ئامێدیێ‌، مه‌حمود نهێلی

بو ده‌مێ‌ سێ‌ سالایه‌ كار د دروستكرنا كارگه‌هه‌كا ڤاڤارتنا گلێشی دا ل كومه‌لگه‌ها قه‌دشێ‌ دهێته‌ كرن، لێ‌ ژ به‌ر نه‌خۆشیا كورونایێ‌ و ئاسته‌نگێن هاتن و چوونێ‌ هه‌تا نوكه‌ كار تێدا ب داوی نه‌هاتیه‌. سه‌رۆكێ‌ باژێرڤانیا قه‌دشێ‌ ژی دیار كر، پرۆژێ‌ چێكرنا ڤێ‌ كارگه‌هێ‌ ژلایێ‌ كومپانیا هیزل ڤه‌ ب گرێبه‌ستا راكرنا گلێشی ل گه‌ل چێكرنا ڤێ‌ كارگه‌هێ‌ دهێته‌ چێكرن كو دێ‌ گلێشی 13 باژێرڤانیا هه‌ر ل زاویته‌ و باگێرا تا شێلادزێ‌ و سیریێ‌ راكه‌ت و وه‌رگریت.

ئه‌ندازیار رێڤینگ عادل سه‌رۆكێ‌ باژێرڤانیا قه‌دشێ‌ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر، ئه‌ڤ كارگه‌هه‌ یا ئێكێ‌ یه‌ ل سه‌ر ئاستێ‌ قه‌زا ئامێدیێ‌ دهێته‌ دانان و گۆت: (دورێن 75% كار تێدا ب داوی َهاتیه‌ و ئامیری  بۆ هاتینه‌ دابینكرن و ئاڤاهی تمام بوویه‌ و ب تنێ‌ یا مایی گرێدانا ئامیران).

ناڤهاتی ئاشكرا كر، ئه‌گه‌رێ‌ نه‌ گرێدانا ئامیرێن وێ‌ ڤه‌دگریت بۆ نه‌به‌رهه‌ڤبوونا ئه‌ندازیاران كو دێ‌ ل وه‌لاتێ‌ ئه‌لمانیا هێن و ئه‌و دێ‌ رابن ب گرێدانا ئامیران و ئه‌و ژی بهانه‌یێ‌ دكه‌نه‌ ڤایروسێ‌ كورونا كو نه‌شێن گه‌شتێ‌ بكه‌ن بۆ هه‌رێما كوردستانێ‌).

سه‌رۆكێ‌ باژێرڤانیا قه‌دشێ‌ دیار ژی كر، هه‌ر ده‌مه‌كی ئه‌ندازیارێن گرێدانا ئامیران به‌رهه‌ڤبوون و كارێ‌ ل سه‌ر ملێن خوه‌ راكرن، دێ‌ ئه‌ڤ كارگه‌هه‌ كه‌ڤیته‌ كاری و دێ‌ شێت گلێشێ‌ سنورێ‌ قه‌زا ئامێدیێ‌ هه‌موو وه‌رگریت و ڤاڤێریت.

ناڤهاتی ئه‌و یه‌ك ژی دیار كر، هه‌بوونا ڤێ‌ كارگه‌هێ‌ پێدڤیه‌كا گرنگه‌ ل ده‌ڤه‌رێ‌ و دێ‌ بیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ هندێ‌ كو ئێدی گلێش نه‌بیته‌ ئه‌گه‌ێ‌ بێزاریێ‌ بۆ هاولاتیان و یان ژی ژ به‌ر ئه‌گه‌رێن سوتنا وێ‌ ژینگه‌ه بهێته‌ پیسكرن و ژ به‌ر وێ‌ یه‌كی ژی  به‌ری سێ‌ سالان حكومه‌تا هه‌رێمێ‌ رازیبوونا خوه‌ ل سه‌ر چێكرنا وێ‌ دیاركر و ل سه‌ر رووبه‌رێ‌ 96 كێلومه‌ترێن دو جاری ل سنورێ‌ باژێرڤانیا قه‌دشێ‌ دهێته‌ چێكرن.

و گۆت: ئه‌ڤ پرۆژه‌ تا راده‌یه‌كی باش دێ‌ چه‌ندین ده‌رفه‌تێن كاری ژی بۆ خه‌لكێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ په‌یدا كه‌ت ئه‌ڤه‌ زێده‌باری مفایێن وێ‌ یێن پاراستنا پاقژیا ژینگه‌هێ‌.

ناڤهاتی هیڤی ژی خواستن ئه‌ڤ پرۆژه‌ د ده‌مه‌كێ‌ نێزیك دا بكه‌ڤیته‌ كاری دا كو ب ئێكجاری ئاریشا گلێشی ل سنورێ‌ قه‌زا ئامێدیێ‌ چاره‌سه‌ر ببیت و گۆت: پرۆژێ‌ چێكرنا ڤێ‌ كارگه‌هێ‌ ژلایێ‌ كومپانیا هیزل ڤه‌ ب گرێبه‌ستا راكرنا گلێشی ل گه‌ل چێكرنا ڤێ‌ كارگه‌هێ‌ دهێته‌ چێكرن كو دێ‌ گلێشی 13 باژێرڤانیا هه‌ر ل زاویته‌ و باگێرا تا شێلادزێ‌ و سیریێ‌ راكه‌ت و وه‌رگریت.

ئاكرێ‌، ره‌مه‌زان هه‌رنی:

گه‌لیێ‌ زنتا كۆ دكه‌ڤیته‌ ناڤبه‌را قه‌زا ئاكرێ‌ و ده‌ڤه‌را بارزان و ل سنورێ‌ ناحیا دینارته‌ رێیه‌كا ب قه‌ره‌بالغه‌ و چه‌ندین جهێن گه‌شتیاری د ناڤ دا هه‌نه‌، رۆژانه‌ ل ده‌مێ‌ هاتنوچۆنێ‌ ئاسته‌نگ بۆ وه‌لاتیان دروست دبن، پرێن وێ‌ ئاسنن و ئێك سایدن، د پلان دایه‌ ئه‌و پرێن ئاسنی و رێكا گه‌لیێ‌ زنتا ببنه‌ دووساید.

ئه‌ندازیار محه‌مه‌د سه‌عید عه‌بدولكه‌ریم، رێڤه‌به‌رێ‌ سه‌خبیریا پاراستنا رێك و پرا ل ئاكرێ‌ بۆ ئه‌ڤرۆ گوت: پلان ئه‌وه‌ هه‌رسێ‌ پرێن ئاسنی ل گه‌لیێ‌ زنتا ببنه‌ دووساید و بهێنه‌ به‌رفره‌هكرن وه‌كۆ قوناغا ئێكێ‌، ل دووڤ را گه‌لیێ‌ زنتا ببیته‌ دووسیاد كۆ ئه‌ڤه‌ د پلانێ‌ دایه‌ دگه‌ل وان پرۆژێن مه‌ به‌رهه‌ڤكری ڤه‌دیتن بۆ هاتیه‌ كرن مه‌ ئاراسته‌ی جهێن شوله‌ژی كرینه‌ چاڤه‌رێ‌ دكه‌ین كا قوناغ ب قوناغ هێته‌ بجهكرن یان ژی هه‌موو پێكڤه‌ رێكا گه‌لیێ‌ زنتا د به‌رنامه‌ی دایه‌ هه‌موو ببیته‌ دووساید.

گۆت ژی: ئه‌و پرۆژێن نوكه‌ د پلان دا رێكا گه‌لی زنتا پرۆژه‌كێ‌ سه‌ره‌كیه‌ ببیته‌ دووساید، ئاریشا مه‌زنا ده‌ڤه‌رێ‌ رێكا گه‌لیێ‌ زنتایه‌، جهه‌كێ‌ گه‌شتوگوزاریه‌ و رێیه‌كا سه‌ره‌كیه‌ دناڤبه‌را هه‌ردوو قه‌زایێن ئاكرێ‌ و مێرگه‌سۆر مه‌ ده‌رخسته‌ بۆ دروستكریه‌ و ئاراسته‌ی جهێن شوله‌ژی كریه‌، ئه‌و پرۆژێن ل ده‌ستپێكی رازیبوون ل سه‌ر هاتیه‌ كرن هێشتا بۆدجه‌ بۆ نه‌هاتیه‌ ته‌رخانكرن.

ئاشكرا كر: گیروبوونا پرۆژه‌ی نه‌بوونا بۆدجه‌ی بوویه‌، له‌ورا هه‌ر ده‌ما بۆدجێ‌ پێدڤی هاته‌ دابینكرن دێ‌ كاركرن ل سه‌ر پرێن گه‌لی زنتا و رێكا وێ‌ ده‌ستپێكه‌ت، ئه‌ڤ پرۆژه‌ ژ پرۆژێن گرنگێن رێك و پرایه‌ ل ده‌ڤه‌رێ‌ و ئه‌و قه‌ره‌بالغیا نوكه‌ لسه‌ر رێكا گه‌لی زنتا هه‌ی تایبه‌ت ل وه‌رزێ‌ بوهاری و سه‌یرانا نامینیت، د هه‌مان ده‌م دا دێ‌ روودانێن ترافیكێ‌ ژی زۆر كێم بن ژبه‌ر قه‌ره‌بالغیێ‌ و ته‌سكیا رێكێ‌ ئاسته‌نگ هه‌مبه‌ر هاتنوچۆنێ‌ دروست دبن، به‌لێ‌ پشتی ته‌مامبوونا پرۆژه‌ی چۆ ئاریشه‌ نامینن.

ئه‌ڤرۆ، ئه‌میر ئه‌ترووشی:

وه‌كیلێ‌ میرێ‌ ئێزدیان دیار كر گرۆپێن چه‌كدار خه‌لكێ‌ مه‌ یێ‌ ئێزدی بۆ مه‌ره‌مێن خۆ ل شنگال بكار دئینن. مه‌ نه‌ڤێت جاره‌كا دی شه‌ر دناڤ شنگالێدا دروست بیت بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی پێدڤیه‌ گرۆپێن چه‌كدار و نه‌شه‌رعی پێگیریێ‌ رێكه‌فتنا دناڤبه‌را حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ و عێراقێدا بكه‌ن بۆ ئاساییكرنا ره‌وشا شنگال و هه‌ر چ زوویه‌ شنگال چۆل بكه‌ن.

جه‌هوه‌ر عه‌لی به‌گ، وه‌كیلێ‌ میرێ‌ ئێزدیان بۆ كارۆبارێن په‌یوه‌ندییان بۆ ئه‌ڤرۆ راگه‌هاند: “ئه‌و جینوسایدا سالا 2014ێ‌ ب سه‌رێ‌ خه‌لكێ‌ شنگال هاتی نه‌یا كێمه‌. هێشتا برینێن ئێزدیان ساخ نه‌بوویه‌. هنده‌ك گرۆپێن چه‌كدار و نه‌شه‌رعی یێ‌ خۆ دناڤ شنگال دا ئاسایی دكه‌ن هه‌موو هه‌ولده‌ن شه‌ری ل شنگال بكه‌ن بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ ژی گه‌نجێن ئێزدیان بكاردئینن له‌ورا ئه‌م هێڤدارین خه‌لكێ‌ مه‌ هوشیار بیت ژ پلانێن مه‌ترسیدار یێن خوین رژتنێ دناڤ شنگال دا”.

ئاشكه‌را كر: “هه‌ر شه‌ره‌كی ل شنگال رووبده‌ت دێ‌ بیته‌ ئه‌گه‌ر جاره‌كا دی مالوێرانی ب سه‌رێ‌ خه‌لكێ‌ مه‌ بهێت له‌ورا ئه‌م هێڤدارین گرۆپێن چه‌كدار  ونه‌شه‌رعی زوو شنگال چۆل بكه‌ن”.

گۆتژی: “شانده‌یێن بلند یێ‌ حكومه‌تا عێراقێ بۆ دووڤچوونا ره‌وشا شنگال قه‌ستا ناڤ سه‌نته‌رێ‌ شنگال دكه‌ن، لێ‌ ئه‌م دخوازین پشته‌ڤانی و هه‌ڤكاریا گرۆپێن چه‌كدار ل شنگال نه‌هێته‌ كرن داكو ئالۆزی ل شنگال ب دووماهی بهێن”.

رێڤه‌به‌رێ‌ كوچ و كوچبه‌رێن عێراقی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ ژی‌ ئاشكه‌را كر ب رێژا 95% ڤه‌گه‌ریانا ئاواران بۆ شنگال كێم بوویه‌ و نۆكه‌ 100 خێزانان ژبه‌ر ئالوزیێن ڤه‌گه‌ریانا خۆ بۆ شنگال هه‌لوه‌شاندن.

ئه‌سكه‌نده‌ر محه‌مه‌د ئه‌مین، رێڤه‌به‌رێ‌ كوچ و كوچبه‌رێن عێراقی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ بۆ ئه‌ڤرۆ ئاشكه‌را كر: “نۆكه‌ ڤه‌گه‌ریانا ئاواران بۆ شنگال گه‌له‌ك كێم بوویه‌، خه‌لك ژبه‌ر ئالوزیێن دناڤ شنگالدا و خرابیا ره‌وشا شنگال نه‌شێن ڤه‌گه‌رن. ئه‌و گه‌فێن ڤێ‌ دووماهیێ یێن په‌كه‌كێ‌ كرین دبێژت ئه‌م شنگال چۆل ناكه‌ین گه‌له‌ك  كارتێكرن ل سه‌ر ڤه‌گه‌ریانا ئاواران بۆ شنگال كریه‌ ، هه‌تا 100 خێزانان حه‌ز دكرن ڤه‌گه‌رنه‌ سه‌ر جهێن خۆ ل شنگال لێ‌ نۆكه‌ ئه‌ڤه‌ هژمارا ئاواران جاره‌كا دی ڤه‌گه‌ریانا خۆ بۆ شنگال په‌شیمان بووینه‌، نه‌شیان بچنه‌ شنگال”.

ئاشكه‌را كر: خه‌لكێ‌ شنگال ژبه‌ر نه‌بوونا ته‌ناهیێ و گیرۆبوونا بجهئینانا رێكه‌فتنا دناڤبه‌را حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ و عێراقی دا نه‌شێن ڤه‌گه‌رن چونكو ئاوارێن شنگال چاڤه‌رێیا بجه ئێنانا رێكه‌فتنا شنگال دكه‌ن له‌ورا نۆكه‌ ڤه‌گه‌ریانا ئاواران ب رێژا 95% بۆ شنگال كێم بوویه‌.

ئه‌وژی خۆیا كر كو: “هه‌كه‌ رێكه‌فتنا شنگال بجههات، دێ‌ ته‌ناهی ل شنگال په‌یدابیت، دێ‌ ئاڤه‌دانی و خزمه‌تگوزاری بۆ وه‌لاتیان ناڤ شنگال دا هێنه‌ دابینكرن، له‌ورا ئاوارێن شنگال هیڤیا بجهئینانا رێكه‌فتنا شنگالێ نه‌ دا كو بشێن ڤه‌گه‌رن”.

حه‌سه‌ن مچی، به‌رپرسێ لیژنا پارتی ل قه‌زا شنگال دیار كر:”مه‌ره‌ما په‌كه‌كێ و هه‌موو گرۆپێن ب سه‌ر ڤه‌ یێن ناڤ شنگال دا ب تنێ ئه‌وه‌ پارتی دیموكراتی كوردستان نه‌ زڤرته‌ شنگال، ب راستی ژی هه‌كه‌ پارتی نه‌چیته‌ شنگال ته‌ناهی ل شنگال په‌یدانابیت، ئاوارێن شنگال ژی نه‌شێن ڤه‌گه‌رن.

گۆت ژی:” هه‌ر كاره‌كێ خراب بیت گرۆپێن چه‌كدار بۆ مانا خۆ ناڤ شنگال دا ئه‌نجام ده‌ن چونكو وان نه‌ڤێت ته‌ناهی ل شنگال په‌یدابیت، له‌ورا ژی دژاتیا رێكه‌فتنا شنگال دكه‌ن بووینه‌ به‌لا بۆ خه‌لكێ شنگال”.

دهۆك، له‌زگین جوقی:

وه‌كیلێ‌ میرێ‌ ئێزدیان بۆ كاروبارێن په‌یوه‌ندیان دیار كر، ژ به‌ر به‌لاڤبوونا ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌ و ب مه‌ره‌ما خوه‌پاراستنێ‌، ئه‌ڤ ساله‌ چو رێوره‌سمێن جه‌ژنا سه‌رسالێ‌ یا ئێزدیان ناهێنه‌ گێران.

جه‌هوه‌ر عه‌لی به‌گ، وه‌كیلێ‌ میرێ‌ ئێزدیان بۆ كاروبارێن په‌یوه‌ندیان بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر، ل گۆر بڕیارا میرێ‌ ئێزدیان و جڤاتا روحانی، ب فه‌رمی چو رێوره‌سمێن جه‌ژنا سه‌رسالێ‌ ناهێنه‌ گێران و گۆت: “بۆ گێرانا رێوره‌سمێن جه‌ژنا سه‌رسالێ خه‌لكێ‌ ئێزدی ئێڤاریا جه‌ژنێ‌ قه‌ستا په‌رستگه‌ها لالش دكرن، لێ‌ ئه‌ڤ ساله‌ ئه‌ڤ رێوره‌سمێن جه‌ژنی ناهێنه‌ گێران، هه‌روه‌سا داخوازێ‌ ژ خه‌لكێ‌ خوه‌ دكه‌ین د چارچوڤێ‌ رێنمایێن حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ دا بۆ رووبرووبونا كۆرۆنایێ‌ كه‌مامێ‌ بكاربینن و پێگیریه‌كا ته‌مام ب رێنمایێن ساخله‌میێ‌ بكه‌ن”.

خه‌یری بۆزانی، رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ كاروبارێن ئێزدیان ل وه‌زاره‌تا ئه‌وقاف و كاروبارێن ئاینی یا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ خویا كر، هه‌موو جهێن ئۆلی دێ‌ د چارچوڤێ‌ رێنمایان دا ڤه‌كری مینن هه‌تا ده‌مه‌كێ‌ دی هنده‌ك بڕیارێن نوو ژ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ ده‌ردكه‌ڤن.

خواجه‌ خه‌تاری، زانایێ‌ ئۆلا ئێزدیان بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر، ئێزدی رێز و پیرۆزیێ‌ دده‌نه‌ هه‌یڤا نیسانێ‌، ژبه‌ر ڤێ‌ چه‌ندێ‌ ژی ئێزدی د ڤێ‌ هه‌یڤێ‌ دا ژنان ڤه‌ناگوهێزن و دبێژن گونه‌هه‌، چونكو نیسان بخوه‌ بووكا سالێیه‌ و گۆت: “جه‌ژنا سه‌رسالێ‌  ئێكه‌ ژ كه‌ڤنترین جه‌ژنێن مه‌ ئێزدیان، ئه‌ڤ جه‌ژنه‌ ده‌ستپێكا سالا نوویه‌، ژبه‌ر پووته‌پێدانا ئێزدیان ب سرۆشتی و پاراستنا گول و گیایی و ژینگه‌هێ‌، ئه‌ڤ هه‌یڤه‌ هه‌یڤا ڤه‌ژینا هه‌موو گیاندارایه‌، له‌ورا ژی ئێزدی د ڤێ‌ هه‌یڤێ‌ دا جۆتی ناكه‌ن و ئه‌ردی ناكۆلن”.

هه‌ولێر، قائید میرۆ:

چه‌ند رۆژه‌كه‌ بهایێ كه‌لوپه‌لان ل بازاڕێن هه‌رێما كوردستانێ به‌ر ب بلندبوونێ دچیت و رێڤه‌به‌رێ گشتیێ بازرگانی ژی دبێژیت: هنده‌ك بازرگان هه‌یڤا ره‌مه‌زانێ ب ده‌لیڤه‌ دزانن بۆ بلندكرنا بهایێ كه‌لوپه‌لان.

نه‌وزاد شێخ كامل، رێڤه‌به‌رێ گشتیێ بازرگانی ل هه‌رێما كوردستانێ‌ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر، راسته‌ د ده‌مێ نوكه‌ دا ب هه‌لكه‌فتا هاتنا هه‌یڤا ره‌مه‌زانێ بهایێ هژماره‌ك كه‌لوپه‌لان د ناڤا بازاڕێن هه‌رێما كوردستانێ دا بلندبوویه‌ و وه‌لاتی گازندان دكه‌ن، به‌لێ وه‌زاره‌تا بازرگانی پلان هه‌نه‌ بۆ كۆنتڕۆلكرنا بازاڕی و گۆت: “د ده‌مێ نوكه‌ دا هژماره‌كا زۆرا لیژنه‌یێن چاڤدێریێ هاتینه‌ پێكئینان و به‌رده‌وام دێ د ناڤا بازاڕی دا بن، ب تایبه‌تی د هه‌یڤا ره‌مه‌زانێ دا، هه‌ر كه‌سه‌كێ بهایێ كه‌لوپه‌لان بلند بكه‌ت دێ هێته‌ سزادان، ل چه‌ند رۆژێن بۆری ژی چه‌ندین دوكان و بازرگان ل سه‌رگران فرۆشیێ هاتینه‌ سزادان”.

نه‌وزاد شێخ كامل خویا ژی كر، ئه‌گه‌رێن بلندبوونا بهایێ كه‌لوپه‌لان گرێدایی بلندبوونا بهایێ دۆلاری و هنده‌ك رێوجهێن سنووریه‌، كو نوكه‌ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ رێكێ ناده‌ت كه‌لوپه‌ل ب قاچاغی بهێنه‌ د ناڤا هه‌رێما كوردستانێ دا و گۆت: “سالانه‌ ده‌مێ دگه‌هینه‌ هه‌یڤا ره‌مه‌زانێ وه‌لاتی ب رێژه‌كا زۆرتر دچنه‌ بازاڕی بۆ كڕینا كه‌لوپه‌لان و هنده‌ك بازرگان ژی هه‌یڤا ره‌مه‌زانێ دكه‌نه‌ ده‌لیڤه‌ بۆ بلندكرنا بهایێ كه‌لوپه‌لان”.

ئه‌ڤرۆ، حه‌مۆ محه‌مه‌د:

رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ پێدڤی ب هژماره‌كا فه‌رمانبه‌ران هه‌یه‌ بۆ نه‌خۆشخانێن كۆرۆنایێ كو ب شێوێ گرێبه‌ست دێ هێنه‌ دامه‌زراندن.

رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ خویا كریه‌ كو ئه‌و فه‌رمانبه‌رێن بڕیاره‌ ب شێوێ‌ گرێبه‌ست بهێنه‌ دامه‌زراندن ب تنێ‌ دێ‌ ئه‌و بن یێن باوه‌رنامێن (په‌رستارێن زانكۆیێ، ده‌رچوویێن كۆلیژا په‌رستاری) و (هاریكارێن بێهۆشكرنێ، ده‌رچوویێن كۆلیژا زانست، پشكا سڕكرنێ) بن.

رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میێ‌ ئاماژه‌ ب وێ‌ چه‌ندێ‌ ژی كریه‌ كو هه‌ر كه‌سێ حه‌زا كاری هه‌بیت، دشێت داخوازیا خوه‌ پێشكێشی نڤیسینگه‌ها هاریكارێ رێڤه‌به‌رێ گشتی بۆ كاروبارێن كارمه‌ندێن ساخله‌میێ بكه‌ت.