ئه‌ڤرۆ، بێوار شوكری:

د.عه‌بدولغه‌نی ره‌شید دوسكی، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیێن گولچیسكا و نه‌زۆكیێ‌ دیاركر ژنه‌كا نه‌خۆش 32 سالی هاته‌ ده‌ف من و گازنده‌ ژ هه‌ردوو ته‌نشتێن خو دكرن، پشتی ئه‌نجامدانا چه‌ند پشكنینا ب رێیا تیشك و سونارا دیاربوو، به‌ره‌كێ‌ مه‌زن یێ‌ د گولچیسكا وێ‌ چا لایێ‌ راستێ‌ دا هه‌یی و گولچیسكا لایێ‌ چه‌پێ‌ یا وه‌رمتی یه‌، و سونده‌ك ژ ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی یێ‌ كریه‌ د وێ‌ گولچیسكێ‌ دا ژ ره‌خێ‌ ته‌نشتێ‌ ڤه‌ سونده‌ یێ‌ ده‌رباسكری و داخلی گولچیسكێ‌ كری، چونكو ئه‌و گولچیسك یا وه‌رمتی بوو، وگوت: پشتی ئه‌نجامدانا پشكنینا بومه‌ دیاربوو ئه‌و به‌رێ‌ مه‌زن یێ‌ لایێ‌ راستێ‌ پێدڤی ب نشته‌رگه‌ریێ‌ یه‌، و گولچیسكا ره‌خێ‌ چه‌پێ‌ یا وه‌رمتی یه‌ و ئه‌و سوندێ‌ ژ ته‌نشتێ‌ بری كریه‌ د گولچیسكێ‌ دا بومه‌ دیاربو هه‌ر ژ به‌ر وه‌رمینێ‌ كریه‌ د گولچیسكێ‌ دا، و گوتژی: پشتی پشكنینا گولچیسكا لایێ‌ چه‌پێ‌ ئه‌و ده‌ست ئاڤا ژ گولچیسكێ‌ دهێته‌ جهێ‌ ده‌ستئاڤا زراڤ دا دبێژنێ‌ حالب، دنافبه‌را وان دا جهه‌ك گه‌له‌ك یێ‌ ته‌نگه‌ و ئه‌و ته‌نگاتی یه‌ ناهێلیت ده‌ستئاڤا زراڤ ژ گولچیسكێ‌ بهێته‌ د حالبی دا، گولچیسكێ‌ گه‌له‌ك د وه‌رمینت  و دبیته‌ له‌و د حه‌سرت و ئلتیهاب ژێ‌ چێدبن، له‌و ژ ده‌رڤه‌ سونده‌ كربو تێدا و له‌وما ژلایێ‌ ته‌نشتێ‌ ڤه‌ سونده‌ كریه‌ د گولچیسكی دا رێكا گولچیسكێ‌ بهێته‌ڤه‌كرن، یا دیاره‌ نه‌شیاینه‌ ژلایێ‌ بنیڤه‌ سونده‌یی بدانن ژلایێ‌ ده‌ستئاڤا زراڤ.

د.عه‌بدولغه‌نی ره‌شید دوسكی دیاركر ژی پشتی ده‌ستنیشانكرنا نه‌خۆشیێن ڤێ‌ ژنێ‌ بومه‌ دیاربو پێدڤی ب دوو نشته‌رگه‌ریا یه‌، ئێك پێدڤیه‌ ئه‌و به‌رێ‌ مه‌زن ب رێیا نازۆرێ‌ (زه‌مپێ‌) ب رێیا كونه‌كێ‌ ل ته‌نشتێ‌ ئه‌و به‌ربهێته‌ ده‌ر، چونكو نوكه‌ ئه‌م وان جوره‌ نشته‌رگه‌ریا ئه‌نجام دده‌ن، نشته‌رگه‌ریا دووێ‌ دێ‌ بو گولچیسكا وه‌رمتی هێته‌ ئه‌نجام دان ئه‌وا ل ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی سونده‌ بو كریه‌ تێداو ئه‌و جهێ‌ ته‌نگ بهێته‌ چارسه‌ركرن، و گوت: ده‌سپێكێ‌ ئه‌و به‌رك ب رێیا زه‌مپێ‌ بێ‌ ئه‌م ته‌نشتا وێ‌ شه‌ق كه‌ن مه‌ ده‌رێخست برێیا نازۆرێ‌ بتنێ‌ كونه‌ك جهێ‌ ئێك قه‌یتك دێ‌ چینه‌ دناف گولچیسكێ‌ دا و دێ‌ به‌ری هیركه‌ین و ده‌رێخین و نوكه‌ ئه‌ڤه‌ رێیه‌كا ب سانه‌هی یه‌ سوپاس بو خودێ‌ ئه‌نجامێن وێ‌ گه‌له‌ك دباشبوون، و گوتژی: بو نشته‌رگه‌ریا دی مه‌ بهێنڤه‌دانه‌ك دا نه‌خۆشێ‌ ب تایبه‌ت ئه‌گه‌ر هه‌ردوو گولچیسكا دوو نشته‌رگه‌ریێن مه‌زن تێدا بكه‌تن دێ‌ بیته‌ بارگرانی ل سه‌ر ره‌وشا ساخله‌میا نه‌خوشێ‌، ژبه‌ر هندی پشتی نشته‌رگه‌ریا ئێكێ‌ مه‌ خو گرت هه‌تا ئه‌و گولچیسك په‌یت ببیت پاش نشته‌رگه‌ریێ‌ بو یادی بكه‌ت، د وی ده‌می دا ڤێ‌ نه‌خۆشێ‌ بو هنده‌ك كارێن خو یێن تایبه‌ت سه‌ره‌دانا ده‌رڤه‌یی وه‌لاتی كره‌ڤه‌ و سه‌ه‌ردانا وان نۆشدارا كره‌ڤه‌، ده‌ستخوشی ل كارێ‌ مه‌كر ژبه‌ر ده‌رئێخستنا وی به‌رێ‌ مه‌زن بێ‌ زكێ‌ نه‌خۆشێ‌ بهێته‌ شه‌قكرن، نه‌خۆشێ‌ گوتێ‌ دێ‌ یا لایێ‌ دی ژی دێ‌ بو من ب نازۆرێ‌ چێكه‌ن.

تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیێن گولچیسكا و نه‌زۆكیێ‌ گوت: بابه‌تێ‌ مه‌ یێ‌ گرنگ ئه‌وه‌ جهه‌كێ‌ ته‌نگ د بوریا ده‌سنڤێژا زراڤ دا ئه‌وا دنافبه‌را سه‌رێ‌ گولچیسكێ‌ دهێت هه‌تا دگه‌هیته‌ حالبی ل وێرێ‌ یا ته‌نگ ، به‌ری نوكه‌ بو وان نشته‌رگه‌ریا تڤیا مه‌ زكێ‌ نه‌خۆشی شه‌ق كربا، دورێن پازده‌ تا بیست قولپا مه‌ ڤه‌دكرن هه‌تا بشێن بچینه‌ دناف دا و ئه‌م وی جهێ‌ ته‌نگ جاره‌كادی ژێكڤه‌ دكه‌ین و حه‌وزار گولچیسكێ‌ جاره‌كادی ب بوریا حالبی ڤه‌ گرێدده‌ن ئه‌م زكی شه‌ق دكه‌ن، و گوتژی: ده‌مێ‌ من ئه‌ف نه‌خۆشه‌ دیتی من گوتێ‌ دێ‌ ئه‌ڤێ‌ ژی ب نازۆرێ‌ كه‌م، پشتی نه‌خۆش ڤه‌گه‌ریایه‌ ڤه‌ هاتی ده‌ف مه‌ بو نشته‌رگه‌ریا دوێ‌ یا جهێ‌ ته‌نگ دووباره‌ من بو روهنكر كادێ‌ چكه‌ن، سوپاس بو خودێ‌ بسه‌ركه‌فتیانه‌ نشته‌رگه‌ریا وێ‌ هاته‌ ئه‌نجام دان.

ل دووماهیێ‌ د.عه‌بدولغه‌نی ره‌شید دوسكی، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیێن گولچیسكا و نه‌زۆكیێ‌ گوت: ئه‌ف جوره‌ نشته‌رگه‌ریه‌ بو جارا ئێكێ‌ یه‌ ل سه‌ر ئاستێ‌ ده‌ڤه‌را به‌هدینان و هه‌رێما كوردستانێ‌ دهێته‌ ئه‌نجام دان، بتنێ‌ ب رێیا چار قولپا دهێته‌ ئه‌نجام دان ب نازۆرێ‌، مه‌ داخلكر و ب یه‌دا ئه‌و جهێ‌ ته‌نگ مه‌ بری و جاره‌كادی حه‌وزا گولچیسكێ‌ مه‌ ب حالبی ڤه‌ گرێدا و مه‌ سونده‌ك دانا ژ گولچیسكێ‌ بهێته‌ د حالبی دا و ب گه‌هیته‌ مه‌سانێ‌ و هه‌می ب نازۆرێ‌ هات ئه‌نجامدان، هه‌ر د نشته‌رگه‌ریێ‌ دا مه‌ زانی دێ‌ نشته‌رگه‌ری یا سه‌ركه‌فتی بیت ب هاریكاریا خودێ‌ و هه‌می یێ‌ گه‌هشتی ئێك، و گوتژی، دورێن سێ‌ حه‌فتیانه‌ ب سه‌ر نشته‌رگه‌ریێ‌ ڤه‌ بورین و ده‌مێ‌ نشته‌رگه‌ریێ‌ چ ئاڤ نه‌رێته‌ به‌رده‌رێ‌ گولچیسكێ‌ و د هه‌مان ده‌مدا گولچیسك فشیا و ئه‌نجامێ‌ زه‌رعا وی جهێ‌ مه‌ بری چ ئاریشه‌ هه‌بون، ده‌ركه‌فت ل وی جهی كارنه‌دكر هشكاتیه‌ك كه‌فت بو تێدا و ده‌ستئاڤا زراڤ ژ گولچیسكێ‌ نه‌ د ئینا د حالبی دا، هه‌ر یا ته‌نگ بو گولچیسك د وه‌رمی، بو داهاتی نشته‌رگه‌ریێن گولچیسكا ژ ڤه‌كرنا زكی دێ‌ بنه‌ نازۆر، چونكو مفایێن وێ‌ گه‌له‌كن ژ وان نه‌خۆش زوتر رادبیت و زوتر ساخ دبیت و سه‌رباركێن دووفدا دێ‌ كێمتر و باشتر بن چونكو زك شه‌قكرنێ‌ چه‌ندین ته‌به‌قێن له‌شی دهێنه‌ برین هه‌تا دگه‌هنه‌ گولچیسكێ‌.

دهۆك، له‌زگین جوقی

تایبه‌تمه‌نده‌كێ‌ نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ل دهۆكێ‌ دیاركركو ژئه‌گه‌ریًَ قه‌له‌ویێ‌ً و كێم نڤستنێ‌ً و خوارنا نه‌رێكخستی رێژا نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ل ده‌ڤ گه‌نجان به‌ر ب زێده‌بوونێ‌ یه‌.

د. ئدریس حاجی، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ل دهۆكێ‌ دیاركركو نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ سال بۆ سالێ‌ به‌ر ب زێده‌بوونێ‌ یه‌ ب تایبه‌تی ل ده‌ڤ كه‌سێن ژیێ‌ وان د سه‌ر 40 سالیێ‌ دا، نوكه‌ ئه‌ڤ نه‌خۆشییه‌ ل ده‌ڤ گه‌نجان ژی به‌ر ب زێده‌بوونێ‌ یه‌، ژبه‌ر گه‌له‌ك ئه‌گه‌ران نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ل ده‌ڤ گه‌نجان په‌یدادبیت، ژوانژی قه‌له‌وی و كێم نڤستن و هه‌تا پێگیریێ‌ ب ده‌مێ‌ خوارنێ‌ ژی ناكه‌ن، ئه‌وژی تێشتێ‌ و فراڤینێ‌ و شیڤێ‌ دده‌مێ‌ خوه‌ دا ناخوون ئه‌ڤه‌ باش نینه‌، به‌لێ‌ جۆرێ‌ ئێكێ‌ به‌هرا پتر چو په‌یوه‌ندی ب زكماكی ڤه‌ نینه‌ ب تایبه‌تی ژی ل ده‌ڤ زارۆكان.

د. ئدریس حاجی، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ل دهۆكێ‌ دیاركركو گه‌له‌ك ڤه‌كۆلین یێن هه‌ین دبێژن دبیت د ده‌مه‌كی دا هه‌ودانه‌كا ڤایرۆسی دروست ببیت، یانژی ب كارئینانا هنده‌ك جۆرێن شیری یانژی گه‌له‌ك جاران وان ده‌ڤه‌رێن ژینگه‌ها وان یا پیس بیت ئه‌وژی گه‌له‌ك كارگه‌ه و دووكێلا ترۆمبێلان هه‌بیت دبیت ل ڤان جهان رێژا نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ل ده‌ڤ زارۆكان و سنێلان ژی زێده‌ببیت، به‌لێ‌ به‌هرا پتر گه‌نج ژبه‌ر قه‌له‌ویێ‌ و خوارنا نه‌ رێكخستی وكێم نڤستنێ‌ تووشی نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ دبن.

د. ئدریس حاجی، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ دیاركركو خه‌وێ‌ گه‌له‌ك كارتێكرن یا هه‌ی بۆ نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ ئێك ژوانژی هنده‌ك هورمونات هه‌نه‌ پێدڤیه‌ بنڤن ، به‌لێ‌ گه‌نج ده‌مێ‌ نه‌ نڤیت ئه‌و هورمون ژی نانڤیت ب تایبه‌تی ژی هورمون هه‌نه‌ به‌روڤاژی ئه‌نسولینێ‌ كاردكه‌ن، ده‌مێ‌ مرۆڤ یێ‌ هوشیاربیت وه‌ ل مرۆڤی دكه‌ت خوارنێ‌ ب شه‌ڤی بخۆت و ده‌مێ‌ مرۆڤ خۆارنێ‌ دخۆت دبیته‌ قه‌له‌وی و رێژا دوهنی و ئه‌نسولینی زێده‌دبیت ئه‌و هورمون وه‌سا ل مرۆڤی دكه‌ت قه‌له‌وی دروست ببیت دئه‌نجامدا ژی ئه‌نسولین كارێ‌ خوه‌ دروست، ناكه‌ت له‌ورا گه‌له‌ك یا گرنگه‌ مرۆڤی حه‌فت هه‌تا هه‌شت ده‌مژمێران یێ‌ نڤستنێ‌ هه‌بن دا رێژا نه‌خۆشیا شه‌كرێ‌ كێمتربیت.

ڤایرۆسێ‌ كێمكرنا به‌رگریا له‌شێ‌ مرۆڤی( ئایدز)، دبیت ئه‌ڤ ڤایرۆسه‌ ژ دایكێ‌ بو زارۆی بهێته‌ ڤه‌گوهاستن د ماوێ‌ دوگیانیێ‌ یان زارۆبوونێ‌ دا، یان ب رێیا شیردانا سرۆشتی، دگه‌ل ڤێ‌ چه‌ندێ‌، هه‌كه‌ نه‌خۆشی بهێته‌ ده‌ستنیشانكرن به‌ری دوگیانیێ‌ یان د قۆناغه‌كا به‌روه‌خت دا، دێ‌ هنده‌ك پێنگاڤ هه‌بن بو كێمكرنا مه‌ترسیا ڤه‌گوهاستنا وێ‌.

• هه‌ودانا جگه‌رێ‌ ب: ئه‌ڤ جورێ‌ هه‌ودانا جگه‌رێ‌ دشیاندایه‌ ژ دایكێ‌ بهێته‌ ڤه‌گوهاستن بو زارۆكی د ماوێ‌ دوگیانیێ‌ دا، ده‌مێ‌ نێزیكی زارۆبوونێ‌ دبیت هێشتا مه‌ترسیا ڤه‌گوهاستنێ‌ پتر لێ‌ دهێت، دشیاندایه‌ رێك ل ڤه‌گوهاستنێ‌ بهێته‌ كرن هه‌كه‌ ده‌مه‌كێ‌ كێم به‌ری زارۆبوونێ‌ زارۆ بهێته‌ چاره‌سه‌ركرن.
• زوهری: تووشبون ب ڤێ‌ نه‌خۆشیێ‌ یا گرێدایه‌ ب دوگیانیێ‌ ڤه‌ تایبه‌ت ب زارۆبوونا پێشوه‌خت یان زارۆ دمریت دزكدا یان راسته‌وخو پشتی زارۆبوونێ‌، دشیاندایه‌ ئه‌ڤ نه‌خۆشیه‌ دماوێ‌ دوگیانیێ‌ دا بهێته‌ ڤه‌گوهاستن و ده‌مێ‌ چاره‌سه‌ریا زارۆی نه‌هاته‌ كرن ره‌نگه‌ تووشی ئاریشێن جوراوجور ببیت.
• نه‌خۆشیا سێلان: ده‌مێ‌ نه‌هێته‌ چاره‌سه‌ركرن د ماوێ‌ دوگیانیێ‌ دا دێ‌ بیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ ژ به‌رچوونا زارۆكی یان زارۆبوونه‌كا پێشوه‌خت یان په‌یدابوونا زارۆیه‌كی كو سه‌نگێ‌ وی یێ‌ كێم بیت و دبیت ئه‌ڤ نه‌خۆشیه‌ ژ دایكێ‌ بو زارۆكی بهێته‌ ڤه‌گوهاستن دده‌مێ‌ زارۆبوونێ‌ دا.
• هه‌ودانا جگه‌رێ‌ سی: هنده‌ك ڤه‌كولین ئاماژه‌ ب وێ‌ چه‌ندێ‌ دكه‌ن كو تووشبوون ب هه‌ودانا جگه‌رێ‌ سی، د ماوێ‌ دوگیانیێ‌ دا مه‌ترسیا زارۆبونا پێشوه‌خت و زارۆیه‌كێ‌ كێم سه‌نگ زێده‌دكه‌ت و دشیاندایه‌ د ماوێ‌ دوگیانیێ‌ دا ژ دایكێ‌ بو زارۆی بهێته‌ ڤه‌گوهاستن.