڤێره‌ پرسیار ئه‌رێ گه‌لۆ ما هه‌تا كه‌نگى ئه‌م كورد دێ قوربانى بین؟.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ناڤه‌رۆكا هه‌موو فه‌رهه‌نگێن جیهانێ یێن دیرۆكى بۆ مه‌ دایه‌ خۆیاكرن، كو ملله‌تێ كورد و كورستانێ ل سه‌ر ده‌ستێن ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفینى یا هاتینه‌ سته‌ملێكرن و مافێن وان یێن ره‌وا هاتینه‌ خوارن و ژ هه‌ر مافه‌كى بێبه‌هركرینه‌. زۆر پرسگرێك د ناڤبه‌را كوردان و توركیا دا هه‌نه‌ و پارڤه‌كرنا كوردان ل سه‌ر چار وه‌لاتان، سته‌مه‌كا مه‌زن بۆ هاتیه‌كرن ل سه‌ر ده‌ستێن وه‌لاتێن زلهێز و به‌رژه‌وه‌ندیخواز. گه‌له‌ك فه‌ره‌ راستیان بێژین و ره‌خنێن ئاڤاكه‌ر ل خوه‌ بخوه‌ ژى بگرین كو هه‌ر چه‌نده‌ كورد بخوه‌ ژى د بێ به‌هر نینن ژڤان ئارێشا یێن كو ب درێژاهیا دیرۆكێ ب سه‌رى هاتین و كارتێكرنێن مه‌زن ل دۆزا كوردى ل هه‌موو پارچێن كوردستانى ل كوردان هاتینه‌كرن و كورد بۆ چه‌ندین سالان پاشڤه‌چووینه‌ و بێگومان ژى ب پیلان و هێرشێن ئاشكه‌را و ڤه‌شارتى یێن دوژمنان بوو و هه‌رده‌م ل ناڤبه‌را كوردان و كوردان دا یا نه‌خۆشكرى و برا كرینه‌ دوژمنێن هه‌ڤ و ب هه‌موو رێیان دوبه‌ره‌كى د ناڤبه‌را كوردان دروستكریه‌ و ب تایبه‌ت ژ ئالیێ ئایینى ڤه‌ و ئایێن كریه‌ رێیه‌ك و بهانه‌یه‌ك كو كورد مرۆڤێن خودان باوه‌ر و جوامێرن و كورد زۆر گرێداى ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ بوون و كوردان دۆزا خوه‌ یا ره‌وا كریه‌ قوربانى ئاینى و چونكو ب بیروباوه‌ر و خودان په‌یڤا خوه‌ و كا چاوا كوردان ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ گرت و كره‌ ئایینێ خوه‌ چ دابه‌زین و پێشه‌مانى نه‌كریه‌، به‌لكو پتر و رۆژ بو رۆژێ ئه‌ڤ ئایینێ پیرۆز كو ئیسلامه‌ ل به‌ر كوردان شرینتر و ب بهاتر لێدهات و كوردان هه‌موو ده‌ستكه‌فت و پرسگرێكێن خوه‌ یێن نه‌ته‌ویى كرنه‌ قوربانى ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ و به‌روڤاژى كوردان عه‌ره‌بان و وه‌لاتێن دى یێن هه‌رێمى و عوسمانلى و سه‌فه‌وى یا ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ كریه‌ پره‌ك و پێرهه‌ك و گه‌هشتنه‌ مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وه‌یى وعه‌ره‌ب بوونه‌ (23) وه‌لات و كۆمار و ده‌وله‌ت و كورد هه‌ر مانه‌ بێ ده‌وله‌ت و حه‌تا نوكه‌ ئه‌ڤا ب سه‌رێ مه‌ كوردان ژى دهێت ئاڤرێژا بێ ده‌وله‌تیا كوردانه‌ و هه‌كه‌ مه‌ ده‌وله‌ته‌ك و سه‌روه‌ریا خوه‌ هه‌بایه‌، دا هزره‌ك بۆ مه‌ كوردان ژى هێته‌كرن، لێ ئه‌ڤا ل گه‌ل كوردان دهێته‌كرن، ب تنێ پشته‌ڤانیه‌كا كێمه‌ و ئه‌و ژى ژلایه‌كێ مرۆڤایه‌تى و هه‌ر دیسا پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن وان, ئانكو ئه‌و كوردێن خودان میرنشین و میرگه‌ه و ده‌وله‌ت هه‌ین كو ده‌وله‌تا لۆلۆ و گۆتى و میدیا و هتد.. مانه‌ بێ ده‌وله‌ت و میرنشین و وه‌لات و عه‌ره‌بێن نه‌زان و پێخاس و شڤانێن حێشتران بوونه‌ خودان ده‌وله‌ت و میرنشین. تێكه‌لیێن عیراق و سووریا و توركیا و ئیران چ دخۆش و د گه‌شێ دابن، چ ژى د نه‌خۆش و گرێكدار بن، لێ به‌لێ ل سه‌ر دۆزا ره‌وا یا كوردى هه‌رده‌م دێ په‌یوه‌ندیێن وان دگه‌شێ و پێشڤه‌چوونێ دا بن، بۆ نموونه‌ ل سالێن ئاواره‌یێ ب تایبه‌ت ل سالا (1988) كو تێكه‌لیێن توركیا و عیراقى د گۆپیتكا خۆشیێ دا بوون، لێ ب گوهداریا شانده‌كێ بالا یێ حوكمه‌تا توركیا یێ وى سه‌رده‌مى ل سه‌ر سنۆرێ توركیا و عیراق و كوردستانێ ل ده‌ڤه‌را ئاروش و ئاشیتێ د ناڤا خاكا توركیا دا كو چار فرۆكێن هه‌لیكۆپتر هاتبوون و خه‌لكێ ئاواره‌ كۆمڤه‌كرن و بۆ وانان ئاخڤتن و مزگینیا وه‌رگرتنا وان ئینابوون و وه‌كو په‌ناهند و رێك و چاره‌ دانان ژبۆ ڤه‌گوهاستنا وان مشه‌ختان بۆ ناڤ چادرگه‌ه و كه‌مپان دا و زۆر كه‌یفا خه‌لكێ مه‌ هات و پشتى خه‌لكێ ئاواره‌ ڤه‌ره‌ڤى و ئومێده‌ك ل جه‌م وان په‌یدابووى و پاشى بۆ كۆمڤه‌بوون و فراڤینێ ل مالا موختارى بوون دو سێ ئه‌ندامێن وى شاندى ل وى سه‌رده‌مى ب فه‌رمى گۆت نه‌ترسن حوكمه‌تا مه‌ دڤێت بهانه‌یه‌ك هه‌بیت كو شه‌ڕى ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ بكه‌ت وان به‌رپرسێن پایه‌ بلند گۆت، چونكو مه‌ پرۆژه‌كێ هه‌ى ب ناڤێ (GAP) و ئه‌ڤ پرۆژه‌ (23) به‌نداڤن و هه‌ر به‌نداڤه‌ك دشێت ب ملیۆنان لیتر و موكه‌عه‌بێن ئاڤێ عومبار بكه‌ت و به‌نداڤا ئێكێ د ڤى پرۆژه‌ى دا به‌نداڤا (ئه‌تاتوركه‌) كو رێزبه‌ندا قه‌بارێ مه‌زنێ وێ به‌نداڤێ یا سێ یێ یه‌ د جیهانێ دا و هه‌روه‌سا گۆت ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ پرۆژێ مه‌ بداوى بهێت دێ ئاڤێ ژ عیراقێ وسوریێ برین و ب تایبه‌ت عیراقێ و ناهێلین ئێك لترا ئاڤێ بچیت بۆ عیراقێ و دێ عیراقێ نه‌چار كه‌ین كو لترا ئاڤێ ب لیترا گازێ بیت و گۆت و یلایه‌تا مووسل یا مه‌یه‌ و ئه‌گه‌ر ب شه‌رى نه‌شیێن بزڤرینین دێ ب گڤاشتنێن ئاڤێ زڤرینین و دێ سیاسه‌تا ئاڤێ بكارئینینن و ل وى سه‌رده‌مى وه‌كو مه‌ د زانى په‌یوه‌ندیێن عیراقێ و توركیا زۆر د ئاسته‌كێ به‌رز دابوون، لێ هزر و سیاسه‌تا توركیا ئه‌ڤه‌ بوو و هه‌ر كه‌سه‌كێ ده‌ستهه‌لاتى ل توركیا وه‌رگریت ل سه‌ر وى لایه‌نى یان كه‌سایه‌تى دسه‌پینن كو هه‌ر وى سیسته‌م و سیاسه‌تێ په‌یره‌و بكه‌ت یا كو بۆ وان هاتیه‌دانان د هنده‌ك پرۆتوكۆلان دا. به‌نداڤا ئه‌لیسۆ ئێك ژ به‌نداڤێن پرۆژێ (gap) كو ئه‌و ژى بداوى هاتیه‌. به‌نداڤا ئه‌لیسۆ یا تركى یا كو هاتیه‌ دانان ل سه‌ر رووبارێ دیجله‌ و دكه‌ڤیته‌ ده‌ڤه‌را (حه‌سه‌ن كێف) ل سنۆرێ ویلایه‌تا دیاربه‌كر (ئامه‌دێ) یه‌. ب دانانا به‌نداڤا ئه‌لیسۆ دێ توركیا (236) گوندێن كوردان بن ئاڤ و به‌رزه‌ كه‌ت ودێ خه‌لكێ ڤان گوندان ڤه‌گوهێزنه‌ هنده‌ك جه و ده‌ڤه‌رێن بن ده‌ستێ خوه‌ و ب دانانا ڤان به‌نداڤان پترى (200) جهێن شوونوارى دێ هێنه‌ به‌رزه‌كرن و بنئاڤكرن و هه‌ر د هه‌بوونێ دا نامینن. راپۆرته‌كا زانستى ل دۆر به‌نداڤێن مه‌زن ل جیهانێ و رۆژناما (new scientist ) یا بریتانى كو ژده‌سته‌یا جیهانى یا به‌نداڤا ل جیهانێ ده‌ردكه‌ڤیت یا تایبه‌ته‌ ب زانستێ به‌نداڤان و ل ژێر ناڤێ (الهیئه‌ العالمیه‌ للسدود) ده‌سته‌یا جیهانى یا به‌نداڤا ل جیهانێ دبێژیت (ئه‌ڤ جۆره‌ به‌نداڤه‌ گه‌فێن مه‌زنن ل سه‌ر سیسته‌مێ ژینگه‌ها جیهانێ كو ب هزاران كه‌سان ده‌ربه‌ده‌ر و ئاواره‌ و بێ جه دكه‌ت ل سه‌ر مال و خانى و جهێن خوه‌ و ئێك ژ ڤان به‌نداڤان یا كو ناڤێ وێ د لیستا ده‌سته‌یا ناڤبرى دا هاتیه‌ تۆماركرن به‌نداڤا ئه‌لیسۆیه‌ ل وه‌لاتێ توركیا. هه‌ر وه‌سا رێكخراوا (یۆنسكۆ) یا جیهانى یا تایبه‌ت ب شوونواران ڤه‌ نه‌رازیبوونا خوه‌ دیار كریه‌ ژبۆ ئاڤاكرنا ڤان جۆره‌ به‌نداڤان. ئه‌ڤه‌ داخۆیانیێن توركیا بوون ل وێ سالێ و نوكه‌ ئه‌و پرۆژه‌ ب رێژه‌كا باش كه‌فتیه‌ د وارێ جهبجهكرنێ دا كو به‌نداڤا ئه‌تاتورك و به‌ندا ئالیسۆ دروست بووینه‌ و مه‌ترسیه‌كا مه‌زنه‌ ل سه‌ر كوردان ژى و ب تایبه‌ت ده‌مێ به‌حسێ و یلایه‌تا مووسل دكه‌ن كو هه‌موو كوردستان ویلایه‌تا مووسل بوو. بێگومان بۆ هه‌رێما كوردستانێ توركیا گرنگترین هه‌ڤسویه‌ و گرێدانه‌كا مه‌زن و به‌رفره‌ه ژ هه‌ر ئالیه‌كى ڤه‌ مه‌ ب هه‌ڤدو ڤه‌ گرێدده‌ت ژ ئالیێ بازرگانى و سیاسى و جڤاكى و ئابوورى و توركیا رۆژ بۆ رۆژێ په‌یوه‌ندیێن خوه‌ یێن گشتى ب هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ موكومتر لێ دكه‌ت كو تا نوكه‌ ژى ب سه‌دان كۆمپانى و كارگه‌هێن وان ل هه‌رێما كوردستانێ نه‌ ب و سه‌دان پرۆژان ئه‌نجامدده‌ن و مفایێن مه‌زن هه‌ردولا دبینن و ب تایبه‌ت بۆ هه‌رێمێ توركیا زۆر یا گرنگه‌ و تاكه‌ رێیه‌ كو هه‌رێمێ ب وه‌لاتێن دى ڤه‌ گرێدده‌ت، لێ نیازێن وان نه‌ دلخۆشكه‌رن و بێهنێن نه‌خۆش ژێ دهێن. زۆر پرسگرێك د ناڤبه‌را كوردان و توركیا هه‌نه‌ نموونه‌ پرسا (pkk) كو هه‌ر ژ ده‌سپێكا دروستبوون و دامه‌زراندنا (pkk ) توركیا ئه‌و كرینه‌ بهانه‌ و كرینه‌ لاپه‌ره‌كێ گڤاشتنێ بۆ كوردان و ل سالێن هه‌شتیان هێرشێن به‌رفره‌ه و مه‌زن و دژوار دئینانه‌ سه‌ر ده‌ڤه‌رێن شۆره‌شێ و ل دووڤ ژێده‌ران پتر ژ بیست جاران توركیا هێرش كریه‌ سه‌ر خاكا كوردان ل كوردستانا عیراقێ و ب رازه‌مه‌ندیا عیراقێ یا فه‌رمى و ب تنێ پێشمه‌رگێ كوردستانێ به‌رسینگێ وان گرتیه‌ و شه‌ر ل گه‌ل كریه‌ و خاكا كوردستانێ هاتیه‌ پاراستن و به‌رگریكرن ژ لایێ قه‌هره‌مانێن شۆره‌شێ ڤه‌ و ئه‌و بۆ باره‌گایێن پارتى و پێشمه‌رگێ قه‌هره‌مان ل نێزیكى سنۆرى بوون ل ده‌ڤه‌را خه‌نوكه‌ و كۆماته‌ى پشتى شه‌ره‌كێ گران ب نه‌چارى باره‌گایێن خوه‌ ڤه‌گوهاستن بۆ ده‌ڤه‌ره‌كا دى. ئارێشا دى یا به‌رده‌وام كو كورد ل هه‌رێما كوردستانێ تووش دبنێ ئه‌و ژى تۆپبارانكرنا توركیا و ئیرانێ یا به‌رده‌وام بۆ ده‌ڤه‌رێن كوردان و ب هزاران گوند هاتینه‌ ڤالاكرن و به‌ردان و چۆلكرن و ب سه‌دان زه‌ڤى و زار و چه‌م دهێنه‌ سۆتن و ب هزاران هكتار و دۆنه‌مێن عه‌ردێ دارستانى یێ كوردان دهێنه‌ سۆتن و هه‌تا كو گیانه‌وه‌رێن بێگونه‌ه ژى دهێنه‌ سۆتن و مرن و حه‌تا نوكه‌ ژى عیراق یا بێده‌نگه‌ ل سه‌ر پرسا كوردان و خاكا هه‌رێما كوردستانێ و چ جاران ژى داخۆیانیه‌ك ژى دژى ئیران و توركیا نه‌ داینه‌ و هه‌ر نه‌وێرن به‌حس بكه‌ن نه‌ داخۆیانى و ئه‌ڤه‌ وێ چه‌ندێ دیار دكه‌ت یا ل سه‌رێ بابه‌تى مه‌ گۆتى دوژمنێن ئیكن، لێ ل سه‌ر دۆزا كوردى و كوشتنا كوردان و سۆتنا كوردستانێ هه‌ڤ بیروبۆچوون و ئێك چه‌په‌ر و دۆستن و ئه‌ڤ ته‌ڤنه‌ یێ ئاسێ یه‌ و ب بۆچوونێن من چ جاران ب دووماهى ناهێن ئه‌گه‌ر بتنێ ب دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا كوردى و سه‌روه‌ریا وێ ده‌وله‌تێ یا كو حه‌زا هه‌موو كوردان. تێكه‌لیێن كوردان و هه‌ر چارقۆلیا هه‌رێمێ زۆر دئالۆز و گرێكدارن، ژبه‌ر وى ته‌ڤنێ ل دێرین هاتیه‌ دانان و كورد دابه‌شكرین و كرینه‌ شیعى و سونى و كرینه‌ كوردێن باكۆر و باشۆر و رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا و پێشده‌م وان به‌رژه‌وه‌ندخوازان زانیه‌ كو ئه‌ڤه‌ كورده‌ ببنه‌ هێزه‌كا ئیكگرتى و مه‌زن دێ ل سه‌ر مه‌ زال بن و ئه‌ڤ ته‌ڤنێ ته‌ڤنپیركێ یێ ئالۆز هاته‌دانان كو ل ناڤبه‌را سێ زمان و دو مه‌زهه‌ب و جیۆپۆلۆتیك ڤه‌ دا كو چ جاران نه‌شێن ژێكڤه‌ بن. پرسا مه‌ ل ڤى بابه‌تى ئه‌ڤه‌ بوو كو ژ ئه‌درێسى دیاره‌ كو تێكه‌لیێن عیراقا فیدرال و توركیا و سه‌ردانا به‌رهه‌م سالحى بۆ توركیا ل رێكه‌فتى (3\1\2019) و پیشوازیا گه‌رموگۆرا ل ناڤبرى هاتیه‌كرن ل سه‌ر ئاستێن به‌رزێن ده‌ستهه‌لاتى ل توركیا و گرێدانا كۆمبوون و روونشتێن گرتى و نهێنى كو بهێنێن مه‌زن و بهێن نه‌خۆش ژ ڤان روونشتنان دهێن و ب تایبه‌ت كو كه‌سه‌كى سه‌ره‌دان وان كریه‌ چ ده‌ستهه‌لاتێن وه‌سا مه‌زن نینن، لێ پتر ده‌ستهه‌لاتێن ته‌شریفى نه‌ لێ ئه‌ز دوێ باوه‌رێ دا مه‌ كو هه‌لۆیستێن به‌ریكێ یێن كورد په‌روه‌رانه‌ یێن به‌رهه‌م سالحى نه‌ باش بۆ چ ل گه‌ل ئه‌و پارتا ل ناڤ دا كو (ینك) بوو چ ژى ئه‌و پارتا وى دامه‌زراندى و پشكدارى د هه‌لبژارتنێن كوردستانێ و عیراقێ ژى دا كرى كو ب ناڤێ هه‌ڤپه‌یمانى كو ب راستى هه‌لویستێن وى نه‌ دباش بۆ و زۆر كارتێكرن ل كوردستانێ كریه‌، هه‌روه‌سا ئه‌ڤ كه‌سێ هه‌ولیستێ خوه‌ بگوهۆریت بۆ پاره‌كێ كێم یان پله‌ و پایه‌كا ته‌شریفى جهێ گومانێ نه‌ كو ل توركیا ژى ئه‌و وان وه‌ره‌قێن هه‌ین ژى هه‌مووان بهاڤێژیت و گورى چه‌ند گۆژمه‌كێن دى بكه‌ت كو ب تنێ به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ بهاڤێژیت و هه‌لویستێن به‌رهه‌مى ل ده‌مێ (جێكرێ سه‌رۆك وه‌زیرێن عیراقا فیدرال) ل سالێن دو هزارێ دا به‌رامبه‌ر كوردان و هه‌رێما كوردستانێ نه‌ د ئاسته‌كێ باش دا بوون و پتریا تاگیریا عه‌ره‌بكرنێ و عرۆبه‌تێ تێدا بوون، ب تنێ دا كو ل سه‌ر پله‌ و كورسیا خوه‌ بمینیت. ئۆمێدا مه‌ ئه‌و بۆ كو كورده‌ك دلسۆز و وه‌فادار و زیره‌ك و حه‌ز ژ خاك و ئا لا و ناڤێ كوردستانێ بكه‌ت، ببیته‌ ده‌ستهه‌لاتدار كو ب ئاشكه‌رایى و ب هه‌موو هێزا خوه‌ به‌رگریێ ژ كوردایه‌تى و كوردستان و دۆزا كوردان بكه‌ت، لێ زۆر یا سه‌یره‌ یێ ده‌ستهه‌لاتى وه‌ردگریت ئێكسه‌ر دهێته‌ گوهۆرین و ب تنێ كوردینیێ ژبیردكه‌ن. چاره‌نڤێسێ تێكه‌لیێن عیراق و توركیا، هه‌روه‌سا وه‌لاتێن دى یێن هه‌رێمى ب به‌رژه‌وه‌ندیان و ره‌وشا رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ڤه‌ گرێدایه‌ و ب باوه‌رم نه‌ به‌رهه‌م و نه‌ ئه‌ردوگان چ گوهۆرینان نا ئێخنه‌ د ڤان تێكه‌لیان دا و نه‌شێن چ گوهۆرینێن پێشچاڤ بكه‌ن و ب تنێ هه‌موو وه‌لاتێن هه‌رێمى بۆ دوژمناتیا دۆزا ره‌وا یا كوردان كار دكه‌ن و ب هه‌موو رێیا نوكه‌ یێ شه‌رێ مه‌ دكه‌ن و هه‌ولدانێن به‌رده‌وام دكه‌ن ژبۆ سنۆرداركرنا وان پێشكه‌فتنێن هه‌رێما مه‌ بده‌ستڤه‌ ئیناین و ره‌وشا زۆر یا دیاره‌ كو ل سووریێ چ ب سه‌رێ كوردان ئینایه‌ و ل توركیا چ كێمتر نینه‌ و ل ئیرانێ هه‌ر ناهێته‌ گۆتن و ل عیراقێ ژى چ ژێهاتیه‌ یا كرى به‌رامبه‌ر كوردان. زۆر فه‌ره‌ دیاربكه‌م كو هه‌ڤسه‌نگیێن نێڤده‌وله‌تى و هه‌رێمى و رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست وێ به‌لانسێ دروست دكه‌ن كو ره‌وش د به‌رژه‌وه‌ندیا وان دا بچی تویا دروست بیت، چونكو هه‌رده‌م ئه‌و پێشبینیێن پێشده‌م دكه‌ن بۆ هه‌ر پرسه‌ك و كرفتاریه‌كا ل وه‌لاتێن هه‌رێمى هه‌یى دا كو به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن وان جه بجه بهێن و هه‌روه‌سا د ناڤبه‌را بجهئینانا به‌رژه‌وه‌ندیێن وان هنده‌ك جاران به‌رژه‌وه‌ندیێن كوردان ژى بجه دهێن و بلا سه‌ركردایه‌تیا كوردى و ملله‌ت و لایه‌نێن كوردان ژى ره‌وش و بارودۆخان به‌رپا بكه‌ن و وه‌به‌رهێنان بكه‌ن د به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ دا و ببنه‌ یاریكه‌ره‌كێ سه‌ره‌كى یێ سیاسى و ئابوورى و جڤاكى د ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و هه‌روه‌سا ل ناڤه‌ندێن بلندێن جیهانى و هه‌رێمى ژى دا ئه‌و بارودۆخ ژى دروست ببن بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌ستكه‌فتێن مه‌زنتر و من باوه‌ره‌ ئه‌ڤان ملله‌تێن بووینه‌ كیان و ده‌وله‌ت ژى هه‌ر ئه‌ڤ یاریه‌ بكارئینایه‌ و بلا ئه‌م كورد ڤان بارودۆخان بكه‌ینه‌ پره‌ك و د وێ پرێ را بگه‌هینه‌ مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وه‌یى و ئه‌م بزانێن چاوا ڤێ یاریا ترسناك بكه‌ین و بلا ئه‌م هنده‌ك دابه‌زینان ژى بكه‌ین بۆ وێ چه‌ندێ بگه‌هینه‌ ئارمانجێن خوه‌ كو، ئه‌وژى ده‌وله‌تبوونا كوردستانێ یه‌. لێ یا فه‌ر ئه‌وه‌ كو ئه‌م په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل هه‌موو لایه‌نان خۆش بكه‌ین و وان په‌یوه‌ندیان به‌ر ب پێشئَخستنێ ببه‌ین داكو بشیێن به‌لانسه‌كى دروست بكه‌ین و ب تایبه‌ت ل گه‌ل توركیا كو وه‌كى مه‌ ل سه‌رى ئاماژێ پێ داى كو توركیا گرنگیه‌كا مه‌زن بۆ مه‌ و هه‌رێما مه‌ هه‌یه‌ و ئومێده‌وارین په‌یوه‌ندیێن چ وه‌لاتان خۆش نه‌بن، ئه‌گه‌ر ل سه‌ر كیستێ لایه‌نه‌كى یان ملله‌ته‌كى بیت یان ل سه‌ر كیستێ سته‌ملێكریه‌كى بیت. ل دووماهیى داخواز دكه‌ین كو ل شوونا شه‌ر و نه‌ڤیان و پیلانان ڤیان و خۆشى و ئێمناهى و براینى و گیانێ لیبۆرینێ و مرۆڤایه‌تى به‌رقرار بیت ل ته‌ڤایا جیهانێ و ب تایبه‌ت ل كوردستانا مه‌ یا ره‌نگین و مرۆڤایه‌تى و قه‌بوولكرنا هه‌ڤدو پاراستنا هه‌ڤدو په‌یدا ببیت و نه‌مینن ئاواره‌یى و جه‌نگ و كاره‌ساتێن مه‌زن. ئاڤه‌دان بیت كوردستان به‌رز و بالا بیت ئالایێ كوردستانێ و ملله‌تێن جیهانێ یێن ماف لێ به‌رزه‌بووى و ب تایبه‌ت ملله‌تێ كورد ب مافێن خوه‌ شاد ببن و بگه‌هنه‌ مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن ره‌وا.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

د ده‌مێ ئه‌نجامدانا هه‌ر كاره‌كى، دڤێت زاراڤ و پره‌نسیپێ راستیێ بكاربینى و ب شێوه‌كێ راسته‌وخوه‌ كاران ئه‌نجامبده‌ن و ده‌ست ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن ته‌نگ به‌رده‌ن و ب تنێ به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى به‌رچاڤ بكه‌ن و پێگه‌هێ ب هه‌ڤرا ژیان و پێكڤه‌ژیان و لێبۆرین و هه‌ڤدو قه‌بوولكرنێ په‌یره‌و جه‌ه بجه بكه‌ن و ئه‌ڤ په‌یڤه‌ نه‌ ب تنێ ل سه‌ر كه‌سان دئێته‌ گۆتن، به‌لكو ل سه‌ر پارت و كۆمه‌له‌ و حوكمه‌تان ژى دئێته‌ گۆتن و سه‌پاندن. هه‌كه‌ لاپه‌رێن دیرۆكى ڤه‌ده‌ین و سه‌حكه‌ینه‌ رسته‌ و خالێن وێ بكه‌ین، دێ بینین كو ئه‌وێن ده‌ستهه‌لات ل ئیرانێ كرى بێ جوداهى ل ده‌سپێكا هه‌موو كار و به‌رنامێن خوه‌ ب تنێ دوژمناتیا كوردان كریه‌ و كوردێن رۆژهه‌لات بووینه‌ قوربانێن گۆرزێن كوژه‌ك یێن ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیرانێ هه‌ر ژ ده‌سپێكێ و حه‌تا نوكه‌ ژى و یێن هاتینه‌ ده‌سهه‌لاتى ل ئیرانێ بێ گومان ئێك هه‌لویست و ئێك به‌رنامه‌ هه‌بوویه‌ ل به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد ل هه‌مى پارچێن كوردستانێ و ب تایبه‌ت ل رۆژهه‌لاتا كوردستانێ. بێگومان ل پتریا كه‌نال و میدیا یا جیهانى و یا ناڤخوه‌یى و بیانى ژى راپۆرتێن به‌رفره‌ه و درێژ دهێنه‌ نیشادان و پتریا ڤان دیمه‌نان دوباره‌ سێ باره‌ دكه‌ن كو جه‌لادێن ئیرانێ رۆژانه‌ گه‌نجێن كوردان ل سێدارێ دده‌ن و ل نیڤا بازار و قادێن باژێرێن وان، سێداره‌ دده‌ن و ب شانازیڤه‌ دراگه‌هینن كو ئه‌ڤرۆ مه‌ چه‌ند دوژمن یان خاین سێداره‌دان و كرنه‌ عیبره‌ت بۆ هه‌موو كوردان و هه‌ر جاره‌كێ ژى تۆمه‌ته‌كا جودا بۆ دروست دكه‌ن و بهانه‌كا سیاسى یان یا بازرگانى دروست دكه‌ن و وى پره‌نسیپى بكاردئینن یێ دبێژیت هه‌ر كورده‌كى بكۆژن دێ ئێك ژ وان كێم بیت و دبێژن چ جوداهى د ناڤبه‌را ره‌ش و سپى دا نینه‌ و هه‌موو ده‌مان دوژمنان كورد كرینه‌ ئارمانج و كرینه‌ د ستێركا خوه‌ دا و ئارمانج لێ ئینایه‌. ب درێژاهیا دیرۆكێ و رۆژانه‌ ئه‌ڤ دیمه‌نێن كه‌شه‌فرێت و ب سه‌هم مه‌ دیتینه‌ یێن دوژمنان ب سه‌رێ كوردان ئیناینه‌ و ل هه‌مى پارچێن كوردستانێ و كورد كرینه‌ قوربان و حه‌تا نوكه‌. ل رۆژا (9\12\2018)ل كه‌نالێ ئاسمانى (وار) راپۆرته‌ك به‌لاڤبوویه‌ و ل مانشێتێ وار تى ڤى دیار بوویه‌ كو ل ده‌سپێكا ئه‌ڤ ساله‌ و حه‌تا نوكه‌ ل وه‌لاتێ ئیرانێ ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیرانێ پتر ژ (170) كوردان دادگه‌ه كرینه‌ و برینه‌ د زیندانێن ره‌شتارى و ئاسێ ڤه‌, هه‌ر وه‌سا مانشێتى دیار كریه‌ كو ل ئه‌ڤ ساله‌ دا (68) كه‌سێن كورد یێن بێ گونه‌ه و سڤێل سێداره‌ داینه‌ و هه‌روه‌سا ژ هزار مرۆڤان ژ كوردێن هه‌ژار ده‌سته‌سه‌ركرینه‌ و دیسا پتر ژ (213) كوردان یێن دبن ژیێ قانوونى دا شه‌هید كرینه‌ و دبیت ژ ڤان داتاتیان پتر بن، لێ ئه‌ڤ داتایێن هاتین دیاركرن ئه‌ڤه‌نه‌. ئه‌رێ جڤاكێ نیڤده‌وله‌تى پا كا دادپه‌روه‌رى و قانوونێن هه‌وه‌ ئه‌رێ ئه‌گه‌ر وه‌لاتێ ئیرانێ ب ناڤێ ئیسلاما پیرۆز باخڤن پا كانێ دادپه‌روه‌ریا ئیسلامێ ئه‌رێ ما دبیت مرۆڤ بهێنه‌ سێداره‌دان و ل نیڤا جاده‌ و بازار و گۆره‌پانا دان بهێنه‌ هه‌لاویستن و بێ هه‌تككرن ما دبیت مرۆڤێن سڤێل و بێ گونه‌ه بهێنه‌ كوشتن و سێداره‌دان بۆچى جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى یێ بێ ده‌نگه‌ به‌رامبه‌ر ڤان تاوانێن جه‌رگهه‌ژین. ل دووماهیێ ئومێده‌وارین كو ئیران و هه‌مى وه‌لاتێن كۆم ئه‌فێن كه‌سان پێشیل دكه‌ت پێداچوونكێ د سیاسه‌تا خوه‌ دا بكه‌ن و ب چاڤێ قانوونى و دلۆڤانیێ سه‌یر ل مرۆڤان بكه‌ن و مرۆڤایه‌تیێ بپارێزن و گیانێ مرۆڤان بهێته‌ پاراستن، چونكو پیرۆزترین تشت ل ناڤ مرۆڤایه‌تیێ دا پێكڤه‌ژیان و لیبۆرین و پێكڤه‌كاركرنه‌ به‌ر ب ئاسۆیێن گه‌شتر ژ بۆ ئاڤاكرنا جیهانه‌كا ڤالا ژ كوشتن و خوین رێشتنێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
هه‌ڤسه‌نگیێن هه‌رێمى و نێڤده‌وله‌تى دبنه‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا دو هێزێن هه‌ڤرك یان دو جه‌مسه‌رێن ب هێز كو به‌رده‌وام هه‌ڤركیێ دكه‌ن ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا به‌رژه‌وه‌ندیێن پتر ژ چه‌ندین لایه‌نان ڤه‌. د سیسته‌مێ ژیانێ دا وه‌سا خۆیا بوویه‌ كو هه‌رده‌م لایه‌نێن ب هێز هه‌نه‌ و هه‌روه‌سا یێن لاواز ژى هه‌نه‌، هه‌ر ل ده‌سپێكا په‌یدابوونا ژیانێ هه‌ڤسه‌نگیێن ب هێز هه‌بووینه‌ ل ناڤبه‌را لایه‌ن و گرۆپ و ملله‌تان دا بۆ نموونه‌ ل ده‌مێ شه‌رێ سار هه‌ڤسه‌نگى ل ناڤبه‌را دو هێزێن مه‌زن هه‌بوو، ئه‌وژى كو ئێكه‌تى یا سۆڤیه‌تى یا به‌رێ و ویلایه‌تێن ئێكگرتى یێن ئه‌مریكى لێ ئه‌ڤ هه‌ڤركیه‌ بوویه‌ ئه‌گه‌رێ شكه‌ستنا ئێكه‌تى یا سۆڤیه‌تى یا به‌رێ و ژدایكبوونا رۆسیا ئێكگرتى, رۆسیا ده‌ست داهێلان یان دابه‌زین ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ نه‌كرن و پشتى په‌یدابوونا پرسێن بازرگانى و ئابوورى ل ده‌ڤه‌رێ و بلندبوونا بهایێن مادێن گازى و بهایێن كه‌لوپه‌لان ل بازارێن جیهانى و ب سه‌ركه‌فتنا ئه‌مریكا د ڤى وارى دا و ب تایبه‌ت د وارێ چه‌كى دا ئێكسه‌ر رۆسیا هنده‌ك بزاڤێن جودا كرن مینا مانۆره‌یێن مه‌زنێن له‌شكرى و سه‌ره‌دانا وه‌لاتێن دۆست مینا ڤنزویلا و سووریا و كۆبا و نیكاراگوا و نیشادانا شیانێن له‌شكرى یێن مه‌زن ژبۆ خوه‌ دیاركرن وه‌كو لاوه‌كێ ب هێز و گه‌نج د قادا سیاسى و ئابوورى و ئه‌لكترۆنى و ناڤه‌ندێن نێڤده‌وله‌تى دا، ئارێشه‌ د وێ چه‌ندێ دایه‌ كو ئه‌ڤ هه‌ڤركى و هه‌ڤسه‌نگى یه‌ ل دێرین زه‌مان ل ناڤبه‌را زلهێزان دا هه‌یه‌ و ئه‌ڤ هه‌ڤركیێن وانان ژى ژبۆ دابه‌شكرنا ده‌ستكه‌فتنان و چ ئاریشه‌ نینه‌ چ لایه‌ن یان هێز دبه‌ر پیا بچن یان ببنه‌ قوربان یا گرنگ ل ده‌ڤ وان زلهێز و به‌رژه‌وه‌ندخوازان كو ب تنێ مه‌ره‌مێن وان یێن سه‌ره‌كى جه بجه ببن. ل ڤێره‌ ئاریشا هه‌ره‌ مه‌زن ئه‌وه‌ كو كورد كه‌فتینه‌ د ناڤ ڤان هه‌ڤسه‌نگیان دا و گرێدانا كوردان ب ڤان هه‌ڤسه‌نگیان ڤه‌ هه‌ر ئه‌و ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى نه‌ كو كوردستان خودان ئاخه‌ك زێرینه‌ و خودان كه‌شوهه‌وایه‌ك مامناوند و پاقژه‌ و خودان وزه‌كێ سروشتى یێ ب هێزه‌ و خودان ئاڤه‌كا زه‌لال و بۆشه‌ هه‌ر دیسا كوردستان خودانا ده‌هان دۆخ و مادێن كانزایى یێن جودا جودانه‌ و ئه‌ڤه‌ هه‌موو دبنه‌ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى كو چاڤێن پیس و برسى بكه‌ڤنه‌ كوردستانێ و كورد بكه‌ڤنه‌ د ناڤ ڤان هه‌ڤكێشه‌ و هه‌ڤسه‌نگیان دا و ب تنێ ده‌رمانێ دروست بۆ چاره‌كرنا هه‌موو هه‌ڤسه‌نگى و پرسگرێكان ئه‌وه‌ كو كورد هه‌ڤبگرن و ئێكرێزیه‌كا ته‌مام و ب هێز بكه‌ن و های ژ هه‌ڤدو هه‌بن و مامه‌له‌كا دروست و ته‌كتیكه‌كا باش ل گه‌ل لایه‌نان بكه‌ن و رییێن ساخله‌م بۆ دۆزا كوردان بكه‌نه‌ د خشتێ مامه‌له‌كرنێ دا و خوه‌ دیار بكه‌ن كو كورد هێزه‌كا ئێكگرتى یا سیاسى و ئابوورى و له‌شكرى و رێخستى نه‌ و بۆ وانان نیشان بده‌ن, ئه‌گه‌ر ب مامه‌له‌كرنه‌كا سیاسى بكه‌ڤنه‌ د كاركرنێ دا دگه‌ل وه‌لاتێن ناڤ ئیناى. فه‌رهه‌نگا دیرۆكیا كوردان یا پره‌ ژ غه‌دركرن و سته‌ملێكرنێ وكوردان دكه‌نه‌ قوربان و شێوه‌ و دیرۆك وێ دده‌ت خۆیاكرن كو هه‌ر ده‌م كورد بووینه‌ قوربان و هه‌لویستێ ژ هه‌مووان نه‌خوشتر و خراب تر ئه‌وه‌ كو هێزێن له‌شكرێ ئه‌مریكى ب سه‌رسورمانڤه‌ خوه‌ ژ سووریایێ ڤه‌كێشا و ئه‌و ژى بێ گومان سه‌فقه‌كا سیاسى و ئابوورى یه‌ ل گه‌ل توركیا كرى دا كو هنده‌ك بازارێن سیاسى و ئابوورى بده‌ستخوه‌ ڤه‌ بینیت. بلا كورد خوه‌ هه‌ڤ بگرن و هه‌رده‌م دۆستێن دوهى ئه‌ڤرۆ بووینه‌ دوژمن و په‌یڤێن دوهى یێن دلخۆشكه‌ر ئه‌ڤرۆ بووینه‌ مجامله‌ و نشتیمانپه‌روه‌رى و كورد ب تنێ دێ بنه‌ قوربانى به‌رژه‌وه‌ندیێن مه‌زنێن زلهێز و به‌رژه‌وه‌ندخوازان و دیرۆك نه‌شێت و شه‌رم دكه‌ت ڤان په‌یڤ و لاپه‌ران ڤه‌شێریت یێن ئه‌مریكا و بریتانیا و رۆسیا و ده‌وله‌تێن هه‌رێمى ئه‌م كرینه‌ قوربان. سه‌ركه‌ڤیت و پاراستى بیت كوردستان.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشیت
(سیاسه‌تا عه‌بدوله‌مهدى هه‌كه‌ نه‌رمتر بیت ژ یێن به‌رێ، لێ لایه‌ن و كه‌سایه‌تیێن دیتر دێ د وه‌نابن)
هه‌ر كه‌سه‌كێ ژ رووبار و ده‌ریایا سه‌ربۆران نه‌ ڤه‌خۆن، دێ ژ تێهنا مریت ل بیابانا ژیانێ, ژیان قوتابخانه‌ یه‌ و مامۆستا ژى زه‌مانه‌ ئانكو (چه‌رخ) و وانێن وانان ژى سه‌ربۆر و سه‌رهاتینه‌. ل ڤێره‌ به‌حسێ مه‌ ل دۆر حوكمه‌تێن عیراقێ نه‌ یێن ئێك ل دووڤ ئێك كو ده‌ستهه‌لاتێ خوه‌ ل سه‌ر كوردان ب شاشى گێراى و سته‌م ل كوردان كرى و كورد بێ به‌هركرین و ب ده‌هان سته‌م و ده‌رده‌سه‌رى و مه‌ینه‌ت ب سه‌رێ كوردان سه‌پاندین و ژ هه‌ر مافه‌كى َ كو پێ هاتبیته‌ دان و ئه‌و عیراقا كو ل سالێن حه‌فتیان دا حه‌تا هاتینه‌كرن كو هه‌ر تاكه‌كى ل عیراقا وى سه‌رده‌مى ژ كورد و عه‌ره‌ب و كریستیان و ئێزدى و هه‌موو پێكهاتان هه‌ر تاكه‌كى رۆژانه‌ گۆژمێ (12:500) دوازده‌ دینار و نیڤ د گه‌هشتنێ، ئانكو ل وى سه‌رده‌مى هه‌ر دیناره‌ك ب (3:500) سێ دۆلار و نیڤان بوو. ره‌وشا مه‌ رۆژ بۆ رۆژێ ئالوز و گرێكدار لێدهێت و عیراق و ده‌ڤه‌ر به‌ر ب ئاسۆیێن تارى ڤه‌ دچیت و عیراق هه‌ر ژ ده‌سته‌كى ده‌ردكه‌ڤیت دكه‌ڤیته‌ ده‌ستێن لایه‌نه‌كى یان كه‌سه‌كى كو ژ یێ به‌ریكێ خرابتر و یا فه‌ره‌ كورد پێداچوونه‌كێ د خوه‌دا بكه‌ن و سیاسه‌ته‌كا چه‌ند رووى ل به‌رامبه‌ر ڤان ده‌ستهه‌لاتدارێن عیراقا فیدرال و به‌رژه‌وه‌ندخوازێن زلهێز په‌یره‌و بكه‌ن و خوه‌ ل گه‌ل بارودۆخ و ره‌وشێن ب سه‌ر ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و هه‌رێمى و ناڤخوه‌یى بگونجینن. بلا كورد ژى ل دۆر خوه‌ بزڤرن و های ژ خوه‌ هه‌بیت و پشتبه‌ستى یا ژیانه‌كا زۆر درێژ نه‌كه‌ن، چونكو مافێ ملله‌تێ كورد كا ب چ شێوه‌ و ل گه‌ل كێ بژیت، ب راستى ملله‌تێ كوردێ ئاشتیخواز و ماف لێبرى ل گه‌ل هه‌موو حوكمه‌تێن عیراقا فیدرال بوویه‌ و هه‌موو قووناغ بۆراندینه‌ و د ئه‌گه‌را وان خزمه‌تێن كوردان بۆ عیراق و عه‌ره‌بان ب كارتێكرنا ئاینێ پیرۆزێ ئیسلامێ كرین و ل دووماهیێ ئه‌و بوونه‌ خودان كیان و ده‌وله‌ت و كورد ب تنێ بوونه‌ قوربان و كورد ماینه‌ بێ هه‌ر تشته‌ك ل ناڤ عیراقا گه‌نى دا. نیڤشكێ بابه‌تێ مه‌ ئه‌وه‌ بوو خوینده‌ڤانان بده‌ینه‌ دیاركرن كو هه‌ر حوكمه‌ته‌كا ده‌ستهه‌لات ل عیراقێ كرى هه‌ر ل ده‌سپێكا دامه‌زراندنا كۆمارا عیراقێ و حه‌تا نوكه‌ هه‌ر ئه‌و په‌یام و سیاسه‌ت و بریار و فه‌رمان دهێنه‌ گوهێن مه‌ هه‌موو كوردان دا و هه‌مى سه‌ركرده‌ و لایه‌ن و پارتێن ده‌ستهه‌لات كرى نوكه‌ ژى وێ سیاسه‌تا شاش په‌یره‌و دكه‌ن به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد و ئه‌وا ل سالێن به‌رێ بكاردئینا. نوكه‌ حوكمه‌تا عادل عه‌بدوله‌مهدى یێ حوكمه‌تێ پێكدئینیت و هه‌كه‌ سیاسه‌تا وى پیچه‌ك نه‌رمتر بیت ژى ژ یێن به‌رێ، لێ لایه‌ن و كه‌سایه‌تیێن دى یێن عیراقى دێ ئاریشان دروست كه‌ن، هه‌ر چه‌نده‌ عه‌بدولمه‌هدى ژى وێ سیاسه‌تێ په‌یره‌و دكه‌ت یێن كو به‌ری وى بكاردئینان، چونكو ده‌مێ ئه‌وێن نوكه‌ ده‌ستهه‌لاتدار ل عیراقێ ئوپوزسیۆن بوون ل به‌ر كۆچكێن كوردان بوون و دگۆت ئه‌گه‌ر ئه‌م ده‌ستهه‌لاتى وه‌رگرین هه‌ر تشته‌كى دێ ده‌ینه‌ كوردان و چاوا ده‌ستهه‌لات وه‌رگرت ب تۆپ و تانك و چه‌كێ گران هێرش كرنه‌ سه‌ر هه‌رێما مه‌ و ب ده‌هان قاره‌مانێن مه‌ شه‌هیدكرن. ل دووماهیێ دبێژم عیراق یا وێ دكه‌ت به‌رامبه‌ر كوردان یا كو زالمێن به‌راهیێ به‌رامبه‌رى مه‌ كرى و عیراق یا ل دۆر خوه‌ دزڤریت و وێ دكه‌ت یا دكر و ب تنێ چاره‌سه‌رى بۆ ڤان ئاریشان جودابوونه‌.