ئه‌ڤرۆ نيوز:
ل ئێك ژ وه‌لاتێن ئه‌ورۆپى، گوهدرێژه‌كى رێ نه‌دا خودانا خوه كو خوارنا وى بده‌ته گيانه‌وه‌ره‌كا دى و هه‌ست ب غيرێ كر، دخواست ب تنێ بده‌ت وى و ل گه‌ل وى بيت.
د ئێك ژ وان ديمه‌نێن دێ هوون بينن دا، بزاڤێ دكه‌ت ژ پشتى ڤێ پێن خوه بلند بكه‌ت و وێ گيانه‌وه‌را دى ب ده‌ته پاش كو ب راستى ژى ل دووڤ ناڤێ خوه يه.
ئه‌ڤرۆ نیۆز، ئه‌كره‌م ئیبراهیم:
ئه‌ڤرو نیڤرو 13/10/2014 به‌رێز به‌هزاد عه‌لى ئاده‌م جیگرێ پارێزگه‌رێ دهوكێ كومبونه‌كا به‌رفره‌ه دگه‌ل رێخكراوێن جڤاكێ مه‌ده‌نى و ئاژانسێن UN ل سنورێ پارێزگه‌ها دهوكێ گرێدا تێدا , دكومبونێ گه‌نگه‌شه و دان و ستاندن ل سه‌ر بزاڤ و چالاكیێن ڤان رێكخراو و ئاژانسا هاته كرن و پێدڤى و كێم وكاسیێن كه‌مپا هاتنه دیار كرن بێخه‌مه‌ت چاره‌كرنا وان , جێگرێ پارێزگه‌رێ دهوكێ داكوكى ل سه‌ر هندێ كر كو پێدڤیه بزاڤ بهێنه كرن بو ته‌هێلانا وان كێماسیێن هه‌ین و ئاماژه كره وان تشتێن پێدڤى بهێنه كرن دڤان كه‌مپا دا . ژلایێ خوڤه رێكخراو و ئاژانسێن به‌رهه‌ڤ بوى جودا جودا راپورتێن خو به‌رچاف كرن و ئه‌و كاروو بزاڤێن هاتینه كرن ژلایێ وانڤه هاتنه دیار كرن , دداخویانیه‌كێ به‌رێز به‌هزاد عه‌لى ئاده‌م جێگرێ پارێزگه‌رێ دهوكێ دیار كر كو هه‌ر چه‌نده‌كێ ئه‌ف كومبونه دهێته كرن دگه‌ل رێكخراو و ئاژانسێن UN ل سنورێ پارێزگه‌هێ دا بزانین كا رێ خزمه‌تكرنا ئاوارا چاوا برێڤه دچیت و چ كێماسى هه‌نه و ئه‌و بوشایێن هه‌ین بهێنه پر كرن و دیسان داكو هه‌ر رێكخراوه‌ك كاره‌كى بكه‌ت و هه‌مى پێكڤه كارى تمام بكه‌ن و بره‌نگه‌كێ رێك و پێك خزمه‌تا ئاوارا ل سنورێ پارێزگه‌هێ بهێته كرن چونكى هه‌ر رێكخروه‌ك ب رروله‌كى رادبیت بو خزمه‌تكرنێ , هه‌روه‌سا جێگرێ پارێزگه‌رێ دهوكێ دیار كر كو نوكه كار دچێكرنا 16 كومپا دا ل سنورێ پارێزگه‌ها دهوكێ دهێته كرن و هه‌كه ئه‌ف كه‌مپه ب دیماهیك بهێن دێ زێده‌تر ژ 40 هزار خێزانا لێ هێنه ئاكنجیكرن و هژمارا كه‌سێن دێ تێدا هێنه حه‌واندن 242 هزار كه‌س بن و خێڤه‌تگه‌ه ژلایێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و پشته‌ڤانیا پارێزگه‌ها دهوكێ و رێكخراوێنUN و رێكخراوا ئافات یا توركى دهێن بجهئینان , هه‌روه‌سا گوت: قوتابخانێن قه‌زایێن دهوك و زاخو و سێمێلى بتنێ ماینه نه‌هاتینه ڤالا كرن كو دبنه 390 قوتابخانه و له‌زه‌كا مه‌زن دهێته كرن بو ڤالاكرنا ڤان قوتبخانا ژى بو هندێ ده‌ست ب پروسا خاندنێ بهێته كرن , ده‌رباره‌ى هاتنا ئاوارێن كوبانێ به‌هزاد عه‌لى ئاده‌م گوت : تا نوكه 4496 كه‌س گه‌هه‌شتینه پارێزگه‌ها دهوكێو ل كه‌مپا گه‌ویلان ل قه‌زا به‌رده‌ره‌ش هاتینه ئاكنجیكرن و پێشبینى دهێته كرن ئه‌و ئاوارێن دى ئه‌وێن ژ كوبانێ بهێنه هه‌رێما كوردستانێ بهێنه ره‌وانه‌كرن بو پارێزگه‌ها سلێمانیێ كود بیت ببنه نێزیكى 1820 خێزان.
ئەڤرۆ، حه‌مزه ره‌زيكى:
سالانە ژ مارەکا مەزن یا خەلکی دھێنە نشتەرگەری کرن، گەلەک ئەگەر بۆ ئەنجامدانا نشتەرگەریان ھەنە، ھندەک نشتەرگەری بۆ کێمکرنا ێَشانێ دھێنە ئەنجامدان و ھندەک ژی بۆ کێمکرنا نیشانێن ئاریشەکا ساخلەمیێ و ھندەک ژی بۆ وەرگرتنا دەستنیشانکرنەکا دروست یا رەوشا نەخۆشی، ل سالێن بۆری گەلەک پێشکەفتن کەتیە دنشتەرگەریان دا و ل شوونا ڤەکرنا زکی یان ھەر جھەکێ دی ژ لەشی ھەتا ژمارەکا وان ب لیزەرێ دھێنە کرن.
د.سەردار حەسەن عارف، تایبەتمەندێ نشتەرگەریا گشتی دیارکر کو ھندەک نشتەرگەری یێن ناگەە و تەنگاڤ ھەنە و ھندەک ھەنە د تەنگاڤ نینن و ھەر نشتەرگەریەک د چار قوناغان دا دەرباز دبیت ژوانژی ( شیرەتکاریا نوشدارێ نشتەرگەریێ و سەرەدانا بەری نشتەرگەریێ و رۆژا نشتەرگەریێ و نڤاندنا نەخۆشی ل نەخۆشخانێ) و گۆت: بەری ھەر تشتەکی پێدڤیە نەخۆش دگەل نوشدارێ تایبەتمەند کۆم ببیت و سەربارک و مفایێن نشتەرگەریێ بزانیت و ژڤانی دەستنیشان بکەت، ئارمانج ژ سەرەدانێ پشتراستبوونە ژ رەوشا نەخۆشی و چاوانیا وەرگرتنا بەنجێ و کا چ پرسیار د سەرێ نەخۆشی دانە کو بۆ بھێنە روھنکرن، ھەروەسا نەخۆش دێ مینیتە ل نەخۆشخانێ یان دێ ئێکسەر چیتە مال .
دیارکر ژی پشتی وەرگرتنا بڕیارا نشتەرگەریێ رەنگە نەخۆش رۆژەکێ ل نەخوشخانێ بمینیت و ل ژڤانێ نشتەرگەریێ بیت و ل وێرێ ژی ھەموو ھووردەکاریێن نشتەرگەریێ بۆ دێ ھێنە شروڤەکرن و گۆت: ھەکە نەخۆش جگارکێش بیا باشترە رۆژەکێ بەری نشتەرگەریێ دەست ژ جگارەکێشانێ بەردەت و ئەڤە دێ ھاریکاریێ کەت کو زووتر ساخلەم ببیت و ھەکە نەخۆشی بڤێت ب دروستی مفای ژ نشتەرگەریێ وەرگریت باشترە دو حەفتیان بەری نشتەرگەریێ دەست ژجگارەکێشانێ بەردەت.
د.سەردار ل گەل وێ چەندێ بوو کو پتریا جاران دیتنا نوشدارێ تایبەتمەند ب رۆژەکێ بەری نشتەرگەریێ یا پێدڤیە و گۆت: دیتنا نوشداری بۆ وێ چەندێ یە کو جورێ بەنجێ بھێتە دیارکرن و نوشدارێ بەنجێ نەخوشی ببینت و ھندەک پرسیارێن گرێدای ساخلەمیا وی ئاراستە بکەت، ھەوەسا دبیت نەخوشی پێدڤی ب ئەنجامدانا ھندەک پشکنینان ھەبیت وەکو یێن خوینێ و دەستئاڤێ و نەخشەکێشانا دلی.
ھەروەسا تایبەتمەندێ نشتەرگەریێ دیارکر کو یا ل سەر نەخۆشی پێدڤیە خوە ئامادە بکەت بۆ بەرسڤدانا گەلەک پرسیاران ئەوێن کو ژلایێ نوشداری بۆ دھێنە ئاراستەکرن وەکو جورێن دەرمانێن ب کاردئینیت و چ ھەستداری ل ھەمبەر دەرمانا یان خوارنێ ھەیە یان نە و ھەکە ھەبیت ئەو چ خوارن یان دەرمانن، دیسا کا وی یان خێزانا وی چ ھەستداری ل ھەمبەر کەرستێن بەنجکرنێ ھەیە و چ ئاریشە ل گەل ھەنە؟ دیسا پێدڤیە نوشداری ئاگەھداربکەت ل دۆر ھەبوونا نەخۆشیێن دلی و گولچیسکا و سەھان و جگەرێ و نەخۆشیا شەکرێ و بلندبوونا فشارا خوینێ و گۆتژی: ھەکە نەخۆش خرخرێ ل گەل نڤستنێ بکەت باشترە بێژیتە نوشداری و ھەتا ھەبوونا ددانێن چێکری ژی دڤێت نوشداری ئاگەھداربکەت.
دەربارەی شەڤا بەری نشتەرگەریێ ژی د.سەرداری دیارکر کو گەلەک یا گرنگە ژبۆ نەھێلانا سەربارکێن نشتەرگەریێ و پشتی نشتەرگەریێ ژی، پێدڤیە نەخۆش ل دەمەکی ژ خوارن و ڤەخوارنێ ب راوەستیت، ژبەرکو د ماوێ کریارا نشتەرگەری دا رەنگە دلێ نەخوشی راببیت یان ئەو خوارن بچیتە سەھێن وی، لەورا ھەر خوارنەک ژ نیڤ شەڤ پێدا نابیت بھێتە خوارن و ھەتا بەنیشت و تشتێ شرین ژی و گۆتژی: پێدڤیە نەخۆش پرسیارا نوشداری بکەت کا دشێت ڤەخوارنێن شرین بەری نشتەرگەریێ ب دو سعەتا بخووت یان نە و گەلەک جارا دروستە نەخۆش ڤی کاری بکەت و دشێت ئاڤێ یان قەھوە و چایا بێ شەکر یان شەربەتا سێڤا ڤەخووت، بەلێ نابیت چ ڤەخوارنێن کحولی دماوێ ٢٤ دەمژمێرادا بەری نشتەرگەریێ ڤەخووت.
ھەروەسا دیارکر ژی، ل دەمێ ھاتنا ژڤانێ نشتەرگەریێ، باشترە جلکێن تایبەت بکەتە ل بەرخوە داکو فشار ل لەشێ وی نەبیت و ھەر تشتەکێ گران بەھا بیت باشترە ل گەل خوە نەئینیتە نەخوشخانێ و ل مال بھێلیت و ھەر تشتەکێ دەستکرد دگەل وی نەیت، نوشدار دێ بەرێخودانێ ل فایلێ نەخوشی کەت و قشکنینەکا گشتی بۆ ئەنجام دەت و پێدڤیە ئەو یێ ئامادەبیت بۆ ھەر پرسیارەکا بۆ وی دھیتە ئاراستەکرن سەبارەت دەرمانا و رەنگە نوشدار ژێ بخوازیت ئیمزایەکێبکەت کو رازی ببیت ل سەر باشی و خرابیێن ژئەنجامێ نشتەرگەریێ پەیدادبن و نشتەرگەری دێ ھێتە ئەنجامدان و گۆت: پشتی نشتەرگەریێ ستافێ ساخلەمیێ دێ زێرەڤانیا بەنجێ کەن و کارتێکرنا وێ کەن، و ھندەک دەرمانێن ئێشکێمکرنێ بۆ نەخوشی دێ ھێنە دان داکو ھەست ب ئێشانێ نەکەت و دپتریا جاران دا شیانین نەخۆشی پشتی نشتەرگەریێ ددەستنیشانکرینە لەورا نابیت نەخۆش پشتی نشتەرگەریێ کارۆبارێن کو پێدڤی ب ھووربینیێ ھەی بکەت یان ترۆمبیلێ ب ھاژووت و دیسا نابیت بۆ دەمێ رۆژەکێ یان دو رۆژا ڤەخوارنێن کحولی ڤەخووت و ھەر تشتەکێ نەسروشتی ببینیت باشترە پەیوەندیێ ب نوشدارێ خوە یێ تایبەتمەند بکەت.
ئه‌ڤرۆ نیۆز:
ژێده‌ره‌كێ نوشدارى ل نه‌ینه‌وا ئاشكراركر، ل نه‌خوشخانا باژێرێ ته‌له‌عفه‌ر هوشدارى یا بلندا هاتیه راگه‌هاندن، پشتى هژماره‌كا زۆر یا كوشتى و بریندارێن داعشێ هاتینه ڤه‌گوهاستن، هه‌ڤده‌م ژێده‌رێن هه‌والگیرى دیاركرن كوم و گرۆپێن تیرۆرستێن داعشێ ژ ته‌لعه‌فه‌ر ده‌ركه‌فتن به‌ر ب ده‌ڤه‌رێن رۆژاڤایێ دچن.
هه‌مان ژێده‌رێ نه‌ڤیایى ناڤێ خوه ئاشكرا بكه‌ت گۆت: كارگێریا نه‌خوشخانا ته‌له‌عفه‌ر فه‌رمانا هه‌موو فه‌رمانبه‌رێن خوه كریه ب سه‌ده‌ما هژمارا زۆرا كوشتى و برینداران یا وان سێ رۆژێن بورى هاتین ل نه‌خوشخانێ 24 ده‌مژمێران ئاماده‌بن.
زێده‌بارى وێ چه‌ندێ خوه‌یاكر، رێژه‌كا مه‌زن ژ وان كوشتى و برینداران ژ ده‌ڤه‌رێن ره‌بیعه و شنگالێ و زومار بۆ نه‌خوشخانا ته‌له‌عفه‌رێ دهێن كو هه‌موو نوهوم و ژۆرێن نه‌خوشخانێ تژى بووینه بشێوه‌كێ نه‌چاڤه‌رێ كرى.
نه‌شدارێ نه‌خوشخانا نه‌ینه‌وا دوپاتكر، چه‌كدارێن داعشێ دناڤبه‌را ده‌م بۆ ده‌مى ب رێیا بلندگۆیێن ترۆمبێل و مزگه‌فتان ژى داخوازا خوه‌به‌خشینا خوینێ ژ وه‌لاتیان دكه‌ن.
هه‌ر ب هه‌مان بابه‌تێ ناڤبرى ژێده‌ره‌كێ هه‌الگیرى ئاشكراكر، ل گۆڕ پێزانێن هه‌والگیرى ژ باژێرێ ته‌له‌عفه‌ر گرۆپ و كومێن چه‌كدارێن داعشێ ژ باژێرێ ته‌له‌عفه‌ر ده‌ردكه‌ڤن و به‌ر ب رۆژئاڤایێ دچن، به‌لێ هه‌تا نوكه جهێ ئاراسته‌یا وان نه‌هاتیه زانین كا ئه‌و خوه بۆ هێرشه‌كا ل سه‌ر ره‌بیعه ئاماده دكه‌ن یان ژى بۆ به‌ره‌ڤانیكرنا ژ شنگالێ پشتى ره‌بیعه ژ ده‌ستداین یان ژى به‌ر ب وه‌لاتێ سووریا دره‌ڤه‌ن.
ئه‌ڤرۆ نیۆز:
بلندكرنا ئالیێ داعشێ ل سه‌ر چیایێ عه‌ره‌فه ل عه‌ربستانا سعودیێ بوویه جهێ نه‌رازیبوون و تۆڕبوونا هه‌ژماره‌كا مه‌زن یا چالاكڤانێن تۆڕا جڤاكى یا ئه‌نترنیتێ، چونكى ئه‌و كاره ل به‌ر چاڤێن حوكمه‌تا سعودیێ و رازیبوونا وان دهێته ئه‌نجامدان، هه‌ڤده‌م وه‌لاتێ سعودیێ ئاماده‌یا خوه دیار كریه بۆ شه‌رێ دژى وێ رێكخراوا تیرۆرستى یا ب پشته‌ڤانیا دارایى و مه‌عنوى یا وه‌لاتێن كه‌نداڤى دهێته برێڤه‌برن.
ئەڤرۆ، زەری نەوزاد:
گوستیرکا ھەڤژینیێ ڤەدگەریت بو کەڤنتیا مسری و ل دوڤدا ئەغریقیان چاڤ لێ کر پاشی ژ لایێ رومانیان ژی ھاتە بکار ئینان ھەڤژین دبێژن :زور رژدین ل سەر بەرکرنا گوستیرکا ھەڤژینیێ و چەندی مودیلین نوی ین دەرکەتین لێ ئەم ھەر شانازیێ ب گوستیرکا خوە یا نیشانیێ دبەین ، زەلام ژیانا خوە یا ھەڤژینی ب تایبەتمەندیە دبینیت کو نەڤێت ھەموو کەس پێبزانن، زەلام ھەنە گوستیرکا ھەڤژینی دکەنە بەر خوە چونکی ھەست ب شانازیا ژیانا خوە یا ھەڤژینی دکەن.
زینە عەبدولا ڤەکولەرا جڤاکی دیار دکەت کو ژن یا راستگو ترە ژ زەلامی د دەربرینێ ژ ڤیانا خوە و ھەست دکەت ل دەمێ کو ژیانا ھەڤژینی پێک دئینیت پلەیەکێ بلند دبیت لەورا ژی حەز دکەت ھەموو بزانن کو ئەو خێزاندارە و ڤێ چەندێ ب پیروزیەک ھەلدسەنگینیت و گوت(بەروڤاژی زەلامی حەز ژ ئازادیێ دکەت و نەڤێت ب چ تشتەکی ڤە یێ گرێدایی بیت و ژیانا خوە یا ھەڤژینی ب تایبەتمەندیە دبینیت کو نەڤێت ھەموو کەس پێبزانن )
بەفرین مەجید ژنەکا ٣٣ سالیە و فەرمانبەرە دیار دکەت کو گوستیرکا ھەڤژینیێ نیشانەکا جوانە د ناڤبەرا ھەڤژینان دا و پیروز راگرتنا وێ بیروز راگرتنا پروسەیا ھەڤژینیێ یە و گوت(ئەڤە ھەشت سالە من و ھەڤژینێ خوە خیزان پێک ئینایە و ئەم ھەردووک زور رژدین ل سەر بەرکرنا گوستیرکا ھەڤژینیێ و چەندی مودیلین نوی ین دەرکەتین لێ ئەم ھەر شانازیێ ب گوستیرکا خوە یا نیشانیێ دبەین و حەز ژێ دکەین)
محەمەد خوشناڤ بابێ دو زارۆیانە دبێژیت بەری نوکە ژنان گوستیرکا ھەڤژینیێ دکرە بەر خو و زەلامان نە نوکە بەروڤاژی زەلام دکەنی و ژن نە و ئەز دبینم پتریا زەلامان ل سەر خواستنا ھەڤژینێن خوە گوستیرکا ھەڤژینیێ دکەتە بەرخو و ژ بەر دو ئەگەران یا ئیکێ ئەوە کو ژن د سروشتێ خوە دا د غەیورن و حەز دکەن خەلک خرەک بزانیت ئەڤە ھەڤژینێ وێ یە و خلا دوێ ژیک ژ بەر ھندی کو ژن یا دلینیە و گوستیرکا ھەڤژینیێ ژی پشکەک ژ دلینیا خوە دبینیت
ژ لایەکێ دیڤە ڤەکولەرا جڤاکی زینە دبێژیت گەلەک زەلام ھەنە گوستیرکا ھەڤژینی دکەنە بەر خوە جونکی ھەست ب شانازیا ژیانا خوە یا ھەڤژینی دکەن و ب پروسەیەکا پیروز دبینن لێ نە ھەموو زەلام ژی.
دایکا دلینێ ئەڤە جوار سالە ژیانا ھەڤژینی پێک ئینایی و دبێژیت ئەز زور گرگیێ ب گوستیرکا ھەڤژینیێ ددەم بو خوە و بو ھەڤژینێ خوە ژی ئەز ب چاڤەکێ مازن بەرێ خوە ددەمە وان زەلامان یێن گوستیرکا ھەڤژینیێ دکەنە بەرخوە چونکی ئەو ب تنێ د راستن د دەربرینێ ژ ڤیانا خوە بو ھەڤژینێن خوە و چ کێماسیەکێ د ھەبونا ھەڤژینا خوە د ژیانا وی دا نابینن بەلکو بەروڤاژی ڤیانەکا تایبەت بو ھەیە.
تێتە زانین کو مێژویا گوستیرکا ھەڤژینیێ ڤەدگەریت بو کەڤنتیا مسری و ل دوڤدا ئەغریقیان چاڤ لێ کر پاشی ژ لایێ رومانیان ژی ھاتە بکار ئینان و ل دەست پێکێ ئەڤ گوستیرکە ژ ئاسنی دھاتە جیکرن و لسەر ددانێ فیلی تاکو قەبارێ پێدڤی بو بھێتە وەرگرتن و ل دوڤدا ب زێری و زیڤی ھاتنە دروست کرن و دناڤ مللەتان دا بەلاڤە بون
گه‌له‌ك ژ پرۆژێن به‌لێنده‌رايه‌تي ب تايبه‌ت يێن به‌ر ئه‌رد و چێكرنا جاده و ئاڤرێدان دبنه ئه‌گه‌ر كو بۆريێن ئاڤێ يێن وه‌لاتيان و يێن حوكمه‌تێ ژي بهێنه شكاندن و پتريا جاران به‌لێنده‌ر ئه‌گه‌رێن شكه‌ستنێ نه، به‌لێ پشتي دشكێنن خوه لێ ناكه‌نه خودان و وه‌لاتي ژي گازندا دكه‌ن، ل گه‌ل هندێ ژي رێڤه‌به‌ريا ئاڤا دهۆكێ ديار كر كو هه‌ر به‌لێنده‌ره‌كێ بۆريه‌كا ئاڤێ بشكێنيت دڤێت ئه‌و ب خوه چێكه‌ته‌ڤه.
وه‌لاتيه‌كێ تاخێ ماسيكا2 بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ ديار كر، پشتي به‌لينده‌ره‌كي جادێن تاخێ وان كولاين بۆ وێ يه‌كێ جاده بهێته ڤه‌كرن و قێركرن، بۆريا وان يا ئاڤێ هاته شكاندن و بۆ ماوێ پتر ژ 10 رۆژان ئه‌و مانه د وي حالي دا و كه‌سێ خوه ل وان نه‌كره خودان و گۆت: ئه‌م ناچاربووين مه ل سه‌ر كيستێ خوه بۆري چێكره ڤه.
نوري سه‌لاح، ئاكنجيێ تاخێ ماسيكا2 زێده‌تر گۆت: هنده‌ك به‌لێنده‌ر بووينه ئه‌گه‌ر كو باژێر پووچ ببيت و چو مفاي ناگه‌هيننه وه‌لاتي و حوكمه‌تێ و پرۆژێن وان گه‌له‌ك بێسه‌روبه‌ر برێڤه دچن، چونكو پرۆژه‌ي ژ خوه ڤه دكه‌ن و ده‌مێ بۆريه‌كا ئاڤێ خوه يا گشتي دي بيت د شكێنن، ده‌مه‌ك درێژ دچيت هه‌تا جاره‌كا دي چێ دكه‌نه‌ڤه.
به‌لێنده‌ر هاريوان ره‌شيد بۆ ئه‌ڤرۆ ديار كر، هه‌ر پرۆژه‌كێ به‌لێنده‌ر كار تێدا بكه‌ت ل دووڤ ده‌مێ به‌لێنده‌رايه‌تيێ و ماوێ پرۆژه‌ي هه‌ر ئاريشه‌كا د ناڤ پرۆژه‌ي دا په‌يدا ببيت ل سه‌ر به‌لێنده‌ري دكه‌ڤيت دروست بكه‌ت و گۆت: هه‌كه ماوێ پرۆژه‌ي ساله‌ك بيت، د وێ سالێ هه‌موو يێ دا و هه‌تا پرۆژه ب دووماهي دهێت هه‌ر بۆريه‌كا بهێته شكاندن، چو يا گشتي بيت يان ژي يا وه‌لاتيان پێدڤيه به‌لێنده‌ر دروست بكه‌ت، هه‌روه‌سا پتريا پرۆژه‌يان ژي ل دووڤ گرێبه‌ستێ هه‌تا ساله‌ك ژي ل سه‌ر پرۆژه‌ي ده‌رباز دبيت، به‌لێنده‌ر پێ دهێته راسپاردن هه‌ر ئاريشه‌كا په‌يداببيت، دڤێت به‌لێنده‌ر چاك بكه‌ت.
هاريوان ئاشكرا كر كو چو به‌لێنده‌ر حه‌زناكه‌ن پرۆژه‌ي ژ خوه ڤه بكه‌ن يان ژي بێسه‌روبه‌ر دروست بكه‌ن يان ژي بۆريه‌كێ بشكێنن، به‌لێ پتريا جاران شكاندنا بۆريێن ئاڤێ ب ده‌ستێن قه‌لابه و شه‌فه‌لا و حه‌فارا دهێنه شكاندن، چونكو ل ده‌مێ كۆلانا جادێ گه‌له‌ك جاران بۆري ناهێنه ديتن و شۆفێر نه‌شێت ببينيت و گۆت: د ڤي بياڤي دا گه‌له‌ك به‌لێنده‌ر ژي د خه‌مسارن، چونكو هنده‌ك جارا دێ بۆريه‌كێ شكێنن و ماوه‌يه‌كێ درێژ ب سه‌رڤه چيت و ل دووماهيێ هه‌ر چێناكه‌ن ژي.
جه‌لال جه‌ميل، رێڤه‌به‌رێ ئاڤا پارێزگه‌ها دهۆكێ بۆ ئه‌ڤرۆ ديار كر، هه‌ر پرۆژه‌كێ ئاريشه‌ك تێدا په‌يدا ببيت و زيان بگه‌هيته حوكمه‌تێ يان وه‌لاتيان و پرۆژێ به‌لێنده‌رايه‌تي بيت، ل وي ده‌مي به‌لێنده‌ر پێ به‌رپرسياره و دڤێت ب زووترين ده‌م چاره بكه‌ت و گۆت: ل ده‌مێ چێكرنا پرۆژه‌ي و هه‌تا پشتي ب دووماهي ژي دهێت ل دووڤ گرێبه‌ستێ ساله‌كێ چاككرن ژي ل سه‌ر به‌لێنده‌ري هه‌يه خوه چو ئاريشه د وي پرۆژه‌ي دا په‌يدا ببيت.
ناڤبري ديار كر كو هه‌كه ساله‌ك ل سه‌ر ماوێ پرۆژه‌يه‌كێ ئاڤێ دا بووري و ژ نوو ئاريشه په‌يدابوون، ل وي ده‌مي دێ رێڤه‌به‌ريا ئاڤێ ژێ به‌رپرسياربيت و ئێدي به‌لێنده‌ري چو په‌يوه‌ندي پێڤه نامينيت.
مامۆستايه‌كێ زانكۆيێ ئه‌گه‌رێن زێده‌نه‌بوونا به‌رهه‌مێ هژيرێ ل ده‌ڤه‌رێ ديار دكه‌ت و ئاشكرا كر كو ئه‌رد و جوتيار و هه‌ر تشته‌كێ پێدڤي ل ده‌ڤه‌رێ هاريكاره هژير زێده‌بيت، ب تنێ دڤێت بيستانێن تايبه‌ت ب هژيران هه‌بن و ديسا دڤێت كارگه‌هێن چێكرنا مره‌بێ هه‌بن، دا كو جوتياري پالڤه‌ده‌ت پتر گرنگيێ ب چاندنا هژيران بده‌ن.
ئه‌كره‌م ساركي نوونه‌رێ گومركێن فێقي ديار كر، هژير ناهێته هه‌ژمارتن ژ خوارنێن سه‌ره‌كي و كێم دهێته فرۆتن و ژ به‌ر ڤه‌گوهاستنا وێ كێم داخوازي يا ل سه‌ر، دڤێت زوو بگه‌هيت هه‌كه دێ پووچ بيت، له‌وما گومركان كێم هژير دچيت و پتريا خه‌لكێ هژير هه‌ين ئێكسه‌ر دبه‌نه بازاري دفرۆشن دا كو خراب نه‌بن و زوو بهێنه فرۆتن.
د. شوكري حه‌جي سالح مامۆستايێ كوليژا چاندنێ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ ديار كر، ل جيهانێ هه‌تا 400 جۆرێن هژيران هه‌نه و ل كوردستانێ هنده‌ك جۆرێن تايبه‌تێن هژيران هه‌نه كو گرێداينه ب خه‌لكێ كوردستانێ و ئه‌ڤه د كه‌ڤن دا ل گه‌ل خه‌لكي ژياينه وه‌كي جۆرێن دي، ديسا هنده‌ك توخمێن هژيرا هه‌نه بياني نه و هاتينه دناڤ ئاقارێ وه‌لاتێ مه و كورد هزر دكه‌ن ئه‌و هژير هه‌ر كوردي نه، لێ ژ به‌ر به‌لاڤبوونا وێ د ناڤا كوردستانێ دا، نوكه دهێته هژمارتن ژ هژيرێن كوردستانێ.
ل دور جۆرێن هژيران ژي، مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: (وه‌زيري، بيناتي، قريني، رووباري، شنگالي، (ته‌فسك) يا چيايه، (كتك) دهێته هشكرن، ديسا هنده‌ك توخمێن هژيرێ هه‌نه عيراقي نه و د ناڤ كوردستانێ دا به‌ربه‌لاڤبووينه وه‌ك (ئفسن ديالايا ره‌شه، بلا تركي يا ره‌شه) ديسا ل ده‌ڤه‌را ئاكرێ هژيره‌ك هه‌يه ب ناڤێ (يه‌حيا به‌گ) يا هه‌ره به‌رنياس و به‌ربه‌لاڤ ل كوردستانێ و ب تايبه‌ت ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان (بيناتي، ريباري) يه بۆ فرۆتنێ يا خۆشه، ديسا گه‌له‌كان دده‌ت و بۆ فرۆتنێ داخوازي گه‌له‌ك ل سه‌ر هه‌يه، چونكه يا مه‌زنه و پتر ل بازاري دهێته فرۆتن.
مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: هژيرێن دێم و ئاڤي هه‌نه يێن دێم (كتك، رووباري) نه و و جۆرێن دي هه‌موو ئاڤي نه و گه‌له‌ك حه‌ز ژ كێم ئاڤيێ دكه‌ن، لێ ئاڤدان هه‌ر دڤێت، مامۆستايێ زانكۆيێ ئاماژه كره وێ چه‌ندێ ژي كو هژير هه‌نه ژ دو به‌ران هه‌تا چار به‌ران هژير هه‌يه به‌رهه‌مي ده‌ت و ئه‌ڤه ل دووڤ جۆرێ هژيرێ دمينيت، هه‌نه هه‌يڤا پێنچ و هه‌يڤا حه‌فت و هه‌يڤا هه‌شت ژي به‌ره‌كي ده‌ت، هه‌مبه‌ر جوداهي دناڤبه‌را هژيرێن زه‌ر و ره‌ش مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: ئه‌ڤ هه‌ر دو توخمن و كه‌رستێن جودا جودا تێدا هه‌نه، بۆ خوارنێ هژيرا زه‌ر خۆشتره.
ل دور چاندنا هژيران ژي، مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: ب دو شێوازان ئه‌ف هژيره دهێنه چاندن يان ب قه‌له‌مي، يان ئه‌ڤ هه‌ژيرێن ده‌ردورێن دارا هه‌ژيرێ هێشتا بچووك ده‌ردكه‌ڤن دێ كۆلي و دێ چي چيني.
ل دۆر به‌رهه‌مێ ژي مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: كوردستانێ ب گشتي و دهۆكێ ب تايبه‌تي بيستانێن تايبه‌ت ب هژيرێ ڤه نين، دبيت كه‌سه‌كي چه‌مه‌ك هه‌بيت دو هه‌تا چار بنێن هژيران د ناڤ دا هه‌بن، ئاريشه ئه‌وه ڤه‌گۆهاستنا هژيرێ گه‌له‌ك يا بزحمه‌ت و هه‌تا دچيته جهه‌كي هه‌ر زوو پووچ دبيت، له‌وما گه‌له‌ك خواستن ل سه‌ر نينه و دڤێت بازار نێزيكي بيستاني بيت، ديسا نه‌بوونا كارگه‌هان بۆ چێكرنا مره‌با هژيرێ، ڤێ ژي كارتێكرن ل سه‌ر زێده‌كرنا هژيران كريه.
سه‌باره‌ت به‌رهه‌مێن هژيران مامۆستايێ زانكۆيێ ئاماژه كره وێ چه‌ندێ كو ژ نه‌بوونا بيستانان پێزانين دروست ل سه‌ر رێژا به‌رهه‌مێ هژيران نينن، هنده‌ك جۆرێن هژيران هه‌نه داره‌ك ب تنێ هه‌تا 100 كيلۆيان به‌رهه‌مي ده‌ت و ديسان ل دووڤ رووبه‌رێ دارێ يه و هه‌يه پێنچ سالي و هه‌يه 10 سالي گۆمان نينه به‌رهه‌مێ هه‌ردويان وه‌ك ئێك بيت، ل دۆر ژيێ دارا هژيرێ ژي مامۆستايێ زانكۆيێ گۆت: هه‌تا 100 سالان و زێده‌تر ژي ژيێ هژيرێ ڤه‌دكێشيت…
هێشتا گۆت: هژيرا هشك ل كوردستانێ گه‌له‌ك ناهێته بكارئينان و ئه‌ڤه د ده‌مه‌كي دايه ئه‌ڤ جۆره گه‌له‌ك يا ب مفايه، ديسا بۆ قولونێ و مه‌عيده‌ي گه‌له‌ك مفا تێدا هه‌يه). ئاخ و جوتيار هه‌ر دو گه‌له‌ك هاريكارن بۆ شوونبوونا هژيرێ.
ژ سالا 2181 هه‌تا نها، ئه‌كاديميا سه‌لته‌نه‌تيا په‌روه‌رده‌يێن له‌شكري ب ناڤێ “سندهێرست” ل نێزيكي له‌نده‌نێ جهه‌ك بوويه كو ئه‌فسه‌رێن بريتاني تێدا خول ديتينه. ل ڤێ ئه‌كاديميێ، كاديرێن ئه‌فسه‌ر د پرۆگرامه‌كێ گڤاشتي يێ 44 حه‌فتيان دا، ل وارێ پراكتيكي و تيۆري شاره‌زايه‌كا پرۆفشينال ب خوه‌ڤه دبينن و ل دۆر نرخ و گرنگيا سۆپايێ بريتانيا دێ بنه خودان ناسينه‌كێ. مل ب ملێ ئه‌فسه‌رێن بريتاني كو ب سالانه هژماره‌كا زێده ژ كادرێن بياني ژي ل ئه‌كاديميا “سانت هێرست” دهێنه په‌روه‌رده‌كرن. كچ و كورێن گه‌نج كو پتر ژ بنه‌مالێن زه‌نگين و خودان ده‌ستهه‌لاتێن عه‌ره‌بانن و چه‌ندين به‌ره‌باب ژ سه‌رۆكێن وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست بۆ نموونه چار شاهێن عه‌ره‌ب ده‌رچوويێن ڤێ ئه‌كاديميێ نه: مه‌لك عه‌بدوللا ل ئۆردنێ، شێخ حه‌مه‌د ژ به‌حرينێ، شێخ ته‌ميم ژ قه‌ته‌ر و سولتان قابووس ژ عه‌مان. د ناڤ شاهێن به‌رێ يێن وه‌لاتێن عه‌ره‌بي ژي دشێين ئاماژه ب شێخ سه‌عد ميرێ به‌رێ يێ كوێتێ و شێخ ئه‌حمه‌د ميرێ به‌رێ يێ قه‌ته‌ڕێ بكه‌ين. تێكهه‌ليا ئه‌كاديميا سانت هێرست ل گه‌ل وه‌لاتێن عه‌ره‌بي دزڤريت بۆ سه‌ده‌مه‌ك كو بريتانيا هێزا مايتيكه‌را كه‌نداڤا عه‌ره‌بي بوويه. “مايكل ئيستيونس”، جێگرێ رێكخراوا ڤه‌كۆلينێن ئه‌مني و زێره‌ڤانيا سه‌لته‌نه‌تي RUSI دبيژيت:”سانت هێرست جهه‌كه كو سه‌رۆكێن داهاتي هه‌ڤدو دنياسن و هه‌روه‌سا سانت هێرست بالاده‌ستيا بريتانيا ل كه‌نداڤا عه‌ره‌بي ژي به‌رفره‌ه دكه‌ت. بژارتيێن سياسه‌تێ ل كه‌نداڤێ، گرنگيه‌كێ وه‌سا دده‌نه بريتانيا كو ئێدي وه‌لاتێن هه‌ڤسه‌نگێن مه مينا فه‌ره‌نسا زێده نه‌يا گرنگه. ئه‌ڤ خاله هێزه‌كێ زێده‌تر ژ راستيا شيان و سه‌نگا مه، دده‌ته مه. ئه‌ڤ هێزه ژبه‌ر هه‌بوونا وان كه‌سانه كو ب سالان ل بريتانيا ده‌وه‌ر ديتينه ول گه‌ل هه‌ڤ خول و مامۆستايێن خوه د تێكهه‌ليێ دانه.” سه‌ره‌ده‌ري ل گه‌ل كه‌سێن كو به‌رێ ل سانت هێرست ماينه، گه‌له‌ك سه‌رنجراكێشه، بۆ نموونه هوون ب له‌ز دشێن ل گه‌ل وان په‌يوه‌نديان بدانن و قادا فرۆتنا چه‌كي ژي ئه‌ڤ خاله گه‌له‌گ گرنگه. به‌لێ هه‌بوونا ده‌رچوويێن ئه‌كاديميا سانت هێرست ل وه‌لاتێن عه‌ره‌بي يێن كه‌نداڤێ هه‌رده‌م نه ب واته‌يا گه‌ره‌نتيا فرۆتنا چه‌كي يه. ل سالا 3102 سه‌ره‌راي مايتێكرنا ديڤيد كاميرۆن سه‌رۆك وه‌زيرێ بريتانيا، ئيمارات بريار دا كو ژ كڕينا فرۆكێن “تايفۆن” ژ بريتانيا خوه دوور بيخه‌ت. ب هه‌ر حال ل ره‌وشێن جوداتر ژي، هه‌ڤ خولێن به‌رێ ل سانت هێرست شيانه بازارا بازرگانيێن له‌شكري پتر گه‌رم بكه‌ن. “جين كينيمانێت” جێگرێ پرۆگرامێن رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و باكۆرێ ئه‌فريقيا ل رێكخراوا “چتم هاوس” دبێژيت:”حوكمه‌تێن سه‌لته‌نه‌تي يێن كه‌نداڤێ بووينه ژێده‌ره‌كي گرنگ يێ ئابووري. هوون دبينن كو بۆ نموونه بلندترين ئاڤاهيا له‌نده‌ن ژ لايێ قه‌ته‌ريان پشته‌ڤانيا دارايي ژێ دهێته كرن يان رێكخراوێن ژێرخاني و گه‌شه‌پێدانا ژێده‌رێن پترۆلا بريتانا، ب پاره‌يا ئيماراتێ كارێ خوه ب رێڤه‌دبه‌ن. ئه‌م حه‌ز دكه‌ن يان ژي باشتر بێژين نه‌چارين كو وان ژبه‌ر هۆكارێن بازرگاني ل ده‌ڤ خوه بهێلين.” سياسه‌تا بريتانيا ل كه‌نداڤێ پتر ژ هه‌ر تشته‌كێ ل سه‌ر بازرگانيي يه و دلگرانيێن گرێداي ب مافێ مرۆڤ و ديمۆكراسي ل پله‌يا دويێ دا جهێ خوه دگريت. ئه‌كاديميا سانت هێرست ل سالا 2102 بۆ ئاڤاكرنا نڤينگه‌هه‌كا نوو بۆ قۆتابيان، نێزي 52 مليۆن دۆلاران ژ ئيمارات هاريكاري وه‌رگرت. ئاڤاهيا نوو ب ناڤێ شێخ زايد ئێكه‌مين سه‌رۆكێ ئيماراتي هاته ب ناڤكرن. ئه‌ميرێ به‌حرێنێ ژي به‌رده‌وام يارمه‌تيده‌رێ سانت هێرست بوويه و نێزيكي 02 كه‌س ژ ئه‌ندامێن مالباتا وي ژ ئه‌كاديميا ناڤبري باوه‌رنامه وه‌رگرتينه. ل ئادارا سالا 3102ناڤه‌ندا وه‌رزشيا سانت هێرست پشتي وه‌رگرتنا هاريكاريه‌ك ب گۆژمێ پێنچ مليۆن دۆلاران ژ لايێ ئه‌ميرێ به‌حرێنێ ڤه، كو ب خوه پێشتر ژ ڤي ئه‌كاديمي باه‌ورنامه وه‌رگرتيه، ب ناڤێ “هۆلا شێخ حه‌مه‌د” هاته ڤه‌كرن. به‌لێ ناڤلێكرنا ڤێ هۆلێ ب ناڤێ عه‌ره‌به‌كێ، بوو ئه‌گه‌رێ ناره‌زايه‌تيا وه‌لاتيێن بريتاني. د به‌رده‌امي و زێده‌بوونا ره‌خنه‌يان دا، ئه‌كاديميا سانت هێرست د به‌ياننامه‌كێ دا ديار كر كو هه‌موو هاريكاريێن دارايي بۆ ڤێ ئه‌كاديميێ ل چارچووڤا په‌يماننامه‌يێن قانووني و نێڤده‌وله‌تيا بريتانيا دهێنه ئه‌نجامدان و ئه‌ڤ گۆژمێن پاره ژي بووينه ئه‌گه‌رێ عۆمباركرنا پاره‌يا باجده‌رێن بريتاني. ده‌ما دۆستێن سانت هێرست دبنه دوژمن، چ تشته‌ك دهێته روودان؟ تۆني بلێر سه‌رۆك وه‌زيرێ به‌رێ بريتانيا ل سالا 1002 ده‌ما سه‌ره‌دانا سووريێ كر، زه‌مينه بۆ گه‌رمبوونا تێكه‌لێن له‌نده‌ن و ديمه‌شق ئاڤا كر و سانت هێرست ل سالا 3002 به‌رهه‌ڤيا وه‌رگرتنا گه‌له‌ك ئه‌فسه‌رێن سووري كر. نوكه ژي هه‌موو دزانن سووريێ بوويه ئێك ژ ئاريشه‌دارترين وه‌لاتێ جيهانێ.
رۆژنامه‌ڤان “مايكل كاركرل” كو پێشتر ل دۆر قۆناغا خويندنا مه‌عمه‌ر قه‌زافي، سه‌رۆكێ به‌رێ ليبيا ل ئه‌كاديميه‌كا ديتر ل بريتانيا ل سالا 6691 نڤيسيه دبێژيت:” پشتي سێ سالان كو ل ڤێ ئه‌كاديميێ قه‌زافي بوو خودان زانستا له‌شكري، شيا ده‌ستهه‌لاتا وه‌لاتێ خوه ب ده‌ستڤه بينيت.” ل سالا 3102 ژي روودانه‌كێ مينا قه‌زافي ل مسرێ ژي هاته رۆژه‌ڤێ. سه‌رهه‌نگ ئه‌حمه‌د عه‌لي ده‌رچوويێ ئه‌كاديميا سانت هێرست ل سالا 0991 ب ناڤێ ئێك ژ له‌شكرێن پله بلندێ مسري، محه‌مه‌د مورسي سه‌رۆك كۆمارێ ئيسلامي خوازا وي وه‌لاتي ژ ده‌ستهه‌لاتێ لادا. ل داڤيا سالێن 09 دا هنده‌ك هه‌ولدانان د ناڤ ده‌وله‌تا تۆني بلێر بۆ قه‌ده‌غه‌كرنا خويندنا كاديرێن بياني ل سانت هێرست هاتن كرن. به‌لێ پشكداريا سه‌رۆك وه‌زيرێ بريتانيا ل به‌هيداريا جه‌نازه‌يا مه‌لك حسێن ل سالا 9991 بوو ئه‌گه‌رێ ڤێ چه‌ندێ كو ڤێ پلانێ بهێته ژبير كرن. “ئارتور دنارو” كو وي ده‌مي شيره‌تكارێ كاروبارێن رۆژهه‌لاتا ناڤين و ئێك ژ رێڤه‌به‌رێن ئه‌كاديميا سانت هێرست بوويه دبێژيت:”ل به‌هيداريا مه‌لك حسێن دا، پتريا سه‌رۆكێن هه‌موو وه‌لاتان و سه‌رۆك وه‌زيرێ مه ژي تۆني بلێر پشكداري كربوون. ئه‌وي ديت كو چاوا من ل گه‌ل هنده‌ك ژ سه‌رۆكێن وه‌لاتێن عه‌ره‌بي مينا سولتانێ وه‌لاتێ برۆنئي، سولتانێ عه‌مانێ، به‌حرێن و سعووديێ دانوستاندنان دكه‌م. توني بلێر ژ من پرسيار كر تو چاوا وان دنياسي؟ من ژي به‌رسڤ دا و گۆت، هه‌موو وان كه‌سان رۆژه‌ك ل ئه‌كاديميا سانت هێرست ده‌وره ديتينه”.
ئه‌ڤرۆ پتر ژ هه‌ر وه‌لاته‌كي، سانت هرس كادرێن ئه‌فسه‌رێن ئيماراتي په‌روه‌رده دكه‌ت. ب گۆره‌ي سه‌رژمێريێن ئه‌وێن كو ل هه‌يڤا مه‌ي يا سالا 4102 ده‌ربازي ده‌وريێ بووينه، نها 27 كادريرێن بياني ل ڤي ئه‌كاديميێ دا په‌روه‌رده دبينن كو نێزيكي 04٪ وان ژ رۆژهه‌لاتا ناڤين هاتينه.
ژێده‌ر:
http://www.bbc.co.uk/persian
وه‌رگێران: منبه‌ري
ڤه‌كوله‌رێ ده‌روني مه‌تين سه‌فه‌ر ديار دكه‌ت كو ده‌مێ ڤالا دبيته ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ تاكه كه‌س توشي بێزاريێ ببيت، هه‌لبه‌ت بێزاري ژي بۆ مروڤي بێهن ته‌نگيێ و هزرێن نێگه‌تيڤ په‌يدا دكه‌ت و هزرێن نێگه‌تيڤ ژي ئاريشه و تاوانا په‌يدا دكه‌ن.
ده‌ربارێ تا چه‌ند گه‌نج مفاي ژ ده‌مێ ڤالا وه‌ردگرن؟ به‌رپرسێ ناڤه‌ندا بالا يا ئامێديێ يا ئێكه‌تيا لاوێن ديموكراتا كوردستانێ محسن ئه‌رتيسي بۆ ڕۆژناما ئه‌ڤرۆ خويا دكه‌ت كو گه‌نجێن مه وه‌كو پێدڤي مفاي ژ بێهنڤه‌دانێن هاڤينێ و ده‌مێن ڤالا وه‌رناگرن، گه‌نج بۆ هه‌موو تشته‌كي چاڤلێكرنێ دكه‌ن لێ بۆ ڤێ چه‌ندێ كو مفاي ژ ده‌مێن خوه يێن ڤالا وه‌ربگرن چاڤ لێكرنێ ناكه‌ن و ده‌مێ وان هه‌موو يێ بێ به‌رنامه‌يه و وه‌خته‌كێ گه‌له‌ك ژێ دچيت هه‌موو ده‌مێ خوه ل كافيا و سه‌ر جادا و لبه‌ر دكانا دبورينن يان ب وان كاراڤه يێن كو چ مفاي ژێ نه‌بينن و گۆت: »له‌ورا هنده‌ك گه‌نج يان ئه‌و كه‌سێن خوه ددانن نوخبه، پێدڤيه لسه‌ر ڤي بابه‌تي براوستن و ئه‌ڤ چه‌نده ببيته كه‌لتور لنك وان داكو گه‌نج ژي چاڤ ل وان بكه‌ن«.
ئه‌و كه‌سێن تاوانێن مه‌زن ژي دكه‌ن ئه‌ون يێن د بێكار و گه‌له‌ك ده‌مێ ڤالا هه‌يي
ڤه‌كوله‌رێ ده‌روني مه‌تين ئاماژێ بڤێ چه‌ندێ ژي دكه‌ت كو هه‌ر جڤاكه‌كێ رێژا بێ كاريێ تێدا يا بلند بيت بێ گومان رێژا ئاريشان ژي ب گۆڕه‌ي هه‌بۆنا بێ كاريێ دێ زێده بيت ژبه‌ركو ئه‌و كه‌سێن تاوانێن مه‌زن ژي دكه‌ن ئه‌ون يێن د بێكار و گه‌له‌ك ده‌مێ ڤالا هه‌يي و گۆت: »له‌ورا ڤه‌كوله‌رێ جڤاكي دوركهايم بێ كاريێ بڤي ئاواي ل قه‌له‌م دده‌ت كو بێكاري مه‌زنترين نه‌خۆشيا جڤاكي يه«.
گه‌نج بخوه و دام و ده‌زگه‌هێن خزمه‌تا گه‌نجان دكه‌ن هه‌ردوو د كه‌مته‌رخه‌من
سه‌باره‌ت رێكخراوێن گه‌نجان چ ڕول د پڕكرنا ده‌مێن ڤالا دا هه‌يه؟ محسن ئه‌رتيسي دده‌ته زانين كو رێكخراوێن لاوان و گه‌نجان ئه‌وان ژي وه‌كو پێدڤي ئه‌و بارودوخ بو گه‌نجا نه‌ئينايه ئارا كوجهێن باش هه‌بن ژلايێ كومه‌لايه‌تي ڤه ژ بۆ هندێ كو گه‌نجێن مه سه‌ره‌دانا وان بكه‌ن و ده‌مێن ب مفا لێ ببورينن و دبێژيت: »ئه‌ز ڤێ هاوكێشێ د دولايه‌نان دا دبينم ژ لايه‌كێ ڤه گه‌نج بخوه د كه‌مته‌رخه‌من چونكي براستي هه‌ول ناده‌ن بۆ هندێ كو مفاي ژ ڤان ده‌مێن ڤالا وه‌ربگرن و ژلايێ ديڤه ئه‌ڤ دام و ده‌زگه‌هێن كو خزمه‌تا گه‌نجان دكه‌ن ئه‌و ژي د كه‌مته‌رخه‌من«.
كوڕ پتر ده‌مي خوه ڤالا دبورينن لێ كچا پتر حه‌زا كاري هه‌يه
سه‌باره‌ت ب نێرينا ته كوڕ پتر دده‌مێ ڤالا دا دژين يان كچ؟ ڕۆژنامه‌ڤان ئاواز نهێلي خۆيا دكه‌ت كو هه‌لبه‌ت ده‌م بۆ كوري و كچێ وه‌ك ئێكه به‌س كوڕ پتر ده‌مي خوه ڤالا دبورينن لێ كچا پتر حه‌زا كاري هه‌يه لێ د جڤاكي مه‌دا ده‌رفه‌ت پتر بو كوڕي هه‌يه و گوت: »هه‌كه مروڤي راستيا ژيانێ بڤێت دڤێت مروڤ رێزێ ل ده‌مي خوه بگريت و هه‌كه مروڤي رێز بۆ ده‌مي نه‌گرت ئه‌ڤه مروڤي رێز ل ژيانا خوه نه‌گرت و بتايبه‌تي د ژيێ گه‌نجاتيێ دا چونكي گه‌نجاتي پيروزترين ماوێ ژيانێ يه و هێزه‌كا جياواز يا هه‌ي و ئه‌ڤ هێزا هه‌نێ پێدڤي ب هندێ يه كو ب جواني و رێك و پێكي بهێته بكارئينان لێ جهي داخێ يه پڕانيا گه‌نجێن ڤي سه‌رده‌مي نزانن و ده‌مي خوه ڤالا و بێ مفا دبورينين و ژيێ خوه دبه‌ت بێ ئه‌و هه‌ست پێ بكه‌تن«.
ئه‌رتيسي ئه‌و چه‌نده ژي نه‌ڤه‌شارت كو گه‌له‌ك جارا گه‌نجێن مه داخواز دكه‌ن پارك بو بهێنه چێكرن و په‌رتوكخانه بهێنه دانان لێ سه‌ره‌دانا وان بۆ په‌رتوكخانا و پاركا گه‌له‌ك يا كێمه و هه‌كه په‌رتوكخانه ب ئاوايه‌كێ سه‌رده‌ميانه ژي نه‌بيت ژلايێ جڤاكي ڤه تێكه‌ليه‌ك نه‌بيت و جهه‌ك نه‌بيت كو سه‌رنجا وان رابكێشيت، هه‌لبه‌ت تشته‌كێ ب ساناهي نينه كو گه‌نج به‌رێ خوه بده‌نه وێرێ و گۆت: »گه‌نجێن مه ل كوردستانێ خوه نا وه‌ستينن ژ بو پاشه‌روژا خوه و لنك مه هه‌موو تشت بۆيه پاره و پله ئه‌م نه‌گه‌هشتينه وێ باوه‌ريێ كو د ژيانێ دا دڤێت هه‌ر ئێك ژ مه د هنده‌ك بواراندا يێ/يا شاره‌زا بيتن كو بشێين خزمه‌تا وه‌لاتي خوه پێ بكه‌ين ئه‌ڤروكه يا د سه‌رێ گه‌نجا دا هه‌ي و دلڤلڤيت ته‌نها پاره كومكرن و گه‌هشتنه ب خاني و ترومبێلێ و گه‌ريانا ل وه‌لاتێن ديتر راسته ئه‌ڤ تشته د پێدڤينه لێ سه‌ره‌راي ڤێ چه‌ندێ گرنگه خوه ژلايێ هزري و مێشكي ڤه ژي پێ بگه‌هينن«.
ده‌مێ ڤالا كاريگه‌ريێ لسه‌ر لايه‌نێ مروڤي يێ ده‌روني دكه‌ت و ئاريشێن خێزاني ژي چێدكه‌ت
مه‌تين دده‌ته زانين كو ژ ئه‌گه‌رێ ده‌مێ ڤالا تاكه كه‌س هه‌ست ب گۆهۆرينا ناكه‌ت د ژيانا خوه دا و خوشيێ ژ ژيانێ نابينيت ژبه‌ركو ده‌مه‌كێ گه‌له‌ك ڤالا يێ هه‌ي له‌وا ئه‌ڤ چه‌نده كارتێكرنه‌كا نێگه‌تيڤ دكه‌ته سه‌ر ده‌رونێ تاكه كه‌سي هه‌روه‌سا ئه‌ڤ چه‌نده كارتێكرنێ دكه‌ته سه‌ر په‌يوه‌نديێن دناڤبه‌را ئه‌ندامێن خێزانێ و ئاريشێن خێزاني ژي چێدكه‌ت ديسا ده‌مێ ڤالا كاريگه‌ريێ ل سه‌ر لايه‌نێ مروڤي يێ ده‌روني ژي دكه‌ت و مروڤي توشي گه‌له‌ك حاله‌تێن ده‌روني دكه‌ت ژ وانا باوه‌ري بخوه نه‌بۆن خه‌موكي و هه‌لچونێن ده‌روني و.. هتد و گۆت: »ژبه‌ر وێ چه‌ندێ به‌هرا پتر ل ده‌ما چاره‌سه‌ريا ده‌روني بو نه‌خوشه‌كێ دهێته كرن وي كه‌سي مژويلي كاره‌كي دكه‌ن ژ بۆ كو ده‌مێ ڤالا نه‌مينيت داكو ژ هزر و كريارێن نه دروست خلاس ببيت«.
ئه‌رتيسي دبێژيت: »نمونێن زورێت هه‌ين كو گه‌نجێن مه باوه‌رنامه‌يه‌كا هه‌ي و ده‌رچويێ جهه‌كێ يه نه‌شێتن كێلويه‌كا باجانا بده‌ستێ خوه‌ڤه بگريت ژ بازاڕي ببه‌ته مال و ئه‌ڤێ چه‌ندێ بو خوه ب تشته‌كێ كێم دبينيت، له‌وا ئه‌ز جاران دبێژم ئه‌ڤ دفنا مه يا ب ئاسماني ڤه گه‌له‌ك كارتێكرنا ل مه كري ژبه‌رهندێ ئه‌م نه‌شێين بخوه به‌رنامه‌يه‌كێ رێكخستي بدانينن و مفاي ژ ده‌مێن ڤالا وه‌ربگرين«.
خه‌لكێ مه يێ فێر بۆي خوه ل موچه‌ي بگريت موچه ژي هه‌موو پێداويستيێن مروڤي پێ تێر نابن
لدور گه‌نج چ بكه‌ت د ڕوژانين خوه‌دا د اكو ژ ڤێ گرفتێ دور كه‌ڤيت؟ ئه‌رتيسي گۆت: »پێدڤيه گه‌نج بزاڤێ بكه‌ن پشكدار بن د خولێن زماني دا، ژبه‌ركو نها فێربونا زمانا ل جيهانێ يا بويه تشته‌كێ پێدڤي ديسان نها خه‌لكێ مه يێ فێر بۆي خوه لسه‌رێ هه‌يڤێ بگريت بو موچه‌ي و ئه‌ڤ پيچا موچه‌ي ژي بێگومان هه‌موو پێداويستيێن مروڤي پێ تێر نابن له‌وا دڤێت خوه فێري پيشه‌يه‌كێ ديتر بكه‌ن هه‌روه‌سا يا پێدڤي لسه‌ر حكومه‌تێ و رێكخراوێن گه‌نجان ئه‌وه كوجهێن سه‌رده‌ميانه ڤه‌كه‌ن بو گه‌نجان كو لگه‌ل ئه‌ڤرو بگونجن و ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ لسه‌ر ڤي چه‌ندێ كار بكه‌ن و خوه ره‌وشه‌نبيركرن و پڕ كرنا وه‌ختێ ڤالا بكاره‌كي كو مفا تێدا هه‌بيت دڤێت ببيته كه‌لتور و بو ڤێ چه‌ندێ ئه‌م چاڤلێكرنێ بكه‌ين«.
مه‌تين ڤان رێيه چاره‌سه‌ريان پشنياز دكه‌ت و دبێژيت: »دڤێت حكومه‌ت ده‌ليڤێن كاري بو گه‌نجان په‌يدا بكه‌ن داكو گه‌نج گه‌له‌ك دده‌مێن ڤالا دا نه‌ژين و نه‌بنه كه‌سێن خرابكه‌ر و نه ته‌ندروست بو جڤاكي هه‌روه‌سا گه‌نجێن مه بهێنه ره‌وشه‌نبيركرن و بزانن ئه‌نجامێن بێكاريێ و ده‌مێن ڤالا چنه و چ زيانێ دگه‌هيننه تاكي بخوه هه‌وروسا جڤاكي ژي«.
نيشاندان