غیاس خالد زێباری
مانشیت (پارتی دزانیت سیناریۆ بداوی نه‌هاتینه‌ و وێستگه‌ها نهۆ داخوازا نه‌هێلانا ڤی قه‌واره‌ی و تێكدانا ره‌وش و شیرازێ جڤاكى یه‌)
هه‌ر درامایه‌كێ چیرۆك و سیناریۆیا خوه‌ هه‌یه‌، لده‌مێ داڕشتنێ زنجیرا داویێ دهێته‌ ده‌ست نیشان و تێدا ئه‌نجام دیار دبن، هه‌ر وه‌سا دڕاما ل سه‌ر چه‌ند زنجیره‌یا دهێنه‌ دابه‌شكرن و هه‌ر زنجیره‌كێ داوی یا خوه‌ هه‌یه‌. بزاڤا رزگاریخوازیا كوردستانی ژی مینا دڕامایه‌كێ یه‌ و لچه‌ند وێستگه‌ها، ئانكۆ زنجیرایا پێك هاتیه‌ و هه‌تا نهۆ یا به‌رداوامه‌. زنجیرا داویێ ل ده‌سپێكێ هاتیه‌ ده‌ست نیشانكرن، كۆ ئازادی و رزگاری و سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ یه‌. ڕاسته‌ به‌ڕامبه‌ر به‌رده‌وامیا ڤێ دڕامایێ و گه‌هشتن ب زنجیرا داویێ بسه‌ركه‌فتیانه‌ و بده‌ستڤه‌ئینانا ئارمانجێ، ب پیلان سیناریۆیێن دژبه‌ر هه‌بوونه‌ بۆ هه‌لوه‌شاندنا وێ و ل به‌ر ئێكبرنا ئه‌كته‌رێن دڕامایێ، لێ ژبه‌ر شیانداریا ده‌رهێنه‌ری و باوه‌ری بخوه‌ بوونا ئه‌كته‌ر و قاره‌مانێن سه‌ره‌كی دڕامایێ قووناغێن مه‌زن و گران بڕینه‌ و د قووناغا نهۆ دا، مه‌به‌ست (ڕاگرتن و بهێزكرنا قه‌وارێ هه‌رێما كردستانێ یه‌) به‌رهه‌ڤیێن باش و خورت دهێنه‌كرن بۆ ده‌ربازبوونێ بۆ وێستگه‌ها داویێ. له‌وما دژبه‌رێن وێ پشتی سه‌رنه‌گرتن و هه‌ڵوه‌شاندنا چه‌ندین پیلانێن وان یێن دژی قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ و بزاڤا رزگاریخوازیا كوردستانی، ب ڕه‌نگه‌كێ بهێزتر و دارێژه‌رتر پیلانا بۆ دادرێژن و ده‌ستێ وان گه‌هشتیه‌ دناڤ ئه‌كته‌ران دا و هنده‌ك ئه‌كترێن سه‌ره‌كی ژی بووینه‌ پشكه‌ك ل پیلانێن نه‌یارا و دژایه‌تیا ده‌رهێنه‌ری و سیناریۆرستی دكه‌ن داكۆ ئه‌ڤ دڕامایه‌ لڤێ ویستگه‌هێ بێ ئه‌نجام و گه‌هشتن ب داویێ، داویێ پێ بینن و بینه‌رێن وێ ژی نه‌فرینا لێ بكه‌ن و په‌شێمانیێ ل بینه‌ریكرنا هه‌تا بخوازن..! ئه‌ڤه‌ ئه‌و كه‌س و لایه‌نن ئه‌وێن نهۆ داخوازا هه‌ڵوه‌شاندنا قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن و ل گه‌ل عیراقێ و هنده‌ك وه‌ڵاتێن هه‌رێمی پیلانێن سیاسی و ئابووری و له‌شكری و ئێمناهی دادرێژن، بێ لبه‌رچاڤكرتنا چاوانیا ئاڤاكرن و پاراستنا ڤێ قه‌واره‌ی. لێ نزانن ئه‌ڤ یاریا وان مینا وێ تیما ته‌پا پێ یه‌، كۆ كۆمه‌كا یاریزانێن سه‌ره‌كی ژبووی شكه‌ستنا تیمێ و بده‌ست نه‌ئینا جاما خولێ رێزێن تیمێ بهێلن، لێ ڕاهێنه‌رێ وێ ب لێزانین و پلانا خوه‌ یا درێژخایه‌ن و ل به‌رچاڤگرتنا هه‌می ئه‌گه‌ران، ب یاریزانێن یه‌ده‌ك درێژیێ ب یاریێن خوه‌ دده‌ت و سه‌ركه‌فتنێ بده‌ست دئینن و جاما خولێ بلند دكه‌ن. پارتی دیمۆكراتی كوردستان مینا وی ڕاهێنه‌ری یه‌، ئه‌وێ هه‌رده‌م یاریزانێن یه‌ده‌كێن زیره‌ك یێن به‌رهه‌ڤكری هه‌ی بۆ یاریكرنێ به‌رامبه‌ر بهێزترین تیم و سه‌ركه‌فتنێ ژی بده‌ست دئینن. تیما حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ئه‌و تیمه‌ ئه‌وا پارتی سه‌رپه‌رشتیێ لێ دكه‌ت و دزانین به‌رامبه‌ر هه‌ر یاریه‌كێ چ پلان بكار بینیت و خالێن لاواز و بهێزێن تیما به‌رامبه‌ر باش د وینیت. بزاڤا رزگاریخوازیا كوردستانی ژی ب سه‌رپه‌رشتیا پارتی مینا درامایه‌كا چه‌ندین زنجیره‌یی و ل دووڤ سیناریۆیا بۆ هاتیه‌ دارشتن دێ به‌رده‌وام بیت تا خه‌له‌كا ویێ، ئه‌ڤ قووناغا گه‌هشتیه‌ ئاستێ قه‌وارێ هه‌رێما و پاراستنا وێ ویستگه‌هه‌ك ل وێ زنجیره‌ دڕامایێ، نه‌ك خه‌له‌كا داویێ یه‌، هه‌ر وه‌كی خائین و پیلانگێر و دیڤه‌لانكێن داگیركارا وێ هزرێ بۆ دكه‌ن. ژلایه‌كێ دیتر پارتی دزانیت سیناریۆیا زنجیره‌ درامیا دژبه‌رێن هه‌رێما كوردستانێ و كوردایه‌تیێ ژی بداوی نه‌هاتینه‌ و وێستگه‌ها وان یا نهۆ داخوازا نه‌هێلانا ڤی قه‌واره‌ی و تێكدانا ره‌وش و شیرازێ جڤاكێ كوردستانێ یه‌، لێ به‌رامبه‌ر سیناریۆیه‌كا وان پارتی و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب سه‌رۆكاتیا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ و سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ سیناریۆ و پلانێن بهێز هه‌نه‌ بۆ ژناڤبرنا پیلانێن نهۆ و داهاتی و بینه‌ر و جه‌ماوه‌رێ ڤێ درامایێ ژی پشته‌ڤان و هاریكارن تاكۆ تاما خوه‌ شیێ و به‌خته‌وه‌ریێ ل زنجیرا داویێ ببینن، ئه‌و ژی ئازادی و رزگاریا ئێكجاری یه‌.

غیاس خالد زێباری

ڕه‌نگێ كه‌سك هێمایێ ژیانه‌كا پاڤژ و بوونه‌، ژیانه‌كه‌ پاقژ بۆ مرۆڤ و گیا و گیانداران. له‌وما ژبووی پاراستنا ژینگه‌هێ ل زۆر وه‌ڵاتێن جیهانێ پارت و رێكخراوێن تایبه‌ت یێن پاراستنا ژینگه‌هێ هاتینه‌ دامه‌زراندن و ل سه‌ر ئاستێ نێڤده‌وله‌تی ژی پشته‌ڤانیا ژینگه‌هپارێزان دهێته‌كرن و به‌رده‌وام كۆنفرانس ژبۆی پاراستنا ژینگه‌هێ دهێنه‌ به‌ستن.
چونكی پیسبوونا ژینگه‌هێ بوویه‌ مه‌ترسی ل سه‌ر گه‌ردوونی ب گشتی.
ل هه‌رێما كوردستانێ ژی پارت و رێكخراوێن تایبه‌ت یێن پاراستنا ژینگه‌هێ .ده‌ڤه‌را ل ده‌مێ دو ئیداره‌یا هه‌رێما كوردستانێ ژێر دستهه‌ڵاتا ئێكه‌تیا نشتیمانی ب ده‌ڤه‌را كه‌سك دهێته‌ نیاسین و هه‌تا نهۆ ژی ئه‌و پارت ده‌ستهه‌ڵاتێ ئێكێ یا وێ ده‌ڤه‌رێ یه‌، ئه‌و پارتیا هێمایا كه‌سك هه‌لگرتی،
ئانكۆ خه‌باتێ دكه‌ت و قوربانیان دده‌ت ژپێخه‌مه‌ت ژیانه‌كا خۆش و به‌خته‌وه‌ر بۆ كورد و كوردستانیان، لێ د ڕه‌فتار دا پشكه‌كا كاریگه‌را دستهه‌ڵاتێ وێ پارتێ دژی ژینگه‌ها كوردستانێ نه‌، مه‌به‌ستا من ژینگه‌ها جڤاكێ و ئێمناهیێ یه‌ ، چونكی ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ ژینگه‌هه‌ ل هه‌ر وڵاته‌كێ بهێنه‌ به‌رجه‌سته‌كرن ژینگه‌ها دیتر ژی دێ هێته‌ پاراستن . پتایبه‌ت پشتی وه‌غه‌را داویێ یاسكرتێرێ گشتی وێ حزبی ( مام جه‌لا تاله‌بانی ) ، ئه‌و ده‌ڤه‌را ژبن ده‌سهه‌ڵاتا حزبا هه‌لگرا ئارمێ كه‌سك و ب ده‌ڤه‌را كه‌سك دهێته‌ نیاسین پێدڤی یه‌ نمۆنێن پاراستنا ژینگه‌هێ بن . ژینگه‌ها سیاسی ، ئێمناهی و ژینگه‌ها گشتی ، نه‌خاسمه‌ كۆ سه‌نته‌رێ وێ پایته‌ختێ ڕه‌وشه‌نبیری یه‌ .
لێ مخابن ل جهێ ئه‌و ده‌سهه‌ڵاتێن وێ حزبێ درووشم و بنه‌مایێن حزبا خوه‌ پراكتیك بن، بووینه‌ چه‌ته‌ و رێگر و تێكده‌رێن ژینگه‌ها خه‌لكی، له‌شكرێن راگه‌هاندنێ و سۆشیال میدیایێ و چه‌كدای و ئێمناهیێ پێكئینانه‌، نه‌ ژبووی پاراستنا به‌رژه‌وندیێن گشتی یێن خه‌لكێ كوردستانێ و ژینگه‌ها وان، به‌لكی ژبووی سه‌پاندنا هێزا خوه‌ ل سه‌ر قانوون و ده‌ستهه‌ڵاتێ و پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ و كۆمپانێن ژێر ده‌ستهه‌لاتا وی.
ڕێگریكرن ل گه‌هاندنا گازا شل بۆ پارێزگه‌هێن هه‌رێما كوردستانێ، نه‌خاسمه‌ هه‌ولێر و دهۆك ژلایێ، تنێ ژبووی مه‌ره‌ما تێكدانا ژینگه‌ها جڤاكی و سیاسی یا كوردستانێ و قورخكرنا كۆمپانیێن كوردستانێ و دابینكرنا به‌رژه‌وه‌ندێن خوه‌ یێن ئابووری و دارایی گرۆپێ میلیشیایێن سه‌ر ب وان چه‌تان ب ڤێ ڕه‌فتارێ رابوون.
بێ گوهدان ل قانوون و ڕێنمایێن وێ ده‌ستهه‌ڵاتا حزبا وان پشكه‌كا كاریگه‌ر ل ده‌سهه‌ڵاتا هه‌رێمێ ب حكومه‌تێ و سه‌رۆكایه‌تی ڤه‌.!
ئه‌ڤه‌ژی هه‌ولێن زڤراندنێ نه‌ بۆ سه‌رده‌مه‌كێ پاشكه‌فتی یێ دوئیداره‌یێ و عه‌سكه‌رتاریه‌تێ، ل ده‌مه‌كی كو سه‌ركردێن حزبان و خه‌لكێ پایته‌ختێ ره‌وشه‌نبیری و ته‌ڤایا كوردستانێ داخوازا سه‌روه‌ریا قانوونێ و سازیكرنا حوكمه‌تێ و نه‌هێلانا قورخكرنێ دكه‌ن.
دیاره‌ ڤان چه‌ته‌ و ڕێگران دڤێت راستیا ل پێشچاڤێن خه‌لكی ڤه‌شێرن و نزانن ئه‌ڤ كابینا حوكمه‌تا هه‌رێمێ كابینا سه‌روه‌ریا قانوونێ و دادوه‌ریێ و وه‌كهه‌ڤیێ و پاراستنا ئێمناهیێ یه‌ ل كوردستانێ، ئه‌و سه‌رده‌م ب سه‌ر چوویه‌ ئه‌ڤ گرۆپه‌ و یێن ژ وان مه‌زنتر بشێن دژبه‌ریا حوكمه‌تێ بكه‌ت و خوه‌ ل قانوون و ڕێنمایا مه‌زنتر ببینن، كو ئه‌ڤه‌ هیڤیا خه‌لكێ كوردستانێ یه‌، له‌وما پشته‌ڤانیێ لێ دكه‌ت.
پشته‌ڤانیا خه‌لكێ كوردستانێ بۆ گاڤ و پرۆژێن چاكسازی و خزمه‌تگۆزاری و دادوه‌ریێ یێن ڤێ كابینا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب سه‌رۆكاتیا مه‌سروور بارزانی، دز و چه‌ته‌ و ڕێگر و گه‌نده‌ڵكار دته‌نگ و نه‌رحه‌ت كرنه‌، له‌وما هه‌می شیانێن خوه‌ د مه‌زێخن بۆ دروستكرنا ئاسته‌نگان ل هه‌مبه‌ر حوكمه‌تێ، دوونێ حوكمه‌تێ گونه‌هبار دكر ب پاشگوهـ هاڤێتنا ده‌ڤه‌ران بن ده‌ستهه‌ڵاتا وان ژلایێ ئه‌نجامدانا پرۆژێن خزمتگۆزاری، ل ده‌مكی كو ده‌سهه‌ڵاتداێن وێ ده‌ڤه‌رێ كو ل سه‌ر حزبان ڤان رێگر و جه‌رده‌چیانه‌ پارێ پرۆژان بێ سه‌روشوون كریه‌.!
ژ لایه‌كێ دیتر ڤه‌ ئه‌و پرۆژێن مه‌زنێن ل سنوورێ هه‌ولێرا پایته‌خت هاتینه‌ ئه‌نجامدان چاڤێن خه‌لكی ڤه‌كرتر كرینه‌ ل سه‌رانسه‌رێ كوردستانێ ب سلێمانی ڤه‌ كو ئه‌و ده‌ڤه‌رێن پارتی ده‌سهه‌ڵاتا ئێكێ ئێمناهیترن و به‌رده‌وام د پێشكه‌فتنێ دانه‌، ئانكو ئیدارا خزمه‌تكرنا خه‌لكی یه‌، به‌رۆڤاژی وان ده‌ڤه‌رێن چه‌ند كه‌سه‌كێن پارێزه‌رێن به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ فه‌رمانێن خوه‌ ل سه‌ر دسه‌پینن.!
پێدڤی یه‌ سه‌ركردایه‌تیا ئێكه‌تیا نشتیمانی به‌رێ خه‌لكێ كوردستانێ و حوكمه‌تا هه‌رێمێ ل سه‌ر ڤان ره‌فتاران بهێته‌ ده‌نگ و رێگریێ ل سه‌رپێچیكارێن قانوونێ ئه‌وێن سه‌ر ب حزبا وان بگریت و كونترۆلێ ل سه‌ر كادر و لایه‌نگرێن خوه‌ بكه‌ت و بریار د ده‌ستێ كه‌سێن وه‌ڵات پارێز دا بیت ل چارچووڤێ پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتی یێن كوردستانێ و رێزگرتن ل قانوون و رێنمایێن حوكمه‌تێ، هه‌كه‌ نه‌ مه‌زنترین زیان دێ ب حزبا وان كه‌ڤیت و خه‌لك دێ باجه‌كا گڕان لێ ستینیت.
بلا سیاسه‌ت و ره‌فتارێن حزبان هه‌لگرا ئارمێ كه‌سك و ده‌ستهه‌ڵاتا ئێكێ یا ده‌ڤه‌را كه‌سكین، ب ڕامان و پراكتیك بۆ پاراستنا كه‌سكاتیێ و ژینگه‌هێ بن.
داكۆ ژینگه‌ها هه‌رێما كوردسانێ ب گشتی ژینگه‌هه‌كا پاڤژ و بژوین بیت، ژ لایێ سیاسی و كارگێری و جڤاكێ و ئێماناهی و رووه‌كی و گیانداری، نه‌ك ببنه‌ پیسترین ڤایرۆس بۆ كوشتنا ژینگه‌ها كوردستانێ بۆ پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن سیاسی و ئابووری یێن چه‌ند كه‌سه‌كان.!

غیاس خالد زێباری

ره‌نگه‌ تانكه‌را نه‌فتێ و كامیره‌ دو تشتێن ژێكجودا بن، لێ ل هه‌رێما كوردستانێ دووراتی د ناڤبه‌را وان دا نه‌هێلایه‌ و هاتینه‌ پێكڤه‌ گرێدان.
ل ڤی سه‌رده‌می چافكێ كامیرێ باشترین هێزا چاڤدێریێ و پارێزڤانیێ یه‌ و بوویه‌ پێدڤیه‌كا سه‌رده‌مانه‌.
ل ده‌مێ دابه‌شكرنا (گازا سپی) من دیت كو كامیره‌یا ب پیڤه‌را یا هاتیه‌ گرێدان و ئه‌ڤه‌ ئێكه‌مین جاره‌ ڤێ دیاردێ ل هه‌رێما كوردستانێ دبینم و كار و بریاره‌كا هه‌ره‌ باشه‌، لێ ژ لایێ جڤاكی گرێدانا كامیرا چاڤدێریێ ب پیڤه‌را تانكه‌را نه‌فتێ نیشانێ نه‌ساخله‌میا جڤاكێ كورستانێ و نه‌بوونا باوه‌ریێ یه‌ د ناڤبه‌را (كۆمپانیێن بازرگانی و خه‌لكی) و (حوكمه‌تێ و كۆمپانیان) و (خه‌لكی و حوكمه‌تێ).
ب ڕامانه‌كا دیتر دزی و گه‌نده‌لی گه‌هشتیه‌ ئاستێن خوارێ، ئانكو باوه‌ری ب ده‌سهه‌ڵاتدارێن هه‌ره‌ كێم ژی نه‌هێت مینا شۆفێرێ تانكه‌را نه‌فتێ یان نوونه‌رێ كۆمپانیایێ كو چ پله‌یێن به‌رپرسیاریێ نینه‌.
دێ شێین بێژین نه‌باوه‌ری و گه‌نده‌لی بوویه‌ دیارده‌كا جڤاكی ل هه‌رێما كوردستانێ، پچووك مه‌زن، پله‌دار و بێ پله‌ كه‌فتینه‌ د ناڤ ڤێ گۆمێ دا.
ژلایه‌كێ دیتر ئه‌ڤه‌ نیشانێ هندێ یه‌ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هه‌ست ب ڤێ چه‌ندێ كریه‌، له‌وما ئه‌ڤ كابینا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ به‌رهنگاربوون و راوه‌ستاندنا وێ كریه‌ به‌رنامه‌ و كارناما خوه‌ و گاڤێن پڕاكتیكی به‌رامبه‌ر هاڤێتینه‌.
لێ ده‌مێ من كامیرا چاڤدێریێ ب تانكه‌ران نه‌فتێڤه‌ دیتی، من هه‌ست ب شه‌رمزاریێ كر، چونكی مخابنه‌ جڤاكێ ساخله‌م و دادوه‌ر و ڕاستگۆیێ كوردستانێ بگه‌هیته‌ ڤی ئاستی.!
ئه‌ڤه‌ژی نه‌ گونه‌ها خه‌لكی و جڤاكی یه‌، به‌لكی گونه‌ها ده‌سهه‌ڵاتێ و حوكمه‌تێ و به‌رپرس و حزبێن كوردستانێ یه‌، كو ڕه‌وش گه‌هاندیه‌ ڤی ئاستی و زوو رێگری ل دز و گه‌نده‌ل و گه‌نده‌لیێ نه‌گرت، به‌لكی ئه‌و بوونه‌ پشكه‌كا سه‌ره‌كی ل به‌رده‌وامیدان و ته‌شه‌نه‌كرنا ڤێ ڤایرۆسا كۆژه‌ك. هه‌تا گه‌هشتیه‌ ئاستێ دروستبوونا نه‌باوه‌ریه‌كا مه‌زن د ناڤبه‌را ده‌ستهه‌ڵاتێ و جه‌ماوه‌ری و خه‌لكی به‌رپرسان . ده‌سهه‌ڵاتا دادوه‌ریێ ژی نه‌خاسمه‌ داواكاریا گشتی پشكه‌كا گونه‌ها وێ هه‌لدگریت، چونكی هه‌تا نهو نه‌شیایه‌ ب دروستی ب ئه‌ركێ خوه‌ ڕاببیت و به‌ڕه‌ڤانیێ ل مافێن گشتی بكه‌ت، ژ وان به‌رهنگاربوونا گه‌نده‌ل و گه‌نده‌لكاران، كو سه‌روه‌ت و سامانێ گشتی و نشتیمانی ب هه‌ده‌ر دایه‌، یان بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت بكارئینانه‌. ئه‌گه‌ر هنده‌ك گاڤ ژی هاڤێتبن د ڤه‌شارتی بوونه‌ و جهێ ڕه‌زامه‌ندیا خه‌لكی نینه‌.
رێگری و چاره‌سه‌ریا وێ ژی، ده‌مه‌كێ درێژ و ووڕ و وێره‌كیه‌كا نشتیمایانه‌ پیدڤێت.
نه‌ك چاره‌سه‌ریێن ده‌مكی و ئێش شكێن به‌لكێ چاره‌سه‌ریێن بنه‌ڕه‌تی یێن نه‌هێلانا ڤێ ئێشێ ب ڕهوریشال ڤه‌.
ئه‌ز باوه‌رم پڕانیا خه‌لكێ دلسۆز و نشتیمانپه‌ڕوه‌رێ كوردستانێ باوه‌ریه‌كا موكوم ب سه‌رۆك وه‌زیرێ نهۆ (مه‌سرۆر بارزانی) هه‌یه‌ ب ڕاگرتن و به‌هنگاربوونا گه‌نده‌ل و گه‌نده‌لكاران، موعجیزه‌كا مه‌زن ئه‌نجامبده‌ت و بێ ئۆمێدیا خه‌لكێ كوردستانێ به‌رامبه‌ر ڤێ دیاردێ بكه‌ته‌ ئۆمێده‌كا گه‌ش و باوه‌ریا خه‌لكێ كوردستانێ ب ده‌سهه‌لاتێ بزڤرینته‌ڤه‌ و گاڤێن جه‌نابێ وی یێن به‌رهنگاروونا گه‌نده‌لیێ و سه‌روه‌ریكرنا قانوونێ و دادوه‌ریا جڤاكی ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ ده‌نگ ڤه‌بده‌ن. چونكی ل سه‌ر ئاستێ جه‌ماوه‌ری پشته‌ڤانی و پشتگیریه‌كا زۆر هه‌یه‌، هه‌ر وه‌سا ل سه‌ر ئاستێ سیاسی و حزبی ژی دیسا مه‌زنترین پشته‌ڤان لێ دهێته‌ كرن، ئه‌و ژی پارتی دیمۆكراتی كوردستانه‌. ل سه‌ر ئاستی كه‌سایه‌تی ژی پێگه‌هه‌كێ مه‌زن و تایبه‌ت هه‌یه‌.
ئه‌ڤه‌ هه‌می فاكته‌رن كۆ سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ (مه‌سرۆر بارزانی) بشێت بریار و كارناما خوه‌ بجه بینیت و چ كه‌س و لایه‌ن نه‌شێن هه‌ڤدژیێ لێ بكه‌ن و بریار و ڕاسپاردێن جه‌نابێ وی دێ بنه‌ كامیرێن چاڤدێریێ و هه‌می خه‌لك به‌رپرس و نه‌به‌رپرس، بازرگان و جۆتیار، فه‌رمانبه‌ر و كاسبكار، دێ خوه‌ ژێ پارێزن.

غیاس خالد زێباری
پشتی گه‌لێ كورد ب ڕه‌نگه‌كێ ئاشتیانه‌ و دیمۆكراسیانه‌ د ڕاپرسیا سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ ل 25 ئیلۆنا سالا ۲۰۱۷ ب پڕانیا داخوازا سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ كری، بێ ل به‌رچاڤكرنا ڤی مافێ ڕه‌وا یێ ملله‌ت و نه‌ته‌وه‌یه‌كێ بنده‌ستكری و ئاشتیخواز و باشترین هه‌ڤسویێن وان، ژبه‌ری لێ هاته‌كرن.
هه‌رچه‌نده‌ ژ لایێ بنه‌مایێن ئایینی و نیڤنه‌ته‌وی ژی گه‌هشتنا نه‌ته‌وان ب مافێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وی و نشتیمانی و ئازادی و رزگاریا ئێكجاری مافه‌كێ سروشتی و ڕه‌وایه‌.
هه‌ر وه‌كی د ڤێ ئایه‌تا پیرۆز دا هاتی (
ێا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَڵقْنَاكُمْ مِنْ ژَكَرٍ ۆأُنْپَى ۆجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا ۆقَبَائِڵ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ) [ سوره‌ الحجرات: ێیه‌13].
ئه‌ڤه‌ دانپێدانه‌كا خودایی یه‌ ب مافێن ملله‌ت و نه‌ته‌وا و وه‌كهه‌ڤیا وان.
و د ئایه‌ته‌كا دیتر دا هاتی (ۆمِنْ ێێاتِهِ خَلْقُ السَّمَاۆاتِ ۆالْأَرْچِ ۆاخْتِڵافُ أَلْسِنَتِكُمْ ۆأَلْۆانِكُمْ ) [سوره‌ الروم: اڵایه‌22].
ئه‌ڤه‌ ژی رێزگرتن و دانپێدانه‌ ب زمان و وه‌ڵات و كلتۆرێ نه‌ته‌وان.
پێغه‌مه‌ر (د.خ) ل سه‌ر بن گۆتیه‌.
((إن الله حرم علیكم دما‌وكم وأعراچكم وأموالكم))
[البخاری عن ابن عمر]
ئه‌ڤه‌ژی نیشانێ ته‌كه‌زیا ئیسلامێ یه‌ ل سه‌ر ئاشته‌وایی یێ و پاراستنا سه‌ر و ماڵ و ملكێ خه‌لكێ.
ئه‌ڤه‌ به‌ڵگه‌نه‌ كو ئیسلامێ و ئایینێن دیترێن ئاسمانی نه‌ تنێ رێز و دانپێدان ب ملله‌ت و نه‌ته‌وان كریه‌، به‌لكی ل سه‌ر سه‌پاندیه‌ به‌ره‌ڤانیێ لێ بكه‌ن و ب ئاشتیانه‌ و برایانه‌ و وه‌كهه‌ڤی پێكڤه‌بژین.
لێ مخابن ب درێژاهیا دیرۆكێ ڤان وه‌ڵاتێن موسلمان ب دارێ زۆردایێ مافێن ملله‌تێ كورد لێ زه‌فت و بنپێ كرینه‌ و هه‌وڵێن جینۆسایدكرنا وان ژی داینه‌.
پشتی د ڤان هه‌می هه‌لاندا نه‌شیا ڕێ ل هه‌مبه‌ر رژدیا خه‌لكێ كوردستانێ بۆ زڤراندنا مافێن خوه‌ یێن نه‌ته‌وه‌ی و نشتیمانی بۆ ئازادی و رزگاریێ بگرن، پرانیا وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی دژبه‌ریا بریارا ئاشتیانه‌ و سه‌رده‌میانه‌ یا خه‌لكێ كر ل ڕاپرسیا سه‌رخۆبوونا كوردستانێ ل ئیلۆنا سالا ۲۰۱۷، یا جهێ حیبه‌تیێ ئه‌و بۆ ده‌سهه‌ڵاتا فه‌له‌ستینی كو هه‌مان ده‌ردێ داگیركاریا كوردستانێ هه‌یه‌، به‌ر هه‌میان دژبه‌ریا خوه‌ دیار كر…!
پسیار ئه‌وه‌ ئه‌رێ چما ده‌سهه‌ڵاتدارێن ڤان وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی، ئازادی و سه‌ربه‌ستێ بۆ وه‌ڵات و ملله‌تێن خوه‌ دڤێت و هه‌مان بریارا ملله‌تێ كورد ب تاوان و جوداخواز دبینن..؟
ئه‌رێ مافێن مرۆڤایه‌تی و ئایینی ئه‌ڤه‌نه‌..؟
ئه‌رێ ئه‌ڤ ڕه‌فتار و هه‌ڵویسته‌ ناچنه‌ د چارچووڤێ ڕه‌گه‌ز په‌رستیێ و شۆفینیه‌تێ دا ..؟
ئه‌رێ ئه‌ڤه‌ به‌روڤاژی بنه‌مایێن ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ نینه‌، ئه‌و ئایینێ هنگ خوه‌ ب سه‌ركێش و پێشه‌وا و پارێزه‌ر دبینن..؟
دگه‌ل ڕێزێن مه‌ بۆ هژماره‌كا كێم یا ره‌وشه‌نبیر و نڤیسه‌ر و ئه‌كادیمی و رۆژنامه‌ڤانێن عه‌ره‌ب بۆ وێ پشته‌ڤایا ل مافێن ڕه‌وا یێن نه‌ته‌وا كورد دكه‌ن، ب تایبه‌ت ل وه‌ڵاتێ مسرێ.
ئه‌گه‌ر سه‌رخوه‌بوونا باشوورێ كوردستانێ ببیته‌ ئه‌گه‌رێ ژێڤه‌بوونا پشكه‌كا نشتیمانێ عه‌ره‌بی ب دیتنا وه‌، چما هه‌وه‌ رێ دا باشوورێ سوودان جودا ببیت..! وه‌ دانپێدان پێ كرن.
چما هه‌رێما كوردستانا عیراقێ، ئه‌وا ژلایێ دیرۆكی و كلتووری و جۆگراڤی، خودایێ مه‌زن تایبه‌تمه‌نی دایێ و ل گه‌ل گه‌ل و وه‌ڵاتێن جیران جودا كری، هوون ب نشتیمانێ عه‌ره‌بی دبینن..؟!
ئه‌گه‌ر راسته‌ وه‌ ئێكپارچه‌یا وه‌لاتێن عه‌ره‌بی دڤێت و دژی داگیركاریا ئاخا وێنه‌، بۆچی هوون ل سه‌ر داگیركاریا رۆژئاڤایێ كوردستانێ (باكوور و رۆژهه‌ڵاتێ سووریێ) ژ لایێ ده‌وله‌تا توركیا ب هێزا چه‌كی بێده‌نگ و مت بوونه‌..؟!
نه‌ تنێ بێ ده‌نگ و مت بوونه‌، به‌لكی هنده‌ك وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی ڕه‌وایه‌تی ژی دایێ…!
ئه‌و داگیركاریا چه‌ندین ده‌ڤه‌رێن سووریا ڤه‌گرتی و ب سه‌دان هزار وه‌ڵاتی ئاواره‌ و ده‌ربده‌ركری و سه‌روه‌ت و سامانێ وان تاڵانكری، ژبلی چه‌ندین شه‌هید و برینداران.
بۆچی ب دینا وه‌ ڕه‌وایه‌ وه‌ڵاتێ توركیا یێ خودان سه‌روه‌ری، ئاخا وه‌ڵاته‌كێ هه‌ڤسوى داگیر بكه‌ت و كلتوور و زمانێ خوه‌ ل سه‌ر بچه‌سپینیت و گۆهۆڕینین دیمۆگرافی بكه‌ت.
بۆ گه‌لێ كورد تاوانه‌ ل سه‌ر ئاخا خوه‌ یا سه‌دان هزار سالی و خودان زمان و كلتوورێ خوه‌ یێ تایبه‌ت، بریارێ ل سه‌ر مافێ خوه‌ یێ ڕه‌وا بده‌ت..!
هه‌كه‌ به‌راووردیێ د ناڤبه‌را گه‌لێ كورد و تركیا دا بكه‌ن، ب هه‌می پیڤه‌رێن موسلمانه‌تی و مرۆڤی و جڤاكی گه‌لێ كورد باشتره‌، نه‌خاسمه‌ ژلایێ په‌یوه‌ندیێن ل گه‌ل گه‌ل و وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی. ژلایێ دیرۆكی ژی زۆربه‌ی وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی ب سه‌ر ده‌ستێ ڕێبه‌ریا كوردان و فه‌رماندێ كاریزمایێ یێ كورد و موسلمان سه‌لاحه‌ددین ئه‌یۆبی ژبن ده‌ستێ داگیركاریێ رزگاربوونه‌، لێ زۆر به‌ی وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی ل ده‌مێ خوه‌ ژلایێ ئمبراتۆریه‌تا عوسمانیا توركی هاتبوونه‌ داگیركرن.
لێ دیاره‌ وه‌ داگیركاریا ل سه‌ر ده‌ستێ توركان پێ باشتره‌، ل رزگاریا كوردستانێ.

غیاس خالد زێباری

د ڤان سالێن داویێ دا وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا و ب تایبه‌ت ئه‌ندامێن ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپی، ل سیاسه‌ت و ره‌فتارێن توركیا دلگرانن و زۆر جاران ئاستێ په‌یوه‌ندیێن هنده‌ك ژ وان گه‌هشتینه‌ ئاسته‌كێ نزم، ب تایبه‌ت پشتی داگیركرنا پشكه‌كا رۆژئاڤایا كوردستانێ و دانانا ده‌ڤه‌كا ئارام ژلایێ توركیا و كورشتن و ئاواره‌بوونا خه‌لكه‌كێ زۆرێ وان ده‌ڤه‌رێن توركیا داگیركری و پشته‌ڤانیا توركیا بۆ گرۆپێ توندڕه‌وێ ئۆپۆزسیۆنا توركیا ب ناڤێ له‌شكرێ سووریا یێ دیمۆكرات، چونكی چه‌كدارێن ڤێ گرۆپه‌ی خه‌لكه‌كێ سڤیل ب درنده‌ترین شێواز كوشتنه‌ و ئه‌شكه‌نجه‌دانه‌. كو بووینه‌ جهێ نه‌رازیبوونا هژماره‌كا وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا و رێخستنێن مافێن مرۆڤ، به‌رامبه‌ر نه‌رازیبوونا ڤان وه‌لات و رێخستنا سه‌رۆكێ توركیا به‌رده‌وام گه‌فێن ڤه‌كرنا سنوورێ خوه‌ به‌رامبه‌ر په‌نابه‌ر و چه‌كدارێن تیرۆرستێن داعش بۆ ئه‌ورۆپا كرینه‌، ره‌نگه‌ ڤان گه‌فان هه‌تا راده‌یه‌كی ترس ل سه‌ر وان وه‌لاتێن دروستكر بیت و ببیته‌ ئه‌گه‌رێ بێده‌نگیا وان به‌رامبه‌ر وان هه‌می پێشێلكاریێن توركیا. چونكی ڤه‌كرنا سنۆرێن توركیا ل هه‌مبه‌ر په‌نابه‌ر و چه‌كدارێن داعش دێ مه‌ترسیێن ئێمناهی و ئابووری و جڤاكی ل سه‌ر ئه‌ورۆپا دروست كه‌ن، د ڤان گه‌فان دا توركیا ژ سێ لایه‌نان قازانج كر:
1ـ بێده‌نگكرن یان كێمكرنا ده‌نگێ وان وه‌لاتان به‌رامبه‌ر پێشێلكاریێن توركیا به‌رامبه‌ر رۆژئاڤایێ كوردستانێ (باكوورێ رۆژهه‌لاتێ) سووریا.
2ـ بجهئینانا پشكه‌كا مه‌رامێن خوه‌ بۆ به‌رفره‌هكرنا سنوورێن خوه‌ و داگیركرنا پشكه‌كا ئاخا وه‌لاته‌كێ خودان سه‌روه‌ری و ئاكنجیكرنا خه‌لكه‌كێ لایه‌نگرێ خوه‌ ل وێ ده‌ڤه‌را داگیركری ب ناڤێ ده‌ڤه‌را ئارام و گۆرینا دیمۆگرافیا ده‌ڤه‌رێ ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌.
3ـ وه‌رگرتنا هه‌ڤكاریان بۆ په‌نابه‌رێن سووری ل وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا و سازی و رێكخراوێن نیڤده‌وله‌تی.
راسته‌ ئه‌ڤ سه‌ره‌ده‌ریێن وه‌لاتێ توركیا ل گه‌ل بنه‌مایێن نیڤده‌وله‌تی یێن پاراستنا سه‌روه‌ری و سنوورێن وه‌لاتێن جیران ناگۆنجیت، لێ پرانیا خه‌لكێ توركیا و پارتیێن سیاسی یێن وه‌لاتێ توركیا پشته‌ڤانێن ڤان گاڤێن توركیا نه‌ ئه‌ڤه‌ژی بوویه‌ هانده‌ره‌ك بۆ سه‌رۆك كۆمار و ده‌وله‌تا توركیا بۆ به‌رده‌وامیبوونێ.
وه‌كی ئه‌ز دبینم ئێكه‌تی نشتیمانیا كوردستانێ ژی ب هنده‌ك گه‌فێن بێ بنه‌ما هه‌ول دده‌ت هنده‌ك مه‌رجێن پارتیا خوه‌ ل سه‌ر حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بسه‌پینیت چ ب به‌رده‌ستبوونا سازیه‌كا ئه‌منی یان پشكه‌كا پێشمه‌رگه‌هێن كوردستانێ، هه‌ر وه‌كی ئه‌وا پشتی راپرسیا سه‌رخۆبوونا هه‌رێما كوردستانێ كری به‌رامبه‌ر كه‌ركووك و ده‌ڤه‌رێن دیتر یێن كوردستانێ ل 16 ئكتۆبه‌را سالا 2017, نهۆ ژی پشتی ده‌مێ چه‌ند رۆژانه‌ ل به‌غدا یا پایته‌ختێ عیراقێ و پرانیا بارێزگه‌هێن باشوورێ عیراقێ خوه‌نیشادانێن به‌رفره‌هێن جه‌ماوه‌ری د به‌ره‌وام داخوازیێن خه‌لكێ عیراقێ ل چاكسازی و گه‌هاندنا پرۆێن خزمه‌تگۆزاری، ده‌نگێن گوهۆرینا سیسته‌مێ سیاسی یێ عیراقێ و ده‌ستوورێ هه‌رده‌میێ عیراقێ هاتینه‌ زێده‌كرن و گڤاشتنه‌كا زۆر ل سه‌ر ده‌سهه‌لاتێ كریه‌ و په‌رله‌مانێ عیراقێ نه‌چار كریه‌ په‌نایێ ببه‌ته‌ به‌ر گوهۆڕینا دستووری.
ئه‌ڤه‌ژی ئه‌گه‌ر سه‌ر بگریت مه‌ترسیێ ل سه‌ر عیراقێ ب گشتی و هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت، چونكی دبیت زۆر لایه‌نێن سیاسی یێن عیراقێ و جادا عیراقێ، عیراقێ ل سیسته‌مێ په‌رله‌مانی و دیمۆكراسی و فیدرالی بكه‌نه‌ سیسته‌مێ سه‌رۆكایه‌تی و ئه‌و به‌ندێن دستووری یێن د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌رێما كوردستانێ هه‌ی بگوهۆرن مینا ماددێ 140 و نه‌هێلانا هه‌رێما كو ئه‌ڤه‌ مژاره‌كا دیتره‌.
راسته‌ گوهۆرینا دستوورێ عیراقێ ب نه‌رازیبوونا زۆرینه‌یا خه‌لكێ سێ پارێزگه‌هان سه‌رناگریت، لێ ره‌نگه‌ ڤێ جارێ ژی گرۆپێ ده‌ستهه‌لاتدار د ناڤ ئێكه‌تیێ دا گه‌فێن پشته‌ڤانیا گوهۆرینا دستوورێ عیراقێ بكه‌ن و بچنه‌ به‌ره‌یێ شۆفینیێن عه‌ره‌ب ، بۆ ژده‌ستدانانا هه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ و ده‌ستكه‌فتێن نشتیمانی و نه‌ته‌ویێن خه‌لكێ كوردستانێ ل حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و پارتی دیمۆكراتی كوردستان بكه‌ن به‌رامبه‌ر هنده‌ك ده‌سكه‌فتێن به‌رته‌سكێن حزبایه‌تی و ماددی..!
ژلایه‌كێ دیتر كڤاشتنا ل سه‌ر حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بكه‌ن كۆ په‌نایێ نه‌به‌نه‌ به‌ر هنده‌ك بریار و قانوونێن گرنگ و پێدڤی یێن د به‌رژه‌وه‌ندیا گشتی یا كوردستانێ دا وه‌ك قانوونا چاكسایان و پێشمه‌رگه‌هی و سازیێن ئێمناهیێ و نه‌هێلانا چه‌كی د ده‌ستێ خه‌لكی و حزبان دا.
لێ ئه‌ز باوه‌رناكه‌م ئێكه‌تیا نشتیمانی د ڤان داخوازیان دا یا سه‌ركه‌فتی بیت، چونكی به‌روڤاژی توركیا خه‌لكێ وان ده‌ڤه‌رێن ئێكه‌تی بۆ خوه‌ هژمار دكه‌ن (سلێمانی و هه‌له‌بجه‌ و گه‌رمیان ) د وی ئاستی دا بن پشته‌ڤانیا پیلانه‌كا ب ڤی ره‌نگی یا دژی كوردستانێ بكه‌ن. چونكی خه‌لكێ ڤان ده‌ڤه‌ران زۆر قوربانی بۆ ئازادی و رزگاریا كوردستانێ و پاراستنا ڤێ ئه‌زمۆنێ داینه‌ و مه‌حاله‌ بچنه‌ وی به‌ره‌یێ پشكه‌كا ده‌سهه‌لاتدارێن د ناڤ ئێكه‌تیێ دا, ژلایه‌كێ دیتر زۆر سه‌ردێن ئێكه‌تیێ ژی به‌رامبه‌ر حه‌وله‌كا ب ڤی ره‌نگی ئه‌گه‌ر هه‌بیت، دێ هه‌لویست هه‌بیت.
پێدڤی یه‌ په‌رلمان و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، ب زووترین ده‌م گاڤێن چاكسازیێن دارایی و كارگێری بكه‌نه‌ قانوون و پراكتیزه‌كرن و پرانیا خه‌لكێ كوردستانێ ئه‌ڤه‌ دڤێت نه‌ك گوهۆڕینا دستوورێ هه‌رده‌مێ عیراقێ و پیلانێن پیلانگێرێن خه‌ونێن ب ڤی ئاوایی دبین دێ شه‌رمزاركه‌ن.

غیاس خالد زێباری
بێده‌نگیا مرۆڤان هزركرنه‌ ل دارشتنا به‌رنامه‌ و پلانێن مۆكۆم بۆ داهاتی، ده‌مێ ل دیوانخانه‌كێ پسیارێن زه‌حمه‌ت ل كه‌سێن دانعه‌مر و بیرمه‌د دهێته‌كرن، بێ هزركرن و بێده‌نگیێ به‌رسڤ ناهێته‌دان، داكۆ به‌سڤا هه‌ژی و جهێ خوه‌ بیت، به‌رسڤدانا ب له‌ز ژی زۆر جاران مرۆڤی تووشی په‌شێمانیێ دكه‌ت. نه‌خاسمه‌ بۆ كه‌سێن سیاسه‌تمه‌دار و سه‌ركرده‌.
پشتی روودانێن شازدێ ئكتۆبه‌را سالا ٢٠١٧ و وان هه‌می پیلانێن دژی گه‌لێ كورد و ده‌سكه‌فتێن مه‌ یێ، نه‌ته‌وی و نشتیمانی هاتینه‌ دارشتن و كاره‌ساتێن بسه‌رێ مه‌ ئینای ل كه‌ركووكێ و ده‌ڤه‌رێن كوردستانی یێن ده‌رڤه‌ی ئیدارا هه‌رێما كوردستانێ، مه‌زناهی و رێخستیا پیلانێ و هێزا داگیركه‌را پشكه‌كا خه‌لكێ كوردستانێ بێ ئۆمێد كربوو، چونكی پیلانه‌كا دارشتیا مه‌زنتر بوو ل شیانێن هه‌رێما كوردستانێ نه‌خاسمه‌ ژلایێ له‌شكری و ئابووری، له‌وما دوژمن و دووڤه‌لانكێن وان د پشتراستبوون ب سه‌ركه‌فتنا پیلان و به‌رنامێ خوه‌ یێ ژناڤبرنا قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ.
لێ بێده‌نگیا كورتا چه‌ند رۆژی یا نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ نهو یێ هه‌رێما كوردستانێ و سه‌رۆك وه‌زیرێن وی ده‌می، پشتی خۆراگری و به‌رخۆدانا پێشمه‌رگه‌هێن كوردستانێ ب پشته‌ڤانیا خه‌لكێ كوردستانێ، ب په‌یوه‌ندیێن خوه‌ یێن سیاسی و دبلۆماسی چ ب ئاشكرا یان نهێی نه‌ هه‌می پیلان و به‌رنامێن دوژمن و داگیركه‌ران هه‌لوه‌شاند و هه‌رێما كوردستانێ وه‌كی هێزه‌كا خۆرت و كاریگه‌ر ئیناڤ سه‌ر گۆره‌پانا سیاسی ل ده‌ڤه‌رێ و جیهانێ و ل وی ده‌می هه‌تا نهو رۆژ بۆ رۆژ پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ ژلایێ سیاسی و ئابووری و كارگێری بهێزتر دكه‌ڤیت.
بێده‌نگی و دیارنه‌بوونا نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ناڵێن راگه‌هاندنێ ل ڤان رۆژان بیرا مرۆڤی ل وان سه‌ركه‌فتن و سه‌روه‌ریێن گه‌لێ كورد یێن پشتی روودانێن شازدێ ئكتۆبه‌را سالا ٢٠١٧ دئینته‌ڤه‌.
ئه‌ز باوه‌رم د ڤێ بێده‌گیێ دا نێچیرڤان بارزانی یێ كاره‌كێ مه‌زن بۆ گه‌لێ كورد و بزاڤا رزگاریخوازیا كوردستانێ دكه‌ت، ب تایبه‌ت د وارێ دبلۆماسیه‌ت و په‌یوه‌ندیان دا دگه‌ل وه‌لات و سه‌ركردێن جیهانی.
سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانی ئه‌و سه‌ركرده‌ و كه‌سایه‌تی یه‌ هه‌موو ده‌م و ژیانا خوه‌ ته‌رخان كری بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ماف و ئارمانجێن گه‌لێ كورد و پاراستن و پێشڤه‌برنا ده‌سكه‌فتێن خه‌لكێ كوردستانێ و ب هێزكرنا پێگه‌هێ هه‌رێمێ ل سه‌ر ئاستێ نیڤده‌وله‌تی.
سه‌ربۆرێن ده‌ربازبووی ژی ئه‌ڤ راستیه‌ خۆیاكریه‌، ڕه‌نگه‌ بۆ ڕه‌شا هه‌رێما كوردستانێ پێدڤیه‌كا فه‌ر بیت هه‌می كار و گاڤێن سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ئێكسه‌ر ل كه‌ناڵێن راگه‌هاندنێ نه‌هێنه‌ به‌رچاڤكرن، چونكی هێشتا پیلان و به‌رنامێن داگیركار و دووڤه‌لانكێن وان دژی پێشڤه‌برنا ئه‌زمۆنا هه‌رێما كوردستانێ دبه‌رده‌وامن، ژلایه‌كێ دیتر ره‌وشا ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین به‌ر ب گۆهۆرین و ئاڵۆزیێن دژوار ڤه‌ دچیت، دبیته‌ ئه‌ڤ ڕه‌وشه‌ ببیته‌ ئه‌گه‌رێ دابه‌شبوونا هه‌ردوو وه‌ڵاتێن عیراق و سووریێ، چونكی شه‌رێ ئه‌مریكا و ئیرانێ هاتیه‌ د ناڤ ڤان هه‌ردو وه‌لاتان دا و رۆژانه‌ به‌رژه‌وه‌ندێن ئیرانێ دبینه‌ ئارمانجێن فرۆكێن وه‌لاتێن نه‌دیار. بۆ پاراستنا هه‌رێما كوردستانێ ژی ژ ڤی شه‌رێ پێشبینیكری پێدڤی ب دارشتنا پلان و به‌رنامه‌كێ هه‌مه‌لانی و درێژخایه‌ هه‌یه‌. ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی ب خورتكرنا په‌یوه‌ندیێن دبلۆماسی ل گه‌ل وه‌لاتێن زلهێزێن جیهانێ دروست دبن، سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانی ژی ئه‌و سه‌رۆك سیاسه‌تمه‌داره‌ ئه‌وێ شیایی به‌رژه‌وه‌ندێن هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل به‌رژه‌وه‌ندێن وه‌لاتێن مه‌زن تێكه‌لی ئێك بكه‌ت و تۆره‌كا به‌رفره‌ و هه‌مه‌لایه‌نی یا په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل پرانیا وه‌لاتێن گاریگه‌ر ل ده‌ڤه‌رێ دروست بكه‌ت، ئه‌ڤه‌ژی نیشانا خۆبه‌رهه‌ڤكرنێ یه‌، بۆ هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كێ و به‌رژه‌وه‌ندیێن خه‌لكێ كوردستانێ دێ پێ هێنه‌ پاراستن. ژ لایه‌كێ په‌یوه‌ندیێن مۆكۆم ل گه‌ل ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ رۆژ بۆ رۆژا پێشڤه‌دچن، ژ لایه‌كێ دیتر په‌یوه‌ندیێن ل گه‌ل رۆسیا، نه‌خاسمه‌ ژلایێ كه‌رتێ ووزێ ئه‌ڤه‌ژی پاڵپشته‌ بۆ پشته‌ڤانیا سیاسی ژی.
هه‌روه‌سا په‌یوه‌ندیێن هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل ئیرانێ هه‌ڤسویه‌گی دروست كریه‌.
ب ره‌نگه‌كێ گشتی ئه‌ز د ڤێ بێده‌نگیا نێچیرڤان بارزانی دا یا ڤان رۆژان ده‌ستكه‌فت و سه‌روه‌ریێن مه‌زن بۆ گه‌لێ كورد دبینم، نه‌خاسمه‌ ل وارێ چه‌سپاندنا به‌ند و ماددێن دستوورێ عیراقێ یێن گرێدایی ب هه‌رێما كوردستانێ و پرسێن ئابووری و بۆدجێ هه‌رێمێ و كه‌ركووكێ و پشته‌ڤانیا زێده‌تر هه‌رێما كوردستانێ ژلایێ نیڤده‌وله‌تی. ئه‌ڤه‌ ژی دێ بنه‌ ده‌سكه‌فته‌كێ دیتر ل سه‌ر وان هه‌می ده‌سكه‌فت و سه‌روه‌ریێن گه‌لێ كورد ل سه‌ر ده‌ستێ نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ.

غیاس خالد زێباری
هه‌ر تیم و گرۆپه‌كێ پێدڤی ب سه‌ركێشه‌كێ لێزان و دووربین و شرۆڤه‌كاره‌كێ لایه‌نێ به‌رامبه‌ر هه‌یه‌، بۆ بجهئینانا پلان و به‌رنامێ دارشتی بۆ گه‌هشتن ب ئارمانجا ده‌ستنیشانكری، تیمێن ناڤدارێن وه‌رزشی یێن جیهانێ كو خودان ده‌ستكه‌فتێن مه‌زنن، راسته‌ ب هێزا یاركاران سه‌ركه‌فتنا تۆماركه‌ن، لێ سه‌ركێش و پلان داڕێژه‌رێ یاریان فاكته‌رێ سه‌ره‌كیێ وان سه‌ركه‌فتنا یه‌، كو ڕاهێنه‌ره‌. هه‌ر یاریزانه‌كێ وه‌رزشی ژی خه‌ونان ب یاریكرنێ ل گه‌ل وان یانه‌یێن ناڤدر دبینیت، داكو ببیته‌ پشكدارێ وان سه‌وه‌ری و ده‌ستكه‌فتان.
ئیداره‌دانا وه‌ڵاتی ژی مینا ئیدارا وه‌رزشی یه‌، ژبۆی گه‌هشتن ب ئارمانجێ و تۆماركرنا ده‌ستكه‌فت و سه‌روه‌ریا پێدڤی ب ستراتیژیه‌كا دارشتی یا مۆكۆم و درێژخایه‌ن هه‌یه‌ و سه‌ركێشه‌كێ لێزان و كارا و وێره‌ك هه‌یه‌ بۆ خۆڕگریێ به‌رامبه‌ر پیلان و هه‌ڤركیێن دهێنه‌ پێش و بجهئینانا به‌رنامه‌ و پلانا خوه‌ ل دووڤ وێ ستراتیژیه‌تا بۆ هاتیه‌ دارشتن.
رێیا گه‌هشتنا گه‌لێ كورد ب ئارمانجێن نه‌ته‌وی و نشتیمانی و ئازادی و رزگاریێ، مینا وێ تیما وه‌رزشی یه‌ ئه‌وا هه‌می قووناغ ب سه‌ركه‌فتیانه‌ بڕی و گه‌هشتیه‌ كۆپیتكێ و هه‌ڤڕكری ل گه‌ل تیمێن كه‌ڤن و ناڤدار و مه‌زن كری و بوویه‌ خودان ده‌ستكه‌فت و سه‌روه‌ری.
ستراتیژیه‌تا بزاڤا رزگاریخوازیا گه‌لێ كورد به‌ری 73 سالان ل 16 ته‌باخا سالا 1946 ل سه‌ر ده‌ستێ ڕێبه‌رێ كنیاتی و دیرۆكیێ گه‌لێ كورد مسته‌فا بارزانی هاته‌ دارشتن ده‌مێ پارتی دیمۆكراتی كوردستان دامه‌زراندی و به‌رنامێ قووناغ قووناغ كره‌ پلان هه‌تا گه‌هشتینه‌ ئه‌ڤرۆ، سه‌ره‌رای كه‌فتنا وێ به‌رامبه‌رتیمێن زۆر ژ وێ مه‌نتر و ب شیانتر ژلایێ ماددی و مه‌عنه‌وی ڤه‌ن لێ د هه‌می یاریان دا ژ ئه‌نجامێ خۆڕاگریێ و گوهداریا سه‌ركێشێ تیمێ و بجهئینانا ڕێنامایی یان ل دووڤ پلان و ستراتیژیه‌تێ سه‌ركه‌فتنێن مه‌زن تۆماركرینه‌.
ئه‌ڤه‌ژی ڤه‌دگه‌ڕێته‌ڤه‌ بۆ باوه‌ریبخوه‌ هه‌بوونا پارتی ب ڕه‌وایا داخوازی و ئارمانجا و ملله‌تێ خوه‌ و ڤه‌وژاندنا ڕێیا سه‌ركه‌فتنێ ب سیاسه‌ته‌كا گونجایی ل گه‌ل سه‌رده‌می و دروستكرنا هه‌ستا به‌رپرسیاریێ و ڤیان وه‌لاتی و نه‌ته‌وه‌ی و سه‌ره‌ده‌ریه‌كا دادوه‌رانه‌ د ناڤبه‌را تاكێن جڤاكی كو یاریكه‌رێن تیمێ نه‌.
چیرۆكا نێچیرڤان بارزانی د ئیداره‌دانا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دا چ وه‌ك جێگرێ سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ ل كابینا چارێ ل 1996 ـ 1999 و ل 20 كانوونا دوێ هه‌تا 14 خزێرانا 2006 سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ بوول 7 ئایارا 2006 هه‌تا سالا 2009 سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ بوو، پاشى پۆستێ سه‌رۆكێ حوكمه‌تا ب ئێكه‌تیا نشتیمانیا كوردستانێ هاته‌دان ل شوباتا 2012 هه‌تا هه‌لبژارتنێن ئیلۆنا 2013 نیچیرڤان بارزانى سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ بوو.
ل سالا 2013 هه‌تا وه‌رگرتنا پۆستێ سه‌رۆكێ هه‌ڕێمێ، كابینا هه‌شتێ ب رێڤه‌دبر مینا چیرۆكا وێ تیما وه‌رزشی یه‌ یا د ئاڵۆزترین كاودانێن دارایی و تازه‌ پێگه‌هشتی، به‌رامبه‌ر تیمێن په‌هله‌وان و ناڤدار و خودان ئه‌زمۆن پچیته‌ د به‌هله‌وانیێ دا و مه‌زنترین سه‌ركه‌فتن تۆمار بكه‌ت و جیهانا وه‌رزشی حیبه‌تی بكه‌ت.
هه‌رچه‌نده‌ بۆ پڕانیا خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ، نه‌خاسمه‌ ئه‌وێن شاره‌زا د وارێن سیاسی و كارگێری دا، نێچیرڤان بارزانی ستێره‌كا گه‌ش و به‌رچاڤ بوو، لێ بۆ جیهانێ و ده‌ڤه‌رێ و هه‌ڤركێن پارتی، پشتی راپرسیا سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ و روودانێن پشتی 16 ئوكتۆبه‌رێ رۆلێ نیچیرڤان بارزانی وه‌كی سیاسی و دبلۆماتكار و كارگێریه‌كێ بێ وێنه‌یێ كورد ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ به‌رچاڤ بوو، دیار بوو كو كه‌سایه‌تیه‌كێ خودان هه‌ڵویست و بریاره‌، هه‌كه‌ ڤان چالاكی و بریار و سه‌ره‌ده‌ریێن نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ نها یێ هه‌رێما كوردستانێ ل بیرا خوه‌ بینین بلیمه‌تی و خه‌مخۆریا وی بۆ كوردستانێ و خه‌لكێ وێ دێ زێده‌رتر دیاربیت.
نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆك وه‌زیرێ وى ده‌مى یێ هه‌رێما كوردستانێ پشكدارى ریفراندۆما سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ بوو ل 25/9/2017 پشتى ده‌نگێ خوه‌ داى، راگه‌هاند، ئه‌ڤرۆ رۆژه‌كا دیرۆكی یه‌ بۆ گه‌لێ كوردستانێ و مه‌دڤێت ب ئاشتیانه‌ بگه‌هینه‌ ئارمانجێن خوه‌. ئه‌ڤه‌ په‌یامه‌كا روون و ئاشكرایا ئاشتیخوازانه‌یه‌ و داكۆكیكرنه‌ ل بده‌ستڤه‌ئینانا ماف و ئارمانجێن خه‌لكێ كوردستانێ.
د روودانێن شازده‌یی ئوكتۆبه‌رێ دا 168 هزار كه‌س ل ده‌ڤه‌رێ كه‌ركووكێ و دۆزخورماتو ئاواره‌ى هه‌ولێر و سلێمانیێ بوون و حوكمه‌تا ب سه‌رۆكه‌تیا د كاودانێن دژوارێن ئابووری و جڤاكی دا ب باشترین شێوه‌ پێشوازی لێ كر و ڤه‌حه‌واندن.
ل 28/9/2017 حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ د كۆمبوونه‌كێ دا هه‌موو بریارێن په‌رله‌مانێ ئیراقێ بۆ سزادانا گه‌لێ كوردستانێ ره‌تكرن، ئه‌ڤه‌ژی هه‌لویسته‌كێ كوردانه‌ و وێره‌كانه‌ و به‌ڕه‌ڤنیه‌كا مه‌زنه‌ ل خه‌لكێ كوردستانێ و ده‌ستكه‌فتێن مه‌ یێن نه‌ته‌وی و نشتیمانی و نیشانێ باوه‌ری بخوه‌بوونێ و پلانێن خوه‌ یێن ئێك ل دووڤ ئێكه‌ (A.B.C) یه‌ ئه‌وێن بۆ هه‌ر ئه‌گه‌ر و پێشهاته‌كێ دانای.
ل 25 ئوكتۆبه‌را سالا 2017 حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ سێ بریار ده‌رخستن:
1ـ راوه‌ستاندنا ب ئێكجارى هه‌موو ته‌قه‌كرن و ئۆپه‌راسیۆنێن سه‌ربازى ل هه‌رێما كوردستانێ.
2ـ سركرنا ئه‌نجامێن رێفراندۆمێ ئه‌وا ل كوردستانا ئیراقێ هاتینه‌كرن.
3ـ ده‌ستپێكرنا گۆتوبێژێن ڤه‌كرى د ناڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا فیدرالى ل سه‌ر بنه‌مایێ دستوورێ ئیراقێ.
ئه‌ڤه‌ژی سێ خال و بابه‌تێن گرنگن بوون بۆ وی ده‌می نه‌خاسمه‌ سڕكرنا ئه‌نجامێن ڕیفراندۆمێ، چونكێ وێ ده‌می حوكمه‌تا عیراقێ و دژبه‌رێن ریفراندۆمێ هه‌رێما كوردستانێ ب حوكمه‌ت و سه‌ركرده‌ڤه‌ لاواز ددیتن و گڤاشتن ل سه‌ر دكرن بۆ هه‌ڵوه‌شاندنا ئێكجاریا ئه‌نجامێن ڕاپرسیێ، داكو ل داهاتی ژی دا هه‌رێم مفای ژ ئه‌نجامێن وێ وه‌رنه‌گریت و بۆ جیهانێ دیار بكه‌ن كو هه‌رێمێ گاڤه‌كا خه‌له‌ت هاڤێتی یه‌ و دانپێدان ب ڤێ خه‌له‌تیێ كریه‌، ل ڤێ ڤێ بریارێ هیڤی و پیلانێن وان هه‌ڵوه‌شاندن و پێگه‌هێ هه‌رێمێ لاواز نه‌كر.
خالا سیێ ژی دیسا رژدبوون ل سه‌ر پاراستنا مافێن خه‌لكێ كوردستانێ دیار دكه‌ت، چونكی دستوورێ عیراقێ، ڕێگریێ ل ڤی مافێ خه‌لكێ كوردستانێ ناگریت.
ل 21/11/2017 نێچیرڤان بارزانى و شانده‌كا حوكمه‌تێ ل گه‌ل پتریا ئالیێن سیاسیێن كوردستانێ كۆمبوون، نیشانێ دروستكرنا كۆدنگیێ یه‌ د ناڤبه‌را لایه‌نێن سیاسی و سازانێ یه‌، نه‌خاسمه‌ ل سه‌ر پرسێن چاره‌نڤیساز و باوه‌ریا سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانی یه‌ ب دیمۆكراسیێ و دیالۆگێ.
ل 27/11/2017 نێچیرڤان داخوازكر هه‌موو رێكارێن به‌غدایێ دژى كوردستانێ و خه‌لكێ وێ ژلایێ به‌غدایێ ڤه‌ بهێنه‌ هه‌لوه‌شاندن، ڕه‌نگه‌ وی ده‌می خه‌لكه‌كی باوه‌ر نه‌كربیت ئه‌ڤ داخوازیا نێچیرڤان بارزانی سه‌ربگریت، لێ پشتی ده‌مه‌كێ كێم حوكمه‌تا عیراقێ نه‌چاربوو ئه‌و بریار و ڕێكار هه‌ڵوه‌شاندن، وه‌ك گه‌مارۆیێن ئابووری و سیاسی و ئاسمانی حه‌تا گه‌هشته‌ زڤراندنا بۆدجه‌ و مووچێ هه‌رێمێ، ئه‌ڤه‌ژی نیشانا بجههاتنا وان سێ بریارانه‌ ئه‌وێن مه‌ به‌ری نهۆ دیاركری.
پێشوازیكرنا نێچیرڤان بارزانێ ژلایێ ژلایێ سه‌رۆك كۆمارێ فره‌نسا ل كۆچكا ئه‌لیزێ ل 2/12/2017 و ئالۆزیێن ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدایێ د كۆمبوونه‌كێ دا گوتوبێژكرن، كاریگه‌ریه‌كا زۆر ل سه‌ر حوكمه‌تا عیراقێ هه‌بوو بۆ ده‌سپێكرنه‌ڤا دانوستاندنێن راسته‌وخوه‌ ل گه‌ل هه‌رێمێ، دیسا ل سه‌ر بنه‌مایێ دستووری، ئه‌ڤه‌ژی ده‌ستكه‌فته‌كێ مه‌زن بوو نێچیرڤان بارزانی بۆ گه‌لێ كورد بده‌ستڤه‌ئینا، چونكی حوكمه‌تا عیراقێ دڤیا ل دووڤ ئه‌مرولواقع دانوستاندنان بكه‌ت و ب حه‌ز و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ مه‌رجان ل سه‌ر هه‌رێمێ بسه‌پینیت، لێ دبلۆماسیا سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانی خه‌ونێن وان هه‌ڵوه‌شاندن.
دیسان چه‌ندێن چالاكیێن سیاسی یێن نێچیرڤان بارزانى، سه‌رۆك وی ده‌می یێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ بوونه‌ ئه‌گه‌رێ پاراستنا كوردستانێ و زالبوون ب سه‌ر وان روودان و بۆیه‌ران وه‌ك:
په‌یوه‌ندیێن ته‌له‌فۆنی د ناڤبه‌را جه‌نابێ وی و تێرێزا مه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرا بریتانیا ل 12/12/2017 كو تێرێزایێ پشته‌ڤانیا خوه‌ مافێن ره‌وایێن گه‌لێ كوردستانێ نیشادا.
كۆمبوونا نێچیرڤان بارزانى ل گه‌ل ئه‌نگێلا مێركل راوێژكارێ ئه‌لمانیا ل 18/12/2017 ناڤهاتیێ راگه‌هاند ئه‌و چاڤدێریا ره‌وشا ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدایێ دكه‌ن.
ل 27/12/2017 نامه‌یه‌كا سه‌رۆك وه‌زیرێن ئیتالیا گه‌هشته‌ نێچیرڤان بارزانى
ل 16/1/2018 رێكس تێله‌رسن وه‌زیرێ ده‌رڤه‌یێ وى ده‌مى یێ ئه‌مركا په‌یوه‌ندیه‌كا تله‌فۆنى ل گه‌ل نێچیرڤان بارزانى ئه‌نجامدا و جه‌خت ل ده‌ستپێكرنا دیالۆگا د ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدایێ كر.
ئه‌ڤ هه‌می گاڤێن نێچیرڤان بارزانی بوونه‌ گڤاشتن ل سه‌ر حه‌یده‌ر بۆ جارا ئێكێ پشتی ڕاپرسێ ئێكه‌م جار ب ره‌نگه‌كێ فه‌رمی ل 24/1/2018 ل گه‌ل نێچیرڤان بارزانى ل داڤۆسێ كۆمببیت.
پشتى ئه‌ڤ هه‌موو گوهۆرینه‌ ل هه‌رێما كوردستانێ ل سه‌ر ده‌مێ كابینه‌یێن ئێك ل دووڤ ئێك یێن نێچیرڤانی هاتینه‌كرن و سه‌ركه‌فتنا لیستا پارتیا دیمۆكراتا كوردستانێ ل هه‌لبرژاتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ 45 كورسیان، پارتى ل 3/12/2018 نێچیرڤان بارزانى جێگرێ سه‌رۆكێ حزبا خوه‌ بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ كاندید كر و نها سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ یه‌. ئه‌ڤه‌ نیشان و فاكته‌رن كو پارتی باوه‌ریه‌كا موكۆم ب نێچیرڤان بارزانی هه‌یه‌ و ئایێنده‌كێ گه‌شتر ل سه‌ر ده‌ستێ وی لپێشیا كوردستانێ یه‌.

غیاس خالد زێباری

د گۆتارا خوه‌دا (ئه‌رێ فیدرالیه‌ت ئه‌گه‌رێ دابه‌شبوونێ یه‌ ..؟) من دیار كربوو كو هنده‌ك عیراقی دژی فیدرالیه‌تێ نه‌ ژ به‌ر چه‌ند ئه‌گه‌ران، د وێ گۆتارێ دا من به‌حسێ ترسا دابه‌شبوونێ كر بوو، د ڤێ دا دێ ل سه‌ر نه‌رازیبوونێن دیتر كه‌ین، وه‌ك نه‌بوونا ده‌سهه‌لاتێن به‌رفره‌هـ ژلایێ هه‌رێمان ڤه‌. دستوور و ئالا و ئارمێ هه‌رێمێ و نوونه‌رایه‌تیا ده‌رڤه‌. ب كورتی دێ به‌رسڤا وان نه‌رازیبوونان ده‌م، ل گه‌ل سه‌ربۆرێن فیدرالیه‌تێ ل جیهانێ، داكو هه‌می سه‌رهه‌لی چاوانیا سه‌ره‌ده‌ریا وه‌لاتێن فیدرالی ببن ل سه‌ر بابه‌تی. دبێژم: بێ ده‌سهه‌لاتی فیدرالیه‌تێ ناگه‌هینیت، چونكی مه‌به‌ست ژ فیدرالیه‌تێ ئه‌وه‌ خه‌لكێ هه‌رێمێ ده‌سهه‌لاتێ ل هه‌رێما خوه‌ بكه‌ و بێگومان بێ ده‌سهه‌لات نه‌شێت وێ چه‌ندێ بكه‌ت، لێ بێ ده‌سهه‌لاتكرنا هه‌رێما خه‌لكێ وان دێ هه‌ست ب زۆرداریێ و كێماسیێ كه‌ت و دێ هه‌ولا جودابوونێ ژ وه‌لاتێ دایك كه‌ت، هه‌ر وه‌كی من د وێ گۆتارێ دا دیار كری و دێ چه‌ند نموونه‌كان ئینم: هه‌رێمێن سویسرا، نه‌مسا، ئه‌لمانیا، به‌رازیل، مه‌كسیك، فنزه‌ویلا، ئستورالیا، مالیزیا، ئه‌سیۆبیا و باشوورێ ئه‌فریقیا چه‌ندێن دیتر دستوور و حوكمه‌ت و په‌رله‌مانێن خوه‌ هه‌نه‌. ب گۆره‌ی دستوورێ ئتیحادی ڤان حوكمه‌تان ده‌سهه‌لاتێن به‌رفره‌ه و جۆراو جۆر د وارێن خواندنێ، ساخله‌می، ئاسایشێ، كار و بارێن جڤاكی، رێكوپر، ژینگه‌ه و دارایی هه‌نه‌ و پڕانیا وان زێده‌تر ل حوكمه‌تا ناڤه‌ندی داهات ده‌ست دكه‌ڤیت. ل سه‌ر ڤان هه‌می مافێن به‌رفره‌ه لێ هنده‌ك هه‌رێم ل گه‌ل یێن دی جوداهی هه‌یه‌ ب رێككه‌فتن ل گه‌ل حوكمه‌تا ناڤه‌ندی، ویلایه‌تێن هندێ دستوورێ خوه‌ یێ تایبه‌ت نه‌نڤیسی یه‌ و ب دستوورێ ئتیحادی رازی بوونه‌، لێ هه‌رێما (Jammu and kashmir) دستوورێ خوه‌ هه‌یه‌، هه‌ر وه‌سا هه‌رێمێن وه‌لاتێ باشوورێ ئه‌فریقیا ژبلی هه‌رێما (Westem) كۆ ده‌ستوورێ خوه‌ هه‌یه‌. لێ (٨) هه‌رێمێن ئه‌رژه‌نتین په‌رله‌مانێ وان ل جڤاتا پیران و جڤاتا نوونه‌ران پێكدهێت، لێ (١٥) هه‌رێمێن دیتر بریار دایه‌ تنێ جڤاتا نوونه‌ران هه‌ربیت، هه‌ر وه‌سا ل ئۆسترالیا (٥) هه‌رێما هه‌ردو جڤاتێن پران و نوونه‌ران هه‌نه‌ و (٣) هه‌رێمان ژی تنێ جڤاتا نوونه‌ران هه‌نه‌.  ل مالیزیا ژی سه‌رۆكێ ده‌وله‌تێ د ناڤبه‌را میرێن هه‌رێما هه‌ر پێنج سالان دهێته‌ لێككوهۆرین. هه‌ر وه‌سا ل ئێكگرتنا هه‌رسێ گزیرتێن ئه‌لقه‌مه‌ر (جزر القمر) ب شێوارێ گه‌ر و گۆری سه‌رۆكاتیا ده‌وله‌تێ وه‌ردگرن. هنده‌ك وه‌لاتێن فیدرالی ده‌سهه‌لاتا گرێدانا رێكه‌فتنێن نیڤده‌وله‌تی ب چه‌ند مه‌رجان دایه‌ هه‌رێمان، كانتۆنێن سوێسرا مافێ رێكه‌فتن و په‌یمانێن نیڤده‌وله‌تی ل گه‌ل وه‌لاتێن بیانی د بیاڤێن ئابووری و سنووری و ئاسایشی هه‌نه‌، ل ئه‌لمانیا ژی هه‌رێمان مافێ په‌یمان یا گرێدایه‌ ب تایبه‌تمه‌ندیا ده‌سهه‌لاتا وان یا ته‌شریعی، لێ حوكمه‌تا ناڤه‌ندی پابه‌ند دكه‌ت ل ده‌مێ په‌یمانێن نیڤده‌وله‌تی راوێژی ب هه‌رێمان بكه‌ن ئه‌وێن ده‌ستهه‌لاتا وان یا تایبه‌ت. ل وه‌لاتێ ئیماراتا عه‌ره‌بی هه‌ر میرگه‌هه‌كێ مافێ رێكه‌فتنا دگه‌ل وه‌لاتێن جیران هه‌یه‌. ل ڤێ پتر هه‌رێمێن كه‌نه‌دی ل ده‌مێ ئیمزاكرنا رێكه‌فتنا تایبه‌ت ب رێكخراوا كار یا نیڤده‌وله‌تی دژ راوه‌ستان، چونكی دستوورێ كه‌نه‌دی ده‌سهه‌لاتێن گرێدایی ب مولكیه‌تێ و مافێن شارستانی داینه‌ وان، هه‌ر وه‌سا ل ده‌مێ ئیمزاكرنا پرۆتۆكولا كیوتۆ یا تایبه‌ت ب گۆرانكاریێن كه‌ش و هه‌وای ل سالا (٢٠٠٢) نه‌رازی بوون. ل ئه‌رژه‌نتین ژی هه‌رێمان مافێ رێكه‌فتنێ، نیڤده‌وله‌تی د وارێن بازرگانی و كارگێریا به‌رهه‌مێن سروشتی وه‌ك رووبار و نه‌فت و گازێ و پرۆژێن كاره‌بێ و ژینگه‌هێ و پرۆژێن ژێرخانی وه‌ك رێیێن د ناڤبه‌را هه‌رێما و وه‌لاتێن جیران و مشه‌ختبوونێ و ئاسایشێ و نێچیرا ماسیان هه‌یه‌. لێ دستوورێ نه‌مسا حوكمه‌تا ناڤه‌ندی په‌یگیر دكه‌ت به‌ری ئیمزاكرنا په‌یمانان كاریگه‌ریێ ل سه‌ر وان دكه‌ت راوێژێ ب هه‌رێمان بكه‌ت. ده‌رباره‌ی بابه‌تێ ئالای و ئارمێن هه‌رێمان، دستوورێن ئێكگرتی یێن وه‌لاتێن فیدرال ئه‌ڤ مافه‌ ب هه‌رێمان دایه‌ كو ئالا و ئارمێن خوه‌ یێن تایبه‌ت هه‌بن كو ل دووڤ ره‌وش و دیرۆك و ره‌مزێن وان بن بۆ جوداكرنا وان یێن یێن دیتر، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ل هه‌می فیدرالیه‌تێن جیهانێ هه‌یه‌، ئه‌ڤه‌ به‌رچاڤكرن و دیاركرنا هه‌رێما یه‌ نه‌ك ده‌وله‌ته‌كا بچووك، ده‌رباره‌ی نه‌رازیبوونا نوونه‌رایه‌تیا ده‌رڤه‌ یا هه‌رێمان، دیسا ئه‌ڤه‌ پێرابوونه‌كا سروشتی یه‌ ل پرانیا وه‌لاتێن فیدرال.  هه‌رێما (Quebec) یا كه‌نه‌دی نڤیسینگه‌هێن نوونه‌رایه‌تیا خوه‌ ل (٢٥) هه‌نه‌ و وه‌زاره‌تا تایبه‌ت یا په‌یوه‌ندیێن نیڤده‌وله‌تی یێن هه‌رێمان رێڤه‌دبه‌ت، هه‌ر وه‌سا هه‌رێما (Alberta)، ل ئه‌مریكا ژی ویلایه‌تا (١٨٠) نڤیسینگه‌هێن نوونه‌رایه‌تیێن خوه‌ ل ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی ڤه‌كرنه‌ كو نوونه‌رایه‌تیا به‌رژه‌وه‌ندێن وان دكه‌ن، ل ئه‌لمانیا ژی هه‌رێمان مافێن ڤه‌كرنا نڤیسینگه‌هێن خوه‌ یێن ده‌رڤه‌ هه‌نه‌، كانتۆنێن سوێسرا ژی یێن سنوورێن هه‌ڤپشك ل گه‌ل وه‌لاتێن بیانی هه‌نه‌ ل وارێن ره‌وشه‌نبیری و ووزێ و گه‌شتیاری و هنده‌ك بووارێ، دیتر په‌یوه‌ندی هه‌نه‌، ل هندێ ژی هه‌رێما (Jammu and kashmir) په‌یوه‌ندی ل گه‌ل جیرانا خوه‌ پاكستان هه‌نه‌ و هه‌رێما (Sikkim) ل گه‌ل چینێ، هه‌رێما (West Bengal) ل گه‌ل كۆما به‌نداڤێن بنگال یا ئابووری هه‌نه‌، حوكمه‌تا هه‌رێما (Basque) یا ئسپانی شانده‌ك ب نوونه‌رایه‌تیا وان هنارتیه‌ ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپی ل برۆكسل. ل دووماهیێ ئه‌م دژبه‌ر و حیبه‌تی دبین ل سه‌ر ڤان كار و پێرابوونان، چونكی هێشتا رژێما فیدرالی بۆ وه‌لاتێ مه‌ تشته‌كی نوو یه‌، لێ بلا پێكڤه‌ كار بكه‌ین بۆ گه‌هیبوونا ڤێ سه‌ربۆرا مه‌ و فیدرالیه‌تا خوه‌ بگه‌هینینه‌ ئاستێ فیدرالیه‌تێن جیهانێ.

غیاس خالد زێباری
ل رۆژا ٢٢/٤/٢٠١٩ د رێوره‌سمه‌كێ هه‌ژی دا رێز ل نڤیسه‌ر و دیرۆكنڤیسێ كوردێ خوراسانێ كه‌لیموللا ته‌وه‌حدی هاته‌ گرتن و تێدا نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ گۆتاره‌كا چه‌ند خۆله‌كێ ئاراسته‌كر، هه‌كه‌ مرۆڤ هزرا خوه‌ د ڤێ گۆتارا چه‌ند خۆله‌كی دا بكه‌ت، چه‌ندین ڕامانێن كوور و درێژخایه‌ن ل زۆر بووارێن ژیانێ تێدا دیارن.
رێزگرتن ل ڤی كه‌سایه‌تی نه‌ تنێ رێزگرتنا كه‌سایه‌تیه‌كی یه‌، به‌لكی رێزگرتنه‌ بۆ ته‌ڤایا نڤیسه‌ر و ره‌وشه‌نبیر و دیرۆكنڤیسێن كورد، په‌یام و بریاره‌كا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یه‌ بۆ پشته‌ڤانیا كه‌سایه‌تیێن ب ڤی ره‌نگی خزمه‌تا كلتوور و دیرۆك و جڤاكێ كوردستانێ دكه‌ن.
دیسا كوردایه‌تی و نه‌ته‌وایه‌تیوونا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ تێدا دیار دبیت، چونكی رێزگرتن ل ڤی كوردێ خوراسانێ، ژ ئه‌نجامێ خزمه‌تا وی بوویه‌ د وارێن نه‌ته‌وایه‌تیێ و دیرۆكا كوردان.
گۆتارا نێچیرڤان بارزانی یا د ڤێ رێزگرتنێ دا ئاراسته‌كری، مه‌زنترین پشته‌ڤانیا جه‌نابێ وی و حوكمه‌تا هه‌رێمێ بۆ كلتوور و دیرۆك و ره‌وشه‌نبیر و راگه‌هاندكارێن كوردستانی تێدا دیار دبیت، پشته‌ڤانیا كه‌سێ ئێكێ د ده‌سهه‌لاتێ دا بۆ ڤان بواران، نیشانا دلسۆزی و هه‌ستا وی یه‌ بۆ جڤاك و نه‌ته‌وا خوه‌ و هه‌بوونا پلان و به‌رنامه‌یه‌كێ به‌رفره‌ه‌ و دوور و درێژێ گه‌شه‌سه‌ندنا كوردستانێ، چونكی جڤاك و ملله‌ت و وه‌لات ب نڤیسه‌ر و تۆره‌ڤان و راگه‌هاندكار و ره‌وشه‌نبیران و كلتوور پارێزان، نه‌ تنێ پێشدكه‌ڤن، به‌لكی ژ مرنێ قورتال دبن و به‌رده‌وامیێ دده‌نه‌ ژیانێ، نه‌خاسمه‌ زمانێ نه‌ته‌وه‌ی، زمان و كلتوورێ كوردستانێ ب ڤان كه‌سایه‌تیان هاتیه‌ پاراستن، سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ ژی ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ ب ڤی ئاوایی پشته‌ڤانیا ڤان كه‌سایه‌تیێن كورد كر ل جهه‌كێ هه‌بن.
پێدڤی یه‌ كه‌سایه‌تیێن ب ڤی ئاوایی د ره‌وشا جڤاك و مه‌لله‌تێ خوه‌ بگه‌هن، ل ده‌سهه‌لاتێ بن داكو بزانن و بشێن برینێن جڤاكی و نه‌ته‌وه‌ی چاره‌سه‌ر بكه‌ن و ده‌رگه‌هێن ڤه‌ژاندنێ ژی ب ده‌ستێن كه‌سایه‌تیێن ب ڤی ڕه‌نگی دهێنه‌ ڤه‌كرن.
د ڤان سالان دا خۆیا بوویه‌ كو چه‌ندین برینێن سیاسی و ئابووری و جڤاكی یێن كورد و كوردستانێ ب ده‌ستێن نێچیرڤان بارزانی هاتینه‌ تیماركرن و بن بڕكرن و نهو جه‌نابێ وی پلان هه‌نه‌ برینێن كلتووری و زمانه‌ڤانی و دیرۆكی و مه‌دیایی و ره‌وشه‌نبیری چاره‌سه‌ر بكه‌ت.
ئه‌ڤ برینه‌ڤه‌ برینێن ساناهی نینه‌ و ب هه‌می كه‌سان ناهێنه‌ چاره‌سه‌ركرن، چونكی ب دربێن بهێزێن كه‌ڤن و ژه‌هراوی یێن دوژمن و داگیركارێن كوردستانێ هاتینه‌ لێدان بۆ پارچه‌كرنا جڤاكێ كوردستانێ.
ژ لایێ سیاسی ژی دیاره‌ ئه‌ڤرۆ رێكنه‌كه‌فتنا لایه‌نێن سیاسی یێن كوردستانێ ل سه‌ر پێكئینانا كابینا نوو یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، ئه‌ڤرۆ برینه‌كا دیتر د ناڤ كوردستانیان دروست كریه‌ و هه‌تا راده‌یه‌كێ بێ ئۆمێدی په‌یدا كریه‌، لێ نێچیرڤان بارزانی د چه‌ند په‌یڤه‌كێن كورت دا، ئه‌ڤ بێ ئۆمێدیا خه‌لكێ كوردستانێ ل سه‌ر ره‌وشا دانۆستاندنێن پێكئینانا كابینا نوو، ئۆمێد دروستكره‌ڤه‌، ده‌مێ گۆتی ئه‌ڤ پاشكه‌فتنه‌ یا نۆرماله‌ و ژپێخه‌مه‌ت سه‌قامگیریا كوردستانێ یه‌ و پاشه‌رۆژه‌كا گه‌ش چاڤه‌رێ مه‌یه‌ و بێ گومان هه‌می ئالی دێ هه‌ر رێككه‌ڤن.
ئه‌ڤه‌ژی مزگینیه‌كه‌ بۆ خه‌لكێ كوردستانێ و بیرا مرۆڤی ل وێ ره‌وشا دژوارا پشتی شازدێ ئكتۆبه‌را سالا ٢٠١٧ دئینیت ده‌مێ هێرشێن له‌شكرێ عیراقێ هاتینه‌ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ و گه‌ماروویێن ئابووری و سیاسی ئێخستینه‌ سه‌ر هه‌رێمێ، سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ، د په‌یڤه‌كا كۆرت دا ئۆمێد بۆ خه‌لكێ كوردستانێ دروستكره‌ڤه‌ ئه‌مێ كه‌ره‌مكری، پشت راست بن ئه‌ڤه‌ر ره‌وشه‌كا به‌روه‌خته‌ و ل زۆرترین ده‌م دێ هێنه‌ چاره‌سه‌ركرن.
و پشتی ده‌مه‌كێ زۆرێ كورد ب سیاسه‌ت و زانینا جه‌نابێ وی، ره‌وشا كوردستانێ ل دژواریه‌كا زۆر گۆری بۆ به‌خته‌وه‌ریێ و ئێمناهیێ و چاره‌سه‌ركرنا قه‌یرانێن ئابووری و بهێزكرنه‌ڤا كوردستانێ.

غیاس خالد زێبارى
پشتى سه‌ركه‌فتنا سه‌رهه‌لدانا پیرۆزا خه‌لكێ كوردستانێ ل ئادارا سالا 1991 و به‌رهه‌مێ وێ بووینه‌ ئازادى و رزگاریا باشوورێ كوردستانێ و ئاڤاكرنا په‌رله‌مان و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و سازیێن ده‌وله‌تدایێ، هه‌ر سال خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ ب گیانه‌كێ نه‌ته‌وى و هه‌سته‌كا شۆره‌شگێرى بیره‌وه‌ریێن ئادار و نه‌ورۆزێ ساخ دكه‌ت چ بیره‌وه‌ری و هه‌لكه‌فتێن ماته‌مه‌ینى بن یان ژى جه‌ژن و سه‌ركه‌فتن، زۆربه‌را رۆژێن مه‌ها ئادارێ بیره‌وه‌رى و هه‌لكه‌فتێن گه‌لێ كوردن، له‌وما ب مه‌ها بیره‌وه‌رى و هه‌لكه‌فتێن كوردان دهێته‌ نیاسین.
لێ ل سالا بوورى گه‌لێ كورد ب هه‌سته‌كا خه‌مناك و دله‌كێ شكه‌ستى پێشوازى ل هه‌لكه‌فتێن سه‌ركه‌فتن و رۆژێن گه‌شێن ڤێ مه‌هێ كر، ژبه‌ر وێ خیانه‌تا نشتیمانیا گرۆپه‌كێ ده‌ستنیشانكرى یێ د ناڤ ئێكه‌تیا نشتیمانى ل هه‌رێما كوردستانێ ب خه‌لك و ده‌سهه‌لات ڤه‌كرى، ژبه‌كو هێشتا شه‌رێ مه‌زنترین گرۆپێ تیرۆرستیێ داعش دژى هه‌رێما كوردستانێ بداوى نه‌هات بوو و رۆندكێن كه‌سوكارێن شه‌هیدێن ڤى شه‌رێ مانونه‌مانێ زوها نه‌بوون، به‌رهه‌مێ خیانه‌تا وان خیانه‌تكارا رۆندكێن وان و هه‌موو خه‌لكێ وه‌لاتپارێزێ كوردستانێ زێده‌تر كرن و بێ ئۆمێدى و دلته‌نگى ب سه‌ر خه‌لكێ كوردستانێ باراند، هه‌ر ژ پاشخستنا به‌رهه‌مێ بریارا خه‌لكێ كوردستانێ بۆ سه‌رخوه‌بوونێ ل راپرسیا بیست و پێنجێ ئیلۆنا سالا 2017 و داگیركرنا كه‌ركووكا دلێ كوردستانێ و ده‌ڤه‌رێن دیتر یێن كوردستانى یێن ده‌رڤه‌ى ئیدارا هه‌رێما كوردستانێ و ئینانا له‌شكرێ حه‌شدا شیعى یا عیراقێ ب رێنمایى و پشكدارایا مه‌زنترین وه‌لاتێ ده‌ڤه‌رێ بۆ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ب مه‌ره‌ما داگیركرنا كوردستانێ و ژناڤبرنا قه‌وارێ سیاسى و ئیداریێ هه‌رێما كوردستانێ كۆ به‌رهه‌مى سه‌د سالێن خه‌بات و قوربانیێن خه‌لكێ كوردستانێ و سه‌رهه‌لدانا 1991 ێ یه‌ و گه‌ماروودانا هه‌رێما كوردستانێ ژلایێ ئابوورى و دارایى و سیاسى و هه‌ولێن گرتنا هه‌مى سنوور و ده‌روازیێن هه‌رێمێ.
ئه‌ڤ ساله‌ ئێكه‌م ساله‌ خه‌لكێ كوردستانێ پێشوازیێ ل بیره‌وه‌ریێن ئادار و نه‌ورۆزێ دكه‌ت پشتى وان روودانا و ژناڤبرن و هه‌لوه‌شاندنا وان هه‌موو پیلان ناڤخۆیى و هه‌رێمى ل سه‌ر ده‌ستێ نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و ب سیاسه‌تا جه‌نابێ وى هه‌رێما كوردستانێ ب سه‌ر وان هه‌موو ئاسته‌نگا زالبوو و ڕه‌وشا هه‌رێما كوردستانێ ژ هه‌مى ئالیان ڤه‌ به‌ه‌رڤ سه‌ركه‌فتن و به‌خته‌وه‌ریێ چووى، ژ ئالیێ دبلۆماسى موكۆمترین په‌یوه‌ندى ل گه‌ل وه‌لاتێن زلهێز و كارگه‌رێن جیهانێ ئێخستینه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكێ كوردستانێ دا و هه‌ولێرا پایته‌خت رۆژانه‌ هه‌مبێزا مه‌زنه‌ به‌رپرس و دبلۆماتكارێن جیهانێ دكه‌ت.
دگه‌ل حوكمه‌تا ناڤه‌ندى ژى ئاستێ په‌وه‌ندى و هه‌ماهه‌نگیێ د كۆپیتكێ دا و دیتن و هه‌لویستێن حوكمه‌تا عیراقێ به‌رامبه‌ر هه‌رێما كوردستانێ سه‌د ده‌ر سه‌د به‌روڤاژى كرنه‌ و نه‌چا كرنه‌ بۆ ده‌ستوورێ هه‌رده‌مى یێ عیراقێ بزڤرن و ماف و به‌ركه‌فتیێن خه‌لكێ كوردستانێ یێ ئیدارى و دارایى و سیاسى دابین بكه‌ن و قه‌یرانا ئابوورى یا ل سه‌ر خه‌لكێ به‌ر ب دووماهیێ ڤه‌دچیت، ئارامى و ئێمناهیا خه‌لكێ كوردستانێ ژى جیهان حێبه‌تى كریه‌ و فاكته‌رێن بهێزتركرنا كوردستانێ بۆ خه‌لكێ هه‌رێمێ دیار و ئاشكرا بوونه‌ و باوه‌ریا خه‌لكى ب ده‌سهه‌لاتا هه‌رێما موكومتر بوویه‌.
ئه‌ڤ هه‌موو گۆرانكاری و سه‌ركه‌فتنێن نه‌چاڤه‌رێكرى د واریێن جودا جودا ل سه‌ر ده‌ستێ نێچیرڤان بارزانى گرنژین ئخستیه‌ د ناڤ هه‌موو مالێن كوردستانیان.
له‌ما فه‌ه‌ره‌ ئه‌ڤ ساله‌ خه‌لكێ كوردستانێ ب گرنژین و كه‌رنه‌ڤال و شێوازه‌كێ جودا دگه‌ل سالێن بوورى پێشوازیێ ل بیره‌وه‌ریێن ئادار و نه‌ورۆزێ بكه‌ت، چ بیره‌وه‌ری و هه‌لكه‌فتێن گه‌ش و سه‌ركه‌فتن و سه‌رهه‌لدانێ بن، یان ژى یێن خه‌مناك و ماته‌مینى بن، چونكى گیانێ قوربانیێن وان روودان و كاره‌ساتێن ب سه‌ر خه‌لكێ كوردستانێ هاتى ب ڤان سه‌ركه‌فتنان گه‌ش و شاد دبیت و ئۆمێد بۆ كه‌س و كارێن وان دروست دبیت، چونكى هیڤى و ئارمانجا وان سه‌ركه‌فتنێن ب ڤى ڕه‌نگى بوویه‌.
ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتنه‌ رێخوشكه‌رن بۆ ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێن مه‌زنتر ل هه‌مبه‌ر خه‌لكێ كوردستانێ بۆ سه‌ركه‌فتنێن مه‌زنتر و بده‌ستڤه‌ئینانا ماف و ئارمانجێن مایى.