ئه‌ڤرۆ:

دوهی ئێكشه‌مبی 22 كانوونا دویێ 2023 ل سه‌لاحه‌دین سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی پێشوازی ل (ئیریك شۆڤالیێ) بالیۆزێ فره‌نسا ل ئیراقێ و (مارتن بێگه‌ر) بالیوزێ ئه‌لمانیا ل ئیراقێ كر.

ل ده‌ستپێكا كۆمبوونێ بالیۆزێن هه‌ردو وه‌لاتان ئه‌و چه‌نده‌ به‌رچاڤكر كو فره‌نسا و ئه‌لمانیا ب هه‌ڤپشكی ل گه‌ل هه‌ڤدو گرنگیێ ب بابه‌تێن نێڤده‌وله‌تی یێن گرنگ دده‌ن ب تایبه‌ت ڕه‌وشا ئیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ و ل ده‌ف هه‌ردو وه‌لاتان سه‌قامگیری و ڤه‌ژاندنا هه‌رێما كوردستانێ گرنگیه‌كا تایبه‌ت هه‌یه‌، هه‌روه‌سا ئه‌وژی ب سه‌رۆك بارزانی گه‌هاند كو فره‌نسا و ئه‌لمانیا ل به‌ره‌ سه‌نته‌ره‌كێ هه‌ڤپشك یێ كه‌لتووری ل كه‌لا هه‌ولێرێ دابمه‌زرینن، ئه‌وژی ب مه‌به‌ستا پێشئێخستنا په‌یوه‌ندیێن كه‌لتووری و زانستی و مللی دناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و هه‌ردو وه‌لاتێن ئه‌لمانیا و فره‌نسا دا.

هه‌ر د وێ كۆمبوونێ دا سه‌رۆك بارزانی خوه‌شحالیا خوه‌ ڕاگه‌هاند ب هه‌ماهه‌نگی و هه‌ڤپشكیێ دناڤبه‌را ئه‌لمانیا و فره‌نسا ل دۆر بابه‌تێن نێڤده‌وله‌تی و ب بابه‌ته‌كێ گرنگ و كاریگه‌ر هه‌ژمارت، سه‌رۆك بارزانی پێزانین بۆ بڕیارا ئه‌لمانیا هه‌بوو د جینۆساید نیاسینا كۆمكوژیا شنگالێ و ب گاڤه‌كا گرنگ و دیرۆكی زانی و داخوازكر ژ پێخه‌مه‌ت داده‌په‌روه‌ریێ و سڤككرنا برینێن خوشك و برایێن ئێزدی وه‌لاتێن دی یێن ئێكه‌تیا ئه‌وروپا ژی بڕیاره‌كا هه‌ڤشێوه‌یێ وێ بده‌ن.

هه‌ر د وێ دیدارێ دا ڕه‌وشا سیاسی یا ده‌ڤه‌رێ و دووماهی پێشهاتێن ناڤ پرۆسه‌یا سیاسی یا ئیراقێ هاتنه‌ باسكرن و گرێدای په‌یوه‌ندیێن د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا فیدرالی یا ئیراقێ دا شاندێ مێهڤان خوه‌شحالیا خوه‌ نیشاندا ب وی سه‌قایێ ئه‌رێنی د په‌یوه‌ندیێن دناڤبه‌را هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرال دا و ب ده‌لیڤه‌یه‌ك زانی بۆ چاره‌سه‌ركرنا گرفتێن دناڤبه‌را به‌غدا و هه‌ولێرێ دا.

ڕه‌وشا سیاسی یا هه‌رێما كوردستانێ ته‌وه‌ره‌كێ دی یێ وێ دیدارێ بوو و شاندێ مێهڤان دووپاتكر كو فره‌نسا و ئه‌لمانیا دێ به‌رده‌وام بن ل سه‌ر پشته‌ڤانیێ و هه‌ڤپشكیێ و هه‌ماهه‌نگیێ ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ.

ئه‌ڤرۆ، سالار محه‌مه‌د دۆسكی:

وه‌زیرێ به‌رێ یێ مافێن مرۆڤی ل حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ئاشكراكر كو ئه‌ركێ حوكمه‌تا ئیراقێ یه‌ pkk ژ شنگالێ ده‌ربێخیت و حوكمه‌تا ئیراقێ نه‌شیا ڕێككه‌فتنا دناڤبه‌را به‌غدا و هه‌ولێرێ دا ل دۆر شنگالێ بجهبینیت، خویاكر ژی كو كاودانێن ئیراقێ نوكه‌ د باشترن ژ جاران بۆ بجهئینانا ڕێككه‌فتنا شنگالێ.

د.محه‌مه‌د ئحسان، وه‌زیرێ به‌رێ یێ مافێن مرۆڤی ل حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، ل دۆر ڕه‌وشا شنگالێ بۆ ڕۆژنامه‌یا (ئه‌ڤرۆ) گوت”  كێشه‌ د ناڤبه‌را حوكمه‌تا ئیراقێ و pkk دایه‌ و بلا كه‌سه‌ك مزایه‌دا ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ نه‌كه‌ت و به‌رپرسایه‌تیا حوكمه‌تا ئیراقێ یه‌ و دڤێت ئه‌و pkkێ ده‌ربێخیت ژ شنگالێ، ئیراق نه‌شیا ڕێككه‌فتنا شنگالێ ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ بجهبینیت، كاودانێن ئیراقێ نوكه‌ باشترن ژ جاران بۆ بجهئینانا ڤێ ڕێككه‌فتنێ و ڕه‌وشه‌كا ناڤ ده‌وله‌تی هه‌یه‌ و ڤان گوهۆڕینان هه‌موویان ب باشی كارتێكرن ل سه‌ر كاودانێن شنگال كریه‌”.

د. محه‌مه‌د ئحسان گوت ژی” دانپیدانێن هه‌ژماره‌كا په‌رله‌مانێن جیهانێ ب جینوساید نیاسینا كۆمكوژیا كوردێن ئێزدی بڕیارێن واته‌یی نه‌ و تشته‌كێ گه‌له‌ك باشه‌ وجهێ شانازیێ یه‌ بۆ هه‌موو ئێزدیان و زێده‌تر ئه‌و بڕیاره‌ واته‌یی و سیاسی نه‌ و نه‌ قانوونی نه‌ و ئه‌ڤه‌ كار بۆ دڤێت و ئه‌ڤ كاره‌ ب ساله‌كێ و دو سالان ب دووماهی ناهێت، وان تاوانان مێژوو هه‌نه‌”.

هێشتا گوت” گه‌له‌ك خه‌لكێ مه‌ یێ ئێزدی باسێ قه‌ره‌بووكرنێ دكه‌ت وچاڤێ وی ل تشته‌كی یه‌ تو بده‌یێ بدیتنا من كه‌سه‌كێ جینوساید كری تو چ بده‌یێ قه‌ره‌بووكرنا وی ناهێته‌كرن، چه‌ند مالێ دنیایێ بده‌یه‌ ژنه‌كێ كو ده‌ست درێژاهی ل سه‌ر هاتیه‌كرن ناهێته‌ قه‌ره‌بووكرن، هه‌كه‌ چاڤه‌رێی جڤاكێ ناڤده‌وله‌تی بین كو قه‌ره‌بووكرنێ بكه‌ت ل ڤێره‌ دبێژم ئه‌و ناكه‌ت، هه‌تا ل تاوانێن ئه‌نفالان ژی مه‌ دگۆت بلا ئه‌و ده‌ڤه‌ر بهێنه‌ قه‌ره‌بووكرن نه‌كو ب شێوه‌یه‌كێ كه‌سوكی به‌لكو قوتابخانه‌ و نه‌خوه‌شخانه‌ و ڕێ وپر و كومه‌لگه‌هێن باش بۆ بهێنه‌ دروستكرن”.

ئه‌ڤرۆ، سه‌رجان مه‌حمود:

ب نێزیكبوونا ده‌مێ هه‌لبژارتنان ل توركیا سه‌رۆكێن پارتێن تورك سه‌ره‌دانا ئامه‌دێ كرن و راگه‌هاندن كو دڤێت پرسا كوردی ل توركیا بهێته‌ چاره‌سه‌كرن و وه‌لاتیێن كورد ژی دیار دكه‌ن كو ئێدی باوه‌ریا وان ب سه‌رۆكێن پارتێن تورك نه‌مایه‌ و دڤێت هه‌موو پارت و ئالیێن سیاسی یێن كوردی به‌ره‌یه‌كێ بهێز ئاڤا بكه‌ن و ببنه‌ هێزه‌كا كاریگه‌ر ل توركیا.

حه‌سه‌ن بایدار چاڤدێرێ سیاسی یێ باكورێ كوردستانێ بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر كو ب نێزیكبوونا هه‌لبژارتنێن سه‌رۆك كۆماری و په‌رله‌مانێ توركیا، كوردستان هاته‌ بیرا پارتێن تورك و یه‌ك ب یه‌ك سه‌ره‌دانا كوردستانێ دكه‌ن، پشتی سه‌ره‌دانا ئه‌ردۆغانێ سه‌رۆكێ ئاكپارتیێ و سه‌رۆك كۆمارێ توركیا، كه‌مال كلچدار ئوغلۆ سه‌رۆكێ پارتا كۆماری یا گه‌ل، عه‌لی باباجان سه‌رۆكێ پارتا ده‌ڤا، مه‌رال ئه‌كشه‌نه‌ر سه‌رۆكا پارتا نه‌ته‌وه‌په‌رست (ئی پارتی) یه‌ك ب یه‌ك سه‌ره‌دانا باكورێ كوردستانێ كرن و هه‌ر هه‌موویان ژی د ئاخڤتنێن خوه‌ یێن ل باژێرێ ئامه‌دێ دا به‌حسێ براتیا كوردان و توركان و چاره‌سه‌ر‌كرنا پرسا كوردی كرن، هه‌ر هه‌موویان هه‌مان ئاخڤتنا ب سالان یا به‌ری نها دوباره‌ كرن و راگه‌هاندن كو كوردان و توركان پێكڤه‌ كۆمارا توركیا ئاڤا كرینه‌ و كورد و تورك برانه‌ و كه‌س نه‌شێت براتیا كوردان و توركان تێك بده‌ت.

پشتی سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێن پارتێن تورك بۆ باكورێ كوردستانێ و ئاخڤتنێن وان وه‌لاتیێن كورد ژی ب رێیا تۆرێن جڤاكی نه‌رازیبوونێن خوه‌ ل هه‌مبه‌ر سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێن وان پارتان دیار كرن و راگه‌هاندن كو ئه‌زموونێن چه‌ندین سالێن بۆری نیشا دده‌ت كو باوه‌ریا سه‌رۆكێن پارتێن تورك ب مافێن كوردان نینه‌، تنێ ده‌مێ ل توركیا دبیته‌ هه‌لبژارتن ئه‌و به‌رێ خوه‌ دده‌نه‌ باژێرێن كوردان و ئاخڤتنێن شرین دكه‌ن و پشتی هه‌لبژارتنان ژی ب توندی ل دژی مافێن كوردان هه‌لوه‌ست وه‌ردگرن، چونكی كه‌سه‌ك وه‌كو كه‌مال كلچدار ئوغلۆ هه‌تا نها ژی ل دژی هندێ یه‌ كو زمانێ كوردی ل توركیا ببیته‌ زمانێ‌ فه‌رمی یێ‌ په‌روه‌ردێ‌، وی ده‌می كورد ژی ده‌نگێ خوه‌ ناده‌نه‌ كلچدار ئوغلۆ و پارتێن دی.

وه‌لاتیێن كورد ل باكورێ كوردستانێ دیار ژی دكه‌ن كو به‌ری هه‌ر تشته‌كی دڤێت پارت و هێزێن سیاسی یێن كوردی ل باكورێ كوردستانێ به‌ره‌یه‌كێ ئاڤا بكه‌ن، چونكی ئه‌و یه‌ك داخوازیا هه‌موو كوردانه‌ ل باكورێ كوردستانێ، هه‌كه‌ هه‌موو پارت و هێزێن سیاسی یێن كوردی به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ یێن ته‌نگ بده‌نه‌ ره‌خه‌كێ و ل دۆر به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وی پێكڤه‌ كار بكه‌ن كورد دشێن وی ده‌می ببنه‌ هێزه‌كا هه‌ری كاریگه‌ر ل توركیا، ب جهێ كو پارتێن كوردی كار بۆ هه‌ڤپه‌یمانیێ ل گه‌ل پارتێن چه‌پ ل توركیا دكه‌ن دڤێت پارتێن كوردی نێزیكی هه‌ڤدو ببن و به‌ره‌یه‌كێ بهێز و كوردستانی ئاڤا بكه‌ن، ئه‌و یه‌ك داخوازیا هه‌موو كوردانه‌ ل باكورێ كوردستانێ و توركیا.

ئه‌ڤرۆ:

سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ڕاگه‌هاند، دستوورێ ئیراقێ گرێبه‌سته‌كا سیاسی و جڤاكی یه‌ و نابیت بهێته‌ پشت گوه هاڤێتن. دووپاتكر ژی، ب گۆره‌ی دستووری و ئه‌و ڕێككه‌فتنا بۆ پێكئینانا حوكمه‌تێ هاتینه‌ كرن پشته‌ڤانیا كابینه‌یا محه‌مه‌د شیاع سودانی دكه‌ین.

نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ د چارچۆڤه‌یێ پشكداریكرنێ د ڕێوه‌سمێن سالڤه‌گه‌را تیرۆركرنا محه‌مه‌د باقر ئه‌لحه‌كیم، ل به‌غدا په‌یڤه‌ك پێشكێشكر و ڕاگه‌هاند” محه‌مه‌د باقر ئه‌لحه‌كیم وه‌كو دامه‌زرێنه‌رێ ئۆپۆزسیۆنێ ل ئیراقێ ڕێزه‌كا تایبه‌ت دناڤ گه‌لێ كوردستانێ دا هه‌بوو، به‌رده‌وام باوه‌ری ب گوڕانكاریێ و سه‌رئێخستنا پرۆسه‌یێ هه‌بوو، ل سالا 1986 ل گه‌ل بابێ من ئدریس بارزانی ل یه‌كخستنا جیهانبینیا شیعه‌ و كوردان، بۆ ڕوو ب ڕووبوونا دیكتاتۆریه‌تێ ل ئیراقێ، هه‌روه‌سا محه‌مه‌د باقر ئه‌لحه‌كیم په‌یوه‌ندیه‌كا گرنگ ل گه‌ل سه‌رۆك بارزانی و مام جه‌لال تاله‌بانی دا هه‌بوو بۆ وێ ئێكێ ئۆپۆزسیۆنا ئیراقی ئێكبێخن بۆ دژایه‌تیكرنا دیكتاتۆریه‌تێ، بزاڤكرن پێگه‌هێ ئیراقێ ل ئاستێ جیهانێ به‌ر ب پێشڤه‌ ببه‌ن”.

سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ گوت ژی” محه‌مه‌د باقر ئه‌لحه‌كیم خودان هزر و ئایدیایه‌كا جودا بوو ل گه‌ل هه‌موو ته‌خ و چین و مه‌زهه‌بان، باوه‌ری ب ئێك نێزیكربوونا بیروباوه‌رێن جودا هه‌بوو، به‌رده‌وام كار بۆ وێ چه‌ندێ كریه‌ كو هه‌موو گه‌لێن ئیراقێ پێكڤه‌ ب ئاشتی بژین. پێشتر ژی مه‌لا مسته‌فا بارزانی ڕێبه‌رێ بزاڤا ڕزگاریخوازا گه‌لێ كورد، په‌یوه‌ندیێن باش ل گه‌ل به‌رپرسێن مه‌رجه‌عیه‌تا شیعی ل ئیراقێ هه‌بوون، بزاڤكرن ئیراقێ ژبن ده‌ستێ دیكتاتۆریه‌تێ ڕزگار بكه‌ن، محه‌مه‌د باقر ئه‌لحه‌كیم ڕۆله‌كێ گرنگ هه‌بوو ب تایبه‌تی ل سالا 1974 وی ده‌می فه‌توا بۆ كوشتنا كوردان هاته‌ دان، وی پشته‌ڤانی بۆ كوردان ده‌ربری، ئه‌و ئێك بوو ژ وان سه‌ركرده‌یان كو دگوت پێدڤیه‌ د دستووری دا مافێن كوردان و هه‌موو پێكهاته‌یان جهێ خوه‌ بگریت و ماف پێ بهێنه‌ دان”.

نێچیرڤان بارزانی دیاركر” دستوورێ ئیراقێ گرێبه‌سته‌كا سیاسی و جڤاكی یه‌ و نابیت بهێته‌ پشت گوه هاڤێتن، پێدڤیه‌ ژ نوكه‌ و پێڤه‌ گرنگی ب دستووری بهێته‌ دان و نه‌هێته‌ پشت گوه هاڤێتن، چونكه‌ ل پرۆسه‌یا سیاسی یا ئیراقێ دستوور مافێ هه‌موویان ده‌سته‌به‌ر دكه‌ت و بنه‌مایه‌ بۆ بڕێڤه‌برنا ده‌وله‌ت و حوكمه‌ته‌كێ كو خزمه‌تا هه‌موویان بكه‌ت”.

خویاكر ژی” ئه‌م ل هه‌رێما كوردستانێ ب گۆره‌ی دستووری و وان ڕێككه‌فتنێن بۆ پێكئینانا حوكمه‌تێ هاتینه‌ كرن پشته‌ڤانیا محه‌مه‌د شیاع سودانی دكه‌ین و هیڤیدارین هه‌موو وان خالان بجهبینیت یێن كو د پێكئینانا كابینه‌یا خوه‌ دا سۆزا بجهئینانا وان دای، هه‌روه‌سا پشته‌ڤانیا وی دكه‌ین بۆ وێ ئێكێ ڕوانگه‌هه‌ك بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشه‌یان دناڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا فیدرالی دا په‌یدا ببیت و هه‌موو كێشه‌ ب دانوستاندنێ بهێنه‌ چاره‌سه‌ركرن”.

سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ڕاگه‌هاند ژی” پێدڤیه‌ به‌غدا ب گۆره‌ی ماده‌یێن دستووری ڕێزێ ل هه‌رێما كوردستانێ و هه‌موو ده‌ڤه‌رێن ئیراقێ بگریت و مافێن وان بده‌ت، بێگومان بجهئینانا دستووری دێ به‌غدا ب هێزتر بیت و ئه‌م ژی پشته‌ڤانیا وێ چه‌ندێ دكه‌ین حوكمه‌ته‌كا ب هێز ل ئیراقێ هه‌بیت، ده‌مێ ئیراق ب خرابترین ڕه‌وش دا ده‌رباز دبیت به‌رده‌وام ئیراقیان چاڤ ل پێشكه‌فتنێ بوو و دخوازت د پێشكه‌فتنا بوارێ ئاسایشێ و خوه‌شتڤیا نیشتمانی و به‌ر پێشڤه‌چوونا ده‌وله‌تێ نێرینه‌ك ل هه‌رێما كوردستانێ بهێته‌ كرن”.

ئه‌وژی به‌رچاڤكر” مه‌ ده‌لیڤه‌ یا ل پێش بۆ وێ ئێكێ پێگه‌هێ ئیراقێ بۆ ئاسته‌كێ باش بزڤرینین و وان كێشه‌یان چاره‌سه‌ر بكه‌ین كو پێشتر په‌یدابووین، ژ ڕوانگه‌ها مه‌ڤه‌ هه‌رێم و ده‌ڤه‌رێن ئیراقێ دوژمنێن هه‌ڤدو نین، پێدڤیه‌ پێكڤه‌ كاركرن و خالێن لاواز یێن خوه‌ نیشا ده‌رڤه‌ نه‌ده‌ین، مه‌ پێدڤی ب چه‌سپاندنا سیسته‌مه‌كێ دیموكراته‌ كو ڕێزێ ل هه‌موو ئایین و نه‌ته‌وه‌یان بگریت”.

ئه‌ڤرۆ:

د چارچۆڤه‌یێ پشكداریێ د كۆڕبه‌ندێ جیهانی یێ ئابوروی ل داڤۆس ل سویسرا، مه‌سرور بارزانی سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ كوردستانێ چه‌ندین كۆمبوون ل گه‌ل سه‌ركرده‌ و به‌رپرسێن بلند یێن وه‌لاتان گرێدان. د كۆمبوونا ل گه‌ل ئه‌لیكسه‌نده‌ر دیكروو، سه‌رۆك وه‌زیرێن به‌لجیكا، هاریكاری و هه‌ماهه‌نگی ب تایبه‌تی د بوارێ ئالۆگۆریا بازرگانی و هنارتنا به‌رهه‌مێن چاندنێ یێن كوردستانێ بۆ بازارێن به‌لجیكا و ئه‌وروبا ب گشتی هاته‌ باسكرن.

سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل داڤۆس ل گه‌ل مارك ڕووته‌ سه‌رۆك وه‌زیرێن هوله‌ندا ژی كۆمبوو و سوپاسیا هوله‌ندا كر بۆ هه‌ماهه‌نگیا به‌رده‌وام ل گه‌ل هه‌رێمێ كو ئێك ژ وان وه‌لاتانه‌ یێن پشته‌ڤانیا حوكمه‌تا هه‌رێمێ دكه‌ن، ب تایبه‌تی دبوارێ هه‌مه‌جۆركرنا ئابووری و پێشڤه‌برنا كه‌رتێ چاندنێ.

مه‌سرور بارزانی ل گه‌ل تونی بلێر سه‌رۆك وه‌زیرێن بریتانی یێ پێشتر كۆمبوو و تێدا دانوستاندن ل دۆر چاكسازیێن كابینه‌یا نه‌هێ یا حوكمه‌تا هه‌رێمێ و هنارتنا به‌رهه‌مێن چاندنێ یێن كوردستانێ بۆ بازارێن ئه‌ورۆپا هاته‌ كرن.

هه‌ر د چارچۆڤه‌یێ كۆڕبه‌ندێ ئابووری یێ جیهانی ل داڤۆس سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل شاه فیلیب شاهێ به‌لجیكا كۆمبوو و باس ل گوهۆڕین و پێشهاتێن ئیراقێ و هه‌رێمێ و چاكسازیێ كابینه‌یا نه‌هێ هاته‌ كرن ب تایبه‌تی د بوارێ پێشڤه‌برنا وه‌به‌رئێنانێ و گرنگیدان ب كه‌رتێ چاندنێ و هنارتنا به‌رهه‌مێن چاندنێ یێن كوردستانێ بۆ بازارێن ئه‌وروپا. هه‌ر د چارچۆڤه‌یێ دیدارێن خوه‌ دا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ل گه‌ل به‌شر ئه‌لخه‌ساونه‌ سه‌رۆك وه‌زیرێن ئوردن كۆمبوو و تێدا باس ل زێده‌تر پێشڤه‌برنا په‌یوه‌ندیێن دیرۆكی د ناڤبه‌را ئوردن و هه‌رێما كوردستانێ هاته‌ كرن و مه‌سرور بارزانی ڕێز و پێزانین هه‌بوون بۆ بزاڤ و كاركرنا شاه عه‌بدوللایێ دویێ شاهێ ئوردن ژ پێخه‌مه‌ت سه‌قامگیریا ئیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ.

هه‌روه‌سا مه‌سرور بارزانی ل گه‌ل دارێل عیسا ئه‌ندامێ كۆنگرێسێ ئه‌مریكی و ئیگلیس له‌ڤیتس، سه‌رۆكێ لاتڤیا، كریاكۆس میتسۆتاكیس سه‌رۆك وه‌زیرێن یونان،كلاوس شواب سه‌رۆكێ كۆربه‌ندێ ئابووری یێ جیهانی ل داڤۆس، بیلاوال بۆتۆ وه‌زیرێ ده‌رڤه‌یێ پاكستان و چه‌ندین وه‌زیرێن ئه‌ورۆپی و سیناتۆرێن ئه‌مریكی و سه‌رۆكێن كۆمپانیێن جیهانی ژی كۆمبوو.

سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل هه‌ر ئێك ژ خالد ئه‌لفالح وه‌زیرێ وه‌به‌رئێنانێ یێ سعودی و سه‌عید بن محه‌مه‌د ئه‌لسه‌قری وه‌زیرێ ئابوروی یێ عومان و عادل فخرۆ وه‌زیرێ پیشه‌سازی و بازرگانی یێ به‌حرێن كۆمبوو و سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ل گه‌ل تویته‌كی دا كورته‌ ڤیدیۆیه‌ك ژ وان دیداران به‌لاڤكر و تێدا ئاماژه‌ ب وێ چه‌ندێ دا” مه‌ په‌یوه‌ندیه‌كا ب هێز ل گه‌ل وه‌لاتێن كه‌نداڤی هه‌یه‌ و مه‌ هه‌ماهه‌نگی بۆ دابینكرنا پێدڤیێن ئاسایشا خۆراكی یا هه‌ی و ل كه‌رتێ بانكی و ته‌كنه‌لۆژیا ئابووری، مه‌ هاریكاری ده‌ستپێكریه‌”.

ئه‌ڤرۆ:

مه‌كته‌با سیاسی یا پارتی دیموكراتی كوردستان، ب سه‌رۆكایه‌تیا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی، كۆمبوونا خوه‌ یا ئاسایی گرێدا، پشتی كۆمبوونێ مه‌كته‌با سیاسی به‌یاننامه‌یه‌ك به‌لاڤكر وتێدا دووپاتی ل چاره‌سه‌ریا كێشه‌ و گرژیان ب گۆره‌ی پره‌نسیپ و ماده‌یێن ڕێككه‌فتنا سیاسی، ل گه‌ل ئێكه‌تی نیشتمانی كوردستان كر.

ده‌قێ به‌یاننامه‌یا مه‌كته‌با سیاسی:

مه‌كته‌با سیاسی یا پارتیا مه‌ ب سه‌رۆكایه‌تیا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی كۆمبوونا خوه‌ یا ئاسایی گرێدا، سه‌باره‌ت ب پێشهات و گوهۆڕینێن سیاسی و حكومی (ئیداری) ل هه‌رێمێ و ده‌ڤه‌رێ، د ڤێ كۆمبوونێ دا پارتیا مه‌ دووپاتی ل چاره‌سه‌ریا كێشه‌ و گرژیێن هه‌ین د په‌یوه‌ندیا مه‌ دا ل گه‌ل ئێكه‌تی نیشتمانی كوردستان كر ، ب گۆره‌ی پره‌نسیپ و ماده‌یێن ڕێككه‌فتنا سیاسی و ئیداریئه‌وا  د ناڤبه‌را مه‌ دا و كارنامه‌یا كابینه‌یا نه‌هێ یا حوكمه‌تێ كو ب ڕازیبوونا مه‌ هه‌ردو ئالیان هاتیه‌ نڤیسین و ئیمزاكرن.

د ڤێ كۆمبوونێ دا ئه‌ڤ ته‌وه‌رێن ل خوارێ هاتنه‌ باسكرن و بڕیارێن پێدڤی ل دۆر هاتنه‌ دان:

ئێك/ ته‌وه‌رێ ناڤخوه‌یا كوردستانێ: پارتیا مه‌ ژ ڕوانگه‌ها پاراستنا ده‌ستكه‌فتێن گه‌لێ مه‌ كو ب خوین و خه‌بانێ بده‌ستڤه‌ هاتینه‌ و هه‌ستكرن ب به‌رپرسیاره‌تیێ و ئه‌زموونا ده‌هان سالێن خه‌باتا بێ ڕاوه‌ستیان ژ پێخه‌مه‌ت ماف و ئارمانجێن مه‌، هه‌روه‌سا ژ پێخه‌مه‌ت پاراستنا قه‌واره‌یێ هه‌رێما كوردستانێ وئاسایشا وه‌لاتیان، به‌رده‌وام كۆمبوون و دانوستاندن بۆ چاره‌سه‌ریا كێشه‌ و گرفتان ب ڕێیا دروست و راست زانی یه‌، هه‌روه‌سا ژ ڕوانگه‌ها باوه‌ری بوون ب پێكڤه‌ژیانا نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی و سیاسی و پاراستنا مافێن مرۆڤی، بزاڤا دروستكرنا پرا په‌یوه‌ندیێ و پێكڤه‌ كاركرنێ و باوه‌ری دروستكرنێ كریه‌. بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ ژی و ب پڕاكتێككرنا ڤێ باوه‌ریێ و تێگه‌هشتنا مه‌ و بۆ ئێكڕێزیا گه‌لێ كوردستانێ به‌رانبه‌ر ئاسته‌نگ و گرفتان و بجهئینانا بڕیارا كۆنگره‌یێ 14 یێ پارتیا مه‌ و بڕیارا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی، مه‌ ڤه‌كرنا به‌رپه‌ره‌كێ نوو د په‌یوه‌ندیێن خوه‌ دا ڕاگه‌هاند، له‌وما لڤێرێ هه‌ر وه‌كو پێشتر ژی مه‌ ده‌ستپێشخه‌ری كر بۆ كۆمبوونا دو قۆلی ل گه‌ل ئێكه‌تی نیشتمانی كوردستان و د به‌رسڤا برۆسكا وان ژی ب ڕۆهنی مه‌ ئاماژه‌ پێدایه‌ كو هه‌بوونا تێبینی و گرفتان ب برۆسكان یان باسكرن د ڕاگه‌هاندنێ دا ناهێنه‌ چاره‌كرن، به‌لكو ب ڕێیا سیاسی و مه‌ده‌نیانه‌ كۆمبوونا دو قۆلی و باسكرن و دانوستاندنێ ل سه‌ر هه‌موو تێبینی و گرفتێن مه‌ ب مه‌به‌ستا دیتنا چاره‌سه‌ریێ، نوكه‌ ژی دوباره‌ دكه‌ین ئه‌م ل پارتی دیموكراتی كوردستان د به‌رهه‌ڤین بۆ كۆمبوونێ و دانوستاندنێ و چاره‌سه‌ركرنا گرفتان، هه‌ر بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی ب ڕێیه‌كا دروست و هه‌ڤچه‌رخ دزانین كو ل گه‌ل ئێكه‌تی نیشتمانی كوردستان و هه‌موو ئالیێن سیاسی یێن كوردستانی ده‌ست ب دانوستاندنێ و ئالۆگوركرنا بیروڕا بكه‌ین.

دو/ ته‌وه‌رێ حوكمه‌تێ: هه‌روه‌كو د خالا (4) یا ڕێككه‌فتنا سیاسی د ناڤبه‌را پارتیا مه‌ و ئێكه‌تیێ دا هاتی، پێدڤی بوو ئه‌م هه‌ردو ئالی پشته‌ڤانیا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بكه‌ین ژ هه‌موو ڕوویه‌كی ڤه‌، مخابن نه‌كو پشته‌ڤانیا حوكمه‌تێ نه‌هاته‌ كرن، به‌لكو به‌رۆڤاژی گه‌له‌ك ئاسته‌نگ بۆ هاتنه‌ دروستكرن و نوكه‌ ژی كێشه‌ و گرفت ب شێوه‌یه‌كی بۆ وه‌لاتیێن هه‌رێما كوردستانێ دهێنه‌ دیاركرن كو ئه‌ڤ بابه‌ته‌ ل گه‌ل به‌رێز سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ نه‌، لڤێرێ ڕادگه‌هینین ئه‌م ڤان جۆره‌ بزاڤان ڕه‌ت دكه‌ین، سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ ب گۆره‌ی ماده‌ و برگێن ڕێككه‌فتنا سیاسی و ئیداری، هه‌روه‌سا كارنامه‌یا كابینه‌یا نه‌هێ ڕه‌فتاركریه‌، ئه‌ڤ بزاڤه‌ بۆ ڤه‌شارتنا وان كێموكاسیانه‌ كو دروست دكه‌ن و ڕێ ل چاكسازیێ و شه‌فافیه‌تێ دهێته‌ گرتن، له‌وما ڕادگه‌هینین كو ئه‌ڤ جۆره‌ ڕه‌فتار و مامه‌له‌كرن ل كاروبارێن حوكمه‌تێ خوه‌ ڤه‌دزینه‌ ژ ڕێككه‌فتنا سیاسی و ئیداری و كارنامه‌یا كابینه‌یا نه‌هێ كو هه‌رسێ ب هه‌ڤپشكی و ب په‌سه‌ندكرنا مه‌ هه‌ردو ئالیان هاتنه‌ به‌رهه‌ڤكرن و ئیمزاكرن.

هه‌ژی گوتنێ یه‌ كۆمبوونا مه‌كته‌با سیاسی ب هه‌موو شیانان پشته‌ڤانیا هه‌ڤال مه‌سرور بارزانی سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و كابینه‌یا وی دكه‌ت و ڕێیا چاره‌سه‌ریا كێشه‌یان به‌رده‌وامیدانه‌ ب دانوستاندنێ ل كۆمبوونێن جڤاتا وه‌زیران نه‌كو خوه‌ په‌راوێزئێخستن و بكارئینانا ده‌زگه‌هێن ڕاگه‌هاندنێ.

سێ/ ته‌وه‌رێ هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ: مه‌ گه‌له‌ك بزاڤ كرن، مه‌ پرۆژه‌ به‌رهه‌ڤكر و پێشكێش وان كۆمبوونان كر كو به‌رێز سه‌رۆكێ هه‌رێمێ پێكدئینان و سه‌رپه‌رشتیا وان دكر، هه‌روه‌سا د وان كۆمبوونان دا كو نوونه‌رێ UN پشكدار دبوو، به‌لێ مخابن ل دوماهیێ ژ ڕوویێ نه‌چاریێ ژ پێخه‌مه‌ت پاراستنا قه‌واره‌یا هه‌رێمێ مه‌ بژارده‌یا درێژكرنا ژیێ خۆلا په‌رله‌مانی په‌سه‌ندكر، نوكه‌ مه‌كته‌با سیاسی دووپاتیێ ل وێ چه‌ندێ دكه‌ت كو نابیت ئێدی كۆمبوونێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ بهێنه‌ ئیفلیجكرن و د زووترین ده‌م دا كۆمبوونا ئاسایی ئه‌نجام بده‌ت و ڤان گاڤان بهاڤێژیت:

– گرنگی ب ڕاستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنان بهێته‌ دان ل گه‌ل چه‌سپاندنا بابه‌تێ چاربازنه‌یی و بكارئینانا تۆمارا بایۆمه‌تری یا دووماهی هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقی.

– هه‌ڤده‌م ل گه‌ل ده‌نگدانێ ل سه‌ر ڕاستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنان، كۆمسیۆنا سه‌ربخوه‌ یا هه‌لبژارتن و ڕاپرسیان بهێته‌ كاراكرن و پۆستێن ڤالا دناڤ كۆمسیۆنێ دا بهێنه‌ پڕكرن.

– داخوازێ ژ حوكمه‌تا هه‌رێمێ دكه‌ین پێدڤیێن ئیداری و بودجه‌یا پێدڤی بۆ هه‌لبژارتنێن ئه‌ڤساله‌ دابین بكه‌ت.

– داخوازێ ژ به‌رێز سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ین ب گۆره‌ی ڕێكارێن قانوونی ژڤانێ ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان ده‌ستنیشان بكه‌ت.

– هه‌روه‌سا داخوازێ ژ هه‌موو ئالیێن سیاسی یێن كوردستانێ دكه‌ین پشته‌ڤان بن بۆ ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ ل سالا 2023 د وی ژڤانێ قانوونی یێ دهێته‌ دیاركرن.

چار/ سه‌باره‌ت حوكمه‌تا فیدرال و په‌یوه‌ندیێن هه‌ولێرێ و به‌غدا: ئه‌م ل پارتی دیموكراتی كوردستان ل گه‌ل دروستكرنا په‌یوه‌ندیێن دروست و ئاسایی نه‌ د ناڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرال ب گوره‌ی ماده‌ و برگه‌یێن دستووری بۆ چاره‌سه‌ریا هه‌موو كێشه‌ و گرفتان كو نوكه‌ هه‌ین یان دێ هێنه‌ پێش ژ ڕویێ قانوونی و سیاسی وشایستێن دارایی، ب دیتنا مه‌ ب هێزكرنا په‌یوه‌ندیان ئه‌ڤ ڕێبازه‌ دێ پتر خزمه‌تا گه‌لێن ئیراقێ ب شێوه‌یه‌كێ گشتی كه‌ت و هه‌موو بابه‌تان د ڕێككه‌فتنا سیاسی و ئیداری یا ده‌وله‌تی و كارنامه‌یا كابینه‌یا حوكمه‌تا فیدرال ب ڕۆهنی ئاماژه‌ پێ هاتیه‌ كرن و هاتینه‌ چه‌سپاندن، له‌وما ب پێدڤی دزانین پێگیری ب ڤان ڕێككه‌فتنان بهێته‌ كرن و بكه‌ڤنه‌ دبوارێ بجهئینانێ دا.

ئه‌ڤرۆ:

به‌رپرسێ په‌یوه‌ندیێن ده‌رڤه‌ یێن رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر یا باكورێ سووریێ راگه‌هاند كو ئه‌و ب توندی ئاخڤتنێن وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ یێ رۆسیا ره‌ت دكه‌ن و وه‌كو رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر ئه‌و كار بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌ته‌كا جودا ل سووریێ ناكه‌ن و ئه‌و ب توندی پارچه‌كرنا ئاخا سووریێ ژی ره‌ت دكه‌ن.

به‌دران چیا به‌رپرسێ په‌یوه‌ندیێن ده‌رڤه‌ یێن رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر یا باكورێ سووریێ راگه‌هاند كو ده‌مه‌كه‌ وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ یێ سووریێ دبێژیت رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر ب هاریكاریا ئه‌مریكا دڤێت ئاخا سووریێ پارچه‌ بكه‌ت و ئه‌و كار بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌ته‌كا جودا ل سووریێ دكه‌ن و گۆت: (ئه‌م وه‌كو رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر ب توندی داخۆیانیێن لاڤرۆڤی ره‌ت دكه‌ین، وه‌كو رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر چو پرۆژێن مه‌ بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌ته‌كا جودا ل سووریێ نینن، ئه‌م وه‌كو رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر كار دكه‌ین دا هه‌موو نه‌ته‌وه‌ و پێكهاتێن ل سووریێ د ناڤ سیسته‌مه‌كێ دیموكراتی دا پێكڤه‌ بژین و هه‌تا نها ژی ب كریاری مه‌ چو تشته‌ك ل دژی ئێكپارچه‌یا ئاخا سووریێ نه‌كریه‌، ژ به‌ر هندێ ژی هه‌لوه‌ستێ رۆسیا و ب تایبه‌تی ژی داخۆیانیێن ڤێ دووماهیێ یێن لاڤرۆڤی ره‌ت دكه‌ین و دڤێت رۆسیا هه‌لوه‌ستێ خوه‌ ل هه‌مبه‌ر مافێن كوردان بگوهۆریت، نابیت رۆسیا به‌رده‌وام رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر و كوردان ب پارچه‌كرنا ئاخا سووریێ تومه‌تبار بكه‌ت، چونكی چو راستی بۆ هندێ نینن).

ناڤهاتی ئه‌و یه‌ك ژی دیار كر كو هه‌تا نها گه‌له‌ك جاران وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ یێ رۆسیا بخوه‌ دیار كریه‌ كو ئه‌و به‌رهه‌ڤن ناڤبژیڤانیێ د ناڤبه‌را رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر و شامێ دا بكه‌ن، مه‌ ژی پێشوازی ل هه‌لوه‌ستێ رۆسیا كریه‌، لێ مخابن هه‌تا نها ژی شام به‌رهه‌ڤ نینه‌ كو راستیا كوردان ل سووریێ قه‌بوول بكه‌ت، شامێ هه‌تا نها ژی ب ره‌نگه‌كێ ئه‌رێنی به‌رسڤا ناڤبژیڤانیا رۆسیا نه‌دایه‌، د ده‌مه‌كێ وه‌سا دا راست نینه‌ كو رۆسیا مه‌ ب هندێ تومه‌تبار بكه‌ت كو ئه‌م كار بۆ پارچه‌كرنا ئاخا سووریێ دكه‌ین و گۆت: (هه‌تا نها ژی كورد نه‌بووینه‌ مه‌ترسی ل سه‌ر پاشه‌رۆژا سووریێ، به‌لكو هه‌لوه‌ستێ رۆسیا و ب تایبه‌تی ژی هه‌لوه‌ستێ خراب یێ شامێ بخوه‌ مه‌ترسیێ دروست دكه‌ت، چونكی هه‌تا شام راستیا نها قه‌بوول نه‌كه‌ت و ل گه‌ل كوردان و رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر ده‌ست ب قۆناغه‌كا نوو نه‌كه‌ت چو گوهۆرینێن ئه‌رێنی ل سووریێ روو ناده‌ن).

ئه‌و یه‌ك د ده‌مه‌كێ دایه‌ كو به‌ری چه‌ند رۆژان سیرگێی لاڤرۆڤ وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ یێ رۆسیا راگه‌هاند كو ئه‌مریكا كار بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌ته‌كا جودا ل باكورێ سووریێ دكه‌ت و ژ بۆ هندێ ژی ئه‌مریكا به‌رده‌وام هاریكاریا رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر و هێزێن سووریا دیموكرات دكه‌ت، ژ به‌ر هه‌لوه‌ست و پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا ژی هه‌تا نها چو ئه‌نجامه‌ك ژ دانوستاندنێن د ناڤبه‌را كوردان و شامێ دا بده‌ستڤه‌ نه‌هاتینه‌ و نها رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر بوویه‌ مه‌ترسی ل سه‌ر ئێكپارچه‌یا ئاخا سووریێ و ئه‌و یه‌ك ژی ب چو ره‌نگه‌كێ ناهێته‌ قه‌بوول كرن، چونكی ژ بۆ رۆسیا پاراستنا ئێكپارچه‌یا ئاخا سووریێ گه‌له‌ك گرنگه‌، ئاڤاكرنا هه‌ر رێڤه‌به‌ریه‌كا جودا ل باكورێ سووریێ دێ مه‌ترسیێن خوه‌ یێن مه‌زن بۆ پاشه‌رۆژا سووریێ هه‌بیت، ژ به‌ر هندێ ژی دڤێت كورد نه‌بنه‌ پشكه‌ك ژ پیلانێن مه‌ترسیدار یێن ئه‌مریكا بۆ پاشه‌رۆژا سووریێ.

چاڤدێرێن سیاسی ژی دیار دكه‌ن كو نها دو پرۆژه‌ و ستراتیژیێن جودا بۆ سووریێ هه‌نه‌، رۆسیا دڤێت په‌یوه‌ندیێن توركیا و سووریێ ئاسایی ببن و هه‌ر دو وه‌لات ل گۆر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ پرسێن هه‌ی چاره‌سه‌ر بكه‌ن، ژ به‌ر هندێ ژی بۆ رۆسیا گرنگ نینه‌ كا دێ پاشه‌رۆژا كوردان ل سووریێ چ لێ هێت، ئه‌و یه‌ك ژی بوویه‌ جهێ دلگرانیا كوردان و ل ئالیێ دی پرژه‌كێ جودا یێ ئه‌مریكا هه‌یه‌، ئه‌مریكا دڤێت بۆ ده‌مه‌كێ درێژ ل سووریێ ب تایبه‌تی ژی ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ بمینیت و ژ به‌ر هندێ ژی ئه‌مریكا ب توندی ل دژی ئاساییكرنا په‌یوه‌ندیێن توركیا و شامێ یه‌، به‌ری نها ژی چه‌ندین جاران به‌رپرسێن ئه‌مریكا ئه‌و یه‌ك دیار كرینه‌، ئه‌مریكا ژ بۆ بهێزكرنا پێگه‌هێ خوه‌ ل باكورێ سووریێ ژی دڤێت پتر پشته‌ڤانیێ ل كوردان بكه‌ت و ئه‌و یه‌ك ژی بوویه‌ جهێ دلگرانیا رۆسیا.

ئه‌ڤرۆ:

سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی ل سه‌لاحه‌دین پێشوازی ل د. فه‌ریاد فازل، مامۆستایێ زمان، ئه‌ده‌ب و دیرۆكا كوردی و دامه‌زرێنه‌ر و سه‌رۆكێ ئینستیتیۆتا كوردی ل به‌رلین كر.

د دیداره‌كێ دا سه‌رۆك بارزانی پیرۆزباهی ل د. فه‌ریاد فازل كر بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا خه‌لاتێ ژێهاتنێ ل ئه‌لمانیا كو ژ ئالیێ سه‌رۆك كۆمارێ ئه‌لمانیا پێ هاته‌ به‌خشین و پێزانین هه‌بوو بۆ بزاڤ و نڤیسینا وان به‌رهه‌مێن زانستی كو ڕۆله‌كێ گرنگ د پێشخستنا زمان و ئه‌ده‌بێ كوردی دا هه‌بوو و هیڤیا سه‌ركه‌فتنێ و به‌رده‌وامیێ بۆ خواست.

هه‌ر د وێ دیدارێ دا، د. فه‌ریاد فازل سوپاسیا پشته‌ڤانیا سه‌رۆك بارزانی كر و ڕاگه‌هاند كو ئه‌و خه‌لاتێ پێشكێشی وی هاتیه‌ كرن پێشكێشێ گه‌لێ كورد دكه‌ت و داخوازكر ژی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ گرنگیا زێده‌تر ب زمان و ئه‌ده‌بێ كوردی و پاراستن و پێشخستنا وی بده‌ت.