NO IORG
نووترين نووچه
Facebook

151

ره‌وان نهێلى
خونیشادانێن ڤێ دووماهیێ یێن ماموستایان، داخوازى و كاره‌كێ گه‌له‌ك ره‌وایه‌ كو په‌یامه‌كێ بگه‌هیننه‌ حوكمه‌تێ كو ده‌م یێ هاتى، پشتى نه‌مانا شه‌رێ داعش و ڤه‌گه‌ریانا پتریا ئاواران و بلندبوونا بهایێ په‌ترۆلێ و نه‌مانا ئابلوقا ده‌ریێن سنورى و فرۆكخانان، ده‌ستكارى د مووچه‌ى دا بهێته‌ كرن، به‌لێ دڤێت ژبیر نه‌كه‌ین، پشتى روودانێن 16 ئوكتوبه‌رێ و هه‌تا نوكه‌ ژى، هێش فشارێن به‌غدا ل سه‌ر هه‌رێمێ د به‌رده‌وامن و هێش به‌غدا ژى چو تشته‌كێ فه‌رمى نه‌دایه‌ ده‌ست حوكمه‌تا هه‌رێمێ و دخوازیت هه‌رێم ب لاوزان بمینیت، بۆ نموونه‌ به‌غدا به‌هرا هه‌رێمێ ژ بودجێ عیراقێ ژ 17 كره‌ 12% و دیار نینه‌ كانێ هه‌یڤانه‌ به‌غدا دێ چ پاره‌كێ بۆ هه‌رێمێ هنێریت، ئه‌و 317 ملیارێن فرێكرى سولفه‌ بوو یان به‌هرا هه‌رێمێ بوو ژ بودجه‌ى ، بزاڤێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ بۆ سڤككرنا بارێ دژوارێ وه‌لاتیان د به‌رده‌وامن و باشترین گرۆڤه‌ ژى راكرنا ئابلوقا سه‌ر فرۆكخانان و هنارتنا پارێ ڤێ دووماهیێ ژ ئالیێ به‌غدا ڤه‌، ژ ئه‌نجامێ وێ دبلوماسیه‌تا سه‌رۆك وه‌زیرێن هه‌رێمێ بوو كو چه‌ندین دیدارێن گرنگ ل گه‌ل سه‌ركردێن جیهانى ئه‌نجام داى، هه‌تا كو پیچه‌ك فشارێ ل عه‌بادى بكه‌ن كو ئاوره‌كێ ل خه‌لكێ كوردستانێ بده‌ت و ل دووڤ ده‌ستورى ره‌فتارێ بكه‌ت، ب تایبه‌ت ژ ئالیێ راكرنا سزایان و هنارتنا بودجه‌ى ڤه‌ داكو بكارن ده‌ستكاریا مووچه‌ى بهێته‌ كرن، هه‌روه‌سا پرۆژێ چاكسازیێ یێ پلێن بلند و خانه‌نشینان كو هاتیه‌ هنارتن ژ ئالیێ حوكمه‌تێ ڤه‌ بۆ په‌رله‌مانى دیسا گرۆڤه‌كێ دى یێ بهێزه‌ كو حوكمه‌تێ هه‌مى شیانێن خوه‌ یێ دمه‌زێخیت بۆ باشتركرنا ره‌وشا ژیارا وه‌لاتیان.
ئه‌گه‌ر ڤه‌گه‌رین بۆ پرسا خونیشادانێن ماموستایان، ماموستاى هه‌یبه‌تا خوه‌ یا هه‌ى و گه‌له‌ك تشته‌كێ سروشتى یه‌، خونیشادان و داخوازیێن وان ب هه‌یڤان ڤه‌كێشن، به‌لێ پێدڤیه‌ ب هه‌مى ره‌نگه‌كێ رێ ب هنده‌ك لایه‌نان نه‌هێته‌ دان كو ته‌ڤلى خونیشادانێن ماموستایان ببن و هه‌یبه‌تا ماموستاى بشكێنن، بۆ نموونه‌ هێرش كرن ل سه‌ر ماموستاى و لێدان و قوتانا ماموستاى هێلا سوره‌، ب ده‌هان كه‌س یێن هاتینه‌ گرتن ل ناڤ خونیشادانێن ماموستایان كو ڤیاینه‌ كارێن تێكده‌ر بكه‌ن و د بنه‌ما دا ماموستا نه‌بووینه‌، ب ده‌هان كه‌س چوونه‌ ناڤ خونیشادانێن ماموستایان كو به‌ربژێرێن په‌رله‌مانى نه‌ و دخوازن ب ڤێ رێیى خوه‌ بكه‌نه‌ پارێزه‌رێن ماموستایان، دڤێت ماموستا رێیێ ل ڤێ یه‌كێ بگرن و نه‌هێلن چ لایه‌نه‌ك پێش وان ڤه‌ باخڤیت، چونكه‌ داخوازیێن وان یێن ره‌وانه‌، جیله‌ك ل سه‌ر ده‌ستێ وان یێ دهێته‌ په‌روه‌رده‌كرن، چ بۆ بهێته‌ كرن هه‌ر كێمه‌، هه‌روه‌سا دڤێت ماموستا وێ یه‌كێ ل به‌رچاڤ وه‌رگرن كو هه‌مى ئاماژه‌ به‌ره‌ڤ باشتربوونێ ڤه‌ دچن، هه‌روه‌كى سه‌رۆك وه‌زیرێن هه‌رێمێ د په‌یڤا خوه‌یا نه‌وروزێ دا گوتى كو هه‌رێم ل سه‌ر كنارێ ژ ناڤچوونێ نینه‌، به‌لكو ل سه‌ر كنارێ سه‌ركه‌فتن و به‌ره‌ڤ پێشچوونێ یه‌، هه‌روه‌سا به‌رى نه‌ورزێ ژى په‌یڤدارێ حوكمه‌تێ دیاركر كو پشتى نه‌ورزێ جڤاتا وه‌زیران ل به‌ره‌ ده‌ستكاریا پاشكه‌فتێ مووچان بكه‌ت، ل دوماهیێ دێ بێژین ده‌ستكاریكرنا مووچه‌ى ژى نه‌ چاره‌سه‌ریه‌ دڤێت ب ئێكجارى پاشكه‌فت نه‌مینیت، ئێدى مافێ هه‌ر فه‌رمانبه‌ره‌كى و تاكه‌كێ ڤى وه‌لاتى یه‌ كو ب سه‌ربه‌ستى و ب ژیانه‌كا پرى ئاسوده‌ بژیت، دڤێت حوكمه‌تێ ئێدى پلانێن دوم درێژ هه‌بیت و چاكسازیێن ریشه‌یى د هه‌مى بواران دا بكه‌ت و ئێدى سیاسه‌تا دامه‌زراندنێ كێم بكه‌ن و به‌رێ وه‌لاتیان بده‌ته‌ كه‌رتێ تایبه‌ت و پشته‌ڤانیێ ل كه‌رتێن پیشه‌سازى و چاندنێ بكه‌ت، داكو ئه‌و ئارامیا ل هه‌رێمێ هه‌ى بهێته‌ پاراستن و چ ده‌ستێن ده‌ره‌كى نه‌هێته‌ د ناڤدا و ره‌وشا ته‌نایا كوردستانێ ل مه‌ تێك بده‌ن.

105

ته‌حسین ناڤشكى
دڤێت نها ژ هه‌ر ده‌مه‌كێ دى زێده‌تر ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێما كوردستانێ، تایبه‌ت (پارتى) خوه‌ ژ هزرا تیۆرییا كلاسیكییا پیلاندانانێ (نڤریه‌ المۆامره‌) رزگار بكه‌ت و باش بزانت كو هه‌كه‌ ئه‌و هزركه‌ن واقعێ ئه‌ڤرۆ وه‌ك په‌ریا نۆكه‌یه‌، هینگێ یان ئه‌و د ڤى واقعى دا نینن یان خوه‌دخاپینن و نه‌ڤێن خوه‌ د راستیێ بگه‌هینن؛ ژ به‌ر كو رابوونا رێژه‌یه‌كا به‌رچاڤا مۆچه‌خوه‌رێن ده‌ڤه‌را (به‌هدینان) ژى تایبه‌ت مامۆستا و نۆشدار وه‌ك دو چینێن گرنگێن جڤاكى؛ مینا ده‌ڤه‌رێن سۆران به‌رامبه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ و داخوازكرنا مافێن خوه‌ یێن ره‌وا نه‌تشته‌كێ نۆرماله‌ كو بهێت په‌روایزكرن. پێدڤیه‌ سه‌ركرداتییا (پارتى) ب رژدى ل سه‌ر ڤێ وه‌رچه‌رخانا نوو د دیرۆكا به‌هدینان دا رابوه‌ستت و ل رێكێن چاره‌كرنا لۆژیكى و شارستانى و دوورى توندوتیژیێ بگه‌ڕیێت و بزانت كو ده‌وله‌ت سه‌رێ 27 سالێن سیسته‌مێ حوكمرانیا سه‌قه‌ت، كێر گه‌هشتییه‌ سه‌ر هه‌ستى، ژ به‌ر كو خلاس خوه‌نیشاندان و نه‌رازیبوون بوونه‌ كولتۆرێ ده‌ڤه‌ره‌كا به‌رییا روودانێ خه‌لكێ وێ تنێ ب دزى بۆ خوه‌ دئاخڤتن و پرانیا كادر و لایه‌نگرێن گه‌نده‌ل ئه‌ڤ واقعه‌ به‌ره‌ڤاژى بۆ خه‌لكه‌كى و سه‌ركرداتییا خوه‌ دیاردكر و سه‌ركرداتیێ ژى ده‌ست بۆ وان كاله‌فام و بێوژدانان دقوتان و ره‌خه‌نه‌گر و وه‌فادارێن دژى دره‌وان ژى ب سه‌رداچۆیى و خائین دهه‌ژمارتن.
دێ ڤێجا هڕكه‌نێ! ئه‌و ره‌فتارێن نه‌شارستانى یێن كو به‌رى دو رۆژان دگه‌رما خوه‌نیشاندانان دا دگه‌ل هنده‌ك مامۆستایان هاتینه‌ كرن ژ لایێ هنده‌ك پۆلیسێن ده‌ستهه‌لاتێڤه‌، وسا دیاردكه‌ت كو دێ ب ته‌په‌سه‌ركرن و تۆپزى راستیێ به‌رزه‌كه‌ن و ل به‌ر چاڤێن خه‌لكه‌كى مژداركه‌ن. گیان ئه‌و ده‌م قه‌شیا، ده‌وله‌تسه‌رێ شۆڕشا ته‌كنۆلۆژى و سینۆربه‌زین، نوكه‌ ئه‌و وه‌هم نه‌ما.. واته‌ هه‌كه‌ ده‌ستهه‌لات هه‌مى میدیایێن راگه‌هاندنێ قه‌ده‌غه‌ بكه‌ت ئه‌و نه‌شێت چاڤكێن كامیره‌یێن مۆبایلان كۆره‌كه‌ت كو هه‌ر كه‌سه‌كى نها جیهان هه‌مى زیندى (مباشر) د ده‌ستى دانه‌ و روودانان ب چركه‌یان وه‌ك شیانێن (ئه‌فریتێن سلێمان پێغه‌مبه‌ر)ى روودانان بۆ سه‌رانسه‌رى زه‌مینێ ڤه‌دگوهێزن!
دانپێدانا ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمێ ب واقعى ده‌رمانه‌ و ره‌نگه‌ كو ژ ڤێ ته‌نگاڤیێ ده‌ربازبكه‌ت. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه‌ ژى هند ب ساناهى نابت. ل پێشیێ: دڤێت ده‌ستهه‌لاتێ ئیراده‌كا جددى هه‌بت و داهاتێ هه‌رێمێ ب شه‌فافى بۆ خه‌لكى دیار بكه‌ت و هه‌مى حزبێن هه‌رێمێ سه‌رپه‌رشتییا وى داهاتى بكه‌ن، هه‌تا كو هه‌لبژارتن دهێنه‌ ئه‌نجامدان. ل دووڤ وى داهاتى مووچه‌یێن مووچه‌خوران بده‌نێ. ل وى ده‌مى باوه‌رناكم، هه‌كه‌ بۆ خه‌لكى باوه‌رى چێبوو كو ب راستا داهاتێ هه‌رێمێ ئه‌وه‌ یێ هه‌یى گه‌له‌ك نه‌رزایبن؛ هه‌كه‌ هه‌رئێكى بۆ نموونه‌: 15- 20% ژ مووچه‌یێ وى هاته‌ بڕین.
یا دووێ: دڤێت هه‌مى سامانێن سروشتى راده‌ستى وه‌زاره‌تا سامانێن سروشتى ببن و ئه‌و ته‌سه‌رفێ تێدابكه‌ت و ئێدى بیرێن پترۆلێ یێن كه‌سۆكى نه‌مینن. یا سێیێ: ده‌مێ هه‌لبژارتنێن هه‌رێمێ ب زووترین ده‌م بهێـت دیاركرن و ده‌ستهه‌لات مایێ خوه‌ د سندۆقێن ده‌نگدانێ نه‌كه‌ت و ملله‌ت بریاڕا خوه‌ بده‌ت و رێز ل ئه‌نجامان بهێت گرتن. خالا دى: یه‌كه‌یێن هێزێن نها یێن پێشمه‌رگه‌ى بهێن هه‌لوه‌شاندن و له‌شكه‌ره‌كى نه‌ته‌وه‌یى و تنێ (وه‌لائا) وى بۆ كوردستانێ بت بهێت دامه‌زراندن دا كو به‌رگیریێ ژ هه‌ر خه‌ته‌ره‌كا نه‌خوازتى بكه‌ت. خالا چارێ: دڤێت پارتى و ئێكه‌تى و حزبێن دى ژى ئیراده‌كا جددى هه‌بت كو ب ده‌هان هزاران مووچه‌خورێن بندیواران نه‌هێلن داكو داهاتێ هه‌رێمێ تێرا ئیدارا وێ و كه‌سانێن هه‌ژى مووچه‌ى بكه‌ت. خاله‌كه‌كا دى: دڤێت ب زووترین ده‌م (ده‌سته‌یا نه‌زاهێ) ب دورستى رۆلێ خوه‌ ببینت و ل دووڤ میكانزما (ته‌ ئه‌ڤ سامان و ده‌ستكه‌ڤتیه‌ ژ كیڤه‌ هیناینه‌؟!) كاربكه‌ت و هه‌مى مالێ دزى و گه‌نده‌لى تێدا هاتییه‌ كرن بۆ گه‌نجینا هه‌رێمێ بزڤڕینن.
ئه‌وا مایى من نه‌گۆتى، هه‌كه‌ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمێ دانپێدانێ ب ڤى واقعى نه‌كه‌ت، ئه‌ز باوه‌ردكم دێ چاره‌نڤیسێ مه‌ ژى وه‌ك یێ سووریا و یه‌مه‌نێ و ده‌ڤه‌رێن دى یێن ف به‌ر بهارا عه‌ره‌بى كه‌تین لێ هێت و پاشى هینگێ چاره‌كرنا ره‌وشێ دێ بته‌ گازییا دووڤ گورگى و ره‌وش دێ به‌ره‌ڤ ئاراسته‌یه‌كا نه‌دیار چت و دێ بێژین خوه‌زیێن رۆژا گۆینێ!

ئه‌ڤرۆ نيوز:

رێڤەبەرێ ناحیا سیدەکان یا سەرب پارێزگەھا ھەولێرێ ئاماژە بڤێ چەندێ دکەت، ب ئەگەرێ ھەبوونا ‏بنکە و بارەگایێن پارتا کرێکارێن کوردستانێ پکەکێ پتری نیڤا گوندێن دەڤەرێ ئاڤا نەبووینە و ‏دیارکر، ھەردەمێ پەکەکە خوە ڤەکێشیت ل ناف خاکا ھەرێما کوردستانێ دێ پڕۆسا ئاڤاکرنێ گەھیتە ‏ئەڤان گوندان. ‏

ئیحسان چەلەبی، رێڤەبەرێ ناحیا سیدەکان یا سەر ب پارێزگەھا ھەولێرێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت” ‏ھەر لسالا 1998ێ وەرە ھەتا نوکە پەکەکێ بنکە و بارەگایێن خوە ل سنورێ ناحیا سیدەکان یا سەرب ‏قەزا سۆرانڤە داناینە و دەست بسەر دەڤەرەکا بەرفرەھا ھەرێما کوردستانێ دا گرتیە، کو ب ئەگەرێ ‏بوونا پەکەکێ ل دەڤەرێ لسەرجەمێ 262 گوندێن گرێدایی ناحیا سیدەکان تنێ 147 گوند ھاتینە ‏ئاڤاکرن و وەلاتی تێدا ئاکنجینە و 115 گوندژی بن کۆنتڕۆلا پارتا کرێکارێن کوردستانێ پەکەکێ ‏دانە، زۆربەیا خەلکێ گوندێن نەھاتینە ئاڤاکرن نوکە د بێکارن و ل دەوروبەرێ باژێڕێ ھەولێرێ ‏ئاکنجینە. ‏

ئیحسان چەلەبی گۆتژی” لرۆژێن بۆری پەکەکێ بنکە و بارەگایێن خوە ل ھژمارەک گوندێن دی یێن ‏دەڤەرێ داناینە و دەڤەرا دەشتە ھێتژی ئێخستیە بن دەستێ خوە، ھەتا خالێن پشکنینێ داناینە و ‏رێکێ نادەن وەلاتی بێی پرسا وان ھاتن وچوونێ بکەن، ئەگەر بھێت و پەکەکە مینا شنگالێ بڕیارا ‏خوە ڤەکێشانێ بدەت ل دەڤەرێن وەکی سیدەکان، گوندی دێ ڤەگەڕن سەر جھێن خوە و حوکمەتا ھەرێما ‏کوردستانێ ژی یا بەرھەڤە پڕۆژێن خزمەتگوزاری بگەھینیت گوندان، چونکە پتریا خەلکێ وان گوندان ‏نوکە د بێکارن و نەچارن ڤەگەڕن سەر گوندێن باب و کالێن خوە، بتایبەتی دەڤەرا مە یا دەولەمەندە ب ‏چاندنێ و جھەکێ گونجایی ھەیە بۆ کارێ ئاژەلداریێ، مخابنی ڤە سالێن بۆری دەڤەرامە ببو مەیدانا ‏شەڕێ تورکیا و پەکەکێ بڤێ ئەگەرێ ژی زیانێن زۆر یێن مادی و گیانی لێ پەیدابوون و زیانێن مەزن ‏گەھاندینە ژێرخانا ئابوریا دەڤەرێ، لڕۆژا 11ی ئادارێ ژی وەلاتێ تورکیا دەست ب ئۆپەڕاسیۆنێ ‏کریە بۆسەر چەکدارێن پەکەکێ و ب درێژاھیا چەندین کیلۆمەترا ھاتیە ناڤا خاکا ھەرێما ‏کوردستانێ، ئەڤێ ئەم زۆر دلگرانین ئەڤە بەردەوام پەکەکە دچیتە سەر سنوری و چالاکیان دژی سوپایێ ‏تورکیا و جەندرمەیان ئەنجامددەت و جاردی ڤەگەڕن ناڤا خاکا ھەرێمێ، لەوڕاژی بەھانە چێدبیت بۆ ‏تورکیا و بەردەوام و دەڤەرێن گرێدایێ ناحیا سیدەکان تێنە بوردۆمانکرن.‏

ئەڤرۆ نيوز:‏
فەرماندێ فەرماندەیا شنگال یا پێشمەرگێ کوردستانێ راگەھاند، کو چو ھێزێن عیراقی ‏ناھێنە د ناڤ مەزارگەھێ شەرفەدین دا.‏

قاسم شەشۆ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ ئاشکرا ژی کر، کو دوھی سپێدێ ھێزا حەشدا شەعبی ‏دخواست بھێتە د ناڤ مەزارگەھێ شەرفەدین دا، لێ وان داخواز ژێ کر کو ئەڤە جھەکێ ‏ئاینی یێ پیرۆزێ ئێزدیانە و ئەو دخوازن ئەو ب خوە بپارێزن، لەورا نەھاتنە د ناڤ دا.‏

ل دۆر خوەڤەکێشانا ‏PKK‏ ژ شنگال، قاسم شەشۆ دیار کر کو خوەڤەکێشانا ‏PKK‏ ژ ‏شنگال سیناریۆیە و چو راستی بۆ نینە و ب تنێ ئالایێن خوە یێن ئیناینە خوار و ‏چەکدارێن وان ھەر یێن ماینە د ناڤ دا.‏

ئەڤرۆ نیوز ، زنار تۆڤی :

راوێژكارەکێ بلند یێ وه‌زاره‌تا ده‌رڤە یا توركیا ب مەرەما گه‌هشتن ب رێكکه‌فتنەکی ل گه‌ل ئه‌مریكا بۆ ده‌ركرنا هێزێن یه‌په‌گێ ل مه‌نبه‌ج،دێ چیته‌ ئه‌مریكا.

ئومێد یالچن راوێژكارێ بلند یێ وه‌زاره‌تا ده‌رڤە یا توركیا،سوبەهی ب مەرەما رێكکه‌فتنێ ل ‌گه‌ل ئه‌مریكا دا بۆ ده‌ركرنا یه‌په‌گێ‌ ل مه‌نبه‌ج دێ چیته‌ واشنتۆن و ل وێرێ دێ ل گه‌ل جێگرێ وه‌زیرێ ده‌رڤە یێ ئه‌مریكا كۆم بیت‌.

وه‌زاره‌تا ده‌رڤە یا توركیا دیارکریە‌،کو 30 ڤێ هەیڤێ دێ‌ كۆمبوونه‌کا گرنگ دناڤبەرا هه‌ردو وه‌زاره‌تێن ده‌رڤە یێن توركیا و ئه‌مریكا هێتە ئەنجامدان و دێ ده‌ر‌كه‌ڤیت کا ئه‌مریكا نیەت هه‌یه‌ یه‌په‌گێ ل مەنبەج دەربێخیت‌ یان نە!.
مالپەرێ (T24) یێ توركی ئاشكرا کریە،ژ‌به‌ر هندێ کو ئەڤ كۆمبوونه‌‌ ل ‌سه‌ر ئاستێ بلند یێ هه‌ردو وەلاتان نینه‌،یا ب زه‌حمه‌ته‌ ل ‌سه‌ر مه‌نبه‌ج بگهه‌نه‌ رێكه‌فتنێ.

ئەڤرۆ نیوز ، زنار تۆڤی :

پەرلەمانتارەکێ کورد ئاشکرا د کەت کو حوکمەتا عێراقێ داخوازا هارکاریا سەربازی ژ لەپێشمەرگەی کریە بۆ روو ب رووبوونا تیرۆرێ.

هەروەسا حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرێن عێراقێ د کۆنگرەکێ رۆژنامەڤانیدا، هەماهەنگی دناڤبەرا هێزێن ئەمنی یێن بەغدا و هەرێما کوردستانی بۆ روو ب روووبونا تیرۆری ب پێدڤی زانیە.

شاخەوان عەبدوللا ئەندامێ لیژنا ئاسایش و بەرەڤانیێ ل پەرلەمانێ عێراقێ گوتیە،سەرۆکێ لیژنا بەرەڤانی و ئاسایشێ بناڤێ حوکمەتا عێراقێ ب فەرمی داخواز ژێ کریە ،کو وەکو هەرێما کوردستانێ ب رێیا هێزێن پێشمەرگەی هاریکار وان بکەن بۆ روو ب رووبوونا چەکدارێن رێکخراوا داعش.

هەروەسا دیارکریە حوکمەتا عێراقێ دانپێدان کریە کو بێی هیزێن پێشمەرگەی شیانێن کۆنترۆلکرنا ڤێ دەڤەرێ نینەو هەروەسا داخواز ژ کوردستان کریه بۆ ڤەگەراندنا تەرمێن سەربازێن عێراقی ل سنورێ خورماتوو هاریکاریا وان بکەین.
شاخەوانی گوتیە ژی،مە بۆ بەغدا دیارکریە کو بێی دروستکرنا ژوورا هەماهەنگیا هەڤبەش ئامادەنین وەکو هێزا پێشمەرگەی ب تنی بۆ ئۆپەراسیۆنێ بهێینە وان دەڤەران و پاشی ژی ڤەکێشین.

ئه‌ڤرۆنيوز:

هێزه‌كا له‌شكرێ عيراقێ ئه‌ڤرۆ چارشه‌مبى پشتى بزاڤكرى بچيته‌ دناڤ مه‌زارێ شه‌ره‌فه‌ين دناڤبه‌را گوندێ حه‌ردان وسنوونێ، ژئاليێ هێزێن پێشمه‌رگه‌ى ڤه‌ رێگرى لێ هاته‌ كرن.

هه‌كار نهێلى، فه‌رماندێ هيزێن پێشمه‌رگه‌ى ل وى سنورى راگه‌هاند” ئه‌ڤرۆ هێزه‌كا له‌شكرێ عيراقێ بزاڤكر بچيته‌ دناڤ مه‌زارێ شه‌ره‌فه‌دين ل شنگالێ، به‌لێ پێشمه‌رگه‌ى رێگرى لێكر”.

هه‌كار زێده‌تر بۆ وشه‌ گۆت” هێزێن پێشمه‌رگه‌ى رێ نه‌دا ئه‌و هێزا عيراقى بچيته‌ وى سنورى پاشى بزاڤ هاته‌ كرن ب دانوستاندنێ كێشه‌ بهێته‌ چاره‌كرن”.

ل دووڤ پێزانينان، ئه‌و هێزا له‌شكرێ عيراقى خوه‌ ڤه‌كێشا ونه‌چو پێش، هه‌ڤده‌م ل نێزيك دوريانا شه‌ره‌فه‌دين، هێزه‌كا دى يا له‌شكرێ عيراقێ هه‌بوو وئه‌ڤرۆ ئه‌وژى هاته‌ ڤه‌كێشان.

ئه‌ڤرۆ نيوز:

رێڤەبەرێ سەنتەرێ بێشکچى بۆ ڤەکولینێن مرۆڤایەتى زانکۆیا دهۆک ڤه‌كۆلينه‌ك ل دۆر كه‌فتنا عه‌فرينێ كريه‌ و ئه‌ڤرۆ نيوز ژى ده‌قێ وێ ڤه‌كۆلينێ به‌لاڤ دكه‌ت.

جوگرافيا بنه‌كۆكا هه‌ر رۆيدانه‌كا مێژووى، سياسى، جيوسياسي يه‌ ، لێ تا چ راده‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ يا زاله‌ !!! ئه‌ڤه‌ دبنه‌ره‌تدا مژاره‌كا رێژه‌يى يه‌، لێ راستيه‌ و نابيت بهێته‌ بشتگوهكرن، هه‌ر ژ كه‌ڤندا هاتيه‌ گوتن كو ( جوگرافيا رێنيشانده‌را مێژوويى يه‌ )، به‌لكو جوگرافيا هه‌ر دبنه‌كوكا خودا رێكا مێژوويێ يه‌ ، گه‌ر رێك نه‌بيت مێژوو نابيت. هاتيه‌ گوتن جوگرافيا ده‌پێ شانويێ يه‌ و مێژوو درامايه‌ ل سه‌ر ڤى ده‌پى تێته‌ نه‌مايشكرن، ب هزاره‌ها گوتن و رويدانێن مێژوويى هه‌نه‌ په‌سه‌نا ڤێ چه‌ندێ دكه‌ن.

هه‌ر ژ كه‌ڤندا كورد بەندەیێن ره‌هه‌ندێن جوگرافيا خو بوينه‌، ئه‌ڤرۆ هه‌مان گوتن په‌يره‌ودبيت ( مێژوو خۆ دوباره‌دكه‌ت ) ل سه‌رده‌پێ شانويا جوگرافيا كوردستانێ، ل كيڤه‌ى كوردستانێ ؟ ل عه‌فرينێ، دكاودانێن هه‌نوكه‌ى يێن ده‌ڤەر و باژێرێ عه‌فرينێ تێدا دبۆريت، ب كۆرتى نموونه‌كا بچويكا كورد و كوردستانێ يه‌ وينه‌كێ بچويكرى يه‌ ، خه‌له‌كه‌كه‌ ژ زنجيرا بويه‌رێن ب سه‌ر كورد و كوردستانێ دا هاتين، پارچه‌درامايه‌كه‌ تێته‌ نه‌مايشكرن ل سه‌ر ده‌پێ شانويه‌كا پان و به‌رين. دێ پێكولێ كه‌ين بچينه‌ دناڤ بابه‌تيدا دوير ژ زمانێ دلسوزيا نه‌ته‌وه‌يي، پتر زانستيانه‌ شروڤه‌ و راڤه‌كرنێ ل دۆر كاودانێن جيوسياسيێن باژێر و ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ بده‌ينه‌‌ خوياكرن.

عه‌فرين ده‌ڤه‌ر و باژێره‌كێ كوراديه‌ دبيت ل جه‌م پرانيا كوردا نه‌به‌رنياسبيت، لێ تنێ ئاوردانه‌ك د په‌رێ جوگرافيا گشتى يا وێدا چه‌ندين سالوخه‌ت و رويێن جوان و نه‌جوانێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ و باژێرى ب زه‌لالى دێ خويابن، لاپه‌رێن وردێن جوگرافيا سروشتى يا وێ كه‌سايه‌تى و دێم  و به‌ژن وبال وكێشه‌ و خال، ب وردى دێ خويابن ، لێ لاپه‌رێن جوگرافيا مرۆڤى ب ئاشكه‌رايي ده‌ربرينه‌كه‌ ژ هه‌ست و نه‌ست و هز و بيرو جڤاك و ئابورێ باژێرى و ده‌ڤه‌رێ، دێم و سه‌ر وسيمايێن راسته‌قينه‌يێن عه‌فرينێ دبن سيڤانوكا جوگرافيا گشتى دا دياردبن، بێ گومان ئه‌ڤ پێزانين وراڤه‌كرنه‌ بۆ ڤه‌كوله‌ر و نڤێسه‌را دبياڤێن جودا جودا دا ( سياسي، جيوسياسي و مێژووى ….. هتد ) دێ بنه‌ په‌نجه‌ره‌كا بچويك بۆ ئاورادنه‌كا بلند و به‌رفرهتر ل سه‌ر عفه‌رينێ، بۆ ره‌‌وشه‌نبير و چاڤدێرێن سياسي ژى گه‌شته‌كا پێزانينايه‌.

گه‌ر مه‌ بڤێت هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌كێ بنياسين تنێ ئاوردانه‌كێ د جوگرافيا وێدا بكه‌ پتر ژ (50%) ێ ژ لايه‌نێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ دێ نياسى، له‌وما جوگرافيناسه‌ك دبێژيت ( تنێ سروشت وكه‌ش و هه‌وا و جورێ ئاخێ و روه‌كێ سروشتى يێ هه‌رده‌ڤه‌ره‌كێ دياربكه‌ ئه‌س دێ بێژمه‌ته‌ چ جوره‌ مروڤ لوێرێ دژين و چه‌وا هزر دكه‌ن)، ل دويڤ هزروبير و بوچوونێن زانا وبيرمه‌ندا و بێ زێده‌هى، و دوير ژ لايه‌نێ نه‌ته‌وايه‌تى ونێزيك ژهزرو بيرێن زانستێ جوگرافيێ، دێ پێكولێ كه‌ين چه‌ند سالوخه‌تێن باژێر و ده‌ڤه‌را عه‌فرنێ‌ بده‌ینە‌ نياسين، تنێ ب رێیا تێكه‌لكرنا بويه‌ر وكاودانێن جيوساسيى يێن نوكه‌ ده‌ڤر‌ تێدا دبوريت دگه‌ل چه‌ند نه‌خشا، و ڤه‌وژارتنا چه‌ند ره‌هه‌ندێن جوگرافى ل دويڤ ڤان نه‌خشا، لبن سيناهيا چه‌ند راستيێن جوگرافى دێ ڤان خالا ل سه‌ر باژێر و ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ دياركه‌ين :

  1. ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ ده‌ڤه‌ره‌كا جوگرافي يا به‌رته‌نگه‌ سه‌ر ب پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ يه‌ ل سوریێ، وه‌ك راستيه‌كا مێژووى و ل دويف ديفاكتويا ئه‌ڤرو پارچه‌كه‌ ژ كوردستانا رۆژئاڤا رويبه‌رێ وێ دكه‌ته‌‌ نێزيكي ( 2859 كم2) چوارگوشە ئانكو تنێ ( 9,3%)ێ ژ سه‌رجه‌مێ رۆبه‌رێ پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ، يان (1%) ێ ژ سه‌رجه‌مێ رۆيبه‌رێ وه‌لاتێ سوريێ، رۆيبه‌رێ يه‌كه‌يێن ديتر ێن سه‌ر ب عه‌فرينێ ڤه‌ بڤى ره‌نگى يه‌ يێ كو ديار دخشتێ ژماره‌ (1) دا. ئانكو رۆيبه‌رێ ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ تنێ ( 104 كم2) چوارگوشە مەزنتره‌ ژ قه‌زا ئامێديێ، يان دوو جارا هندى قه‌زا زاخو يه‌، وسێجا هندي قه‌زا دهۆكێ‌، نەخشا ژمارە (1).

                       خشتێ (1) ژماره‌ ورێژێن رۆيبه‌ر و ئاكنجيێن ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ

% ئاكنجى/کەس % رۆيبه‌ر(كم2)
7.3 12573 11.1 317.2 بلبل
6.8 11741 11.3 324.0 مباتلي
12.7 21955 15.4 441.3 راجو
7.9 13632 16.6 475.1 شران
19.1 32947 17.3 494.2 جنديرس
38.3 66188 23.2 662.4 عفرين
8.0 13871 5.1 145.1 شيخ حديد
100.0 172907 100.0 2859.3
3.5 4,868,000 9.3 30624 رێژه‌ لدويف پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ
0.82 21,007,000 1.01 281260 رێژه‌ ل دويف ده‌وله‌تا سوريێ

ژێده‌ر : –  رويبه‌ر هاتيه‌ ده‌ركرن ل دويڤ داتابێسێ يه‌كه‌يێن كارگێرىێن سوريێ ل سه‌ر مالپه‌رێ (GIS online). ژمارێن ئاكنجيا ل دويڤ ئامارا سالا 2004 ێ و پێشبينيێن سالا 2016 ێ .

 

نەخشا ژمارە (1) بەراوردیا رویبەرێ عەفرینێ دگەل زاخۆ، دهۆک، ئامێدى

زانكۆيا-دهۆك-700x525

  1. ژمارا ئانجیێن دەڤەرا عەفرینێ دگەهنە نێزیکى (173) هزار کەسا، ئانکو تنێ (5,3%) ژ سەرجەمێ ئاکنجیێن پارێزگەها حەلەبێ، یان (%0,82) ژ سەر جەم ئاکنجیێن دەولەتا سوریێ، رێژا هەرە مەزنا ئاکنجیا ل ناوچە و باژێرێ عەفرینێ دئاکنجینە ب رێژا پتر ژ (%38)ێ، دویڤدا ناوچا جندریس و راجو ب رێژێن (%19,1)ێ و(%12,7)ێ ل دویف ئێک ، ئانکو ناوچا عەفرین و جندریس نێزیکى (%50)ێ ژ ئاکنجیا بخوڤە دگرن. لدويڤ داتاێن سه‌نته‌رێ نيڤده‌وله‌تي يێ ڤه‌كولينێن ئاشتيێ ل رۆژ هه‌لاتا ناڤين، كو ڤەدگه‌رنه‌ نيڤا سالا 2016 ێ پتر ژ(316,000) ئاواره‌يێن كريستيان و ئێزدى و توركمان و عه‌ره‌ب ئاواره‌ى ده‌ڤه‌را عەفرينێ بووينه‌ د شه‌رێ ناڤخويێ سوريێ دا. ژمارا ئاکنجیێن باژێرێ عه‌فرينێ نێزيكى (40,000 كه‌سانه‌ )(( ژمارێن ئاكنجيا ل دويف ئامارا سالا 2011 ێ نه‌ )) ئانكو ب رێژا ( 1,8%)ێ ژ سه‌رجه‌مێ ئاكنجييێن باژێرێ حه‌له‌بێ کو دکەهنە نێزیکى (( 2,132,100 کەسا ل دویف ئامارا سالا 2011ێ)).
  2. هه‌رێما عه‌فرينێ دكه‌ڤيته‌ دويرترين گوشا باكۆرێ رۆژئاڤا ده‌وله‌تا سوريێ، ئانكو ل دوماهيا رۆژئاڤايێ فدراسيونا كوردستانا رۆژئاڤا، ل باكۆر و باكۆرێ رۆژ هه‌لات پارێزگه‌ها عنتابێ وكيلسێ يه‌ و ل رۆژئاڤاى پارێزگه‌ها هه‌تاى يه‌ ( ليوا ئيسكه‌نده‌رونه‌)، ل رۆژ هه‌لاتى و باشۆرێ رۆژهه‌لات هه‌ڤسنوره‌ دگه‌ل پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ، ل باشۆرى دگه‌ل پارێزگه‌ها ئيدلبێ، نه‌خشا ژمارە (2 و 3).

 

 

نەخشا ژمارە (2)  جهێ جوگرافیێ عەفرینێ ل دویف دەولەتێن دەوربەر

28943778_2046759662007551_725008921_o

نەخشا ژمارە (3)  جهێ جوگرافیێ عەفرینێ ل دویف دەڤەرێن دەوروبەر

28944732_2046759695340881_2139381405_o

  1. باژێرێ عەفرینێ ژلایێ ئەسترونومی ( فەلەکى) ڤە دکەڤیتە خالا پێکگەهەشتنا هێلا درێژى یا ژمارە (36o 51- 55= رۆژهەلات) دگەل بازنێ پانی ژمارە (36o 30- 36= باکۆر)، لێ دەڤەرا عەفرینێ دگەڤیتە دناڤبەرا دوو هێلێن درێژى ژمارە ( 36o 32- 50= رۆژهەلات) ل رۆژئاڤایێ دەڤەرێ و هیلا ژمارە ( 37o 02- 40= رۆژهەلات) ل روژهەلاتێ دەڤەرێ ، دیسان دناڤبەرا دوو بازنێن پانى ژمارە ( 36o 49- 54= باکۆر) ل باکورێ دەڤەرێ وهێلا ژمارە (36o 17- 55= باکور) ل باشورێ دەڤەرێ، ل نەخشا ژمارە (4) بنێرە ، بڤێ چەندێ درێژیا دەڤەرێ ژ باکۆر تا باشۆر دگەهیتە (62 کم)را ، و ژ رۆژهەلات و رۆژئاڤا دگەهیتە ( 42 کم) را.

نەخشا ژمارە (4)  جهێ ئەسترونومی ( فەلەکى) یێ عەفرینێ

28942291_2046759692007548_1699158490_o

  1. ل دويڤ سالوخه‌تێن جهێ جوگرافى سنورێن عه‌فرينێ دگه‌هنه‌ پتر ژ (211كم)را، نێزیکى (125 كم) ژوان دگەل دەولەتا تورکیێ نە ئانكو ب رێژا ( %59,3)ێ . (86,1كم) ب رێژا (7,40%)ێ دگەل دەولەتا سوریێ نە ،وه‌كو ديار دخشتێ خوارێ دا رێژا هه‌ره‌ مه‌زن ژ سنورى ( پتر ژ 1/3) دگه‌ڤيته‌ دگه‌ل پارێزگه‌ها (هه‌تاى)( %37,1) ل رۆژئاڤاى، ل رێزا دووێ پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ تێت ل رۆژهه‌لاتى ب دوو قه‌زاێن خوڤە ( ئعزاز، جبل سمعان)، بۆ پتر پێزانينا به‌راورديێ بكه‌ دناڤبه‌را خشتێ ژمارە (2) دگه‌ل نه‌خشا ژمارە (5).

خشتێ (2) درێژى و رێژه‌يا سنورێن عه‌فرينێ

% درێژيا سنورى ناوچه‌ قه‌زا پارێزگه‌هـ ده‌وله‌ت
34.1 72.2 سه‌نته‌رێ ئيعزاز، تلرفعه‌ت، نبل ئيعزاز حه‌له‌ب سوريا
داره‌ عزه‌ جبل سمعان
6.6 13.9 دانا حارم ئيدلب
20.1 42.4 - كيلس كيلس توركيا
2.1 4.4 - اسلاحيێ عنتاب
37.1 78.3 - هه‌سسا، كركخان، كوملو، ريحانيێ هه‌تاى
100.0 211.2  كوم

ژێده‌ر : –  نەخشێ دەڤەرا عەفرینێ ب هاریکاریا بەرنامێ (ArcGIS 10.5)ى.  

نەخشا ژمارە (5)  سنورێن دە‌ڤەرا عەفرینێ

28946068_2046759688674215_599120669_o

  1. جهێ جوگرافيێ ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ چه‌ندين ساخلەتێن ئه‌رێنى و نه‌رێنى بخوڤه‌ دگريت لێ ب ديتنا مه‌ ساخلەتێن نه‌رێنى دزالن ل سه‌ر سيمايێن جهێ جوگرافي، هه‌گه‌ر ژ لايێ ساخله‌تا جهێ جوگرافى به‌رێ خو بده‌ينه‌ عه‌فرينێ ( وه‌ك باژێر و ده‌ڤه‌ر)، ئه‌م دشێن ڤان ساخله‌تێن ل خارێ ده‌ستنيشان بكه‌ين :
  • باژێرێ عەفرینێ تنێ (20کم) را دویرە ژ سنۆرێ تورکیێ ژلایێ باکورێ رۆژهەلاتڤە ، و ( 26کم) را ژ لایێ رۆژئاڤاڤە ، نێزیکترین باژێرێ تورکیێ بۆ عەفرینێ باژێرێ (کیلسە) ل باکۆر وباکۆرێ رۆژهەلات کو تنێ ( 32 کم) را دویرە ، نێزیکترین باژێرێ سوریێ باژێرێ (ئیعزازە 18 کم) ل نەخشا (6) و خشتێ (3) بنێرە .

خشتێ (3) دویراتى دناڤبەرا باژێرێ عەفرینێ و چەند باژێر و دیاردێن دەوروبەرا

باژێر و دیاردە دویراتى (کم)
 عەفرین : ئیعزاز / سوریا 18
 عەفرین : منبج / سوریا 98
 عەفرین : حەلەب / سوریا 43
 عەفرین : ئیدلب / سوریا 67
 عەفرین : رویبارێ فرات/ سوریا 100
 عەفرین : کوبانێ / سوریا 140
 عەفرین : الباب / سوریا 60
 عەفرین : کیلس/ تورکیا 32
 عەفرین : عنتاب / تورکیا 76
 عەفرین : اسلاحیێ / تورکیا 60
 عەفرین : هەسسا/ تورکیا 40
 عەفرین : کوملو / تورکیا 40
 عەفرین : کرکخان / تورکیا 45
 عەفرین : ریحانیێ / تورکیا 47
 عەفرین : سنورێ تورکیێ / باکورێ روژهەلات 20
 عەفرین : سنورێ تورکیێ / باکورێ روژئاڤا 26
 عەفرین : دەریا ناڤەراست /باژێرێ ئیسکەندەرونە 60

نەخشا ژمارە (6) دویراتى دنا‌ڤبەرا عەفرینێ و باژێرێن دەروبەر

29250813_2046759702007547_1576483860_o

  • جهێ جوگرافيێ ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ جهه‌كێ گرتيه‌ ب هه‌مي رامان و تێگه‌هێن جوگرافى و جوگرافيا سياسيى وهه‌رێمى ڤه‌، دورپێچدايه‌ ب سنورێن ده‌وله‌تا تورك، ئەڤچەندە ژ ساخلەتێن نەرێنیێن هەرە زالن ل سەر دەڤەرێ.
  • دەڤەرا عەفرینێ دەڤەرەکا ڤەقەتیایە ژ لەشێ خو یێ سەرەکى کو کوردستانا رۆژئاڤایە یە، سنورێن عەفرینێ ژ لایێ رۆژهەلاتڤە دویرن ژ باژێرێ کوبانێ ب (125كم) را وژئاخا کوردستانێ ل روژهەلاتێ رویبارێ فورات ب (98 کم) را ، ب رامانەکا دى رۆبەرکێ مەزن ژ دەڤەرەکا فرەنەتەوەیى یا تێکەل دناڤبەرا واندا هەیە کو دکەهیتە نێزیکى (5500 کم٢) چوارگوشە، ئەڤ ڤەقەتیانا جهى راستەو خو کارتێکرن ل سەر بار و سەنگێ جیوسیاسیێ دەڤەرێ کریە.
  • ل دویف خالا بورى وتێگەهێن جوگرافیا سیاسی – لەشکەرى وتێگەهێن گشتى یێن جهێ جوگرافى وگاودانێن نوکە دەڤەر تیدا دبۆریت ئەم دشێن عەفرینێ وەک دەڤەرەکا (تامپونى) بدەینە نیساین، ئانکو دەڤەرەکا سنورى یە دناڤبەرا دوو هێزێن مەزن یێن هەڤدژ، د کاودانێن شەریدا بەردەوام ئەڤ دەڤەرە دبنە قوربانێن بەرژەوەندیێن هێزێن هەڤدژ، ئەڤ تێگەهە ب دیتنا مە ب هەمى رامانێن خوڤە ل سەر عەفرینێ پەیرەودبیت.
  • ب دیتنەکا جیوسیاسی، ول دویف تێکەلکرنا هەمى رەهەندێن کریزا سوریێ ( دەرەکى و هەرێمى و ناڤخوویى)، وڤاڤێرتنا وان ب دیتنەکا جهى – جوگرافى ، دەڤەرا عەفرینێ ب هەمى شیان و قەدەرا خوڤە دبیتە فاکتەرەکێ نەکارا دهاوکێشەیا جیوسیاسی یا بەرژوەندیێن لایەنێن هەڤرکدا ل سەر ئاخا سوریێ، ئەڤ چەندەژى هەمی ب دیتنا مە ڤەرێژا کەتوارێ جهێ جوگرافیێ دەڤەرا عەفرینێ یە.
  • هەر دیسان ژ ڤەرێژێن جهێ جوگرافیێ، رویبەر، پێکهاتا مرۆڤى، شیانێن ئابورى، هێزا لەشکەرى، عەفرین ب ڤان شیانا وەک دەڤەر ب یاریکەرەکێ سەرەکى ناهێتە نیاسین د لیستکا نوکە ل سوریێ ب رێڤەدچیت، بەلکو فاکتەرەکى لاوەکى یە هاتێتە ب کارئینان وەک سەرپشک ژبۆ هاوسەنگکرنا بەرژەوەندیێن لایەنێن هەڤدژ.
  1. ژساخلەتێن دیتر یێن دەڤەرا عەفرینێ ژلایێ جوگرافى ڤە:
  • تێكرايێ بلنترين پلێن گه‌رمێ سالانه‌ (21,9) پله‌ يه‌، تێكرايێ بلنترين پله‌ ل مانگا تيرمه‌هـ و ته‌باخێ تێته‌ توماركرن ب‌ (34) پلا ، بلنترين پلێن كه‌رمێ تێته‌ توماركرن ل مه‌ها ته‌باخێ نێزيكى (46) پلا ‌، تێكرايێ نزمترين پله‌ سالانه‌ (12,3)پله‌يه‌، تێكرايێ نزمترين پله‌ ل مانگا كانوينا دووێ و شوباتێ يه‌ (34) پله‌، نزمترين پلا كه‌رمێ تێته‌ توماركرن ل مه‌ها كانوينا دووێ ب نێزيكى (-11) پله‌. تێكرايێ بارانێن سالانه‌ دگه‌هيته‌ ( 565 مليمه‌ترا)، تێكرايێ ژمارا روژێن ب باران دگه‌هيته‌ (88) رۆژا ، تێكرايێ رۆژێن سالێ يێن ب به‌فر (3) رۆژن، تێكرايێ رێژه‌يا شه‌هێ سالانه‌ (61,4%) يه‌ .
  • پرانيا ده‌ڤه‌رێن عەفرینێ چياي نه‌ ، بلندیا ئەردى دکەڤیتە دناڤبەرا (1250 – 150) مترا دسەر ئاستێ دەریایى دا، لێ دەشت و دول ونهال ژى تێدا هەنە، پشكه‌كا مه‌زن ژ باشورێ وێ چيايێ كوردا ( چیایێ کرمانج) پێك دئينيت، گرنکترین چایاێن دەڤەرێ ( گرێ مەزن ، چیایێ لیلون) ودەشتا جومە، ئەڤ دەشت و چیایە بوینە پاوانێن باش بۆ بخودانکرنا کەوالا وچاندنا چەندین جورێن بەربوما وەکو ( کونجى ونیسک ودەخل ودان و ژهەمیا گرنگتر دارا زەیتوینێ ) ژ بەرکو کەش وهەوایێ وێ کەش وهەوایێ دەریا ناڤەراستە و مامناوەندە ل هاڤینێ و زڤستانێ.
  • عه‌فرين ئێك ژ سێ كانتونێن کوردستانا روژئاڤانه‌ ( عه‌فرين ، جزيره‌ ، كوبانێ).
  • رۆبارێ عەفرینێ کو بەردەوامیا رۆیبارێ ( صابون چاى یە) کو ل رۆژئاڤایێ باژێرێ عنتابێ دەردکەڤیت، درێژیا وى دناڤ عەفرینێ دا دگەهیتە نێزیکى ( ٨٦ کم) را دبیتە بنەکوکا ئابورێ دەڤەرێ، بەنداڤەک ل سەرهاتیە دانان دبێژنێ بەنداڤا (مەیدانکێ) درێژیا دەریاچا بەنداڤێ دگەهیتە (١٠کم) را و فرەهیا وێ دناڤبەرا ( ٠,٥ – ٢ کم) رایە، ئە بەنداڤە دکەڤیتە باکورێ باژێرێ عەفرینێ ب دویراتیا (١٢ کم)را.

ل دویڤ راستێن تێگەهێ جوگرافیا سروشتى وجهێ جوگرافى، دەڤەرا عەفرینێ سەنگا ساخلەتێن نەرێنى گەلەکا گرانترە ژ لایەنێن ئەرێنى، راستە ساخلەتێن جوگرافیا سروشتى و ئابورى چەندین ساخلەتێن ئەرێنى پێ بەخشینە وەکو کەش و هەوا و رۆەکێ سروشتى وستراکتور و پێکهاتا توبوگرافى، لێ ساخلەتێن جهێ جوگرافى یێن نەرێنى گرنگیا ساخلەتێن دیتر کزکریە ب تایبەت ژلایێ لەشکەرى و جیوسیاسی ڤە، و دەڤەر ب رەهایی بویە بەندەیا ڤان ساخلەتا، هەر چەندە ساخلەتێن توبوگرافى دگەل حەزا نتەوەیی وبەرخوەدانێ هێزەکا لەشکەرى ددەتە شەرڤانان، لێ نەهاوسەنگیا هێزێ ژلایێ لەشکەرى و تکنولوژیڤە، دیاردکەت کو شەرێ عەفرینێ تنێ پێتڤى دەمى یە تاکو تورکیا سەرکەفتنا خو ژلایێ لەشکەریڤە رابگەهینیت.

ژێدەر :

  1. “Will Afrin be the next Kobani?”. Al-Monitor. 9 June 2016. Retrieved 2016-10-18.
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Aleppo_Governorate
  3. https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%86
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Afrin_Region
  5. https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic_Federation_of_Northern_Syria
  6. Ross, Carne (2015-09-30). “The Kurds’ Democratic Experiment”. New York Times. Retrieved 2016-05-20
  7. “Who are the Kurds?”(Online ). BBC News. 31 October 2017. Retrieved 25 November 2017.
  8. World Factbook(Online ed.). Langley, Virginia: US Central Intelligence Agency. 2015. ISSN 1553-8133. Retrieved 25 November 2017.
  9. Bureau of Near Eastern Affairs (9 March 2012). “Background Note: Syria”. State.gov. Washington, DC: US State Department. Archived from the originalon 17 October 2012. Retrieved 2 August 2015.

پ.د.نشوان شوکرى عبد الله

رێڤەبەرێ سەنتەرێ بێشکچى بۆ ڤەکولینێن مرۆڤایەتى - زانکۆیا دهۆک

ماموستایێ جوگرافیا مرۆڤى ل پشکا جوگرافیێ/ کولیژا زانستێن مرۆڤایەتى / زانکۆیا دهۆک

ئه‌ڤرۆ نيوز:

ئه‌ڤرۆ پشتى كۆنگرێ رۆژنامه‌ڤانى يێ نێچيرڤان بارزانى سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ مامۆستايێن نه‌رازى ل دهۆكێ په‌يامه‌ك به‌لاڤكر و تێدا راگه‌هاند كو ئه‌وان بايكوت شكاند و چه‌ند خال ژى راگه‌هاندن.

ده‌قێ په‌ياما مامۆستايێن نه‌رازى ل دهۆكێ:

پەیام
ئەڤرو ل دەم ژمێر سیێ پشتی نیڤرو چارشەمبی ڕێكەفتی
٢٨/٣/٢٠١٨

ئەنجومەنێ گروپێ دەنگێ ماموستا پشتی حكومەتا هەرێمێ ل دیڤ گازییا ماموستایێن بایكوت كری هاتییە دەنگ …
ئەنجومەنێ بفەر دیت دكومبونا خۆیا ئەڤرو بریا ل سەر ڤان چەند خالان هاتە دان ….
١- بناڤێ گروپێ دەنگێ ماموستا ئەم سوپاسی و دەست خۆشیێ ل هەر فەرمانبەرەكی دكەین بتایبەتی (ماموستایێن هێژا) كو لدیڤ بانگەوازییا مە هاتین بۆ داخازكرنا بچوكترین مافێن خۆ ..
٢- بریار هاتە دان ب دوماهێك هاتنا بایكوتێ ژلایێ گروپێ دەنگێ ماموستا …
٣- سوبەهی ل جهـ و دەمێن پاش دێ هێنە دیاكرن دێ گونگرەیێ ڕۆژنامەڤانی هێتە بەستن ..
٤- ژ ئەڤرۆ ڕۆژا چارشەمبی ڕێكەفتی ٢٨/٣/٢٠١٨گروپێ دەنگێ ماموستا یێ بەرپرس نینە ل هەر خرڤەبونەكا ل سەرانسەری پاڕێز گەها دهوكئ بهێتە
٥-گروپێ دەنگێ ماموستا دێ یێ بەردەوام بیت بەرگڕی كرنێ ل سەرمافێن ماموستا هەردەمێ بێدڤیكر دی هەلویستێ خوهەبیت بوداكوكیكڕن ل مافێن هەوە
٦- دەست خوشیێ ل وان هێزێن ئەمنی دكەین ئەوێن ڕێز ل ماموستایان گرتین

ئه‌ڤرۆنيوز:

ب هه‌لكه‌فتا روژا جیهانی یا ئاڤێ‌ ول ژێر درووشمێ‌”ئاڤێ‌ ب پارێزه” ئه‌ڤرو چارشه‌مبى 28-3-2018ل هولا كۆنگره‌یان ل دهۆكێ‌ ول بن چاڤدێریا  فه‌رهاد ئه‌مین  پارێزگه‌رێ‌ دهوكێ‌ وب ئاماده‌بونا  بهزاد علی ئاده‌م پارێزگه‌رێ‌ دهوكێ‌ ب وه‌كاله‌ت وچه‌ند به‌رپرسێن رێكخراوێن مروڤایه‌تی وفه‌رمانگه‌هێن میری ، بوردێ‌ كاروبارێن مروڤایه‌تی ب هه‌ڤكاری دگه‌ل رێكخراوێن (GIZ-WV-UNECIF) رۆژا جیهانی یا ئاڤێ‌ ساخكر .

ل به‌راهیێ‌ پێشانگه‌هه‌كا تایبه‌ت ل دۆر ب كارئینان وپاراستنا ئاڤێ‌ هاته‌ ڤه‌كرن.

پاشى چالاكییه‌كا تایبه‌ت هاته‌ ل دارخستن ولبه‌راهیێ‌ پارێزگه‌رێ‌ دهوكێ‌ ب وه‌كاله‌ت په‌یڤه‌ك خواند وگوت، دابینكرنا ئاڤێ‌ یا بوویه‌ بابه‌ته‌كێ‌ گرنگ دڤی سه‌رده‌می دا وژلایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار خواست كو هه‌موو دهاریكاربن بۆ دانانا پلانێن ستراتیژی بۆ پاراستنا ئاڤێ‌ وئاڤاكرنا  سكران وهشیاركرنا خه‌لكی ل دۆر ب كارئینان وپاراستنا ئاڤێ‌ وپێشنیار كر كو كونفرانسه‌كێ‌ زانستی بهێته‌ گرێدان ل دۆر پاراستنا ئاڤێ‌.

هه‌ر بڤێ‌ هه‌لكه‌فتێ‌ فلمه‌ك وشانوگه‌ریه‌ك ل دۆر چاوانیا پاراستنا ئاڤێ‌ هاتنه‌ نیشان دان، هه‌روه‌سا سترانه‌ك ژلایێ‌ زاروك(رندێ‌) ل دور پاراستنا ئاڤێ‌ هاته‌ پێكێشكرن ورێڤه‌به‌ریا ژینگه‌هێ‌ ژی نیشادانه‌ك ل دور كارتێكرنا ئاڤێ‌ ل سه‌ر ژینگه‌هێ‌ پێشكێشكر.

ل 22-3-1992ئێكه‌م جار رۆژا جیهانێ‌ یائاڤێ‌ ژئاليێ‌ نه‌ته‌وێن ئێكگرتیڤه‌ هاته‌ پێناسه‌كرن وئه‌و رۆژ هاته‌ ساخكرن وتا نوكه‌ ئه‌ڤ رۆژه‌ ل گه‌له‌ك وه‌لاتان دهێته‌ ساخكرن.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com