ئەڤرۆ نیوز ، نەوزاد هلوری:
نێزیکێ 50 سالایە بۆ خوارنا تێشتا سپێدێ هەموو وەلاتیێن گۆندێ بالندا ل مالەکێ کۆم دبن ب تایبەتی ل مالا موختاری و پێکڤە تێشتێ دخون کو پرانیا جاران ژی نیسک و قەلیە.
موختار و وەلاتیێن گۆندێ بالندا دیارکردكه‌ن کو ل سالێن حەفتیان هەتا نها وەکو نەریتەکێ جڤاکی و ئاینی، سالانە ل گۆندێ بالندا تێشتا سپێدا جەژنێ بۆ هەموو وەلاتیێن گوندی دهێتە چێکرن و دان و پتريا جاران ژی خوارن نیسک و قەلیە و نیسکا دەڤەرا بارزان ناڤودەنگییەکا زۆر يا هه‌ى.
وەکو وه‌لاتى دبێژن کو مەرەم ژ دروستکرن و دانا تێشتا سپێدێ ئێکگرتن و ئێکرێزی و برايه‌تيا دناڤبەرا تاکێن گوندی یە.
ئەڤرۆ نیوز:
داخویانیێن ستێرا بەلچیکی و یانا چێلسی یا ئنگلیزی ئيدن هازارد گۆمان ل سەر چارەنڤیسێ وی دگەل یانا وی یا لەندەنی پەیداکر پشتی دانپێدان ب وێ چەندێ کری کو دبیت ل پاشەروژەکا نێزیک بچیتە یانا ریال مەدرید.
د دیدارەکا رۆژنامەیا لوبارێزیان یا فرەنسی دا دیارکر ب دوور نابينم بچمە یانەکا دی و وى حەزا کرنا یاریێ ھەیە بۆ یانا مێرێنگێ ل پاشەروژەکا نێزیک، ئەڤ چەندە ژی حەزا یانا ریال مەدریدە داکو ھازار بیتە پێگوھورێ یاریزانێ پرتوگالی کرستیانو رونالدوی.
ل دوماھیێ ھازاردی ئەو چەندە ژی دیارکر ھێشتا دو سال ژ ھەڤبەستا وی دگەل یانا چێلسی یا ئنگلیزی ماینە و بەری دەسپێکرنا موندیالێ داخویانیێن من ئامادەنە من چ گۆتیە دەربارەی چونا من بۆ یانا ریال مەدرید لێ نوکە ئەو دگەل یانا بلوز یێ ئارامە و دێ بەردەوامیێ دەمە یاریێ ل ڤێ یانێ ھەتا دوماھیا ھەڤرکیێن خولا ڤی وەرزێ لێ بۆ ھاڤینا بھێت دبیت گوھۆرینەک پەیدابیت.
ئه‌ڤرۆنيوز:
كۆمارا ئيسلامى يا ئيرانێ وه‌كو وه‌لاتێن دى يێن رۆژهه‌لاتا ناڤين وباكوورێ ئه‌فريقيا دێ تووشى داهاتيه‌كێ هشك وكه‌شه‌كێ گه‌له‌ك نه‌جێگير بيت، ڤه‌كۆله‌ر دووپاتيێ ل بلندبوونا پلێن گه‌رمێ ل چه‌ند سالێن داهاتى ل ده‌ڤه‌رێ دكه‌ن دو جارى پلێن گه‌رمێ ل هه‌موو وه‌لاتێن جيهانێ، ژبه‌ر وى ئه‌گه‌رى پلێن گه‌رمێ ل كه‌نداڤێ عه‌ره‌بى وئيرانێ دێ گه‌هنه ئاسته‌كى ب چو شێوه‌كى بۆ ژيانێ وئاكنجيبوونێ دگونجاى نابن.
مالپه‌رێ ” Aspi Strategist” دراپۆرته‌كێ دا به‌لاڤكر”سه‌ره‌راى بلندبوونا پلێن گه‌رمێ ب به‌رده‌وامى، هه‌ڤدم رووبه‌ره‌كێ مه‌زن ل ئيرانێ يێ تووشى ئاريشا ئاڤێ بووى، له‌وما ئيران دێ بيته وه‌لاته‌كێ هشك يان نيڤ هشك، سێكا ئاڤا وێ ژئه‌گه‌رێ بلندبوونا پلێن گه‌رمێ دێ بيته هلم وژبلى وێ چه‌ندێ ئه‌و رووبارێن دهێنه دناڤ ئيرانێ دا، ب پلانێن هوور ودوور دێ هێنه گرتن ورێ ناهێته دان بگه‌هنه دناڤ سنورێ ئيرانێ دا”.
ئيران پشت به‌ستنێ ب ئاڤا وه‌لاتێن ده‌روبه‌ر وئاڤا بن ئه‌ردى دكه‌ت، به‌لێ سال بۆ سالێ ئاستێ ئاڤێ بن ئه‌رد به‌ر ب نزمبوونێ دچيت، ژسه‌رجه‌مێ 31 باژێران دده‌مێ 45 سالێن داهاتى دا، تنێ 12 باژێرێن مه‌زن يێن وى وه‌لاتى دێ شێن پشت به‌ستنێ ب ئاڤا بن ئه‌رد كه‌ن، ژبلى وێ چه‌ندێ ژى
ب ڤى شێوه‌ى پێدڤيه ئيران ب نه‌چارى پشت به‌ستنێ ب وێ ئاڤێ بكه‌ت كو ژ ده‌رڤه‌ى سنورێن وێ دهێت، ئه‌ڤه ژى دگرفته‌كا مه‌زن دايه، چونكى توركيا ل باشوورێ رۆژهه‌لاتا ئه‌نادۆلێ ده‌ست ب دروستكرنا 22 به‌نداڤان ل سه‌ر رووبارێن ديجله وفورات كريه، ئه‌ڤه سه‌ره‌راى وێ چه‌ندێ كاريگه‌ريه‌كا مه‌زن دێ ل سه‌ر عيراقێ وسووريێ هه‌بيت، ب هه‌مان شێوه دێ كاريگه‌رى ل سه‌ر ئيرانێ ژى هه‌بيت.
ئيران ژى وه‌كو عيراقێ وسووريێ ب توندى دژى دروستكرنا وان به‌نداڤايه ژلايێ توركيا هه‌لويستێ خوه دياركريه، چونكى ب به‌رده‌وامى هشكبوونا ژێده‌رێن ئاڤێ ل ده‌ڤه‌رێ، دێ ئيرانێ تووشى كاره‌ساته‌كا سروشتى يا مه‌زن كه‌ت، چونكى ب رێژا 56% دێ ئاڤا هه‌ردو رووبارێن ديجله وفورات كێم بيت.
پرۆژێ به‌نداڤێن توركيا تاكو پرۆه نينن كو دێ زيانێ گه‌هيننه ئيرانێ وبيته گه‌ف ل سه‌ر ئاسايشا ئاڤێ ل ئيرانێ، به‌لكو ل ئه‌فغانستانێ ژى پرۆژێ دروستكرنا به‌نداڤه‌كا مه‌زن ل سه‌ر رووبارێ (هه‌ريروود) كو ئاڤێ ژ هه‌رێما هێرت يا ئه‌فغانستانى دئينيته ئيرانێ وتوركمانستانێ وپشكا ئاڤا ئيرانێ ژ وى رووبارى ب رێژا 30% بۆ 13% دێ كێم كه‌ت، ب وێ چه‌ندێ ئه‌و به‌نداڤ دێ كاريگه‌ريه‌كا مه‌زن ل سه‌ر باژێرێ مه‌شهه‌د كه‌ت كو دوه‌مين باژێرێ مه‌زنه ل ئيرانێ، ژبلى وێ چه‌ندێ ئه‌فغانستان چه‌ندين به‌نداڤێن دى ژى ل سه‌ر رووبارێ هلمند يا دروست دكه‌ت، كو ب رێژه‌كا مه‌زن ئاڤا هه‌ردو پارێزگه‌هێن سيستان وبلۆجستان يێن ئيرانێ دێ كێم كه‌ت، ئه‌و هه‌ردو پارێزگه‌هه ژى دهه‌ژار نشينن وژروويێ ئابوورى ڤه گه‌له‌ك دلاوازن ودێ تووشى كاره‌ساته‌كا مه‌زن بن.
هه‌رچه‌نده ئيران داخواز ژوه‌لاتێن ده‌وروبه‌رێن خوه كريه كو پێدڤيه ب ئاشتيانه دۆسێيا ئاڤێ بهێته چاره‌سه‌ركرن، به‌لێ ئاماژێن رۆهن يێن هه‌ين كو وه‌لاتێن زلهێز ل پشت وان پێنگاڤانه يێن توركيا وئه‌فغانستانێ هاڤێتين، ژبه‌ر وێ چه‌ندێ ره‌وش يا به‌ر ب ململانيه‌كا زێده‌تر دچيت كو چه‌ك وته‌قه‌مه‌نى ب بزاڤا تاليبان بده‌ت تا وان به‌نداڤان ب په‌قينيت، له‌وما گرژى دناڤبه‌را هه‌ردو وه‌لاتان دا (ئيران وئه‌فغانستان) دروست بوويه.
ل سالا 2016، عيسا كالانتارى، وه‌زيرێ به‌رێ يێ چاندنێ ل ئيرانێ دياركربوو، ئيران يا به‌ر ب ئالۆزيه‌كا ترسناك يا ئاڤێ دچيت، هه‌كه نه‌هێته چاره‌سه‌ركرن، دێ 50 مليۆن وه‌لاتيێن ئيرانى نه‌چار بن مشه‌خت ببن وجهێن خوه ژبه‌ر هشكبوونێ بجه بهێلن.
بۆ پاشكه‌فتكرنا ئاڤێ وريگريێ ل بكارئينانا ئاڤا پاقژ بۆ چاندنێ، ئيرانێ پێدڤى ب چه‌ندين مليار دۆلارێن ئه‌مريكى يا هه‌ى، ئه‌ڤه ژى دشيانێن ئيرانێ دا نينه كو يا د گرفته‌كا دارايى يا گران دا، له‌وما ئيران يا نه‌چاره د سياسه‌تا ده‌رڤه وپه‌يوه‌نديێن خوه دا بچيته‌ڤه ل به‌رانبه‌ر ئه‌فغانستانێ وعيراقێ، ئه‌و هه‌ردو وه‌لاتێن ئيرانێ دخواست هه‌ژموونا خوه ب سه‌ردا ب سه‌پينيت وئه‌مريكا ژى ب توندى دژى وێ چه‌ندێ يه، له‌وما ڤه‌كۆله‌ر وپێزانين ديار دكه‌ن كو ئه‌ڤه كارته‌كا فشارێ يه وهه‌رده‌مێ ئه‌مريكا بخوازيت دێ شێت ل ملێ ئيرانێ توندتر بكه‌ت ونه‌چار بكه‌ت بكه‌ڤيته سه‌ر چوكێ خوه.
هه‌رچه‌ندى پێنگاڤه‌كا ب ڤى شێوه‌ى يا دوور نينه ئه‌مريكا ل پشت بيت، به‌لێ واشنتۆن تا نوكه ب تمامى په‌نا بۆ ڤێ پێنگاڤێ نه بريه، به‌لكو ب نهێنى وبه‌رزه‌يى ڤه بێ كو ب ئاشكرا پشته‌ڤانيا خوه بۆ ديار بكه‌ت، وان به‌نداڤان ب توركيا وئه‌فغانستانێ دده‌ته دروستكرن كو نه‌كو تنێ ئيران، به‌لكو عيراق وسووريا ووه‌لاتێن دى ژى يێن دبن هه‌ژموونا ئيرانێ ڤه دێ ب رێيا وان به‌نداڤان ڤه بنه ئارمانج .
ئه‌ڤرۆنيوز:
ژئه‌گه‌رێ پێسبوونا ئاڤا ڤه‌خوارنێ ل باژيرێ به‌سرا، نێزيكى چار هزار وه‌لاتيێن وى باژێرى تووشى زكچوونێ دبن.
رۆژنامه‌ڤانه‌كێ باژێرێ به‌سرا بۆ ئه‌ڤرۆنيوز دياركر كو ل دووڤ دووڤچوونێن هاتينه كرن نێزيكى چار هزار حاله‌تێن زكچوونێ ژئه‌گه‌رێ ڤه‌خوارنا ئاڤا پيس يێن هاتينه تۆماركرن.
وى رۆژنامه‌ڤانى گۆت ژى” هنده‌ك ژێده‌رێن ئاڤێ ل به‌سرا دتووشبووينه ب جۆره‌كێ به‌كتريايێ وئه‌ڤ چه‌نده ژى ئه‌گه‌رێ په‌يدابوونا وێ هژمارا مه‌زن يا حاله‌تێ زكچوونێ بوو”.
خوياكر ژى” حوكمه‌تا خوه‌جهى يا پاريزگه‌ها به‌سرا چو چاره‌سه‌رى بۆ ئاريشا ئاڤا ڤه‌خوارنێ ل به‌سرا نه‌ديتينه وهه‌تا پشتى نيشاندانێن به‌رفرهه يێن به‌سرا وباشوورێ عيراقێ و سۆزێن حوكمه‌تا ناڤه‌ندى ل به‌غدا ل دۆر بجهئينانا داخوازيێن خوه‌نيشانده‌ران، به‌لێ هه‌تا نوكه حوكمه‌تا ناڤه‌ندى ژى چو چاره‌سه‌رى بۆ ئاڤا ڤه‌خوارنێ يا پيس ل به‌سرا نه‌ديتينه”.
ئه‌ڤرۆنيوز:
ب هه‌لكه‌فتا هاتنا جه‌ژنا قوربانى يا پيرۆز، سه‌رۆك مه‌سعود بارزانى په‌يامه‌كا پيرۆزباهيێ ئاراسته‌ى وه‌لاتيێن هه‌رێما كوردستانێ وهه‌موو موسلمانێن جيهانێ دكه‌ت.
سه‌رۆك بارزانى دپه‌يا ما خوه دا دبێژيت” ب هه‌لكه‌فتا هاتنا جه‌ژنا قوربانى يا پيرۆز، پيرۆزباهيێ ل هه‌موو خه‌لكێ كوردستانێ وعيراقێ دكه‌م وپيرۆزباهيێن گه‌رم ئاراسته‌ى مالباتێن سه‌ربلندێن شه‌هيدان وپێشمه‌رگێن قه‌هره‌مانێن كوردستانێ دكه‌م”.
سه‌رۆك بارزانى هيڤى خواست هه‌موو لايه‌ك جه‌ژنێ ب خوه‌شى ب سه‌ر ببه‌ن وحه‌جيێن مه ب سلامه‌تى فه‌ريزا حه‌جێ بجهبينن وخودێ مه‌زن حه‌ج ودوعايێن وان قه‌بوول بكه‌ت.
ئه‌ڤرۆ نیوز، نه‌وزاد هلۆرى:
ب ئه‌گه‌ره‌كێ نه‌دیار هه‌موو مێشێن مێشه‌ڤانه‌كێ سه‌نته‌رێ ناحیا شێلادزێ مرن، خودانێ وان مێشان دیاركر كو زیانه‌كا مه‌زن يا ماددى ب وى كه‌فتیه و دخوازیت ئه‌گه‌را مرنا مێشێن خوه ب زانیت.
نایف حه‌سه‌ن، خودانێ وان مێشێن مرى بۆ ئه‌ڤرۆ نیوز گۆت: (ئه‌و چه‌ند رۆژ بوون من مێشێن خوه برینه زوزان و ده‌ڤه‌رێن چیایى ل به‌رێ گارێ و نێزیكێ حه‌فتیه‌كێ یه من زڤراندینه مال، به‌لێ ب ده‌ما ئه‌ز چوويمه پێش داكو بزانم ره‌وشا وان چه‌وایه، من ديت كو هه‌موو ب ئێكجارى یێن مرين).
زێده‌تر گۆت: (من 11 سندوقێن مێشان هه‌بوون و هه‌ر سندوقه‌كێ ژى زێده‌تر ژ شه‌ش ئیتارێن مێشان تێدابوون ، ئانكو مێشێن من ژ جۆرێ نایاب بوون و هه‌ر سندوقه‌كێ زێده‌تر ژ 10 كیلۆیێن هنگڤینى تێدابوون ).
ب خه‌ملاندنا ناڤبرىـ كیلۆیا هنگڤینێ مێشێن ل چیایى دهێته ب خودانكرن دناڤبه‌را 40 بۆ 50 هزار دینارانه ، هه‌ر سندوقه‌كا مێشان ژى ب 100 هزار دیناران دهێته فرۆتن ، و بڤێ یه‌كێ زیانێن گه‌هشتینه وى دبیته نێزیكێ پێنج ملیۆن دیناران.
دیاركر ژى كو ئه‌و ب چو شێوه‌یان گومانێ ناكه‌ت كو ژ ئه‌گه‌را نه‌ساخیێ مێشێن وى مر بن و زێده‌تر گۆت: (مرنا مێشا ب نه‌ساخیێ یا هێدى هێدى یه و ژ مێشه‌كێ ده‌ست پێ دكه‌ت و هه‌موو مێشێن ناڤا ئێك سندوق ژى نامرن به‌لكو هنده‌ك دمرن، و چو نه‌ساخى هه‌موو مێشان پێكڤه ناكوژیت، سه‌ره‌راى كو نه‌یێ پشتراستم، به‌لێ ئه‌ز هزر دكه‌م كو ئێكێ ده‌رمانه‌كێ دایه وان، و داخوازیا من ئه‌وه كو هاریكاریا من بهێته‌كرن ، دیسان من دڤێت ئه‌گه‌را مرنا وان ژى بزانم)
ل دوماهیێ گوت: (ژبه‌ركو مێشێن من د باش بوون ، سێ ژ وان من يێن دانه برایێ خوه ، ئه‌و ژى یێن مرين).
ئه‌ڤرۆ نیوز:
تیما ته‌پاپێ یا هه‌ولێر شیا سه‌رکه‌فتنێ ل سه‌ر یانا دیفاع مه‌ده‌نی ب چار گۆلان بێ به‌رامبه‌ر توماربكەت و ب فه‌رمی ده‌ربازی خولا نایابا عیراقێ بوو ل وه‌رزێ بهێت.
د یاریا گه‌را دوماهیا خولا پله ئێکا ته‌پاپێ یا عیراقێ هه‌ولێر شیا ب چار گولان توماربكەت ژ وانا هاتریکا پیشه‌کارێ خوه یێ به‌رازیلی تیاگوی سه‌رکه‌فتنێ ل سه‌ر یانا دیفاع مه‌ده‌نی توماربکه‌ت و ب ڤێ سه‌رکه‌فتنێ هه‌ولێر ب فه‌رمی ده‌ربازی خولا نایابا عیراقێ بوو ل وه‌رزێ نوو.
ئه‌ڤرو نیوز:
ئێکه‌تیا ته‌نسا ته‌پاپێ ل پارێزگه‌ها دهۆکئ هاته دامه‌زراندن ل دیف نڤیسارا فه‌رمی یا ئێکه‌تیا عیراقێ یا ڤێ یاریێ.
ل دیف نڤیسارا ئێکه‌تیا ناڤه‌ندی یا عیراقێ ده‌سته‌یه‌کا کارگێڕی بۆ ئێکه‌تیا پارێزگه‌ها یا ته‌نسا ته‌پاپێ بۆ دهۆک هاتیه دامه‌زراندن کو پێکهاتینه ژ قاسم سالح سه‌روک و ناجی حه‌سه‌ن سکرتێر و خوزی حه‌مید به‌رپرسا دارایی.
ئه‌ڤرۆنيوز:
سه‌رۆك مه‌سعود بارزانى ، ئه‌ڤرۆ دوشه‌مبى 20/8/2018 پێشوازى ل هنارتيێ تايبه‌تێ سه‌رۆكێ ئه‌مريكا ل هه‌ڤپه‌يمانيا نێڤده‌وله‌تى يا دژى داعشێ وشانده‌كێ دگه‌لدا كر كو پێكهاتبوو ژ دوگلاس سيليمان باليۆزێ ئه‌مريكا ل عيراقێ وستيڤ فاگين كونسۆلێ ئه‌مريكا ل هه‌ولێرێ.
دديداره‌كێ دا بۆچوون ل دۆر دووماهى پێشهاتێن سياسى يێن ده‌ڤه‌رێ وگورانكاريێن مه‌يدانى يێن شه‌رێ دژى داعشێ ل سووريێ ورۆژئاڤايێ عيراقێ ئالوگوهاتنه ئالوگۆركرن.
هه‌ر د وێ كۆمبوونێ دا رۆناهى هاته خستن ل سه‌ر دووماهى بزاڤێن پێكئينانا حوكمه‌تا نوو يا عيراقێ وهه‌ڤكێشێن نوو دناڤ پرۆسا سياسى يا عيراقێ دا، سه‌رۆك بارزانى دووپاتى ل وێ چه‌ندێ كر كو ئه‌وا ل ده‌ف لايه‌نێن كوردستانى گرنگ ل به‌رچاڤ وه‌رگرتن وپێگيريا لايه‌نێن عيراقى يه ب پرنسيبێ هه‌ڤپشكيا راسته‌قينه درێڤه‌برنا وه‌لاتى دا وهه‌روه‌سا هه‌بوونا گه‌ره‌نتيێ وميكانيزمه‌كا رۆهن بۆ بجهئينانا هه‌ڤپشكيێ ورێككه‌فتنان.
نيشاندان