ئه‌ڤرۆ نيوز:
بازرگانه‌كێ هندى ب كۆژمێ 177 هزار يۆرۆيان قه‌ميسه‌كێ زێرى بۆ خوه دروست كر و ژبلى رۆژێن تايبه‌ت رۆژێن ئاسايى ژى ل به‌ر دكه‌ت.
زه‌لامه‌كێ هندى ب ناڤێ داتا بهۆج يێ 42 سالى قه‌ميسه‌كێ زێرى دا دروستكرن كو ژ 14 پارچێن عه‌يار 22 پێكهاتيه و تێكرايێ وى سێ كيلۆ و 300 گرامه و 15 كرێكاران د ماوێ 16 رۆژان دا كار يێ ل سه‌ر چێكرنا وى كرى.
ئه‌ڤ قه‌ميسه‌كێ داتا بهۆج هه‌ڤركيا چوونا ناڤ پرتووكا گينس دكه‌ت بۆ گرانترين قه‌ميس ب سه‌نگا خوه ل جيهانێ.
ئەڤرۆ نیوز،زنار توڤی:
وەزیرێ دارایێ عيراقێ ئاشکرا کر کو رێنمایێن باجێ دانانە سەر جگارا و کارتێن مۆبایلێ و ئه‌نترنێتێ و ڤەخوارنێن کحولی و ئینانا ترومبێلان.
هشیار زێباری وەزیرێ دارایێ عيراقێ د کونگرەکێ روژنامەڤانی دا دیارکر كو رێنمایی بۆ برگێن قانوونا بودجێ سەبارەت ب دانانا باجێ هاتنە دەرکرن و گوت: “هەر وەک د قانوونا بودجەیێ گشتی یێ سالا 2015 هاتی، باج دکەڤیتە سەر ئینانا ترۆمبێلا و جگارا و ڤەخوارنێن کحولی و کارتێن مۆبایلێ و ئه‌نترنێتێ. د قانوونا بودجەیێ گشتی یێ ئەڤ سالە دا ماددێ 33 تەرخانکریە بۆ باج دانانێ ل سەر فروتنا کارتێن مۆبایلێ و تورێن ئه‌نترنێتێ ب رێژەیا 20% ژ نرخێ کارتێ، رێژەیا 15% بۆ کرینا هەر ترۆمبێلەکێ و دگەل پلێتا گەشتکرنێ، هەروەسا رێژەیا 300% بۆ سەر جگارا و ڤەخوارنێن کحولی.
وەزیرێ دارایی ئەو چەند ژی گوت: “وەزارەتا دارایی یا پابەندە ب دەرکرنا رێنمایێن پێدڤی بۆ جێبەجێکرنا ڤان برگان ل هەمی عێراقێ”.
ئه‌ڤرۆ:
پروفیسور جون دیکونسن، شارەزایێ فشارا خوینێ ل پەیمانگەھا وولفسون یا نوشداریا خوپاراستنێ ل بریتانیا دیارکر کو ئەو فشارا ژ ئەگەرێ جلکێن بەرتەنگ پەیدادبیت دبیتە ئەگەرێ کومڤەبوونا شانەیێن مالبچووکی ل جھەکێ دیترێ لەشی و ھەودان ژێ پەیدادبن.
د. دیکونسن گوت: سەرەرای کو بەری ٧٠ سالان ئەڤ نەخوشیە ھاتینە دیتن بەلێ زانایان ئەگەرێن وان نەدزانین و ئیشارەت ب وێ چەندێ ژی دا کو نھێنیا ڤێ یا ڤەشارتیە ژبەرکو شانە ژ مالبچووکی دچنە ھندەک جھێن دی یێن لەشی وەکو ھێکێن ژنان، ل ویرَی کومڤەدبن و ئێانێن دژوار پەیدادکەن ب تایبەت ل دەمێ کچ دکەڤیتە د عادەیا ھەیڤانەدا و ھندەک جاران نەزوکیێ ژی پەیدادکەن.
ھەروەسان دیارکر ژی کو ئەو گوھورینێن ژ فشارا جلکێن بەرتنگ پەیدادبن، ھێزێ ل شانەیان دکەن و رێکێ ل بەر ڤەدکەن کو ژ مالبچووکی بدەرکەڤن و ل جھەکێ لەش کومڤەبنن و ھوشداری دا کو ئەڤ جلکە فشارەکا مەزن ل مالبچووکی و کەنالێن فالوب ئەوێن نێزیکی ھێکێن ژنکێ دکەن و ھەتا ل دەمێ ڤان جلکان ل بەرخۆ دکەن ژی بۆ دەمیکی فشار دمینیت، ئەڤەژی ب رۆلێ خۆ رادبن ب دەرئێخستنا شانەیان بۆ ژدەرڤە و دگەھنە ھێکێن ژنێ و دوبارە ب کارئینانا جلکێن بەرتەنگ بۆ چەند سالێن درێژ ھەودانێن دومدرێژ لێ پەیدادبن.
دیسان گوت: ژ سەردەمێن بوری ژنێن کو د کاودانێن ئابوری یێن باش دا دبورین گەلەک جلکێن بەرتەنگ دکرنە بەرخۆ، ئەو جلک بوونە ئەگەر کو ئەو ژن تووشی ئێشانێن زکی یێن دژواربنن و ئەڤە نیشانێ ب وێ چەندێ ژی ددەت کو ب کارئینانا جلکێن تەنگ دماوێ بێنڤێژیێ دا رۆلەکێ گرنگ د پەیداکرنا ھەودانان دا ھەیە.
شارەزایان ئیشارەت ب وێ چەندێ ژی دا کو راستە فشارا جلکان ھەودانێن مالبچووکی زێدەدکەن ژبەرکو ل وان وەلاتێن ژنێن وان جلکێن بەرفرەە دکەنە ل بەرخۆ ھەودانێن مالبچووکی دناڤدا دکێمن.
دیکنسون دبێژیت: ھەموو ژنێن وەلاتێ ھندێ بۆ نموونە (ساری) دکەنە بەرخۆ، ژبەر وێ چەندێ ژی د سیە سالێن بوری دا بتنێ چوار ژنێن ھندی تووشی ھەودانا مالبچووکی یا تلقائی بووینە و ل وەلااتێن ئەوروپی ئەڤ حالەتە ژ بەربەلاڤترین حالەتانە ژبەرکو جلکێن بەرتەنگ ب کاردئینن.
ئه‌ڤرۆ:
دبێژن ل گوندەکێ کەسەکی ھندەک دیکل و مریشک و ھندەک ئاژەل ھەبوون و خوە و زارۆیێن خوە پێ خودان دکرن، وەکو یا زان کو ژیانا گوندان ل سەر چاندنێ و خودانکرنا تەرش و کەالی یە، ڤی کابرای ھژمارەکا دیکلان ھەبوون، بەلێ ئێک ژ وان دیکلان خوە ل سەر سەرێ ھەموو دیکلێن گوندی سەپاند بوو وەکو دکتاتۆرەکی و نەدھێلا ژ بلی وی چو دیکلێن دی بانگ بدەن یان ھەما دەنگ ژێ بھێت، ھەر کەسێ پێ ل قانوونا وی ژی دانابا دا دەتە بەر دما و یان دا کوژیت یان دا بێ سەروبەر کەت. دەمێ وی دیکلێ دکتاتۆر بانگ ددا دەنگێ وی گەلەک یێ بلند بوو و گوندی ژ بەر دەنگێ وی پۆسیدە دبوون و بتایبەت ھەڤسوویێ خودانێ دیکلی.
رۆژەکێ ژ رۆژان ھەڤسوویێ وی ھاتە نک خودانێ دیکلی و گۆتێ: برایێ عەزیز من گازندەک یا ھەی، مانێ ئەم گوندیێن ئێکین و ھەڤسوویێن ئێکین و مرۆڤێن ئێکین.
خودانێ دیکلی گۆتێ بێژە برا تە چ ئاریشە ھەیە؟
ھەڤسوویێ وی گۆت: برا دیکلێ تە گەلەک مە پۆسیدە دکەت و دەنگێ وی گەلەک یێ نەخۆشە و باوەر بکە ھەکو بانگ ددەت مێشکێ مە دھەژیێت، ھەکە تە چارەیەک لێکربا دا سوپاسدارێ تەبم.
خودانێ دیکلی گۆتێ: وەی سەرچاڤا برا ئەو گەلەگ یا بساناھیە. رۆژا پاشتر خودانێ دیکلی ھەڤسوویێ خوە داخازکرە فراڤینێ و ئینا مال و گوشتێ وی دیکلی دانا بەر ھەڤسوویێ خوە و گوتێ: کەرمکە برا ئەڤە ئەو دیکلە من ڤەکوشت و بۆ تە کرە فراڤین و ئێدی تە گوە ل دەنگێ وی نابیت.
کەیفا ھەڤسوویێ وی گەلەک ھات و سوپاسیا وی کر ل سەر رەفتارا مرۆڤانە یا جوان.
پشتی چەند رۆژان ھەڤسوویێ دیت و گوھێ خوە دایێ ھەر دیکلەک ل گوندی یێ ب کەیف و حەز و ڤیانا خوە بانگ ددەت و ل ھەر دەمێ دلێ ئێکی حەز بکەت یێ بانگ ددەت بێی ھەبوونا چو سنۆران.
ئینا ھات پرسیار ژ خودانێ دیکلێ دکتاتۆر کر و گۆتێ ئەڤە چیە برا دەنگێ دیکلا زێدەتر لێھات پشتی تە دیکلێ خوە ڤەکوشتی؟
خودانێ دیکلی گۆت: ئەرێ واللە برا مانێ وی نە دھێلا کەس بانگ بدەت ژبلی وی لەورا ئەڤرۆ بەر پێن وان یێن فرەھبووین و ترس نەمایە لەوما ھەر دیکلەک ب کەیفا خوە بانگددەت و کەس نینە رێگریێ لێبکەت.
ھەڤسوویێ وی گۆت: بخودێ راستە خوزی ھەما ھەر ئەو ب تنێ با نەکو ١٠٠ دیکل بان.
ژیانێ و سەرھاتیێن بەرەبابکێن بەری مە گەلەک تشت نیشا مەدان، ئەڤ سەرھاتیە ژی ل سەر رەوشا مەیا ئەڤرۆ دگونجیت، ل دەمەکی دیکلەک ھەبوو و یێ دکتاتۆر بوو و ھەموو دیکلێن دی تەپەسەر کربوون، لێ پشتی مە بزاڤکری وی دیکلی ڤەکوژین بەر پێن ھەموو دیکلێن دی بەرفرەە بوون و کەتنە گۆرەپانێ و ھەر ئێک ب کەیفا خوە و ل دووڤ دەمێ وی دڤێت بانگ ددەت، لەوما دەمێن نڤێژا ل بەر خەلکی بەرزە بوون و کەس نزانیت کیش بانگ یێ دروستە و کیشک نە و ل ھەر تاخەکێ گوندی مزگەفتەک ل دووڤ حەزا دیکلەکی ھاتیە ئاڤاکرن.
ئه‌ڤرۆ:
ڤەکۆلینەکا نوو ئاشکرا کر کو ئەو کەسێن گەھشتی یێن گەلەک دانێن خوارنێ دخۆن و ل ھەر دانەکێ خوارنەکا کێم دخۆن ئەو جۆرەکێ باشتر ژ خوارنێ دخۆن و سەنگا وان کێمترە بەراورد ل گەل وان یێن کێم دانان دخۆن و ل ھەر دانەکی گەلەک خوارنێ دخۆن.
ڤەکۆلەران دیار کر کو ئەو کەسێن کێم دانێن خوارنێ دخۆن بەھرا پتر ئەو ل درەنگی شەڤ خورانێ دخون و گەلەک ژ وان ڤەخوارنێن کحولی ڤەدخۆن ل گەل خوارنێ، ئەو ھەردو تشت دبنە ئەگەر بۆ بلندبوونا پیڤەرێ قەبارێ لەشی ل گەل درێژیا بەژنێ.
“ئیلینا تۆفار” تایبەتمەندا خوارنێ ل بنگەھێ “مونتیفیۆر” یێ پزیشکی ل نیویۆرک دیار کر کو یا درستە دەمێ دبێژن خوارنا بەردەوام برساتیێ ژ من مرۆڤی دوور دکەت و ناھێلیت ھەر تشتێ کەتە بەر دەستێ مرۆڤی بخۆت، چونکو ئەو خوارنێن ئەو بەردەوام دخۆت پتر مفایێن ساخلەمی دگەھینتێ. چونکو ئەو بەردەوام وان تشتان دخۆن یێن کێمتر سعراتێن گەرمێ تێدا و پتر بۆ خوارنا زەرزەواتی دچن.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
پرۆژێ قانوونا لێپرسين و دادپه‌روه‌ريێ گه‌هشته ده‌سته‌يا سه‌رۆكاتيا جڤاتا نوونه‌رێن عيراقێ، د ئه‌گه‌رێ په‌سه‌ندكرنێ دايه، ئه‌و به‌عسيێن پلێن حزبى د بن ئه‌ندامێن فرقه و شوعبه دا هه‌ين دێ ڤه‌گه‌رنه سه‌ر كار كارێن خوه يێن به‌رى.
د به‌ياننامه‌كێ دا كو نڤيسينگه‌ها ئارام شێخ محه‌مه‌د جێگرێ سه‌رۆكێ جڤاتا نوونه‌رێن عيراقێ د به‌ياننامه‌كێ دا كو وێنه‌ك ب ده‌ست ئه‌ڤرۆ نيوز كه‌فتيه راگه‌هاند كو پشتى گه‌هشتنا پرۆژێ قانوونا زێره‌ڤانێن نشتيمانى، پرۆژێ قانوونا لێپرسين و دادپه‌روه‌ريێ گه‌هشته ده‌سته‌يا سه‌رۆكاتيا جڤاتا وه‌زيران.
تێدا هاتيه ژى: “پرۆژێ قانوونێ ژ 22 ماددا پێكدهێت و مه‌ره‌م ژێ پاقژكرنا جڤاكێ عيراقێ و دامه‌زراوێن وێ يه ژ هه‌موو ئه‌و كه‌سێن ل سه‌ر ده‌مێ رژێما به‌رێ تاوان دژى خه‌لكێ عيراقێ ئه‌نجام داين، ديسا ڤه‌گه‌راندنا وان كه‌سايه ژى يێن پلێن حزبى د بن ئه‌ندام فرقه و شوعبه دا هه‌ين.
جێگرێ سه‌رۆكێ جڤاتا نوونه‌ران ئاماژه ب وێ چه‌ندێ ژى كريه كو ڤێ قانوونێ پێناسه‌كا هوور بۆ وان هه‌موو كه‌سان كريه يێن ئه‌ڤ قانوونه ژێ دگريت ل گه‌ل ڤه‌گه‌راندنا مافى ژى بۆ ئه‌و كه‌سێن ب ناڤێ بجهئينانا وێ قانوونێ ل به‌رى نوكه ته‌عدا لێ هاتيه كرن هه‌ر وه‌كو د ماددێن 12 و 13 و 14 دا ب چه‌ند برگان سزايێ وان كه‌سان دياركريه كو قانوون ژێ دگريت و د ناڤبه‌را 3 بۆ 10 سالێن زيندانيكرنێ دايه.
د ڤى پرۆژێ قانوونێ دا ئه‌رك و ماف و پلێن ده‌سته‌يا لێپرسيێن و دادپه‌روه‌ريێ دياركرينه كو سه‌رۆكه‌ك و جێگر و پێنج ئه‌ندامان ب خوه ڤه دگريت و ب گۆره‌يى قانوونه‌كا تايبه‌ت دێ هێنه دامه‌زراندن.
پرۆژێ قانوونێن لێپرسين و دادپه‌روه‌رى و زێره‌ڤانێن نشتيمانى كو دوهى ل جڤاتا وه‌زيرێن عيراقێ ره‌وانه‌يى جڤاتا نوونه‌ران كريه، ب دو قانوونێن گرنگ دهێنه دانان، ب ره‌نگه‌كى كو په‌يوه‌نديه‌كا ئێكسه‌ر ب پێكئينانا كابينا نوويا حوكمه‌تا عه‌بادى ڤه هه‌يه.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
رێڤه‌به‌ريا گشتيا كه‌شناسيێ ل هه‌رێما كوردستانێ راگه‌هاند كو سوبه‌هى ئه‌سمان دێ د ناڤبه‌را هه‌تاڤ و ئه‌ورێن كێم دا بيت.
پشكا پێشبينيان ل رێڤه‌به‌ريا گشتيا كه‌شنايا هه‌رێمێ راگه‌هاند كو ژ ئه‌نجامێ به‌رده‌واميا فشارێن وه‌لاتێ توركيا بۆ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ئه‌و پێشبينى دكه‌ن كو سوبه‌هى رێكه‌فتى 2015.2.28 ئه‌سمان دێ د ناڤبه‌را هه‌تاڤ و ئه‌ورێن كێم دا بيت.
رێڤه‌به‌ريا گشتيا كه‌شناسيێ ل هه‌رێما كوردستانێ ئاشكه‌را ژى كريه كو پلا گه‌رماتيێ دێ هه‌ڤبه‌ركرى بيت ل گه‌ل رۆژێن به‌رى نوكه ب ره‌نگه‌كى د ناڤبه‌را 18 بۆ 8 دا.
ل دۆر پێشبينيا رێژا هه‌وايى و مه‌ودايێ ديتنێ ژى دايه زانين كو دێ ئاراسته‌يێ وى باكوورێ رۆژهه‌لات و باكوورێ رۆژئاڤا بيت ب ره‌نگه‌كى دێ يێ ل سه‌رخوه و ناڤه‌ندى بيت د ناڤبه‌را 20 بۆ 30 كلم د ده‌مژمێره‌كێ دا و ماوێ ديتنێ ژى دێ 10 كلم دا بيت.
ئه‌ڤرۆ:
ئاژانسا پەلس راپرسیەکا تایبەت ل سەر پەیوەندیێن تورکیا و وەلاتێن جیران ساز کریە و د ئەنجامدا دەرکەڤتیە ھۆلێ کو 73% وەلاتیێن تورکیا ژ پەیوەندیێن تورکیا ل گەل ھەرێما کوردستانێ رازینە و 68% وەلاتی ژی ژ پەیوەندیێن تورکیا ل گەل سووریێ، عیراق و ئیرانێ رەخنە دکەن و دیار دکەن کو تورکیا ل رۆژھەلاتا ناڤین ب تنێ مایە و سیاسەتا دەرڤە یا حوکمەتێ تووشی شکەستنێ ھاتیە.
تورکیا بەر ب ھەلبژارتنێن ھەفتێ حزیرانا ئەڤسالە ڤە دچیت و ھژمارەک زێدە ژ ئاژانس و کۆمپانیێن راپرسیان ل سەر داخوازا سازیێن سڤیل و پارتێن سیاسی ل باژێرێن جودا یێن تورکیا و باکورێ کوردستانێ راپرسیان ئەنجام ددەن. د ڤێ دەربارێ دا ئاژانسا پەلس راپرسیەکا تایبەت ل سەر پەیوەندیێن تورکیا ل گەل وەلاتێن جیران و ھەلبژارتنێن پەرلەمانێ تورکیا سازکر و د ئەنجاما راپرسیێ دا کو ل باژێرێن وەک ئستەنبول و کۆجاعەلی یێن تورکیا و ئامەد و عەنتاب یێن باکورێ کوردستانێ ھاتیە پێکئینان ئەنجامێن سەرنج راکێش دەرکەڤتنە ھۆلێ، ل دووڤ ئەنجامێن راپرسیێ ٦٨% وەلاتیێن کو پشکداری کرینە رەخنە ل سیاسەتا دەرڤا یا حوکمەتا تورکیا دگرن و دیار دکەن کو سیاسەتا حوکمەتێ ل ھەمبەر وەلاتێن جیران د ئاستەکی گەلەک خراب دایە و تورکیا رۆژ ب رۆژ ب تنێ دمینیت.
ھەروەسا ژ 73% پشکداربوویێن راپرسیێ ژی دیار کرینە کو پەیوەندیێن تورکیا ل گەل ھەرێما کوردستانێ د ئاستەکی باش دایە و دڤێت تورکیا د ھەر واری دا پەیوەندیێن خوە گەشتر بکەت. وەلاتیێن تورکیا دیار ژی کرینە کو دڤێت تورکیا ھەڤسەنگیەکێ د ناڤبەرا پەیوەندیێن خوە یێن ل گەل ئورۆپا و رۆژھەلات دا دروست بکەت و ل دووڤ تایبەتمەندیێن ھەر وەلاتەکی جیران ژی سیاسەتەکا سەردەمیانە برێڤە ببەت.
دیسان د راپرسیا ئاژانسا پەلس دا دەرکەڤتیە ھۆلێ کو 71% وەلاتیێن تورکیا دخوازن قۆناغا ئاشتیێ سەربکەڤیت و رەوشا شەر ل تورکیا نەمینیت و دیار کرینە کو ئەو باوەر دکەن دێ حوکمەتا تورکیا پرسا کوردی چارە بکەت و ھەموو شەرڤانێن کورد دێ ژ ئاخا تورکیا دەربکەڤن و ئەو دێ ھێنە رازی کرن کو دەستان ژ چەکی بەردەن و خەباتا سیاسی برێڤە ببەن.
د پشکا ل سەر ھەلبژارتنێن ھەفتێ حزیرانا ئەڤسال یێن پەرلەمانێ تورکیا ژی 41% وەلاتیان دیار کرینە ئەو دێ دەنگێ خوە بدەنە پارتا داد و گەشەپێدانێ (ئاکپارتی) و 28% دێ دەنگێ خوە بدەنە پارتا کۆماریا گەل و 13% ژی ئاشکرا کرینە کو دێ دەنگێ خوە بدەنە پارتا بزاڤا نەتەوە پەرست و 11% ژی دیار کرینە ئەو دێ دەنگێ خوە بدەنە پارتا دیمۆکراسیا گەلان و ل دووڤ راپرسیا ئاژانسا پەلس (ئاکپارتی) دیسان یەکەمە و پارتیا دیموکراسی یا گەلان ژی بەندێ 10% دەرباز دکەت و نێزیکی 70% ھەتا 75% کورسیان ل پەرلەمانی ب دەستڤە دئینیت.
ل ئالیێ دی کۆمپانیا کۆندا یا راپرسیان ژی د ئەنجاما راپرسیەکا بەرفرەە دا کو ل 13 باژێرێن تورکیا و باکورێ کوردستانێ ئەنجامدایە، (ئاکپارتی) 42%، پارتیا کوماری 27%، پارتیا بزاڤا نەتەوەپەرست 13% و پارتیا دیموکراتی یا گەلان 10% دەنگان وەردگرن.
کۆمپانیا کۆندا راگەھاندیە کو ل دووڤ ئەنجامێن کو ب دەست خستیە (ئاکپارتی) دیسان یەکەمە لێ کورسیێن کو بکەڤنە د دەستێ (ئاکپارتی) بۆ گوھۆرینا دستوورێ گشتی و بجە کرنا سیستەمێ سەرۆکاتیێ تێر ناکەت و دبێژیت دێ (ئاکپارتی) و پارتیا دیموکراتی یا گەلان ھەم بۆ چارەکرنا پرسا کوردی و ھەم ژی بۆ گوھۆرینا دستووری و ئینانا سیستەمێ سەرۆکاتیێ ل ھەڤ بکەن.
کۆمپانیا کۆندا د پشکەکا دی یا ئەنجامێن راپرسیا خوە دا ژی راگەھاندیە کو دەستنیشان کرنا بەربژێران دێ تا رادەکی گوھۆرینێ د وەرگرتنا دەنگان دا بکەت لێ نە د ئاستەکی گەلەک مەزن دایە.
نيشاندان