NO IORG
Authors Posts by naci bedel

naci bedel

15011 POSTS 0 COMMENTS

21

د.دمیتری دیمینتیڤ، نۆشدارێ‌ نه‌خۆشی و نشته‌رگه‌ریێن چاڤان دیاركر چاڤ قودیكا گیانی نه‌، به‌لێ‌ كێم كه‌س دزانن كو چاڤ قودیكا هه‌موو له‌شینه‌.

د هه‌ڤدیتنه‌كا تێله‌فزیونی دا ئاماژه‌ دا، ب رێیا چاڤی دشیاندایه‌ ره‌وشا ساخله‌میا ئه‌ندامێن له‌شی بهێته‌ ده‌ستنیشانكرن، چاڤ ئێكه‌م تشته‌ مرۆڤ بشێت بلندبوونا ئاستێ‌ كولیسترولی د له‌شیدا ب رێیا وی بزانیت و دبێژیت: ده‌مێ‌ مرۆڤ دگه‌ل نه‌خۆشی دئاخڤیت نۆشدار دشێت تێبینیا كۆمڤه‌بوونێن روینی ل مژوولانكێن چاڤی بكه‌ت، هه‌كه‌ نه‌خۆشی بلندبوونا كولیسترولی هه‌بیت دی بنه‌ ئه‌گه‌ر مووده‌مارێن چاڤی بهێنه‌گرتن.

هه‌روەسا دیاربوونا كڤانه‌كێ‌ شین ل دۆر قه‌ره‌نیا چاڤی ئاماژه‌یه‌ بو بلندبوونا ئاستێ‌ كولیسترۆلی د خوینێ‌ دا و ب تایبه‌ت ل ده‌ڤ دانعه‌مران.

هه‌روه‌سا ئاماژێ‌ دده‌ت، نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ دبیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ تاریكرنا عه‌ده‌سا چاڤی و وێنه‌ دێ‌ شێلی بیت، ئانكو نۆشدارێ‌ چاڤان دشێت نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ده‌ستنیشان بكه‌ت و ڤه‌گوهێزیته‌ نۆشدارێ‌ تایبه‌تمه‌ند.

هه‌روه‌سا هشكبوونا چاڤی نیشانا كێمبوونا ڤیتامین ئه‌ی و كێمیا هه‌وایێ‌ پاقژ و وه‌ستیانێ‌ یه‌.

له‌ورا باشتره‌ ڤیتامین ئه‌ی بو قه‌ره‌بووكرنا وان كێماسیان بهێته‌ خوارن.

هه‌روه‌سا پێدڤیه‌ كه‌رستێن خوارنێ‌ یێن كو ژ ئومیگا 3 و گێزه‌را پێك دهێن ل سه‌ر سیسته‌مێ‌ خوارنێ‌ زێده‌بكه‌ی.

28

ئه‌ڤرۆ، به‌رپه‌رێ‌ ساخله‌میێ‌:

٭ بۆ هه‌لبژارتنا ته‌ماتێ‌، هه‌ول بده‌ وان ته‌ماتا هه‌لبژێره‌ كو  ره‌نگێ‌ كه‌سك تێدا نه‌بیت، چ جار وان ته‌ماتا نه‌كره‌ كو كۆمه‌ك بن ب قه‌ده‌كێڤه‌، چونكو كێمتر ماددێن خۆراكی و ڤیتامینان  ب خوەڤه‌دگریت.

٭ بۆ هه‌لبژاردنا شتیێ‌ گه‌هشتی، ئه‌و شتیێن چمبلكێ‌ وان پێڤه‌مای هێشتا باش نه‌گه‌هشتینه‌، هه‌روه‌سا قه‌بارێ‌ وان بچووكتره‌ و ره‌نگێ‌ وان تاریتره‌، هه‌روه‌سا شتیێ‌ گه‌هشتی ل ده‌مێ‌ ده‌ستێ‌ خوه‌ لێدده‌ی ده‌نگ ڤه‌دده‌ت.

٭ بۆ هه‌لبژاردنا فلفلان، دو جۆر هه‌نه‌، ئه‌وژی توخمێ مێ‌ و نێر هه‌نه‌، فلفلێن مێ‌ د شرینن و بۆ خوارنێ‌ ب كاردهێن، و نێرێن وان بێتامن، به‌لێ‌ تو دشێی بۆ ناڤخوارنێن كه‌لاندی ب كاربینی، بۆ هندێ‌ مێ‌ و نێران د فلفلێ‌ دا دیاربكه‌ی، به‌رێ‌ خوه‌ بده‌ بنێ‌ فلفلێ‌،  د مێیان دا ل چار پشكا پێكدهێت،  ل نێران دا ل سێ‌ پشكان پێك دهێت.

٭ بۆ كڕینا سێڤه‌كا ساخله‌م، به‌رێ‌ خوه‌ بده‌ كێشا وێ‌ كو دڤێت پیچه‌ك یا گران بیت، هه‌روه‌سا دووربكه‌ڤه‌ ل كرینا سێڤێن ته‌یسۆك، چونكو كه‌رسته‌كێ‌ وه‌ك شه‌مایێ‌ لێ‌ دكه‌ن و زیان بۆ ساخله‌میێ‌ هه‌یه‌، هه‌روه‌سا ل ده‌مێ‌ كڕینا سێڤا كه‌سك دا پێدڤیه‌ پشكا سه‌ری ره‌نگێ‌ وێ‌ قه‌هوائی بیت، چونكو ئه‌و دیاردكه‌ت كو یا پێگه‌هشتیه‌.

 

٭بۆ هه‌لبژاردنا مۆزه‌كا ساخله‌م، هه‌ول بده‌ ره‌نگێ‌ وێ‌ زه‌ره‌كێ‌ تاری بیت، هه‌بوونا خالێن قه‌هوائی نیشانه‌ بۆ پێگه‌هشتنا هه‌موو مۆزێ‌.

16

دهۆك، شاكر ئه‌تروشی:

دنیا جیهاد، كچه‌كا خه‌لكا دهۆكێ‌ یه‌، د ژیێ‌ شازده‌ سالیێ‌ دا ده‌ست ب كارێ‌ بازرگانیێ‌ كریه‌ و ل ده‌ستپێكێ‌ هنده‌ك كه‌لوپه‌ل ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی بۆ دهاتن و ئه‌وێ‌ ب رێیا ئۆنلاین د فرۆتن و پشتی بۆ وێ‌ باوه‌ریه‌كا باش چێبووی كو ئه‌و دێ‌ شێت كارێن مه‌زنتر ئه‌نجام ده‌ت، به‌ری كێمتر ژ دو هه‌یڤان رابوو ب ڤه‌كرنا نڤیسینگه‌هه‌كا كڕین و فرۆتنا عه‌رد و خانیان و ب گۆتنا وێ‌ دو تشت ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی بوون كو ئه‌و ڤێ‌ نڤیسینگه‌هێ‌ ڤه‌كه‌ت، ئه‌و ژی یا ئێكێ‌ باوه‌ری ب خۆبوون، یا دویێ‌ ژی پشته‌ڤانیا بابێ‌ وێ‌.

دنیا بۆ ئه‌ڤرۆ دبێژیت: من پولا دوازدێ‌ ب دووماهی ئینایه‌ و حه‌زدكه‌م بچمه‌ كولیژا یاسایێ‌، لێ‌ حه‌زا من كارێ‌ بازرگانیێ‌ یا به‌ری چه‌ندین سالایه‌ و وه‌كو من ئاماژه‌ پێ‌ كری من ژ پرۆژه‌كێ‌ یچووك ده‌ستپێكر هه‌تا گه‌هشتیه‌ وی راده‌ی كو نڤیسینگه‌هه‌كا عه‌رد و خانیان ڤه‌كه‌م، هه‌لبه‌ت ئه‌ز دزانم ئه‌ڤ كاره‌ بۆ من وه‌كو كچه‌ك یێ‌ ب زه‌حمه‌ته‌، چنكو هه‌تا نوكه‌ به‌س زه‌لامان ئه‌ڤ كاره‌ دكر، لێ‌ من دڤیا ببمه‌ كلیله‌ك دا گه‌له‌ك كچێن دی ژی چاڤ ل من بكه‌ن، له‌ورا ئه‌ز رابووم من ئه‌ڤ پێنگاڤه‌ هاڤێت و من باوه‌ریه‌كا باش هه‌یه‌ كو ب نوكه‌ ب ده‌هان كچ ل دهۆكێ‌، به‌لكو پتر ژی شیانێن باش هه‌نه‌ دێ‌ شێن دوارێ‌ بازرگانیێ‌ دا، هه‌روه‌سا گه‌له‌ك وارێن دی دا ب سه‌ركه‌فتیانه‌ كاركه‌ن، لێ‌ هنده‌ك ژوان مالا وان رێكێ‌ ناده‌نێ‌، هه‌روه‌سا ره‌وشت و تیتال ژی درێگرن كو كچێن كوردان ب هه‌موو خه‌ون و هیڤیێن خوه‌ شادببن، بۆ زانین د به‌رنامێ‌ من دایه‌ پشتی ڤێ‌ نڤیسنگه‌هێ‌ هنده‌ك تایێن دی ژی ڤه‌كه‌م، هه‌روه‌سا دوارێ‌ ئاڤاكرنا پرۆژان و قونته‌راتان ژی دا كاربكه‌م.

13

شاكر ئه‌تروشی

ئه‌ز دبێژم كه‌س ژمه‌ نینه‌ هونه‌رمه‌ندێ‌ ناڤدارێ‌ دهۆكێ‌ (عه‌بدولسه‌لام سلێمان) به‌رنیاس ب (عه‌بۆ) نه‌ نیاسست، یان فلم و زنجێرێن وی یێ‌ ته‌له‌فزیۆنی نه‌ دیت بن، ب تایبه‌ت ژی ل سالا 1992 ده‌مێ‌ ئێكه‌م كه‌نالێ‌ ته‌له‌فزیۆنی ل دهۆكێ‌ ب ناڤێ‌ (خه‌بات) كو نوكه‌ بووبه‌ دهۆك تیڤی ڤه‌بووی، ئه‌ڤی هونه‌رمه‌ندێ‌ ل گه‌ل چه‌ند هه‌ڤالێن خوه‌ رۆله‌كێ‌ كارا د پێشڤه‌برنا ئاستێ‌ دراما كوردی دا هه‌بوون، ب تایبه‌ت ژی ده‌مێ‌ وان زنجیره‌ خه‌لكێن (وژدان) پێشكێشكرین، كو هه‌تا نوكه‌ ژی وان خه‌له‌كان تام و ره‌واجا خوه‌ هه‌یه‌ و چو جاران كه‌ڤن نابن.

هه‌ڤالان یامن دڤێت ل ڤیرَه‌ بێژم كو ئه‌ڤه‌ پتری ساله‌كێ‌ یه‌ كاك عه‌بدولسه‌لام یێ‌ تووشی نه‌خۆشینا خوین به‌ربوونا چاڤان بی و ژ به‌ركو به‌رده‌وام فشارا وی یا بلنده‌ هه‌تا نوكه‌ چاڤێن وی چاره‌نه‌ بووینه‌ و رۆژ بۆ رۆژێ‌ رۆناهیا هه‌ردو چاڤێن وی یا كێم دبیت، تشتێ‌ بۆ هاتیه‌كرن حه‌فت جاران ل نه‌خۆشخانه‌كا ئه‌هلی ل هه‌واێرێ‌ و سێ‌ جاران ژی ل دهۆكێ‌، ئانكو ئه‌ڤه‌ ده‌ه جاران ده‌رزیك بۆ چاڤێن وی هاتینه‌ دانان، هه‌روه‌سا پاقژكرن ژی، و هه‌ر جاره‌كێ‌ نێزیكی ملیۆن دیناران لێ‌ هاتینه‌ مه‌زاختن، لێ‌ ئه‌ڤه‌ نه‌ چاره‌سه‌ریا دووماهیێ‌ و نۆشداران گۆتیه‌ چاره‌سه‌ریا چاڤێن ته‌ دێ‌ ل وه‌لاتێ‌ ئیرانێ‌ هه‌بیت و چه‌ند تۆ زووتر بچی دێ‌ باشتر بیت، له‌ورا وه‌ك ئه‌ركه‌كێ‌ مرۆڤایه‌تی وه‌رن دا ئه‌م هه‌موو پێكڤه‌ سه‌حكه‌ینه‌ رێیه‌كێ‌ دا ببنه‌ ئیرانێ‌، چنكو كاك سه‌لام فه‌رمانبه‌ره‌ ل رێڤه‌به‌ریا ره‌وشه‌نبیری و بتنێ‌ یێ‌ ب هیڤیا مووچه‌كێ‌ كێم ڤه‌ ئه‌وژی تێرا زارۆكێن وی ناكه‌ت و هیڤیا من ئه‌وه‌ كه‌سێن خێرخواز و خودان كۆمپانی وی ژبیرنه‌كه‌ن،.

6

دهۆك، زنار تۆڤی:

په‌یكه‌رساز و شێوه‌كار (به‌شیر ناسری) كو خه‌لكێ‌ ده‌ڤه‌را هه‌ورامانه‌ ل رۆژهه‌لاتێ‌ كوردستانێ‌ و ده‌رچوویێ‌ پشكا شێوه‌كاری یه‌ ل زانكۆیا ته‌هرانێ‌ و ئه‌ڤه‌ چه‌ند ساله‌ د وارێ‌ هونه‌ری دا كار دكه‌ت، د دیداره‌كێ‌ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیاركر كو هونه‌رێ‌ په‌یكارسازیێ‌ د قوناغا گه‌شه‌كرنێ‌ دایه‌ ب تایبه‌تی ل باژێرێن سنه‌ و مهاباد و كرمانشانان ل رۆژهه‌لاتێ‌ كوردستانێ‌ و دناڤ خه‌لكێ‌ دا وه‌كو كلتۆره‌كێ‌ لێ‌ هاتیه‌، دیسان ده‌مێ‌ مرۆڤ دچیته‌ باژێرێ‌ سنه‌، به‌ری هه‌موو تشتان دێ‌ چاڤێن مرۆڤی ب په‌یكه‌ران كه‌ڤن، ل هه‌ر جهه‌كێ‌ په‌یكه‌ره‌ك هاتییه‌ دانان، ب ڤێ‌ رێكێ‌ ئه‌م شیاینه‌ هونه‌رمه‌ند و كه‌ساتێن كورد ب رێیا هونه‌رێ‌ په‌یكه‌رسازیێ‌ بده‌ینه‌ نیاسین.

ناڤهاتی گۆت: كۆرۆنایێ‌ كاریگه‌ریه‌كا خراب كریه‌ سه‌ر ره‌وشا هونه‌ری ل رۆژهه‌لاتێ‌ كوردستانێ‌، لێ‌ هه‌ر مه‌ به‌رده‌وامی دایه‌ هونه‌رێ‌ خوه‌، دیسان د ڤی ده‌مێ‌ بۆری دا من چه‌ندین وركشۆپێن هونه‌ری ل سنه‌ و بۆكان و ل چه‌ندین جهێن دی ڤه‌كرینه‌، مه‌ره‌م ژ ڤی كاره‌ ئه‌و بوویه‌، كو خه‌لك و هونه‌ر نێزیكی ئێك بن و دیسان تێكهه‌لی دناڤبه‌را هونه‌رمه‌ندان و خه‌لكی دا پتر هه‌بیت، نوكه‌ ژی ئه‌ز مژوولی چێكرنا په‌یكه‌رێ‌ قاله‌مه‌ره‌ مه‌، كو ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌كێ‌َ ناڤدار بوویه‌ ل بۆكان و ل ڤان نێزیكان دێ‌ په‌یكه‌رێ‌ وی هێته‌ دانان، هه‌روه‌سا ب دیتنا من نوكه‌ هونه‌رێ‌ شێوه‌كاری و په‌یكه‌رسازی د ئاسته‌كێ‌ باش دایه‌ ل رۆژهه‌لاتێ‌ كوردستانێ‌، هه‌تا نوكه‌ هژماره‌كا مه‌زن یا كه‌ڤالان ژی چێكرینه‌ و ناڤه‌رۆكا كه‌ڤالێن وی ل سه‌ر نه‌خۆشی و ئێش و ئازارێن كوردان بووینه‌ ل هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ‌ و د هه‌مان ده‌مدا به‌حسێ‌ ده‌رده‌سه‌ریێن كۆلبه‌ران ژی دكه‌ت ل رۆژهه‌لاتێ‌ كوردستانێ‌، هه‌تا نوكه‌ چه‌ندین پێشانگه‌هێن شێوه‌كاری ل سه‌ر ئاستێ‌ رۆژهه‌لاتێ‌ كوردستانێ‌ و ل ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی ژی ڤه‌كرینه‌.

12

سۆران، ره‌مه‌زان زه‌كه‌ریا:

حاجی محه‌ممه‌د شێخ عه‌بدوللا گرتكی، وه‌لاتیه‌كێ ئیدارا سۆرانه‌،  ددیداره‌كێ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ  دیاركر كو نوكه‌ ئه‌و دژیێ (65) سالیێ‌ دایه‌ و ئه‌ڤه‌ پتر ژ (30) سالایه‌ ئه‌ز كاری ل سه‌ر عه‌ره‌بانێ‌ دكه‌م و چایێ و باقلكا و شێلما و نوكێن كه‌لاندی دفرۆشم، به‌رده‌وام من حه‌ز ل سه‌ر كارێ خوه‌ هه‌بوویه‌ و بزاڤ كریه‌ بڤێ رێیێ‌ كار بكه‌م و خزمه‌تا خه‌لكی بكه‌م و داهاته‌كێ ژی بۆ خۆ په‌یدا بكه‌م .

زێده‌تر گۆت: رۆژانه‌ ده‌مژمێر هه‌شتێ سپێدێ ل سه‌ر جادێ خوارنێن گه‌رم دفرۆشم، ب تایبه‌ت للاوه‌رزێ زڤستانێ نوكێن كه‌لاندی  خواسته‌كا زۆر ل سه‌ر هه‌یه‌ ل هه‌موو ده‌ڤه‌ران را دهێن بۆ خوارنا نوكان، ئه‌ز ئێكه‌م كه‌س بوومه‌ من كارێ نوك فرۆتنێ كری و ل هه‌ر چار وه‌رزان خه‌لك قه‌ستا من دكه‌ن بۆ خوارنا نوكان هه‌تا من شیانێن پالدانا عه‌ره‌بانی هه‌بن دێ به‌رده‌وام بم ل سه‌ر كارێ خوه‌.

ئه‌ڤرۆ:

سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د كۆنفرانسه‌كێ رۆژنامه‌ڤانی دا، روناهی خسته‌ سه‌ر بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی یا ئیراقێ دژی په‌ترۆلا كوردستانێ، مافێن دستووری یێن هه‌رێما كوردستانێ و دووماهی پێشهاتێن ئیراقێ و ده‌ڤه‌رێ.

ده‌قێ ئاخڤتنێن سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ..

ل 10/7/2019 ئه‌و رۆژا من سویندا قانوونی خواندی كو به‌رگریێ ژ هه‌موو مافێن دستووری یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ بكه‌م، ب هه‌مان شێوه‌، هه‌موو به‌رپرسێن دی ژی ل سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ، ل په‌رله‌مانی، ل جڤاتا وه‌زیران، وه‌زیرێن به‌رێز و ئه‌ندامێن په‌رله‌مانی هه‌موویان ئه‌و سوینده‌ خواندیه‌، نوكه‌ ژی دبینین كو چه‌ندین مافێن دستووری یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ هاتینه‌ پێشێلكرن و دهێنه‌ پێشێلكرن، له‌وما ئه‌ركه‌كێ دستووری و قانوونی یێ مه‌یه‌ ئه‌و ئه‌مانه‌تا كه‌فتیه‌ سه‌ر ملێ مه‌، پێدڤیه‌ به‌رگریێ ژێ بكه‌ین و به‌رگریێ ژ مافێن خه‌لكێ خوه‌ بكه‌ین.

دستوورێ ئیراقێ ب هه‌رسێ زمانێن ئه‌ره‌بی و كوردی و ئینگلیزی ل ده‌ف من هه‌یه‌، گه‌له‌ك ب هووری من هه‌موو برگێن وی جاره‌كادی خواندینه‌، چه‌ندین برگ نه‌هاتینه‌ بجهئینان یان یێن هاتینه‌ پێشێلكرن. مادێن 44 و 65 ژ دستووری به‌حسێ دامه‌زراندنا جڤاتا فیدرالی دكه‌ن، به‌لێ هه‌تا نوكه‌ ئه‌و جڤاته‌ نه‌هاتیه‌ پێكئینان كو ئه‌ڤه‌ ئێك ژ وان خالێن گرن گیێن دستووری نه‌ بۆ پاراستنا مافێن هه‌رێم و ئه‌و پارێزگه‌هێن كو وه‌كو هه‌رێم نه‌هاتینه‌ پێكئینان. نه‌ دامه‌زراندنا وێ جڤاتێ كاریگه‌ری ل سه‌ر پتریا وان كێشان هه‌بوو كو دناڤبه‌را پارێزگه‌هان و هه‌رێمان ل گه‌ل حوكمه‌تا فیدرالی په‌یدابووین، له‌وما پێدڤیه‌، بۆ وێ چه‌ندێ رێز ل دستووری بهێته‌ گرتن، ئه‌و مادێن د دستووری دا هاتین، هه‌موو وه‌كو خوه‌ بهێنه‌ بجهئینان، نه‌كو هه‌كه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیه‌كی دا بیت، ماده‌كێ دستووری بهێته‌ بجهئینان، هه‌كه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیه‌كی دا نه‌بیت، نه‌هێته‌ بجهئینان.

سه‌باره‌ت بابه‌تێ په‌ترۆلێ و غازێ كو ل ڤێ دووماهیێ ئه‌و دادگه‌ها ب ناڤێ دادگه‌ها فیدرالی بریاره‌ك ده‌ركریه‌، د مادێن 110 و 111 و 112 و 115 ژ دستووری هه‌ر ئێك ژ وان ب شێوه‌كی به‌حسێ ڤی بابه‌تی دكه‌ت، مادا(110) به‌حسێ هه‌موو ده‌ستهه‌لاتان، ده‌ستهه‌لاتا فیدرالی به‌حس دكه‌ت، هه‌رچ د وێ مادێ دا نه‌هاتبیت، ئانكو ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمان یان ژی یا پارێزگه‌هانه‌. مادا (111) به‌حس دكه‌ تكو په‌ترۆل و غازا ئیراقێ یا هه‌موو خه‌لكێ ئیراقێ یه‌ ب هه‌موو پارێزگه‌ و هه‌رێمان ژی ڤه‌، به‌لێ ب هیچ شێوه‌كی به‌حسێ وێ چه‌ندێ ناكه‌ت كو په‌ترۆل و غاز مولكێ حوكمه‌تا فیدرالیه‌، ئه‌ڤه‌ بابه‌ته‌كێ دستووریه‌، د مادا (112) دا دیسان به‌حس دكه‌ تكا چاوا ئیدارا دۆسێیا په‌ترۆلێ و غازێ دهێته‌ كرن، د مادا (115) دا به‌حس دكه‌ت كو هه‌ر چ ده‌ستهه‌لاتا فیدرالی نه‌بیت، دبیته‌ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێم و پارێزگه‌هان.

ژبلی ڤان مادا (122) ژ دستووری یا هه‌ی كو به‌حسێ قه‌ره‌بووكرنا خه‌لكێ تاوانلێكری دكه‌ت كو رژێما به‌رێ دژی خه‌لكێ ئیراقێ ئه‌نجامداین، بێگومان خه‌لكێ كوردستانێ زێده‌تر ژ هه‌موو ئالیه‌كی زیان گه‌هشتیێ، ژ كیمیاباران و ئه‌نفال و وێرانكرنا گوند و باژێر و باژێركان، هه‌تا نوكه‌ ژی ئه‌ڤ مادا دستووری نه‌چوویه‌ بوارێ بجهئینانێ و قه‌ره‌بوویا كه‌سوكارێن ئه‌نفالبوویان نه‌هاتیه‌ كرن، ئه‌و زیانه‌ ژی نه‌هاتینه‌ قه‌ره‌بووكرن كو ژ ئه‌گه‌رێ جینوسایدكرنا خه‌لكێ مه‌ په‌یدابووین، ئه‌ڤه‌ ژی پێشێلكرنا ماده‌كا دستووریه‌ ده‌رهه‌قێ خه‌لكێ كوردستانێ.

د مادا (92) ژ دستووری به‌حسێ دروستكرنا دادگه‌ها دستووری دكه‌ت، ئه‌ڤ دادگه‌ها دستووری یا نوكه‌ هه‌ی، ل سه‌رده‌مێ قانوونا حوكمه‌تا ڤه‌گوهێز هاتیه‌ پێكئینان به‌ری نڤیسینا دستووری؟، پشتێ وێ، مه‌ دستوور نڤیسی و پتریا خه‌لكێ ئیراقێ ب هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ ده‌نگ بۆ دا، به‌لێ هۆكاره‌كێ سه‌ره‌كی یێ كو خه‌لكێ كوردستانێ ئه‌ڤ دستووره‌ په‌سه‌ندكری، ئه‌و مافێن د ڤی دستووری دا هاتین، رامانا وێ ئه‌و نینه‌ مه‌ دستووره‌ك په‌سه‌ند كربیت، د به‌رهه‌ڤ بین ئه‌و مافێن دڤی دستووری دا هاتین بهێنه‌ پێشێلكرن. له‌وما پشتی ده‌نگدان ل سه‌ر دستووری، پێدڤی بوو ب گۆره‌ی مادا (92) ژ دستووری، ئه‌و دادگه‌ها فیدرالی بهێته‌ دروستكرن، به‌لێ ئه‌ڤه‌ نه‌هاته‌ كرن. نه‌ ئه‌ڤ قانوونه‌ هاته‌ ده‌ركرن كو پێدڤی بوو دو ل سه‌ر سێ ئه‌ندامێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ ده‌نگی ل سه‌ر بده‌ن، نه‌ ب گۆره‌ی ڤی دستووری ژی ره‌فتار هاته‌ كرن. ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ وی ده‌می دشێت بریارێ ل سه‌ر مادێن دستووری بده‌ تكو ئه‌و ب خوه‌ ب شێوه‌كی دستووری هاتبیته‌ پێكئینان. له‌وما داخوازێ ژ جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ دكه‌ین، بزاڤا دروستكرنا دادگه‌ها فیدرالی ب گۆره‌ی رێكارێن دستووری بكه‌ت، بۆ وێ چه‌ندێ بشێت ب شێوه‌كێ بێلایه‌ن بریارێ ل سه‌ر وان كێشان بده‌ تكو د دستووری دا هه‌ین و دبیت ببن كێشه‌ دناڤبه‌را هه‌رێمان و حوكمه‌تا فیدرالی.

د هیچ برگه‌كێ دستوور دا نه‌هاتیه‌ بێژیت دادگه‌ها فیدرالی كو ل ده‌مێ قانوونا حوكمه‌تا ڤه‌گوهێز هاتیه‌ دروستكرن، دشێت بریارێ ل سه‌ر دستووری بده‌ت. هه‌كه‌ بێژین دستوور ب وی شێوه‌ی ژی بیت، ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ ب شێوه‌كێ دستووری ژی بهێته‌ رێكخستن، بۆ هیچ دادگه‌هه‌كێ نینه‌ ماده‌كا دستووری بنڤیسیت، رێكارێ گوهۆرینێ د مادێن دستووری دا، د دستووری ب خوه‌ داه اتیه‌ دیاركرن كا ب چ شێوه‌یه‌. ئه‌ڤ بریارا ڤێجارێ دادگه‌ها فیدرالی ده‌ركری، دژی هه‌موو مادێن 110 و 111 و 112 و 115 ژ دستووری یه‌، هیچ دادگه‌هه‌ك نه‌شێت گوهۆرینیان دڤان مادان دا بكه‌ت د ده‌مه‌كی دا ئه‌و هاتیه‌ بریاره‌ك به‌رۆڤاژی دستووری دژی قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ دایه‌، ئه‌ڤه‌ ژی گوهۆرینا د دستووری دا و ژێ ستاندنا وی مافی یه‌ ژ خه‌لكێ كوردستانێ كو چاوان ئیدارا وێ دۆسیێ بكه‌ت. ئه‌ڤ بریاره‌ د ده‌مه‌كێ گه‌له‌ك هه‌ستیار دا هاتیه‌ دان، دبیت هۆكارێن سیاسی ل پشت بن، هه‌م د ده‌ستنیشانكرنا ده‌مێ وێ و هه‌م ژ چاوانیا ده‌ركرنا بریارێ دا، بریاره‌كا سیاسی یه‌ و ب هیچ شێوه‌كی د به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكێ ئیراقێ دا نینه‌.

مه‌ داخواز ژ حوكمه‌تا فیدرال كر ده‌می بده‌ته‌ مه‌ دانوستاندنێ بكه‌ین تاكو بگه‌هینه‌ ئه‌نجامه‌كی ل سه‌ر بنه‌مایێن دستووری بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشێن هه‌ین، به‌لێ مخابن ده‌لیڤه‌ نه‌دامه‌ و بریاره‌كا تاكلایه‌نه‌ هاته‌ دان، ئه‌و بریار ژی یا بێلایه‌ن نه‌بوو، ب هیچ شێوه‌كی ناگونجیت ل گه‌ل بنه‌مایێن د دستووری دا هاتین. وان پشت به‌ستن ب قانوونه‌كێ كریه‌ كو ل سالا 1976 ل سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس هاتیه‌ ده‌ركرن، ئه‌و قانوونه‌ بۆ حوكمه‌ته‌كا ناڤه‌ندی هاتیه‌ نڤیسین نه‌كو بۆ حوكمه‌ته‌كا فیدرالی، بۆچی هه‌ر چ قانوونه‌كه‌ هاتیه‌ ره‌تكرن تنێ دو قانوون نه‌بن، ئه‌وژی قانوونا گرێدای بابه‌تێ ب ئه‌ره‌بكرنێ و ده‌ڤه‌رێن دابرای ڤه‌ و قانوونا په‌ترۆلێ وغازێ ژی كو هه‌ردو قانوون د به‌رژه‌وه‌ندیا حوكمه‌تا ناڤه‌ندیه‌ و ب هیچ شێوه‌كی ره‌نگڤه‌دانا حوكمه‌تا فیدرالی تێدا نینه‌. مه‌ دستوور یێ هه‌ی، پێدڤی بوو هه‌ر چ بریاره‌كا بهێته‌ ده‌ركرن، پشتبه‌ستنێ ب ماده‌كێ دستووری بكه‌ت، له‌وما ڤێ بریارێ قه‌بوول ناكه‌ین، ئه‌م پشت به‌ستنێ ب دستووری دكه‌ین، ب گۆره‌ی ڤی دستووری مه‌ هه‌لویست وه‌رگرتیه‌.

ل سالا 2007 بزاڤێن زۆر هاتنه‌ دان بۆ ده‌ركرنا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل ئیراقێ، هه‌تا راده‌كی قانوون هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن و ره‌شنڤیسێ وێ هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن بۆ ده‌نگدانێ، به‌لێ دیسان ده‌ستهه‌لاتا وی ده‌می یا حوكمه‌تا فیدرالی، قه‌بوول نه‌كر ئه‌و قانوون بهێته‌ ده‌ركرن و ب هیچ شێوه‌كی ئه‌و مافێ دستووری كو د دستووری دا بۆ هه‌رێم و پارێزگه‌هان هاتی، قه‌بوول نه‌كر. ئه‌م نوكه‌ ژی داكۆكیێ ل وێ چه‌ندێ دكه‌ین كو پێدڤیه‌ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل به‌غدا بهێته‌ ده‌ركرن و ئه‌م هه‌موو ب گۆره‌ی وێ پێگیریا دستوور دئێخیته‌ سه‌ر ملێ مه‌، ره‌فتارێ بكه‌ین و د به‌رهه‌ڤین، به‌لێ ب هیچ شێوه‌كی حوكمه‌تا فیدرالی ئه‌ڤه‌ نه‌كریه‌.

پشتی ڤێ چه‌ندێ چه‌ندین دانوستاندن هاتینه‌ كرن و رێككه‌فتن ژی هاتیه‌ كرن دناڤبه‌را هه‌ردو حوكمه‌تێن به‌غدا و هه‌ولێرێ، كو هه‌كه‌ ل ده‌مێ خوه‌ دا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ نه‌هێته‌ ده‌ركرن، هه‌ر ئالیه‌ك دشێت به‌رده‌وام بیت و ئه‌و قانوونه‌ د به‌ركارن، كار پێ بكه‌ت، ل هه‌رێما كوردستانێ مه‌ قانوونه‌ك یا هه‌ی كو ژ په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتیه‌ ده‌ركرن و ئه‌و قانوونه‌ بوو بنه‌ما بۆ وێ ئێكێ هه‌ر چ دۆسێیا په‌ترۆلێ و غازێ یه‌ ب گۆره‌ی ڤێ قانوونێ ره‌فتار د گه‌لدا بهێته‌ كرن, له‌وما هه‌موو مامه‌لا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ ب گۆره‌ی ڤێ قانوونێ یه‌ و ب رێككه‌فتن ژی هاتیه‌ دره‌كرن، له‌وما نابیت نوكه‌ ژ به‌ر هۆكاره‌كێ سیاسی، هه‌موو ئه‌و تشته‌ ل به‌رچاڤ نه‌هێنه‌ وه‌رگرتن و پشت ب قانوونا 1976 بهێته‌ به‌ستن و بهێته‌ گۆتن ئه‌وا ل هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌ كرن هه‌مو یا نه‌ قانوونی یه‌، ب چ پیڤه‌ره‌كی؟ تنێ ژ به‌ر وێ چه‌ندێ دادگه‌هه‌كێ ئه‌ڤ بریاره‌ ده‌ركریه‌ كو ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ ژی ب گۆره‌ی رێكارێن دستووری نه‌هاتیه‌ پێكئینان، ئانكو ئه‌و ب خوه‌ دادگه‌هه‌كا نه‌ دستووریه‌. چاوان بریارێ ل سه‌ر تشته‌كێ دستووری دده‌ت؟ مه‌ چه‌ندین دانوستاندن كرن و مه‌ نیه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب رۆهنی گه‌هانده‌ حوكمه‌تا ئیراقێ، كو د به‌رهه‌ڤین دانوستاندنێ بكه‌ین تاكو بگه‌هینه‌ رێچاره‌كا دستووری بۆ ڤێ دۆسیێ، چه‌ندین شاند ژ هه‌رێما كوردستانێ چوونه‌ به‌غدا وهنده‌ك جاران ئه‌و دهاتنه‌ هه‌رێما كوردستانێ، هه‌ر چ هه‌ژمار و داتایێن پێدڤی مه‌ خستنه‌ به‌ر وان و پێگیریێن هه‌رێما كوردستانێ چنه‌ و مافێ هه‌رێما كوردستانێ چیه‌؟ ئه‌ركێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرال چیه‌؟ به‌راوردیا هه‌موویێ هاتیه‌ كرن، ژ قه‌رێن كه‌فتینه‌ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ژ ئه‌گه‌رێ وێ ره‌فتارا نه‌دادپه‌روه‌رانه‌ كو حوكمه‌تا فیدرالی به‌رامبه‌ر هه‌رێما كوردستانێ و خه‌لكێ وێ كری، د به‌رهه‌ڤ بووین بهێین ل سه‌ر هه‌موو وان خالان رێكبكه‌ڤین، د ئه‌نجامدا قانوونا بودجا 2021 هاته‌ ده‌ركرن، ب گۆره‌ی وێ قانوونێ پێدڤی بوو حوكمه‌تا ئیراقێ شایستێن دارایی یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ ب هنێریت، پشتی مه‌قاسه‌كرنا داهاتێن هه‌رێمێ ل گه‌ل فیدرالی و بزانن چه‌ند دێ ل به‌ر كیش ئالی كه‌ڤیت، ئه‌وا دمینیت بۆ هه‌رێما كوردستانێ بهنێرن ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی چه‌ندین به‌لگه‌ و داتا مه‌ به‌رچاڤكرن، چاڤدێریا داراییا فیدرالی هاته‌ هه‌رێمێ، چاڤدێریا دارایی یا مه‌ چو به‌غدا و چه‌ندین دانوستاندن كرن كو داهاتێ هه‌رێما كوردستانێ چه‌نده‌ و داهاتی فیدرالی چه‌نده‌ و پێگیریێن هه‌رێما كوردستانێ به‌رامبه‌ر حوكمه‌تا فیدرالی چه‌ندن و پێگیریێن حوكمه‌تا فیدرالی ژی به‌رامبه‌ر هه‌رێمێ چه‌ندن، پشتێ وێ وان ب خوه‌ بریا ردا ب گۆره‌ی قانوونێ هه‌یڤانه‌ شایستێن هه‌رێمێ بهنێرن، ب گۆره‌ی قانوونا بودجا 2021 یا ئیراقێ، وان ب خوه‌ دانپێدان كر و داخواز ژ هه‌رێمێ كر كو پێدڤیه‌ رۆژانه‌ كێمتر نه‌ ژ 460 هزار به‌رمیلێن په‌ترۆلێ بهێنه‌ ده‌رئینان و پشتی كو په‌ترۆل دهێته‌ فرۆشتن، ل ده‌ستپێكێ به‌حسێ 250 هزار به‌رمیلان دكر بهێنه‌ دان بۆ حوكمه‌تا فیدرالی، پاشی گۆت دخوازین گۆژمێن 250 هزار به‌رمیلان بۆمه‌ بهنێرن، ئه‌م ژی د به‌رهه‌ڤ بووین و د پێگیر بووین ب وێ چه‌ندێ.

بابه‌تێ دانا گۆژمێن 250 هزار به‌رمیلێن په‌ترۆلێ ب ڤی شێوه‌ی بوو، هه‌ر چ داهاتێ هه‌رێمێ یه‌ ب گۆره‌ی وی بهایێ سۆمۆ دانای، بها چه‌ند بوو، ژمه‌ ببرن، داهاتێن دی یێن نه‌ په‌ترۆلی كو پێگیریا حوكمه‌تا هه‌رێمێ یه‌ به‌رامبه‌ر حوكمه‌تا فیدرال، ژ مه‌ ببرن، یا مای بۆ بهنێرن، د ئه‌نجامدا ئه‌و هاتن هه‌رچه‌نده‌ كێمتر بوو ژ مافێ خه‌لكێ مه‌ ژی، به‌لێ رێككه‌فتین كو هه‌یڤانه‌ 200 ملیار دینار كود بیته‌ كێمتر ژ 137 ملیۆن دۆلاران، بهنێرن. به‌لێ ژ 26 هه‌یڤێن بۆری تنێ 12 هه‌یڤان ئه‌و پاره‌ بۆمه‌ هنارتیه‌، 14 هه‌یڤان به‌غدا ئه‌و مافێ خه‌لكێ هه‌رێمێ نه‌هنارتیه‌، ئه‌ڤه‌ هه‌موو داتانه‌.

ئه‌م یێ د هه‌یڤا سێ ژ سالا 2022، ئێك هه‌یڤ ژی حوكمه‌تا فیدرال شایستێن خه‌لكێ هه‌رێمێ نه‌هنارتینه‌، ئه‌ڤجا دهێن و دبێژن هه‌رێمێ پێگیری نه‌كریه‌. ل كیرێ مه‌ نه‌كریه‌؟ هه‌ر چ داهاتێ مه‌ هه‌ی یێ دیاره‌ و ل ده‌ف هه‌وه‌یه‌، ئه‌ڤه‌ هه‌وه‌ بری و هاتن بێژن تنێ 200 ملیار ( كوك ێمتر ژی بوو ژ مافێ خه‌لكێ كوردستانێ) دێ هنێرن.

ئه‌م سوالكه‌ر نینین هه‌موو هه‌یڤه‌كێ بچین ل ده‌رگه‌هێ به‌غدا بده‌ین، هه‌كه‌ ئه‌م خه‌لكێ ڤی وه‌لاتی نه‌، مه‌ مافه‌كێ دستووری و قانوونی یێ هه‌ی و پێدڤیه‌ حوكمه‌تا فیدرال مافێ ڤی خه‌لكی بده‌ت. سه‌ره‌رای وێ چه‌ندێ مافێن مه‌ هاتینه‌ پێشێلكرن و نه‌هاتینه‌ دان، دهێن هنده‌ك جاران ده‌نگوباسیچن نه‌راست ل جادێن ئه‌ره‌بی – عراقی به‌لاڤ دكه‌ن كو هه‌رێما كوردستانێ مافێ خه‌لكه‌كی دی دخۆت. ئه‌ڤه‌ راست نینه‌ و هه‌رێما كوردستانێ تنێ مفادار بوویه‌ ژ 5% ژ داهاتێ گشتیێ ئیراقێ و ئه‌و ده‌مێ داهات بۆمه‌ دهات، 95% ژ داهاتێ ئیراقێ ل ده‌ف حوكمه‌تا فیدرالی بوو، چ لێكریه‌؟ كا نه‌خوه‌شخانه‌ و قوتابخانه‌ و جاده‌ و پرۆژه‌ و ئه‌و خزمه‌تگوزاریێن كو خه‌لكێ ئیراقێ شایسته‌نه‌ بۆ بهێته‌ كرن و هه‌تا نوكه‌ نه‌هاتیه‌ كرن؟ بۆچی خه‌لكێ كوردستانێ دهێنه‌ تاوانباركرن كو ئیداره‌كا سه‌ركه‌فتی هه‌بوو و ب وێ رێژا كێم ئه‌وا ل به‌ر ده‌ست، شیا تشته‌كی ل ڤێرێ دروست بكه‌ت. نابێژم مه‌ كێماسی نینن، به‌لێ ل ڤێ كابینێ مه‌ هه‌موو بزاڤ كرینه‌ چاكسازیێ بكه‌ین و مه‌ یا كری ژی، د هه‌موو سێكته‌ران دا مه‌ ئه‌ڤه‌ یا كری، به‌لێ مخابن وه‌كو پێدڤی یان حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ نه‌شیایه‌ په‌یاما خوه‌ بگه‌هینیت د وان خالێن چاكسازی تێدا كری، یان ژی گه‌له‌ك كه‌س ب مه‌به‌ستێن سیاسی خواستبن تنێ بابه‌تێن نه‌رینی به‌رچاڤ بكه‌ن و هه‌ر چ تشتێ باشه‌ ڤه‌شێرن.

15

ئه‌ڤرۆ:

زانایه‌كێ ناڤدار یێ ئه‌مریكی راگه‌هاند كو ده‌مێ رۆسیا قرم داگیر كری وی ده‌می پێدڤی بوو ئه‌مریكا و وه‌لاتێن ئێكه‌تیا ئورۆپا ل دژی ئه‌مریكا ده‌ست ب بزاڤه‌كا مه‌زن كربا، لێ وان چو نه‌كر و نها ژی ئۆكرانیا بوویه‌ قوربانیا به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا و ئورۆپا.

پرۆفیسۆر جۆن میرشایمیر زانایێ ناڤدار یێ ئه‌مریكی راگه‌هاند كو شه‌رێ نها ل ئۆكرانیایێ‌ نیشا دده‌ت كو پۆتینی دڤێت پێگه‌هێ رۆسیا بهێزتر لێ بكه‌ت و بێگومان ده‌مێ پۆتینی ده‌ست ب ئێرشه‌كا وه‌سا كری هزرا گه‌له‌ك تشتان كربوو، دیاره‌ پۆتین یێ پشتراست بوو كو ئه‌مریكا و وه‌لاتێن ناتۆ ل دژی وی چو ناكه‌ن، ئانكۆ ب كریاری شه‌رێ وی ناكه‌ن و ژ به‌ر هندێ ژی ب هه‌موو شیانێن خوه‌ ئێرشی ئۆكرانیایێ‌ دكه‌ت و دیاره‌ رۆسیا دڤێت ئۆكرانیایێ‌ ب ته‌مامی كۆنترۆل بكه‌ت و ژ به‌ر هندێ ژی شه‌رێ نها بوویه‌ ئه‌گه‌ر گه‌له‌ك باژێرێن ئۆكرانیایێ‌ ب ته‌مامی وێران ببن و گۆت: (به‌رپرسێن ئه‌مریكا و ناتۆ هه‌ر رۆژ دبێژین پۆتین تاوانباره‌ و دڤێت شه‌رێ نها بهێته‌ راگرتن، لێ ئه‌و به‌حسێ به‌رپرسیاریا خوه‌ ناكه‌ن، دڤێت ژبیر نه‌كه‌ین ده‌مێ رۆسیایێ‌ قرم داگیر كری وی ده‌می بۆ هه‌ر كه‌سه‌كێ ئاشكرا بوو كو پۆتین كار ل سه‌ر پیلانه‌كا مه‌زن دكه‌ت و پیلانا پۆتینی تنێ گرێدای ئۆكرانیایێ‌ نینه‌، پۆتین هه‌ست كریه‌ پشتی جودابوونا بریتانیا ژ ئێكه‌تیا ئورۆپا هه‌م ئێكه‌تیا ئورۆپا لاوازه‌ و هه‌م ژی ئه‌مریكا نه‌ڤێت ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ شه‌رێ رۆسیا بكه‌ت ژ به‌ر هندێ ژی نها ده‌ست ب پیلانا خوه‌ كریه‌ و دڤێت ئۆكرانیایێ‌ داگیر بكه‌ت ئانكۆ ئه‌مریكا ژی به‌رپرسیاره‌ ژ ره‌وشا نها یا ل ئۆكرانیایێ‌).

زانایێ ناڤدار یێ ئه‌مریكی د به‌رده‌وامیا ئاخڤتنا خوه‌ دا ئه‌و یه‌ك ژی دیار كر كو پۆتینی هه‌ست ب پیلانا ئه‌مریكا و ئێكه‌تیا ئورۆپا ل دژی خوه‌ كر، چونكو وی هه‌ست ب هندێ كر ئه‌مریكا دڤێت ئۆكرانیا ببیته‌ ئه‌نداما ناتۆ و ل ئالیێ دی وه‌لاتێن ئێكه‌تیا ئورۆپا ژی كار بۆ هندێ دكرن كو ئۆكرانیا ببیته‌ ئه‌نداما ئێكه‌تیا ئورۆپا، بێگومان ئه‌و یه‌ك دا بیته‌ ئه‌گه‌رێ هندێ كو رۆسیا ب ته‌مامی هێته‌ دۆرپێچكرن، ژ به‌ر هندێ ژی پۆتینی بریارا ئێرشكرنا سه‌ر ئۆكرانیایێ‌ دا، لێ یێن كو گه‌له‌ك سۆز دانه‌ سه‌رۆكێ ئۆكرانیایێ‌ ئانكۆ به‌رپرسێن ئه‌مریكا و ئێكه‌تیا ئورۆپا نها ئۆكرانیا ب تنێ هێلاینه‌، راسته‌ چه‌كی دده‌نه‌ ئۆكرانیایێ‌ لێ وه‌كو هه‌ڤپه‌یمانه‌كێ پشته‌ڤانی لێ ناكه‌ن و ئۆكرانیا د راستی دا نها ب تنێ مایه‌ و رۆسیا ژی ب هه‌موو شیانێن خوه‌ ئێرش دكه‌ت، ژ به‌ر هندێ ژی ئه‌ز دبێژم كو ئۆكرانیا بوویه‌ قوربانیا به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا و وه‌لاتێن ئێكه‌تیا ئورۆپا و ناتۆ و گۆت: (رۆسیا نه‌شێت ب ساناهی ئۆكرانیایێ‌ داگیر بكه‌ت، چونكو ره‌وشا نها نیشا دده‌ت كو خه‌لكێ ئۆكرانیایێ‌ ب هه‌موو شیانێن خوه‌ ل دژی رۆسیا شه‌ری دكه‌ن، هه‌كه‌ رۆسیا بشێت ئۆكرانیایێ‌ داگیر ژی بكه‌ت ئه‌و یه‌ك دێ رێ بۆ شه‌ره‌كێ ده‌مدرێژ خوه‌ش كه‌ت كو بێگومان ئه‌و یه‌ك د به‌رژه‌وه‌ندیا رۆسیا دا نینه‌، بارێ ئابووری یێ رۆسیا گونجای نینه‌ كو رۆسیا بشێت ب مه‌هان شه‌رێ ئۆكرانیایێ‌ بكه‌ت، ره‌نگه‌ رۆسیا بڤێت ئۆكرانیایێ‌ پارچه‌ بكه‌ت و پۆتینی به‌ری نها ژی بریاره‌ك ل دۆر هندێ دابوو كو هه‌ر دو هه‌رێمێن لۆهانسك و دۆنتیسك وه‌كو دو ده‌وله‌تێن سه‌ربخوه‌ راگه‌هاندن، لێ دڤێت ژبیر نه‌كه‌ین كو ئه‌مریكا و ناتۆ رێ بۆ رۆسیا خوه‌ش كرن و ئۆكرانیا ژی ب تنێ هێلان و ئه‌و یه‌ك ژی بۆ ئه‌گه‌رێ هندێ كو رۆسیا ب هه‌موو هێزا خوه‌ ئێرشی ئۆكرانیایێ‌ بكه‌ت).

26

ب، سه‌رجان مه‌حمود:

جه‌نگیز چاندار رۆژنامه‌ڤان و نڤیسه‌رێ ناڤدار یێ توركیا د نڤیسا خوه‌ یا ل مالپه‌رێ‌ T24 دا راگه‌هاند كو ل به‌ر ده‌رگه‌هێ توركیا شه‌ره‌كی دژوار د ناڤبه‌را رۆسیا و ئۆكرانیایێ‌ دا ده‌ستپێكریه‌ و راستیه‌كا ڤی شه‌ری هه‌یه‌ كو یان دێ پۆتین ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ ژ ده‌ست ده‌ت یان ژی دێ ئۆكرانیا ژناڤ چیت، پشتی شه‌رێ جیهانی یێ ئێكێ، شه‌رێ جیهانی یێ دویێ و شه‌رێ سار یێ د ناڤبه‌را سۆڤیه‌تێ و ئه‌مریكا و ناتۆ دا ئه‌ڤه‌ جارا یه‌كێ یه‌ مه‌ترسیه‌كا وه‌سا مه‌زن دروست بوویه‌ كو جیهان به‌ر ب شه‌رێ جیهانێ یێ سیێ ڤه‌ دچیت و ئه‌و یه‌ك ژی نیشا دده‌ت كو شه‌رێ ل ئۆكرانیا جیهانێ به‌ر ب شه‌ره‌كێ نوو ڤه‌ دبه‌ت و هه‌موو ئاماژێن نها ژی ڤێ راستیێ باش نیشا دده‌ن.

رۆژنامه‌ڤانێ ناڤهاتی هه‌روه‌سا راگه‌هاند ژی كو هه‌كه‌ مرۆڤ به‌رێ خوه‌ بده‌ته‌ روودانێن به‌ری  ده‌ستپێكرنا هه‌ر دو شه‌رێن جیهانی ئاشكرا دبیت كو ره‌وشا نها یا جیهانێ ژی وه‌ك ره‌وشا به‌ری هه‌ر دو شه‌رێن جیهانی یه‌ و مخابن نها ژ هه‌ر ده‌مێ زێده‌تر هه‌موو جیهان كه‌ڤتیه‌ به‌ر مه‌ترسیا شه‌رێ جیهانی یێ سیێ و پۆتین پاشه‌رۆژا خوه‌ ب به‌رفره‌هكرنا رۆسیا ڤه‌ گرێدایه‌ و دخوازیت وه‌ك ده‌ستپێكێ ده‌وله‌تا ئۆكرانیایێ‌ ژناڤ ببه‌ت و وه‌سا دیاره‌ پۆتین نه‌خشه‌كا به‌رفره‌ه ل سه‌ر وان ده‌وله‌تێن كو سالا ۱۹۹۱ خوه‌ ژ سۆڤیه‌تێ جودا كرینه‌، ئاماده‌ كریه‌ و ل هه‌مبه‌ر دا ئه‌مریكا، ئێكه‌تیا ئورۆپا و ناتۆ ژی ب یه‌كگرتی ل دژی رۆسیایێ‌ هه‌لویست وه‌رگرتینه‌ و ئورۆپا ژ نوو ڤه‌ ده‌ست ب بهێزكرنا خوه‌ د وارێ سه‌ربازی دا كریه‌ ژ به‌ر كو ئه‌و پۆتینی ل هه‌مبه‌رێ ئازادیا وه‌لاتێن خوه‌ ژی گه‌ف دبینن.

رۆژنامه‌ڤان جه‌نگیز چاندار د پشكه‌كا دی یا نڤیسا خوه‌ دا ژی راگه‌هاند كو وه‌ك جوغرافی ئۆكرانیا 603 هزار كیلۆمیترێن‌ دوجار مه‌زنه‌،‌ هه‌روه‌سا نێزیكی ٤٥ ملیۆن وه‌لاتی تێدا دژین، هه‌كه‌ رۆسیا هه‌موو ئۆكرانیایێ‌ داگیر بكه‌ت ژی نه‌شێت ب ته‌مامی ئۆكرانیایێ‌ كۆنترۆل بكه‌ت و ئارامیێ بجه بكه‌ت، ژ به‌ر كو وه‌لاتیێن ئۆكرانیایێ‌ ب هه‌سته‌كی مه‌زن یێ نیشتمانی و ب داخوازا ژیانه‌كا ئازاد دێ ل هه‌مبه‌ر رۆسیا به‌رده‌وام د ناڤ شه‌ره‌كی مه‌زن دا بن، ژ به‌ر هندێ ژی رۆسیا نه‌شێت ئۆكرانیایێ‌ بكه‌ته‌ ژێر كۆنترۆلا خوه‌.

جه‌نگیز چاندار هه‌رووه‌سا راگه‌هاند كو باژێرێن قه‌رس، ئه‌رده‌‌هان و ئارتڤین یێن توركیا ژ سالا ۱۸۷۸ هه‌تا ۱۹۱۸ د ناڤ سنورێ رۆسیایێ‌ دا بوون و د سه‌ره‌ده‌مێ ده‌ستهه‌لاتا ستالینی دا ل سۆڤیه‌تا رۆسیا د ناڤبه‌را سالێن 1945 هه‌تا 1953 داخوازا باژێرێن قه‌رس، ئه‌رده‌هان و ئارتڤینێ ژ توركیا نه‌كریه‌ و د ره‌وشا ئه‌ڤرۆ دا ژی نه‌ته‌وه‌په‌رستێن رۆسیا ڤان هه‌ر سێ باژاران وه‌ك ئاخا خوه‌ دبینن و نه‌ دووره‌ پۆتینێ سه‌رۆكێ رۆسیا ژی پشتی ئۆكرانیا داخوازا ڤان باژێران ژ توركیا بكه‌ت.

30

ئه‌ڤرۆ:

جۆزپ بۆریل به‌رپرسێ سیاسه‌تا ده‌رڤه‌ یا ئێكه‌تیا ئورۆپا دوهی راگه‌هاند كو هه‌تا دو رۆژێن دی ئیران و وه‌لاتێن ٥+١ دێ رێككه‌فتنه‌كا نوو ئیمزا كه‌ن و ل گۆر وێ رێككه‌فتنێ ژی دێ گه‌له‌ك داخوازیێن ئیرانێ هێنه‌ بجهئینان و دێ پشكه‌ك مه‌زن ژ سزایێن ئابووری یێن ل سه‌ر ئیرانێ هێنه‌ راكرن و دڤێت ئیران ژی پشكه‌ك مه‌زن ژ به‌رنامێن خوه‌ یێن ئه‌تۆمی بده‌ته‌ راگرتن و هه‌روه‌سا رێ بده‌ت كو به‌رپرسێن سازیا جیهانی یا ئه‌تۆمی سه‌ره‌دانا بنگه‌هێن ئه‌تۆمی یێن ئیرانێ بكه‌ن.

ل ئالیێ‌ دی وه‌زاره‌تا ده‌رڤه‌ یا ئیرانێ ژی راگه‌هاند كو هه‌كه‌ ئه‌مریكا پێگیریێ ب سۆزێن خوه‌ نه‌كه‌ت ره‌نگه‌ رێككه‌فتن نه‌هێنه‌ ئیمزا كرن و وه‌زاره‌تا ده‌رڤه‌ یا ئه‌مریكا ژی دیار كر دڤێت ئیران سۆزێن خوه‌ بجه بینیت هه‌كه‌ ئیران وه‌كو رێككه‌فتنا سالا 2015 بزاڤان بكه‌ت دێ ئه‌مریكا ب توندی ئیرانێ سزا ده‌ت.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com