شیان مەهدی كانیساركی

هەلبەت كەسێ تێگەهشتی ب تنێ نە ئەوە یێ پەرتووكان دخوینیت یان خودان باوەرنامەیەك، ناسناڤەك یان دەرچوویێ زانكۆیەكێ بیت، چ جاران ئەڤە بۆ مێشكێ ڤەكری Open Minded نابیتە هەلسەنگاندن. كەسێن تێگەهشتی، تەماشە بكە هەمی ئاریشەیان ڕێكەكێ دبەنێ (ئەو ڕێكا ئاشی باش دزانن)، دبیت دو گوند، هۆز، بنەمال دبن كەفشێت ئێك بچن و ب دەهان سالان ل بەر ئێك دانای و چەندین جاران پێكهاتن ژی یا ب فەرمی ڕاگەهاندی، لێ ل بەر ئێك د تڕش و تەحلن، چونكی پێكهاتنا وان نە ژلایێ «تێگەهشتنێ» و مێشكی ڤەبوو ب تنێ سەرڤەسەرڤەبوو. دبیت ب حوكمێ پارەی و ئاغایان بیت، لەوڕا تە هندیت جارەكا دی چەپەر ل بەر ئێك دانان، چونكی دو كەسێن «تێگەهشتی» ئەو نە گەهاندنە ئێك. بەری 20 بیست سالان هزرمەند و نڤیسەرێ كورد «سەبری سلێڤانەیی1972ز» ل سالا 2005 د ڕۆمانا خوە یا»بیست سال و ئێڤارەك»دا گۆتییە: (نە ئەم د هەڤدو دگەهن و نەژی هەست ب هەڤدو دكن… ئەرێ ملەتەك، كو تێگەهشتن و هەستپێكرن ژێ كێم بت، تو بێژی تشتەكی ژ حەزژێكرنێ و ئێكگرتنێ بزانت؟) نەباوەربكەن نە ئەو مللەت بەلكو دو باژێڕێن وی مللەتی ژی نەشێن ئێكگرتنێ بكەن، دێ گەلەك یا نۆرمال و بچویك ئەگەر سەرا مریشكەكێ یان دو خەبەران مێران ژی بنئاخ بكەن. نوكە ژی پشتی بۆرینا بیست سالان تەماشەی جڤاكی بكە هێژ یێ دنالیت ژ ڤێ نەخوەشیێ. تەماشە بكە ئەرێ ئەم د ئێكودو دگەهین؟ یان ئەم ڕێكێ ددەینە یێ بەرامبەر د مە بگەهیت؟ ئەرێ ئەم هەست ب كێ دكەین؟ ئەرێ ئەگەر جڤاكەكی»تێگەهشتن و حەزژێكرن» د ناڤدا نەبیت، هوین بێژن دوماهیا وی یا نێزیك نەببیت؟ ڕاستی نەمایە دێ مێشكێ مە د بن قالبێ سەرێ مە دا پەقیت ژ كەفتنا سەرئێكا ڤان پرسیارێن بێ بەرسڤ! سەبارەت ڤێ چەندێ هێژ ژ بەری زایینی فەیلەسۆفێ چینی یێ ناڤدار «لاو تزە- 571 ب.ز.» د پەتووكا (Tao Te Ching)كۆ ل 1868ز هاتبوو ئینگلیزی كرن، گۆتبوو: «ئەڤێ یێ دی بنیاسیت ئەو پەندڤانە، لێ یێ خوە بنیاسیت ئەو تێگەهشتی و ڕەوشەنبیرە» ئانكۆ دویرترین و ب زەحمەتترین گەشتا درێژ یا مرۆڤ پێ ڕاببیت گەشتا چوونا ناڤ ناخی یە!. نڤیسەرێ ئەمریكی «ستتیڤن ڕ.كۆفی 1932-2012ز» یێ ڕاست و دڕستبوو دەمێ ل سالا 1989ز، د پەرتووكا The 7 Habits of Highly Effective People گۆتی: «مەزنترین ئاریشەیا گەهشتا مە بۆ ئیكودو ئەوە، ئەم گوهداریا یێ دی دكەین بۆ بەرسڤدانێ، نە ژ بۆ تێگەهشتنێ».

شیان مەهدی كانیساركی

گەر تە ڤیا تۆ «تێبگەهی» ڕامانا وێ ئانكۆ حەزژێكرنێ ل هندەك خالان ڕابوەستینی، ببۆرن بۆ ئاخفتنا ڕەق، لێ ڕاستییە، ڕاستی ژی چەند یا تەحل بیت هەر یا خوەشە، دبیت تۆ ئەی خواندەڤان ژ ڤێ گۆتنا من ل دەستپێكا ڕستا ئێكێ نڤیسی باوەرنەكەی و پێ نەخوەش ببی، گەڕ وەسا بیت ئەو تو هێژ یێ د ناڤ گێلەشۆكێ دا دژی و هێژ ب سەر «چ ڕاستیان»هەلنەبوویە! نوكە تو ژی پرسیار دكەی»كیژ ڕاستی»؟! ئەز دبێژم «ڕاستیا هەمی بابەتان» یان هەر تشتێ تە بڤێت تۆ دشێی بكەیە د بن ڤی قالبی ڤە. مرۆڤ ب سەرەدەریا خوە بۆنەوەرەكێ وەسایە ب «دەستپێكان» د سەردا دچیت و زوی بریاران ددەت ل سەر وی بارێ تێدا زۆر گەرم دبیت، دەمێ دبینیت تشتەك ژ دویرڤە یێ دبڕسقیت ببەرڤە دبەزیت و دكەتە غار، یا ژ وی ڤە زێڕە، هەتا باش نێزیك دبیت دێ بینیت ڕاستە یێ زەرە، بەلێ نەزێڕە!
باهرا پترا فەیلەسۆف و زانایان دەمێ د گەهەشتن ڕاستیەكێ ڕەشبینی ب سەر واندا دهات، چونكی ئەو «تێگهەشتن» ئێدی سەرڤە سەرڤەیا تشتان ئەو د سەردا نەبرن، ئانكۆ ئەم دشێین بێژین ڕەخەكێ مەزن ژ وێ ڕەشبینیا وان گەشبینیبوو. لەوڕا هەردەم دگۆتن ئەگەر تە دڤێت یێ كەیفخوەش و بەردەوام بی ل سەر وی تشتێ تۆ ئەنجامددەی(ژیان، كار، هەڤژینی، حەزژێكرن، جیرانی، هەڤالینی، خواندن و گرنژن…هتد) هەولبدە ل ڕاستیا وی نەگەڕە، چونكی ب بۆچوونا وان ئەم ئەڤێن دژیانێدا دژین پەیوەندی و ژێگگرتنا مە و كەیفخوەشیا مە ل سەر خاترا تشتەكییە»بەرژەوەندیەكێ»یە و هەر دەمێ ئەڤ تشتە نەما ئانكۆ ب دویماهیك هاتنا وی بابەتی. دیارە ئاخفتنا نڤیسەر و هۆزانڤانێ ڕۆسی «فلادیمێر مایاكۆڤسكی 1893-1930ز» ڕاستە دەمێ ب سەربلندی و پشتڕاستیڤە دبێژیت:»هەسارا مە، ب كێر كەیفخوەشیێ ناهێت»، باوەربكەن ئاخفتنەكا گەلەك ڕاست و درستە لێ تێگهەشتنا وێ ل سەر ئاستێ ڕەوشەنبیری و كویر بەرێخودانا (تە) دهێت. لەوڕا من ژی ناڤێ بابەتی* ژ ڕەخنەگر و نڤیسەرێ پۆرتۆگالی «فڕنالدۆ بیسووا 1888-1935ز» وەرگرت دەمێ د پەرتووكا خوە یا ب ناڤێ «كتاب الاگمٲنینە» باس ل ڤی بابەتی ب درێژی دكەت. من ژی ئەم پەزە یا كۆشتی بۆ ڤێ مێلاكێ كۆ تۆ «تێبگەهی» لێ ئەز گەلەك دترسم كۆ تە شیانێن من نەبن و «خوە ل بەر ب تنێبوونێ، نەگری»، چونكی دەمێ سەرێ دەزیێ تێگهەشتنێ دكەڤیت دەستێ هەوە، دێ مینیە ب تنێ و هەمی دێ ژ تە ڕەڤن هەروەكی تۆ بۆنەوەرەكێ دڕندە و دێ مێشكێ وان تێكدەیی! ل وی دەمی دێ ئاخفتنا ڕۆماننڤیس و فەیلەسۆفێ ڕۆسی «فیۆدۆر دۆستۆیڤسكی 1821-1881ز» ل سەر تە گۆنجیت، دەمێ د بێژیت: «ڕۆژەكێ ژ ڕۆژان، ئەو ژۆرا تۆ تێڤە، دێ بیتە هەمی جیهانا تە».

شیان مەهدی كانیساركی

ژن و مێر هەردو تمامكەرێن ئێكن، ب كێماسی و نە تەمامیێن خوەڤە د جوانن، دەمێ ملێن خوە ب خۆشی و شادی ددەن ئێك ژنوو دبنە ئێك قالبێ بێ كێماسی، دبنە دیوارەكێ چ بلۆك ژێ نە دكێم،ل دونیایێ ژی ژیان نە جهێ باوەریێ یە، چونكی مرنێ چ خۆشی بۆ كەسێ د ژیارێ نەهێلایە، گەڕ دیت دو كەس پێكڤە د كەیفخۆشن دێ دربێ خوە دانیت و پرتەكێ ژ جەرگێ ئێكی ژوان ڤەكەت، مادەم هوسایە و ب ڤی شێوەیە دا ئەم ژی ڕابین حەزژ ئێك و دو بكەین و دونیایێ بكەین دووماهیی پشتی بۆ خوە و بارێ گرانتر نەڕاكەین، ژن ب پتپتا خوە یا جیاوازە و جوانە چونكی خودێ وەسا یا دای و دێ یا وەسابیت هەتا ژ ژیانێ بار دكەت، مێر ژی ب هندەك سالۆخەتێن خوە یێن تایبەت دێ یێ وەسا بیت وەكی چێكەرێ وی ئەو پێ دای، هەردو لایەن ئێكجار بلا هزر د گۆهۆڕینێن (فكر) یدا نەكەن چونكی نەشێن. من دوهی گۆهـ ل تشتەكێ جوان بوو، دگۆت: بۆ وان ژنێن زەلامێن وان ل دەمێ نڤستنێ خڕخڕێ دكەن، زەلامەك ب ڕۆژ د چوو بەر دكێشان و هوستایی دكر ب شەڤێ ژی دزڤڕی مال ئێك تەنشت دكەفت، ژنا وی گەلەك گازندە ژێ دكر كۆ ب شەڤێ ژبەی خڕخڕا وی خەو ب چاڤێن وێ ناكەڤیت، زەلامی ژی ژێ باوەرنەدكر و دگۆتێ كۆ چ ڕاستی بۆ ڤێ چەندێ نینە، شەڤەكێ ژن ڕادبیت دەمێ زەلام یێ د خەو وی ڤیدیۆ دكەت داكۆ سپێدێ نیشا بدەت، لێ سپێدێ هندی زەلامێ خوە هشیاردكەت، هشیارنابیت، ئەو د خەودا مربوو، ژن ژی ئەڤە ژ وێ سپێدێ وەرە چ شەڤا نەشێت بنڤیت ئەگەر تەماشەی وێ خڕخڕێ نەكەت، ئەڤ چیرۆكە یان سەرهاتی یە چ ڕاست بیت چ ژی هات بیت چێكرن لێ تشتەكێ د پشتڕا هەیی، ب تنێ من ئەڤ چەندە گۆت دا هەردو ژن و مێر ڕێزێ ل ئێك و دو  بگرن پاشی ئێدی تەماشەكرنا وێنا و خڕخڕێ چ مفا تێدا نێنە، ب خودێ زارۆكێن تە بۆ تە نابنە مال، نوكە دبیت تە هایژێ نەبیت چونكی دۆرماندۆرێن تە د پڕن ژ سەرێن مەزن، لێ ڕۆژەكێ دێ هەموو چن و تۆ ژی دێ چییە مالا دانعەمران.