سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، مەسرۆر بارزانی، دوهی سێشەمبی 19/12/2023 پێشوازی ل زیاد خەلەف، سەرۆكێ جڤاتا بڕێڤەبرنا بەنكا (تەنمیە) یا ئیراقی كر.
حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د بەیاننامەیەكێ دا بەلاڤكر» د كۆمبوونەكێ دا دانوستاندن ل دۆر گەشەپێدانا ئابۆری و چاكسازیێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د كەرتێ بەنكی دا هاتە كرن و ئاماژە ب ئەوێ چەندێ هاتە دان كو ل هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ، دەلیڤەیا وەبەرئێنانێ د كەرتێن جودا دا یا گونجایە».
ئەوژی هاتە بەرچاڤكرن» سەرۆكێ جڤاتا بڕێڤەبرنا بەنكا (تەنمیە) یا ئیراقی خوەشحالیا خوە بەرانبەر بۆچوونا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل دۆر هەمەجۆركرنا ئابۆری و ئاڤاكرنا ژێرخان و پێشئێخستنا سیستەمێ بەنكی دەربڕی».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ پشتەڤانیا خوە بۆ بەنكێن كەرتێ تایبەت ل هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ دوپات كر ژ پێخەمەت پێشئێخستنا سیستەمێ دارایی و ئابۆری.

ب گۆڕەی ئەنجامێن دەستپێكی یێن كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ، ئالیێن كوردی 14 كورسی ل پارێزگەهێن نەینەوا و كەركووك و دیالا بدەستڤەئیناینە.
پارتی دیموكراتی كوردستان ل پارێزگەها نەینەوا چار كورسی و ل پارێزگەها كەركووكێ دو كورسی ب دەستڤەئیناینە. ئێكەتی نیشتمانی كوردستان پێنج كورسی ل كەركووكێ و دو كورسی ل نەینەوا ( هەڤپەیمانیا ئەهل نەینەوا) و كورسیەك ژی ل دیالا.
ل دووڤ ئەنجامان، پارتی ل نەینەوا 127 هزار و 938 دەنگ، ل كەركووكێ 46 هزار و 749 دەنگ و ل دیالا شەش هزار و 804 دەنگ ب دەستڤەئیناینە. ئێكەتی نیشتمانی كوردستان ل نەینەوا 45 هزار و 939 دەنگ، ل كەركووكێ 139 هزار و 373 دەنگ و ل دیالا 23 هزار و 715 دەنگ ب دەستڤەئیناینە.
ب گۆڕەی ئەوان ئەنجامان، ڕێژەیا كورسیان ل جڤاتا پارێزگەها كەركووكێ دێ ب ڤی شێوەی بیت:
پێنج كورسی بۆ ئێكەتیێ، سێ كورسی بۆ هەڤپەیمانیا ئەرەبی، دو كورسی بۆ بەرەیێ توركمانی، دو كورسی بۆ پارتی، كورسیەك بۆ عروبە، كورسیەك بۆ قیادە.
هەروەسا كورسیێن ئالیان ل نەینەوا دێ ب ڤی شێوەی بیت، پێنج كورسی بۆ نەینەوا لئەهلها، چار كورسی بۆ پارتی، 5 كورسی بۆ ئەهل نەینەوا (2 كورسیێن ئێكەتیێ نە دناڤدا)، سێ كورسی بۆ عەقدا وەتەنی، دو كورسی بۆ هەر ئێك ژ تەقەدوم و سیادە و حەدبا و هەویە وەتەنی و حەسم و كورسیەك بۆ هەر ئێك ژ عەزم و وەتەن لیتەجدید.
هەروەسا كورسیێن ئالیان ل دیالا ب ڤی شێوەی نە: چار كورسی بۆ دیالەتونا، سێ كورسی بۆ تەقەدوم، سێ كورسی بۆ سیادە، دو كورسی بۆ عەزم، ئێك كورسی بۆ ئیستیحقاق، ئێك كورسی بۆ ئەساس، ئێك كورسی بۆ ئێكەتیێ. ل پارێزگەها سەلاحەدین ژی پێنج كورسی بۆ جەماهیر، دو كورسی بۆ عەزما مەدەنی، دو كورسی بۆ چارچۆڤەیێ وەتەنی، دو كورسی بۆ سیادە، دو كورسی بۆ حەسم (پارتی تێدایە)، دو كورسی بۆ تەقەدوم.

سیاسەتمەدارەكێ كورد ڕادگەهینیت: پشتی هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ ل كەركووكێ پێدڤیە كورد د ئێكگرتی بن و هەموو هێزێن سیاسی ڕێكبكەڤن، ئەگەر نە نەشێن پۆستێ پارێزگارێ كەركووكێ دیار بكەن.
محەمەد ئیحسان، سیاسەتمەدار و وەزیرێ بەرێ یێ مافێن مرۆڤی ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گوت» ئەو هەلبژارتنە هەلبژارتنەكا ئاسایی بوو و كوردان هەموو جاران بەرگریێ ژ مافێن خوە یێن نەتەوەیی كریە، خوازی ئەو دەنگێن بۆ كوردان ژی ب دەستڤەهاتین هێشتا بلند و زێدەتر بان».
محەمەد ئیحسان باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر» پێدڤیە كورد پشتی ئەڤان هەلبژارتنان د ئێكگرتی بن و هەموو هێزێن سیاسی یێن كوردی ڕێكبكەڤن، ئەگەر نە نەشێن پۆستێ پارێزگارێ كەركووكێ دیار بكەن».
دوپاتكر ژی» پشكداریكرنا كوردان د ئەڤان هەلبژارتنان دا و هەر هەلبژارتنەكا دی یا گرنگە، چەنگە ئەگەر نە نوونەرێن خوە ل جڤاتا پارێزگەهێ و جڤاتا نوونەران نابیت، ب ڤێ چەندێ ژی دەنگ نابیت و مافێ ژی نابن».
ناڤبری ڕۆناهی ئێخستەر سەر ئەوێ چەندێ ژی كورد یان هێز و ئالیێن سیاسی هەر چەند دەنگان بدەستڤەبینن، نابیت باوەری ل دەف هەبیت، چونكە پرسا هەلبژارتنان ل ئیراقێ گرێدای كۆمەكا ئەجیندایێن دەرەكی و هەرێمایەتی یە.
محەمەد ئیحسان خویاكر ژی» هێزێن سیاسی ل شوونا ئەوێ چەندێ شانازیێ ب دەنگێن خوە یێن بدەستڤە هاتین یێن ئەڤێجارێ بكەن، باشتر ئەوە خوە بۆ هەلبژارتنێن داهاتی بەرهەڤ بكەن و بزاڤێن زێدەكرنا دەنگێن خوە بكەن، ب تایبەت هەلسەنگاندنا خالێن خوە یێن لاواز و خوە بەرهەڤكرن بۆ ب دەستڤەئینانا ئەنجامەكێ باشتر».

ڕێپێدەرێ پارتی دیموكراتی كوردستان ل كەركووكێ ڕادگەهینیت: مە تێبینی ل سەر پڕۆسەیا هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهان ل كەركووكێ هەبوو ل هەردو دەنگدانێن تایبەت و گشتی، و ل هەردو دەنگدانان دێ سكالایێن خوە تۆمار كەین».
سامان ڕەشید، ڕێپێدەرێ پارتی دیموكراتی كوردستان ل كەركووكێ گوت» ب هزاران دەنگێن پارتی دیموكراتی كوردستان ل كەركووكێ سۆتن و پشكەكا مەزن یا دەنگدەرێن مە نەشیان دەنگێن خوە بدەن».
سامانی گوت ژی» ل ڕۆژا هەلبژارتنێن گشتی ل 18/12 مە تێبینیا ئەوێ چەندێ كر كو پشتی سات 12 نیڤرۆ، ئامیرەیێن دەنگدانێ كارنەكر و ژ ئەگەرێ ئەوێ چەندێ ب دەهان هزار دەنگدەرێن مە ل كەركووكێ ژ دەنگدانێ بێ بەهر بوون و پاشی پڕۆسە گەلەك ب سستی بڕێڤەچوو».
ئەركێ جڤاتێن پاریزگەهان هەلبژارتنا پارێزگاری، چاڤدێریكرنا حوكمەتا خوەجهیا پارێزگەهان و پەسەندكرنا پارەیێ پڕۆژەیێن پارێزگەهان ب ستوویێ خوەڤە دگریت.
ڕێپێدەرێ پارتی دیموكراتی كوردستان ل كەركووكێ داخواز ژ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ كر» ب شێوەیەكێ دادپەروەرانە و بێلایەنانە كارێن خوە ئەنجام بدەت و ل دووڤ ئەوان سكالایێن مە تۆماركرین بچیت».

پەیڤدارێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ڕاگەهاند: ئەو سكالایێن ل سەر هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهان ل ئیراقێ هاتینە تۆماركرن نەگەهشتینە ئاستێ ڕەنگێ سوور و 69 سكالا ژی یێن هاتینە تۆماركرن، هەروەسا دبێژیت: شەش سكالایان ڤەكۆلین تێدا دهێتە كرن.
دوهی سێشەمبی 19/12/2023 جومانە غەلای، پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ گوت» سكالایێن ل دەنگدانا گشتی و تایبەت بۆ هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ گەهشتینە 69 سكالایان، كو 54 سكالا ل دەنگدانا گشتی و 15 سكالا ل دەنگدانا تایبەت هاتینە كرن».
سەبارەت جۆرێ سكالایان ژی دبێژیت» ئەو سكالایێن زەر 43 سكالا بوون و سكالایێن كەسك ژی 20 سكالا بوون و شەش سكالا ژی دبن ڤەكۆلینێ دانە، هیچ سكالایەك نە گەهشتیە ئاستێ ڕەنگێ سوور كو مەترسی ل سەر گوهۆڕینا ئەنجامان هەبیت».
پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ جۆرێ سكالایان ژی ب گۆڕەی ڕەنگان شرۆڤەكر و گوت» ئەو سكالایێن كو ڕەنگێ زەرن كاریگەری ل سەر ئەنجامێن دەنگدانێ نابیت و ب ئەگەرێ زۆر ڤە دهێنە ڕەتكرن، چونكە یان بێی بەلگە هاتینە پێشكێشكرن یان بەرۆڤاژی لۆژیك و ئەوان مەرجانە كو هاتینە دانان بۆ سكالاكرنێ».
سەبارەت ب سكالایێن ڕەنگێ كەسك ژی گوت» ئەو سكالایێن ڕەنگی كەسك هەی ژ ئەگەرێ ئەوان پێشێلكاریان دهێنە تۆماركرن كو ژ ئالیێ كارمەندێن كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ هاتینە كرن یان ژ ئالیێ بریكارێن هێز و ئالیێن سیاسی، یان ژی ژ ئالیێ هێزێن ئەمنی ڤە هاتینە كرن، ب گشتی ئەوان سكالایان ژی كاریگەری ل سەر ئەنجامێ دەنگدانێ نابیت و پێدڤی ب ڤەكۆلینێ و سزادانا ئەوان كەسان هەیە كو كێمتر خەم بوون».

كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ئاشكراكر كو ڕێژەیا پشكداریكرنێ ل هەردو هەلبژارتنێن تایبەت و گشتی یێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ 41% بوو.
دوهی سێشەمبی 19/12/2023، كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ئامارێن دوماهیێ یێن پشكداریا دەنگدەران ل هەردو هەلبژارتنێن تایبەت و گشتی یێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ بەلاڤكرن.
ب گۆڕەی ئامارێن كۆمسیۆنێ، ڕێژەیا پشكداریا دەنگدەران د هەلبژارتنان دا 41% بوو، پتریا ڕێژەیا پشكداریا دەنگدەران ل پارێزگەها كەركووكێ (66%) و كێمترین ژی ل پارێزگەها بەغدا/ ڕەسافە (21%) بوو.
ڕێژەیا پشكداریا دەنگدەران ل هەردو هەلبژارتنێن گشتی و تایبەت ل پارێزگەهێن ئیراقێ ب ڤی شێوەی بوو:
كەركووك 66% ، سەلاحەدین 59% ، ئەنبار 57%، نەینەوا 53% ، موسەننا 45%، دیالا 45%، بەسرا 43% ، كەربەلا 40%، بابل 40%، دیوانیە 38%، واست 37%، نەجەف 32%، ناسریە 31%، میسان 29%، بەغدا/ كەرخ 32%، بەغدا/ ڕەسافە 21%.
تنێ هەلبژارتنێن تایبەت یێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ ل باژێرێن هەرێما كوردستانێ هاتنە ئەنجامدان كو ل ڕۆژا شەمبیێ 16/12/2023 بڕێڤەچوون. ل ناڤ كەمپێن ئاوارەیێن ئاكنجیێن هەرێما كوردستانێ ب دەهان بنگەهێن دەنگدانێ بۆ دەنگدەران هاتبوونە ڤەكرن بۆ ئەوێ چەندێ بشێن پشكداریێ د هەلبژارتنان دا بكەن و دەنگێن خوە بدەن.
ب گۆڕەی ئامارێن كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ، ڕێژەیا پشكداریا دەنگدەرێن تایبەت ل هەرێما كوردستانێ ب ڤی شێوەیێ بوو:

-پارێزگەها سلێمانیێ (هەلبژارتنێن تایبەت) 89%
-پارێزگەها هەولێرێ (هەلبژارتنێن تایبەت) 81%
-پارێزگەها دهۆكێ (هەلبژارتنێن تایبەت) 67%

ڤەکۆلەرەکێ ناڤدار یێ تورکیا دیار دکەت، پشتی شەڕێ د ناڤبەرا ئسرائیلێ و حەماسێ دا هەتا نها تورکیا گەلەک خێزانێن چەکدارێن حەماسێ ل عەفرینێ و دەوروبەرێن وێ ئاکنجی کرینە و وەسا دیارە ئەو یەک د بەرژەوەندیا ئسرائیلێ دایە، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی هەتا نها چو کەسەکێ دژبەریا بزاڤێن تورکیا نەکریە.

فەهیم تاشتەکین ڤەکۆلەرێ ناڤدار یێ تورکیا راگەهاند، پشتی شەڕێ د ناڤبەرا حەماسێ و ئسرائیلێ دا هەتا نها گەلەک ژ خێزانێن چەکدارێن حەماسێ ل عەفرینێ و دەوروبەرێن وێ بجهـ بووینە، ب تایبەتی ژی تورکیا ئەو دەڤەرێن کو بەری نها ژ دەستێ یەپەگێ دەرئێخستین دڤێت عەرەبێن فەلەستینێ ل وان دەڤەران بجهـ بکەت، ئارمانجا سەرەکی یا تورکیا ئەوە دا دیموگرافیا عەفرینێ و دەڤەرێن دی ب تەمامی بگوهۆڕیت و هەتا نها ژی ب رەنگەکێ باش شیایە کارێ خوە ئەنجام بدەت.
ناڤهاتی ئەو یەک ژی دیار کریە، دیموگرافیا باژێرێ عەفرینێ ب تەمامی هاتیە گوهۆڕین و نها رێژەیا کوردان د ناڤ باژێرێ عەفرینێ دا گەلەک کێم بوویە، د پێنگاڤا دویێ دا تورکیا دڤێت وان دەڤەرێن دیتر ژی ژ کوردان چۆل بکەت و عەرەبان ل جهێ کوردان ئاکنجی بکەت، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی نها دەلیڤەکا گەلەک باشە بۆ تورکیا، چونکی چو هێزەک د ئاستێ جیهانی و هەرێمی دا هەتا نها دژبەریا پرۆژێ تورکیا نەکریە، وەلاتەک وەکو ئسرائیلێ ژی دیارە پێ باشە دا غەزە ژ خێزانێن چەکدارێن حەماسێ بهێتە چۆل کرن، پرۆژێ تورکیا یێ نها دێ زیانەکا گەلەک مەزن بۆ کوردێن رۆژئاڤایێ کوردستانێ هەبیت، چونکی هەکە سوباهی رەوشا سووریێ یا ئارام بیت دیسان دێ بابەتێ عەرەبان ب گشتی بۆ کوردان بیتە ئاریشەکا گەلەک مەزن.
فەهیم تاشتەکین ئاماژە ب بزاڤێن نوو یێن تورکیا ل رۆژئاڤایێ کوردستانێ کریە و ئاماژە ب ڤێ یەکێ ژی کریە، نها شام د رەوشەکا گەلەک لاواز دایە و نەشێت دژبەریا تورکیا بکەت، ل ئالیێ دی ئاکنجیکرنا عەرەبان ل دەڤەرێن کوردی بۆ شامێ ژی یا خراب نینە، شام نها ل دژی پرۆژێ تورکیا یێ بۆ گوهۆڕینا دیموگرافیا دەڤەرێن کوردی نینە، چونکی ب سالانە یا شامێ نەشیایی ل دژی کوردێن سووریێ بکەت نها تورکیا ڤێ یەکێ دکەت.
ئەو یەک د دەمەکێ دایە کو بەری نها رێکخستنا مافێن مرۆڤی یا سەر ب نەتەوەیێن ئێکگرتی ژی دیار کربوو، دیموگرافیا باژێرێ عەفرینێ ب تەمامی هاتیە گوهۆڕین و گرۆپێن چەکدارێن سەر ب تورکیا گەلەک جهێن دیرۆکی یێن باژێرێ عەفرینێ وێران کرینە، ناڤێ هەموو تاخێن کوردی یێن باژێرێ عەفرینێ هاتینە گوهۆڕین و رێژەیا کوردان ل عەفرینێ گەلەک کێم بوویە و هەتا چەکدارێن سەر ب تورکیا و خێزانێن وان ڤە ل عەفرینێ نەهێنە دەرخستن رەوشا وی باژێری ئاسایی نابیت.

سەرۆك مەسعود بارزانی، ب هەلكەفتا ڕۆژا ئالایێ كوردستانێ پەیامەك ل تۆرا جڤاكی یا ئێكس (تویتەرا بەرێ) بەلاڤكر و تێدا دبێژیت:
كوردستانیێن ئەزیز، ڕۆژا ئالایێ كوردستانێ ل هەوە هەموویان پیرۆز بیت.
ئالایێ مە هێمایێ بەرخوەدان و ئاشتیخوازی و باوەری ب خوەبوونا گەلێ مەیە.

سەرۆك مەسعود بارزانی ب مەبەستا گەهاندنا بەهیداریێ و هەڤخەمیێ بۆ وەغەركرنا میرێ كوێتێ سەرەدانا قۆنسلخانەیا كوێتێ ل باژێرێ هەولێرێ كر.
دوهی دوشەمبی 18/12/2023، سەرۆك مەسعود بارزانی سەرەدانا قونسلخانەیا كوێتێ ل باژێرێ هەولێرێ كر و بەهیداری و هەڤخەمیا خوە بۆ وەغەركرنا ڕەحمەتی (شێخ نەواف ئەلئەحمەد ئەلجابر ئەلسەباح) میرێ دەولەتا كوێتێ ب گەل و سەركردایەتیا دەولەتا كوێت و عوسمان داود ئەلداود، قونسلێ گشتیێ دەولەتا كوێتێ ل باژێرێ هەولێرێ گەهاند.

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ ل ڕۆژا ئالای داخوازكر، بلندكرنا ئالایێ كوردستانێ ببیتە ئەگەرێ دەربازكرنا دوبەرەكیێ هەروەسا گوت ژی: ئالایێ مە هێمایێ هیڤیێن مە یێن هەڤپشكە، هێمایێ ڕوو ب ڕووبوونا ئاستەنگایە و سەركەفتنا مە ل سەر بەربەستان.
ل سەرۆكایەتیا هەرێما كوردستانێ ب پشكداریا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، ڕێوڕەسمێ بلندكرنا ئالایێ كوردستانێ بڕێڤەچوو.
نێچیرڤان بارزانی د وێ ڕێوڕەسمێ دا پەیڤەك پێشكێشكر و تێدا گوت» ئەڤ ئالایە، ل گەل ئەوێ چەندێ كو ئاماژەیە بۆ ئێك نیشتمان، ئێك ب ئێك دلێن ڤی نیشتمانی ل هەر جهەكی بن ژ كورد و هەموو پێكهاتەیێن دی پێكڤە گرێددەت. لەوما بلا بلندكرنا ئالای، ئەوێ پەیمانێ ژی د دەروونێ مە دا نوو بكەت كو دوبەرەكیێ دەرباز بكەین، ڕێزێ ل جوداهیێن خوە بگرین».
گوت ژی» ڕەنگێ سپی، ڕامانا دادپەروەریێ و ئاشتیێ و پێكڤەژیانێ یە. ڕەنگێ كەسك، ڕامانا ژیانێ و بەردەوامیێ و خەباتێ یە، ڕەنگێ سوور، ڕامانا بەرخوەدانێ و بەرهنگاربوونێ و پیرۆزیا خوینا شەهیدێن ڕێكا ئازادیا كوردستانێ یە. بلا هەتاڤا زەر ل سەر ئالایێ مە، ببیتە هێڤێنی هیڤی و ئومێدێن مە، بۆ گەهشتنێ ب مافێ چارەنڤیس».
هەروەسا گوت» دەمێ ئالای ل ئەسمانێ بێ سنوور دا بلند دكەین، بلا د گەلدا ورەیێن مە بلند بن. بلا هەموو ئەو شیانێن بێ سنۆر بینینە بیرا خوە كو د خەباتا مە یا پێكڤە دا هەین، بلا ئەوێ شكۆیا ئەڤرۆ هەست پێ دكەین، مە هانبدەت بۆ ئارمانجێن بلندتر، بۆ دەستكەفتێن مەزنتر، بۆ گیانێ پێكڤەییێ و سۆزا هەڤپشك، بۆ خوەشتڤیا هەڤپشك یا وەلاتی و هەموو ئەوێن كو ل كوردستانێ دژین. ل بن ڤی چەترێ كۆمكەر كو سیمبۆلا ناسنامەیا مە یا هەڤپشكە، بلا پێكڤە ب هێزتر بەر ب پێشڤە بچین، بۆ ئەوێ چەندێ مەزنیا نەتەوەیا خوە ل سەر بەرپەرێن دیرۆكێ تۆمار بكەین».