دێ پێکڤە چینە د ناڤ ئێک ژ بابەتێن هەرە سەرنجڕاکێش و حەزپێکری.
پرسیارەکا سادە… بەلێ یا کوور:
ئەز کیمە؟ و تو کی؟
ئەرێ ئەم بتنێ ناڤ و کارێن خۆ نە؟ یان تشتەکێ کوورتر و ڤەشارتی هەیە، کو ئەو ناسناما مە چێدکەت و ڕەفتارا مە دیار دکەت؟
وەرن بلا ژ بنەمای دەست پێ بکەین…
– کەسایەتی چیە؟
کەسایەتی پەنجەمۆرا تە یا دەروونی یا ئێکانە یە.
ئەو کۆمەکا تایبەتمەندیێن دەروونی، سۆزداری، و ڕەفتاری یە کو تە ژ کەسێن دی جودا دکەت
ئەو شێوازێ تەیە د بیرکرنێ دا
هەستکرنێ دا
سەرەدەریێ دگەل خەلکی… و حەتا دگەل خۆ ژی
ب ڕامانەکا دی:
ئەو شێوازێ هەتا ڕادەیەکی جێگیرە یێ تۆ ژیانا خۆ یا ڕۆژانە پێ دژی.
چاوا کەسایەتی چێدبیت؟
کەسایەتی ژ نشکەکێ ڤە چێنابیت، بەلکو پله‌پله‌ دهێتە ئاڤاکرن ژ ئەنجامێ کارلێکەکا ئالۆز د ناڤبەرا سێ ستوونێن سەرەکی دا:
فاکتەرێن بۆماوەیی (قنێتی)
وەک تەبعێ زکماکی، حەزا لسەر ئارامیێ یان تۆڕەیی (عەسەبیەتێ).
شارەزاییێن کەسی
ئەو تشتێن ئەم د زارۆکینیێ دا دژین، ئەم چاوا هاتینە پەروەردەکرن، جۆرێ پەیوەندیا مە دگەل دایک و بابێن مە.
ژینگەها دەوروبەر
کەلتور، جڤاک، هەڤال، قوتابخانە، و حەتا قەیران ژی.
– نموونەیەکا سادە بۆ شرۆڤەکرنێ:
هزر بکە دو کەسان د هەمان ڕۆژ دا کارێ خۆ ژ دەست دا:
یێ ئێکێ دەستپێکر ئێکسەر ب لێگەریان ل دەلیڤەکا نوی بوپەیدابوونا کاری.
یێ دوێ تووشی خەمۆکیێ بوو و خۆ ژ هەموویان ڤەدەر کر.
جوداهی د ناڤبەرا وان دا؟ نە بتنێ ڕوودانە… بەلکو شێوازێ بەرسڤدانا وانە بۆ وێ ڕوودانێ.
و ئەو بەرسڤدانە ژ کەسایەتیا وان دەردکەڤیت. و ئەرێ کەسایەتی دشێت بهێتە گوهۆرین؟
پرسیارەکە گەلەک کەس دکەن:
ئەرێ کەسایەتیا من یا جێگیرە؟ یان ئەز دشێم خۆ بگوهۆرم؟
بەرسڤ:
بەلێ… ئەم دشێین خۆ ڕێک بێخین و پێبگەهین و ژ لایێ دەروونی ڤە گەشە بکەین، لێ دو پشک هەنە:
پشکا جێگیر :
وەکی پەنجەمۆرا دەروونی، گەلەک ناهێتە گوهۆرین.
پشکا نەرم (گونجای):
دشێت بهێتە پێشئێخستن و باشترکرن دگەل دەمی و چارەسەریێ و شارەزاییان.
د داویێ دا
خواندەڤانێ هێژا، خواندەڤانا هێژا…
کەسایەتیا تە چیرۆکا تەیە، و کلیلا تەیە بۆ تێگەهشتنا ژ خۆ و ژ کەسێن دی.
دەما تۆ د خۆ تێدگەهی، ململانێیێن تە کێم دبن، و تو پتر دبەیە لێبۆرین، پتر هشیار، و پتر ئازاد.
ل بیرا تە بیت :
چ “کەسایەتیەکا نموونەیی نینە، چونکی هەر شێوازەکێ تایبەتمەندی و ئاستەنگێن خۆ هەنە.
لێ هەرتم دەلیڤە هەیە بۆ:
گەشەکرنێ
گوهۆرینێ
باشتربوونێ
و تێگەهشتن و گوهۆرینا نەفسا خۆ بەریا ئەم هەولا گوهۆرینا کەسێن دەوروبەرێن خۆ بدەین.

ڕاپۆرتێن میدیای ئاشکراکرن کو ئەرجەنتین د رەوشەکا “ترس و دلگرانیا” نۆشداری دا دژیت، پشتی مرنا ٩٦ کەسان کو نۆشدار ل وێ باوەرێ نە ژ ئەگەرێ وەرگرتنا “فێنتانیل”ێ پیسبووی ب بەکتریایێ گیانێن خۆ ژ دەستداینە.
ل دووڤ ڕاپۆرتان، ژمارا فەرمی یا قوربانییان ٨٧ کەسن، د دەمەکیدا ژێدەرەکێ دادوەری ب ڕۆژنامەیا “بۆینس ئایرس هیرالد” ڕاگەهاندیە کو دۆسیه‌یا مرنا ٩ کەسێن دی هێشتا ل ژێر ڤەکۆلینێ دایە.
جارا ئێکێ ل هەیڤا ئایارێ دا هۆشداری دەربارەی ئەڤێ مەترسیێ دا، دەمێ دەهان نەخۆش ل نەخۆشخانان تووشی هەودانا بەکتریای یا مەترسیدار بووین. ل نەخۆشان دا جۆرەها بەکتریا دیتن کو هندەک ژوان بەرگری ل دژی چەندین دژەزیندەییان هەبوو.
ڤەکۆڵەران ڕاگەهاند کو ژێدەرێ پیسبوونێ فێنتانیل بوویە، کو ل کۆمپانیا دەرمانێن “ئێچ ئێڵ بی فارما” هاتینە.
پشکنینێن دەستەیا دەرمانێن ئەرجەنتینێ هەبوونا پیسبوونا بەکتریای د لەشێ قوربانییان و ل ئەمپولا دو دەستەی یا “فێنتانیل”دا پشتڕاستکریە کو ژلایێ کۆمپانیێ هاەبوونا ئامادەکرن. ئێک ل دەستەیان “ب شێوەیەکێ بەرفرەهـ دابەشکریە”، ب گۆتنا دادوەرێ فیدراڵی ئێرنستۆ کریپلاک کو سەرپەرشتیا ڤەکۆلینێ دکەت.
د چاڤپێکەفتنەکێ دا دگەل ڕۆژناما “لا ناسیۆن”، خودانێ کۆمپانیا “ئێچ ئێڵ بی فارما”، ئاریێل گارسیا فۆرفارۆ، ڕەدکریە کە مردنا وان ڕاستەوخۆ پەیوەندی ب بەرهەمی ڤە هەبیت و رژدبوویە ل وێ چەندێ کو کۆمپانیا وان دەرمان ل بازاڕی ڤەکێشایە. بەحس ل وێ چەندێ کر کو هەکا ئەمپولێن وان د پیس بن، ڕەنگە کەسەکی ب ئەنقەست “چاندبیت”.
ئاماژە کریە کو نەخۆش ژ ئەگەرێ حالەتەکێ دی ل نەخۆشخانێ بوون و بۆ ئازارشکاندن یان سڕکرنێ دەرمان وەرگرتینە، بەری کو تووشی بەکتریا بەرگریکار ل دژی چەندین دەرمانان ببن.
دەسەڵاتداران ڕایانگەهاندیە کو پیسبوونێ ڕەنگە کاریگەریێ ل سەر زێدەتر ٣٠٠ هزار ئەمپولان هەبیت کو ل پارێزگەهێن بۆینس ئایرس، سانتا فێ، کۆردۆبا، فۆرمۆسا و باژێرێ بۆینس ئایرس دابەشکرینە. نێزیکی ٤٥ هزار ئەمپولان ب نەخۆشان هاتینەدان بەری کو ل بازاری بهێنه ڤەکێشان.
فێنتانیل ئەفیۆنەکێ دەستکردە کو بۆ کێمکرنا ئێشان و بەنجکرنێ یا پەسەند کریە و ٥٠ بۆ ١٠٠ جارا ل مۆرفینی بهێزترە.

شارەزایێن خوارنێ هۆشداریێ ل گەلەک خوارنا گۆشتێ بژارتی ددەن، ب تایبەت هەکە لسەر رەژیێ یان پلێن گەرماتیا بلند دا بهێتە ئامادەکرن، ئەو رێکێ ددەن پێکهاتێن کیمیاوی یێن ب زیان ژێ پەیداببن وەکو هایدروکاروبوناتێن بێهندار، کو گرێدانەکا راستەوخۆ ب زێدەبوونا مەترسیێن نەخۆشیێن دلی و هندەک جورێن پەنجەشێرێ ڤە هەیە.
هەروەسا زێدەخوارنا بژارتیێن تژی گۆشت ئاستێ کولیسترولێ خراب د خوینێ دا بلند دکەن و کارتێکرنێ ل خوینبەرێن دلی دکەن، نۆشدار ئاماژە دکەن کو خوارنا گۆشتێ بژارتی ڕۆژانە دبیتە ئەگەرێ قەلەویێ و بلندبوونا فشارا خوینێ، ب تایبەت هەکە گەلەک خوێ و ساس لسەر بهێنە زێدەکرن.
شارەزا شیرەتان دکەن کو هەڤسەنگی د خوارنا واندا بهێتەکرن و ب تنێ ل بیرهاتنان بهێتە خوارن و ب رێکێن بژارتنا ساخلەم بیت، کو کێم بمینن سەر ئاگری و گۆشتێ کێم روین بهێتە هەلبژارتن و زەرزەوات و خیار دگەل بهێنە خوارن.