ئه‌ڤرۆ:

فلفلێن دژوار ھندەک جارا شیان ھەنە گوھۆرینان دلەشێ مرۆڤی دا پەیدابکەن و ھەرسکرنێ ب ساناھی بێخن و ھندەک جارانژی مفا ھەنە بۆ دەرخستنا کێزکا ل باخچێ مالدا.
فلفلێن دژوار و کێمکرنا سەنگی:
تو دشێی مفای ل فلفلێن تیژ وەربگری و ل سەر سفرێ زێدەبکەی و مفایەکێ تایبەت ژێ ببینی بۆ کێمکرنا سەنگی، ئەڤە ل دووڤ ئەنجامێن ڤەکولینەکێ دیاربووینە کو پێکھاتێن فلفلێن دژوار رۆلەکێ سەرەکی ھەیە بۆ کریارێن ئاڤاکرنا لەشی و نەھێلانا قەلەویێ دا، ژبۆ خوشکرنا تاما خوارنێ تو دشێی ھندەک فلفلێن دژوار ل خوارنێ برەشینی بەری ھەر تشەکی بخوی.
چالاککەرە بۆ پێیان:
رەنگە تو پتریا دەمێ خوە یێ رۆژێ دەربازبکەی ب راوەستیانێ ل سەر پێن خوە، بزانە کو فلفلێن دژوار شیان ھەنە ئێشانا پێن تە کێم بکەن، ژبەرکو کەرستەک دناڤدا ھەیە دبێژنێ ( کابسیسین) ئەو کەرستە دژواریێ ددەتە فلفلان و ھاریکارە بۆ چالاککرنا خولا خویناوی د پێیان دا، ئەڤەژی ل دووڤ شیرەتێن شارەزایێ خوارنێ ( جیمس ماکیلارس) ل باژێرێ نیومەکسیکو.
بۆ ھندێ پتر مفای ژێ وەربگری بۆ پێیان تو دشێی کاچکەکێ ھنگڤینی بکەیە د سێنیەکێ دا و ١/٨ کاچکێ فلفلێن ھوورکری و دو کاچکێن بچووک یێن خوێ و کاچکەکێ خوارنێ ژ زەیتێ پێکڤە تێکھەل بکەی ھەتا وەکو ھەڤیری لێ دھێت، پاشی ھندەک ژ وی ھەڤیری بدانە ل سەر پێن خوە بۆ دەمێ دەقیقەکێ تێ بھوسە و پاشی دەقیقەکێ بھێلە و ب ئاڤا تێھن شیر بشوو، بەلێ ھەکە تە ھەستداریا پیستی ھەبیت ھشیاربی ڤێ رێکێ ب کارنەئینی و ھەکە تە ھەست ب سۆتنێ کر ل شوونا ئارامبوونێ زوو ل سەر پێن خوە رابکە.
ئارامکەرە بۆ ئێشانێن مەعیدەی
رەنگە گەلەک کەس وەسا ھزربکەن کو خوارنا فلفلێن دژوار سەربارک و تێکچوونان دمەعیدێ دا پەیدادکەت، بەلێ ڤەکولین دیاردکەن کو ب کارئینانا فلفلێن د١وار ب شێوەیەکێ رێکخستی دناڤ خوارنێ دا، نیشانێن نەھەرسکرنا خوارنێ و سۆتنا مەعیدەی و ترشاتیێ کێم دکەت، ئەڤەژی ل دووڤ ڤەکولینەکا کوڤارا (نوشداریا کوئەندامێ ھەرسکرنێ) بەلێ باشترە شیرەتان ژ نوشدارەکێ تایبەتمەند وەربگری ھەکە تە ئاریشەکا مەعیدەی ھەبیت.
کێزکا دوور دئێخن
تو دشێی کێزکا ژ باخچێ خوە یێ مال دوور بکەی، تو دزانی چاوا؟ پیچەک ژ توزکا فلفلێن دژوار ل دەروبەرێ باخچەی و ل بنکێن گیایا برەشینە و ل وی دەمی چو کێزک و تشتێن زیانبەخش نامینن، ھەکە تە بڤێت باشتر زی کاری بکەن، دو کاچکێن فلفلێن دژوار ل گەل ئاڤێ تێکھەل بکە و حەفتیێ جارەکێ برەشینە بەلێ ھەکە تو تشتێن باخچەی بۆ خوارنێ ب کاربینی باش ب ئاڤێ بشوو بەری دخووی.

ئەڤرۆ:
ل دووڤ ڤەکولینەکێ کو ٢٩ ھزار کەس ب خوەڤەگرتبوون و ب سەرپەرشتیا ئاژانسا ساخلەمیێ ل باژێرێ بەرشەلونا ھاتبوو ئەنجامدان دیارکریە کو نەساخی ل دەڤ ژنان پتر ڤەدکێشن و ژن پتر تووشی نەخۆشیێن دومدرێژ دبن و ھەکە تووشی نەخۆشیان دبن پێ نزانن ھەتا دگەھیتە قۆناغێن پێشکەفتی و ئەو نەساخیێن پتر تووشی ژنان دبن پێکھاتینە ژڤان نەخۆشیان:
١- شقە سەر: ھەر سێ ژن ل ھەمبەر زەلامەکی تووش دبنێ و نەخوشیەکا زکماکی یە و ل ھەر قۆناغەکا عەمری رەنگە مرۆڤ تووش ببیتێ و ژن پتر ژ گەنجاتی یان پشتی ژیێ بێھیڤیبوونێ تووش دبنێ و ھندەک جارا ئێشانا وێ ب رۆژان ڤەدکێشیت.
٢- پێتیبوونا ھەستیان: نەخۆشیەکا بێ دەنگە ھەتا دبیتە ئەگەر ھەستیان بشکێنیت، ھەر ژنەکێ ژ سێ ژنان ئەڤ نەخۆشیە ھەیە و ئاریشەکا مەزنە بۆ ساخلەمیێ چونکو شکەشتن و ئێشان و کەتنا ددانان ل دووڤ ھەنە.
٣- ھندەک سەربارکێن دەگمەن: ھژمار دیاردکە ژن ب سێ جارکی پتر تووشی ھەودانا گەھان دبن و ب تایبەت ل چوکێ، ئەوژی ژبەر بەرفرەھیا کوسکێ وێ کو فشارێ ل چوکێ دکەت و دیسا بێھێزیا زەڤلەکێن وێ ل ھەمبەر یێن زەلامان و ب کارئینانا پێلاڤێن چمک بلند.
٤- ئێشانێن پشتێ: زەلام و ژن ھندی ئێک تووش دبنێ، بەلێ پێکھاتا بایولوجی یا لەشێ ژنێ و دوگیانی و عادەیت ھەیڤانە ھەموو ئەگەرن پتریا ژنان تووش ببن.
٥- ئیدز: ژن پتر تووشی نەخۆشیا ئیدزێ دبن، ژبەر فاکتەرێن ژینگەھێ و جڤاکی و رەوشنبیری کو ھاریکارن زووتر کارتێکرن لێ ببیت. بۆ نموونە ژن ب رێژا ٦١% نە ژ توووشبووێن ئیدزێ ل بیابانا ئەفریقیا.
٦- تەنگەزاریێن ھۆرمونی: ھۆرمون ھندەک کەرستێن کیمیاوینە ب رێیا گلاندێن لەشی دھێنە رژاندن داکو کارتێکرنێ ل کارێ ئەندامێن دی یێن لەشی بکەن، چ کێماتی یان زێدەھی بکەڤیتە ھورمونان کارتێکرنێن خراب دێ ھەبن ب تایبەت ل سەر ئەندامێن زانێ، ل دەڤ ژنان دبیتە ئەگەرێ وەستیانێ و زێدەبوونا سەنگی و خەموکیێ و قەبزبوونێ و ھشکبوونا پیستی و وەرمینا دورماندور چاڤان و نەرێکخستنا عادەیا ھەیڤانە.
٧- پەنجەشێرا پەریزادی: ژن ب دوجارکی و سێ جارکی ژی پتر زەلامان تووش دبنێ و ھەتا نوکە ئەگەرێن وێ چەندێ دیارنینن، پتریا جارانژی ژن ل ژیێ ٢٠-٦٠ سالیێ تووش دبنێ و گەلەک فاکتەر ھەنە دبنە ئەگەرێ نەخۆشیێ ژوانژی: بەرئاتافبوون ب تیشکێ و چارەسەریێن نوشداری بۆ سەری و ستووی.
٨- بزمارێن پێیا: ژ گرنگترین ئاریشەیانە کو بەرئاتافی ژنان دبن، پێلاڤێن نەباش ژگرنگترین ئەگەرێن تووشبوونێ نە و بزمارێن پێی دەرکەتنا زێدەگوشتەکی یە ل ئالیێن پێی یان تلا پەیدادبن و ئێشانەکا مەزن پەیدادکەن بتایبەت ل دەمێ برێڤەچوونێ و ژن ب چارجارکی ھندی زەلامان تووش دبنێ.