NO IORG
نووترين نووچه

ئه‌ڤرۆ:

سیاسه‌تمه‌دار و بسپۆرێ قانوونی یێ ئیراقی د. نه‌دیم ئه‌لجابری، مه‌نده‌هوشیا خوه‌ سه‌باره‌ت بریارا دادگه‌وها فیدرالی یا ئیراقی ل دۆر قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ دیاركر و دووپات كر كو ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیراقێ مافێ وێ چه‌ندێ نینه‌ هیچ بریاره‌كێ ل سه‌ر قانوونا په‌ترۆلیچ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ بده‌ن هه‌تا وی ده‌مێ كو قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل ئیراقێ ژ جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ ب رازیبوونا هه‌رێما كوردستانێ نه‌هێته‌ ده‌ركرن.

د. نه‌دیم ئه‌لجابری، ، سیاسه‌تمه‌دار و بسپۆرێ قانوونی و ئه‌میندارێ گشتیێ به‌رێ یێ حزبا فه‌زیله‌ یا ئیراقی كو ئه‌ندامێ خۆلا ئێكێ یا جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ بوو، گۆت” ئه‌و بریارا دادگه‌ها فیدرالی زێده‌تر بریاره‌كا سیاسی یه‌ نه‌كو دستووری، چونكه‌ پێدڤی بوو دادوه‌رێن ڤێ دادگه‌هێ ئه‌و چه‌نده‌ زانیبا و ل به‌رچاڤ گرتبا كوپ ێنج خۆله‌ جڤاتا نوونه‌ران نه‌شیایه‌ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل ئیراقێ په‌سه‌ند بكه‌ت و ئه‌ڤه‌ خه‌مساری و شكه‌ستنا جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ یه‌ ونابیت ئه‌گه‌رێ ڤێ شكه‌ستنێ یان خه‌مساریێ ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ بهێته‌ خستن كو ب گۆره‌ی دستووری هه‌رێمێ ده‌ستهه‌لاتا قانوون دانانێ و بجهئینانێ یا خوه‌ هه‌یه‌ و په‌رله‌مانێ كوردستانێ شیایه‌ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ده‌ربكه‌ت و چه‌ندین ساله‌ كار پێ دهێته‌ كرن هه‌كه‌ كێماسی ژی تێدا هه‌بن”.

ناڤبری كو پشتی هه‌لبژارتنێن سالا 2006 ئێك ژ به‌ربژارێن شیعان بوو بۆ پۆستێ سه‌رۆكایه‌تیا وه‌زیرێن ئیراقێ خویاكر ” هه‌كه‌ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ژی ژ جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ بهێته‌ په‌سه‌ندكرن ب گۆره‌ی دستووری هه‌رێما كوردستانێ مافێ وێ چه‌ندێ یێ هه‌ی چاكسازیێ د قانوونێ دا بكه‌ت و ب جۆره‌كێ بهێته‌ په‌سه‌ندكرن كو مافێ وه‌لاتیێن هه‌رێما كوردستانێ و ده‌ستهه‌لاتێن فیدرالی تێدا ل به‌رچاڤ هاتبیته‌ وه‌رگرتن، له‌وما ئه‌ڤ بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی ل ئیراقێ سه‌باره‌ت هه‌لوه‌شاندنا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ بریاره‌كا مولزه‌م نینه‌ بۆ هه‌رێما كوردستانێ و هه‌تا وی ده‌مێ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ یا فیدرالی ژ جڤاتا نوونه‌ران ب رازیبوونا كوردان نه‌هێته‌ ده‌ركرن و ده‌ستهه‌لاتا بجهئینانێ ل حوكمه‌تا ئیراقێ مافێ وێ چه‌ندێ نینه‌ هیچ بریاره‌كێ ل سه‌ر پرۆسا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ بده‌ت”.

ئه‌ڤرۆ، عه‌زیز هه‌ورامی:

بسپۆره‌كێ قانوونا دستووری دبێژیت، پێدڤیه‌ دادگه‌ها فیدرالی ل هه‌ر وه‌لاته‌كی پێگیریێ ب ده‌قێن دستووری بكه‌ت، هه‌كه‌ دادگه‌هه‌ك یان هه‌ر ئالیه‌ك به‌رۆڤاژی دستووری كاركر و بریار دا، هه‌تا هه‌كه‌ دادگه‌ها بلند یا فیدرالی ژی بیت، دێ تووشی ره‌خنه‌ گرتنێ بیت، بۆ نموونه‌ دادگه‌ها فیدرالی یا ئه‌مریكا بریار ده‌ركر بۆ دووباره‌ سه‌ركه‌فتنا جۆرج بۆش بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا نه‌هاته‌ بجهئینان، چونكه‌ دژی رێنمایێن دستووری یێن ئه‌مریكا بوو.

رێبین سه‌لام، بسپۆره‌ێ قانوونا دستووری و چاڤدێرێ سیاسی بۆ رۆژناما (ئه‌ڤرۆ) گۆت” دادگه‌ها فیدرالی یا ئیراقی ب گۆره‌ی بریارا 30 یا حاكمێ مه‌ده‌نی یێ ئیراقێ پشتی 2003 هاتیه‌ دروستكرن، وی ده‌می ئیراقێ حوكمه‌كێ ناڤه‌ندی هه‌بوو و هێشتا بنه‌مایێ حوكمرانیا فیدرالی نه‌هاتبوو چه‌سپاندن و ئیراق خودان دستوور نه‌بوو، بۆ وێ چه‌ندێ كو هه‌لبژارتن بهێنه‌ په‌سه‌ندكرن، مادێ 92 ژ دستووری فه‌رمان دكه‌ت ب دامه‌زراندنا دادگه‌ها فیدرالی، هه‌تا نوكه‌ نه‌هاتیه‌ بجهئینان و ئه‌ڤ چه‌نده‌ پێشێلكرنا دستووری یه‌.

رێبین سه‌لام گۆت ژی” سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، مه‌سرور بارزانی، نموونه‌كا مه‌زن و بێ وێنه‌ نیشاندا بجهئینانا قانوونا پێدانا پێزانینان یا هه‌ژمار 11  یا سالا 2013 ل هه‌رێما كوردستانێ، ب گۆره‌ی وێ قانوونێ پێدڤیه‌ ل سه‌ر حوكمه‌تێ پێزانینان بده‌ته‌ وه‌لاتیان، ئه‌و چه‌نده‌ ژی یا گرنگه‌ كود ووریا د ناڤبه‌را وه‌لاتی و ده‌ستهه‌لاتێ دا ناهێلیت زێده‌باره‌ی نه‌هێلانا گه‌نده‌لیێ، ئه‌م ده‌وله‌تا چارێ نه‌ ل ده‌ڤه‌رێ پێزانینان دده‌ینه‌ وه‌لاتیان”.

ئاماژه‌ كر” حوكمه‌تا نوكه‌ یا هه‌رێمێ ب هووری كار ل سه‌ر چاكسازیێ و نه‌هێلانا گه‌نده‌لیێ كریه‌، پێزانینێن هوور ل سه‌ر به‌رهه‌مێ په‌ترۆلێ و دابه‌شكرنا داهاتێ وێ ل سه‌ر سیكته‌ران دا بۆ وه‌لاتی هاتیه‌ رۆهنكرن ژئالیێ سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ڤه‌ و ئێدی وه‌لاتی دزانن داهات چه‌نده‌ و بۆ كیرێ دچیت”.

سه‌رۆكا فراكسیۆنا پارتی ل جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ راگه‌هاند، ل رۆژێن بۆری شانده‌كێ بلند یێ پارتی دیموكراتی كوردستان ب سه‌رۆكایه‌تیا فازل میرانی ل به‌غدا چه‌ندین كۆمبوون ل گه‌ل ئالیێن ئیراقی ئه‌نجامداینه‌ ل دۆر ره‌وشا نوكه‌ یا ئیراقێ و پرۆسا پێكئینانا حوكمه‌تا نوو ل ئیراقێ، چونكه‌ هه‌موو بزاڤێن پارتی بۆ سه‌رخستنا پرۆسێ یه‌ ب شێوه‌كێ ئاشتیانه‌ و دانوستاندن و لێكتێگه‌هشتنێ دناڤبه‌را ئالیێن سیاسی دا.

ڤیانێ ئاماژه‌كر، دانوستاندنێن د ناڤبه‌را پارتی و ئالیێن ئیراقی قۆناغێن باش یێن برین و ئه‌م ب گۆره‌ی وان دیدار و كۆمبوونێن شاندێ بلند یێ پارتی ل به‌غدا ئه‌نجامداین د گه‌شبینین دێ ئه‌نجامێن باش و ئه‌رێنی بۆ پرۆسا سیاسی و پێكئینانا حوكمه‌تا نوو ل ئیراقێ هه‌بن، بیگومان دانوستاندن دێ د به‌رده‌وام بن بۆ گه‌هشتنێ ب چاره‌سه‌ریان.

جێگرێ سه‌رۆكێ لژنا ده‌ستپاكیێ ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ، سه‌عید هه‌ركی، راگه‌هاند، نوكه‌ نه‌ تنێ قه‌چاخی ل ده‌رگه‌هێن سنووری یێن سلێمانیێ یا به‌رده‌وامه‌، بگره‌ داهاتێ وی سنووری ژی بۆ گه‌نجینا هه‌رێما كوردستانێ نازڤریت، له‌وما لژنه‌كا ڤه‌كۆلینێ دێ هێته‌ دروستكرن ودێ سه‌ره‌دانا سلێمانیێ كه‌ت.

گۆت ژی، نێزیكی سێ هه‌یڤه‌ داهاتێ ناڤخوه‌ و خالێن سنووری بۆ حوكمه‌تێ نازڤرن و ب ڤێ چه‌ندێ كێشه‌ بۆ داهاتێ حوكمه‌تێ و موچه‌خۆران دروست كریه‌ و ئه‌و پارێ ژ داهاتی دچیته‌ سه‌ر حیسابا به‌نكا حوكمه‌تێ وه‌كو پێدڤی پاره‌ دیار نامینیت.

ئاماژه‌ كر، پێدڤیه‌ خه‌لكێ سلێمانیێ ره‌وشا نوكه‌ بزانن و هێزێن ئاسایشێ و ناڤخوه‌ و خانه‌نشینێن هه‌ولێرێ و دهۆكێ مووچه‌ وه‌رگرتیه‌، به‌لێ هه‌تا نوكه‌ ل سلێمانیێ وه‌رنه‌گرتیه‌ و ئه‌گه‌ری ژی نه‌ زڤراندنا داهاتێ سلێمانیێ یه‌ بۆ گه‌نجینا حوكمه‌تێ.

ئه‌ڤرۆ:

دوهی ئێكشه‌مبی 6/3/2022 ب چاڤدێری و به‌رهه‌ڤبوونا مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ كۆربه‌ندێ پیشه‌سازی ژ پێخه‌مه‌ت ره‌خساندنا بازاری و ده‌لیڤێن كاری ل هه‌ولێرێ ده‌ستپێكر.

د كۆربه‌ندی دا مه‌سرور بارزانی په‌یڤه‌ك سه‌باره‌ت ره‌وشا هه‌رێمێ و كوربه‌ندی پێشكێشكر.

ده‌قێ په‌یڤا مه‌سرور بارزانی سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ..

خوه‌شحالم پشكداریێ د ڤی كۆربه‌ندێ پیشه‌سازی یا گرن گدا بكه‌م، كو ئارمانج ژ ڤی كوربه‌ندی، ره‌خساندنا بازاری یه‌ بۆ به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌یی و هه‌روه‌سا په‌یداكرنا ده‌لیڤێن كاری بۆ خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ.

ده‌ستخوه‌شیێ ل رێكخه‌رێن ڤی كوربه‌ندی دكه‌م و هیڤیدارم ئه‌نجامێن وی، ببیته‌ ئه‌گه‌رێ زێده‌تر به‌ر ب پێشڤه‌چوونا ئابووری و دروستكرنا ده‌لیڤێن زێده‌تر یێن كاری.

مه‌ ل ده‌ستپێكا ڤێ كابینا حوكمه‌تا هه‌رێمێ، كار بۆ هه‌مه‌جۆركرنا ئابووری و گرنگیدان ب هه‌موو كه‌رتان كر، بۆ وێ چه‌ندێ تنێ پشت به‌ستنێ ب ژێده‌ره‌كێ داهاتی نه‌كه‌ین، ب تایبه‌تی مه‌ گرنگیه‌كا مه‌زن ب كه‌رتێن پیشه‌سازی و چاندنێ دایه‌ و ژ ڤی ئالی ڤه‌ هه‌تا نوكه‌ مه‌ چه‌ندین پرۆژه‌ ئه‌نجامداینه‌ و ئارمانجا مه‌ یا سه‌ره‌كی ئاڤاكرنا ژێرخانه‌كا ئابووری یا ب هێزبوو بۆ هه‌رێما كوردستانێ.

به‌لێ ئاشكرایه‌ پشتی ده‌مه‌كێ كێم ژ ده‌ستبكاربوونا كابینا نه‌هێ، هه‌رێما كوردستانێ و ئیراق و جیهان، تووشی چه‌ند قه‌یرانێن سه‌خت یێن ساخله‌می و ئابووری بوون. وه‌كو به‌لاڤبوونا ڤایرۆسێ كورۆنا و ئه‌نجامێن وی یێن نێگه‌تیڤ ب تایبه‌تی هاتنا خوار یا بهایێ په‌ترۆلێ د وی ده‌می دا ل بازارێن جیهانێ، هه‌روه‌سا نه‌ هنارتن و گیروبوونا خه‌رجكرنا پشكا بودجێ هه‌رێما كوردستانێ ژ ئالیێ حوكمه‌تا فیدرالی ڤه‌، كو هه‌تا نوكه‌ ژی یا به‌رده‌وامه‌، كاریگه‌ریه‌كا نه‌رێنی ل سه‌ر هه‌موو بوارێن ژیانێ داد روست كر، ئه‌ڤ هه‌موو قه‌یرانه‌، كێشه‌ و گرفت نه‌كو هه‌ر بۆ مه‌، به‌لكو بۆ وه‌لاتێن زلهێز یێن خودان ئابوور و پیشه‌سازیه‌كا مه‌زن یێن جیهانێ ژی دروست كر و سیسته‌مێ دارایی و ئابووری یێن وان وه‌لاتان تووشی زیانێن مه‌زن كر.

به‌لێ سه‌ره‌رای هه‌موو وان قه‌یرانان ژی، ئه‌م چو جاران ژ كاركرنێ و پێشكێشكرنا پرۆژێن خزمه‌تگوزاری و ستراتیژی نه‌ راوه‌ستاین و ل دووڤ شیانێن خوه‌ یێن دارایی یێن ل به‌رده‌ست، به‌رده‌وام بووین و ل ده‌مێ ژیێ كابینا نه‌هێ یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، چه‌ندین پرۆژێن گرنگ و ستراتیژی ل سه‌رانسه‌ری هه‌رێما كوردستانێ، ل بوارێن جۆراوجۆر یێن هاتینه‌ ئه‌نجامدان، وه‌كو رێ و پر، پیشه‌سازی، كاره‌با، چاندن و گه‌شتوگوزار، كو هنده‌ك ژوان یێن هاتینه‌ بجهئینان و تمام بووینه‌ و هنده‌ك ژی نوكه‌ یێن د قۆناغا بجهئینانێ دا. بێگومان پشكه‌ك ژ پرۆژان ب هه‌ڤپشكی د ناڤبه‌را هه‌ردو كه‌رتێن گشتی و تایبه‌ت یێن هاتینه‌ ئه‌نجامدان، كو ل ڤێره‌ سوپاسیا كه‌رتێ تایبه‌ت دكه‌م، كو ب هه‌ماهه‌نگی و هاریكاریا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د ده‌مێ بۆری دا پرۆژێن گرنگ ئه‌نجامداینه‌ و هه‌ر ئاسانكاریه‌كا پێدڤی بیت، حوكمه‌ت دێ پێشكێشی وه‌به‌رئێنه‌رێن ناڤخوه‌ و بیانی كه‌ت بۆ وێ چه‌ندێ پشكدار بن د پرۆسا ئاڤه‌دانكرنا ژێرخانا ئابووری یا هه‌رێما كوردستانێ. د هه‌مان ده‌م دا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب هه‌موو شێوه‌كی، دێ پشته‌ڤان و هاریكارا گه‌نجان و خودانێن پرۆژێن بچووك د بوارێن پیشه‌سازی و بازرگانی و داهێنانێ بیت ژ هه‌موو روویه‌كی ڤه‌.

هه‌ر ل ڤێرێ ئالیێن په‌یوه‌ندیدار رادسپێرم، بۆ نه‌هێلانا به‌ربه‌ستان و ئاسانكاریا زێده‌تر بۆ پێشخستنا كه‌رتێ پیشه‌سازی، به‌رده‌وام د سه‌ردانێن خوه‌ دا بۆ ده‌رڤه‌ و دیدارێن خوه‌ ل گه‌ل به‌رپرسێن بلند یێن وه‌لاتان، ئێك ژ ته‌وه‌رێن دانوستاندنێن مه‌، ئالوگۆریا بازرگانی و پێشخستنا ئابووری و ڤه‌دیتنا بازاری بوو بۆ به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌ و هه‌روه‌سا په‌یداكرنا ده‌لیڤێن كاری بۆ گه‌نجێن مه‌ ب رێیا هاندان و راكێشانا سه‌رمایه‌دار و وه‌به‌رئێنه‌رێن بیانی بۆ هه‌رێما كوردستانێ و هه‌روه‌سا مفا وه‌رگرتن ژ ئه‌زموون و شاره‌زاییا وه‌لاتێن پێشكه‌فتی ژ پێخه‌مه‌ت ئاڤاكرن و گه‌شه‌كرنا ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ.

حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، پلان و به‌رنامێ گرنگ و ب هێز یێن هه‌ی، بۆ گرنگیدان ب كه‌رتێ پیشه‌سازی، ب تایبه‌تی د بوارێن پیشه‌سازیا خۆراكی و پترۆكیمیاوی و پیشه‌سازیا كانزایان و دابینكرنا مادێ خام بۆ پیشه‌سازیا بچووك و ناڤه‌ند و دروستكرنا چه‌ند ده‌ڤه‌رێن پیشه‌سازی ل باژێرێن هه‌رێما كوردستانێ.

به‌لێ بیگومان بده‌ستڤه‌ئینان و بجهئینانا هه‌موو ئه‌و پرۆژێن ب پلا ئێكێ گرێدای ب هه‌بوونا سه‌قامگیریا سیاسی ل ئیراقێ ب گشتی و هه‌بوونا په‌یوه‌ندیه‌كا باش و دۆستانه‌ د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا فیدرالی دا، كو ب دیتنا مه‌ پێشكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ، د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌موو وه‌لاتیێن ئیراقێ دایه‌ و پێدڤیه‌ خوشك و برایێن مه‌ ل ئیراقێ ب وی چاڤی، سه‌حكه‌نه‌ پێشكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ نه‌كو به‌رۆڤاژی، بزاڤا دروستكرنا ئاسته‌نگان و كێشه‌ و گرفتان بۆ هه‌رێما كوردستانێ. مه‌ ب وی داهاتی و شیانێن دارایی یێن سنوردار یێ ل به‌رده‌ستێ مه‌، ئه‌و پێشكه‌فتن ل كوردستانێ دروستكر كو د هه‌موو بواران دا جوداهیه‌كا مه‌زن ل گه‌ل ده‌ڤه‌رێن دی یێن ئیراقێ هه‌یه‌، به‌لێ مخابن ل شوونا پشته‌ڤانیكرنێ و ده‌ستخوه‌شی لێكرنێ، هنده‌ك ئالی بزاڤا راوه‌ستاندن و سزادانا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن.

له‌وما هیڤیدارم ئه‌وێن هزر د تێكدانا پێشكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن، پیچه‌ك هزر د وێ چه‌ندێ ژی دا بكه‌ن ئه‌و هه‌موو شه‌ر و وێرانكاریێن ل سالێن بۆری ل ئیراقێ رووداین چ مفایه‌ك گه‌هانده‌ خه‌لكێ ئیراقێ و هه‌كه‌ ئه‌و هه‌موو شیان و داهاتێن ئیراقێ ل شوونا شه‌ری و وێرانكاریێ و ململانێیا سیاسی د خزمه‌تكرن و ئاڤه‌دانكرن و پێشكه‌فتنا ئیراقێ دا هاتبان بكارئینان ، نوكه‌ پشت راستین دا ئیراق ئێك ژ وه‌لاتێن پیشه‌سازی یێن پێشكه‌فتی ل ده‌ڤه‌رێ و جیهانێ بیت.

ئه‌م دووپات دكه‌ین كو دخوازین مه‌ باشترین په‌یوه‌ندی ل گه‌ل حوكمه‌تا فیدرالی هه‌بیت و ب هه‌موو شێوه‌كی ژی داكۆكیێ ل مافێن دستووری یێن خوه‌ دكه‌ین ژ پێخه‌مه‌ت زێده‌تر پێشخستنا هه‌رێما كوردستانێ و سه‌قامگیربوونا ئاشتیێ و ئارامیێ ل هه‌موو ئیراقێ.

دهۆك، له‌زگین جۆقی:

رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ دیار كر، پلانه‌كا باش بۆ جه‌ژنا نه‌ورۆزا ئه‌ڤ ساله‌ هاتیه‌ دانان و دبێژیت: ب هه‌لكه‌فتا جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ ڤیسته‌ڤاله‌ك ل ده‌ڤه‌رداریا ئامێدێ دێ‌ هێته‌ ئه‌نجامدان.

د. خه‌یری عه‌لی ئوسۆ، رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: “ئه‌ڤ ساله‌ بۆ جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ باشترین تشت ل ئامێدیێ‌ دێ‌ هێته‌ كرن، ئه‌و ژی ڤیسته‌ڤاله‌كا ژ هه‌ژی ل ده‌ڤه‌رداریا ئامێدیێ‌ دێ‌ هێته‌ ئه‌نجامدان، دیسا ل هه‌موو جه‌ژن و هه‌لكه‌فتان ئه‌م پلانان بۆ پێشوازی و خزمه‌تكرنا گه‌شتیاران ددانین، ئه‌ڤ ساله‌ ژی مه‌ بۆ جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ پلانه‌كا باش دانایه‌”.

ناڤهاتی ئاشكرا ژی كر كو د سالا 2019ێ‌ دا نێزیكی 500 هزار گه‌شتیاران قه‌ستا پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ كربوو، د سالا 2020ێ‌ دا كۆرۆنا هه‌بوو، له‌و ب تنێ‌ نێزیكی 150 هزار گه‌شتیاران هاتبوونه‌ دهۆكێ‌ و د سالا 2021ێ‌ ژی دال رێژا گه‌شتیاران زێده‌ ببوو و گه‌هشتبوو ملیۆنه‌ك و 500 هزار گه‌شتیاران.

رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ گۆت: “مه‌ دڤێت ئه‌ڤ ساله‌ 2022ێ‌ ئه‌م رێژا گه‌شتیاران زێده‌تر بكه‌ین و مه‌ ل به‌ره‌ بگه‌هینینه‌ پتر ژ دو ملیۆن گه‌شتیاران”.

ئه‌ڤرۆ:

سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د كۆنفرانسه‌كێ رۆژنامه‌ڤانی دا، روناهی خسته‌ سه‌ر بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی یا ئیراقێ دژی په‌ترۆلا كوردستانێ، مافێن دستووری یێن هه‌رێما كوردستانێ و دووماهی پێشهاتێن ئیراقێ و ده‌ڤه‌رێ.

ده‌قێ ئاخڤتنێن سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ..

ل 10/7/2019 ئه‌و رۆژا من سویندا قانوونی خواندی كو به‌رگریێ ژ هه‌موو مافێن دستووری یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ بكه‌م، ب هه‌مان شێوه‌، هه‌موو به‌رپرسێن دی ژی ل سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ، ل په‌رله‌مانی، ل جڤاتا وه‌زیران، وه‌زیرێن به‌رێز و ئه‌ندامێن په‌رله‌مانی هه‌موویان ئه‌و سوینده‌ خواندیه‌، نوكه‌ ژی دبینین كو چه‌ندین مافێن دستووری یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ هاتینه‌ پێشێلكرن و دهێنه‌ پێشێلكرن، له‌وما ئه‌ركه‌كێ دستووری و قانوونی یێ مه‌یه‌ ئه‌و ئه‌مانه‌تا كه‌فتیه‌ سه‌ر ملێ مه‌، پێدڤیه‌ به‌رگریێ ژێ بكه‌ین و به‌رگریێ ژ مافێن خه‌لكێ خوه‌ بكه‌ین.

دستوورێ ئیراقێ ب هه‌رسێ زمانێن ئه‌ره‌بی و كوردی و ئینگلیزی ل ده‌ف من هه‌یه‌، گه‌له‌ك ب هووری من هه‌موو برگێن وی جاره‌كادی خواندینه‌، چه‌ندین برگ نه‌هاتینه‌ بجهئینان یان یێن هاتینه‌ پێشێلكرن. مادێن 44 و 65 ژ دستووری به‌حسێ دامه‌زراندنا جڤاتا فیدرالی دكه‌ن، به‌لێ هه‌تا نوكه‌ ئه‌و جڤاته‌ نه‌هاتیه‌ پێكئینان كو ئه‌ڤه‌ ئێك ژ وان خالێن گرن گیێن دستووری نه‌ بۆ پاراستنا مافێن هه‌رێم و ئه‌و پارێزگه‌هێن كو وه‌كو هه‌رێم نه‌هاتینه‌ پێكئینان. نه‌ دامه‌زراندنا وێ جڤاتێ كاریگه‌ری ل سه‌ر پتریا وان كێشان هه‌بوو كو دناڤبه‌را پارێزگه‌هان و هه‌رێمان ل گه‌ل حوكمه‌تا فیدرالی په‌یدابووین، له‌وما پێدڤیه‌، بۆ وێ چه‌ندێ رێز ل دستووری بهێته‌ گرتن، ئه‌و مادێن د دستووری دا هاتین، هه‌موو وه‌كو خوه‌ بهێنه‌ بجهئینان، نه‌كو هه‌كه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیه‌كی دا بیت، ماده‌كێ دستووری بهێته‌ بجهئینان، هه‌كه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیه‌كی دا نه‌بیت، نه‌هێته‌ بجهئینان.

سه‌باره‌ت بابه‌تێ په‌ترۆلێ و غازێ كو ل ڤێ دووماهیێ ئه‌و دادگه‌ها ب ناڤێ دادگه‌ها فیدرالی بریاره‌ك ده‌ركریه‌، د مادێن 110 و 111 و 112 و 115 ژ دستووری هه‌ر ئێك ژ وان ب شێوه‌كی به‌حسێ ڤی بابه‌تی دكه‌ت، مادا(110) به‌حسێ هه‌موو ده‌ستهه‌لاتان، ده‌ستهه‌لاتا فیدرالی به‌حس دكه‌ت، هه‌رچ د وێ مادێ دا نه‌هاتبیت، ئانكو ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمان یان ژی یا پارێزگه‌هانه‌. مادا (111) به‌حس دكه‌ تكو په‌ترۆل و غازا ئیراقێ یا هه‌موو خه‌لكێ ئیراقێ یه‌ ب هه‌موو پارێزگه‌ و هه‌رێمان ژی ڤه‌، به‌لێ ب هیچ شێوه‌كی به‌حسێ وێ چه‌ندێ ناكه‌ت كو په‌ترۆل و غاز مولكێ حوكمه‌تا فیدرالیه‌، ئه‌ڤه‌ بابه‌ته‌كێ دستووریه‌، د مادا (112) دا دیسان به‌حس دكه‌ تكا چاوا ئیدارا دۆسێیا په‌ترۆلێ و غازێ دهێته‌ كرن، د مادا (115) دا به‌حس دكه‌ت كو هه‌ر چ ده‌ستهه‌لاتا فیدرالی نه‌بیت، دبیته‌ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێم و پارێزگه‌هان.

ژبلی ڤان مادا (122) ژ دستووری یا هه‌ی كو به‌حسێ قه‌ره‌بووكرنا خه‌لكێ تاوانلێكری دكه‌ت كو رژێما به‌رێ دژی خه‌لكێ ئیراقێ ئه‌نجامداین، بێگومان خه‌لكێ كوردستانێ زێده‌تر ژ هه‌موو ئالیه‌كی زیان گه‌هشتیێ، ژ كیمیاباران و ئه‌نفال و وێرانكرنا گوند و باژێر و باژێركان، هه‌تا نوكه‌ ژی ئه‌ڤ مادا دستووری نه‌چوویه‌ بوارێ بجهئینانێ و قه‌ره‌بوویا كه‌سوكارێن ئه‌نفالبوویان نه‌هاتیه‌ كرن، ئه‌و زیانه‌ ژی نه‌هاتینه‌ قه‌ره‌بووكرن كو ژ ئه‌گه‌رێ جینوسایدكرنا خه‌لكێ مه‌ په‌یدابووین، ئه‌ڤه‌ ژی پێشێلكرنا ماده‌كا دستووریه‌ ده‌رهه‌قێ خه‌لكێ كوردستانێ.

د مادا (92) ژ دستووری به‌حسێ دروستكرنا دادگه‌ها دستووری دكه‌ت، ئه‌ڤ دادگه‌ها دستووری یا نوكه‌ هه‌ی، ل سه‌رده‌مێ قانوونا حوكمه‌تا ڤه‌گوهێز هاتیه‌ پێكئینان به‌ری نڤیسینا دستووری؟، پشتێ وێ، مه‌ دستوور نڤیسی و پتریا خه‌لكێ ئیراقێ ب هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ ده‌نگ بۆ دا، به‌لێ هۆكاره‌كێ سه‌ره‌كی یێ كو خه‌لكێ كوردستانێ ئه‌ڤ دستووره‌ په‌سه‌ندكری، ئه‌و مافێن د ڤی دستووری دا هاتین، رامانا وێ ئه‌و نینه‌ مه‌ دستووره‌ك په‌سه‌ند كربیت، د به‌رهه‌ڤ بین ئه‌و مافێن دڤی دستووری دا هاتین بهێنه‌ پێشێلكرن. له‌وما پشتی ده‌نگدان ل سه‌ر دستووری، پێدڤی بوو ب گۆره‌ی مادا (92) ژ دستووری، ئه‌و دادگه‌ها فیدرالی بهێته‌ دروستكرن، به‌لێ ئه‌ڤه‌ نه‌هاته‌ كرن. نه‌ ئه‌ڤ قانوونه‌ هاته‌ ده‌ركرن كو پێدڤی بوو دو ل سه‌ر سێ ئه‌ندامێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ ده‌نگی ل سه‌ر بده‌ن، نه‌ ب گۆره‌ی ڤی دستووری ژی ره‌فتار هاته‌ كرن. ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ وی ده‌می دشێت بریارێ ل سه‌ر مادێن دستووری بده‌ تكو ئه‌و ب خوه‌ ب شێوه‌كی دستووری هاتبیته‌ پێكئینان. له‌وما داخوازێ ژ جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ دكه‌ین، بزاڤا دروستكرنا دادگه‌ها فیدرالی ب گۆره‌ی رێكارێن دستووری بكه‌ت، بۆ وێ چه‌ندێ بشێت ب شێوه‌كێ بێلایه‌ن بریارێ ل سه‌ر وان كێشان بده‌ تكو د دستووری دا هه‌ین و دبیت ببن كێشه‌ دناڤبه‌را هه‌رێمان و حوكمه‌تا فیدرالی.

د هیچ برگه‌كێ دستوور دا نه‌هاتیه‌ بێژیت دادگه‌ها فیدرالی كو ل ده‌مێ قانوونا حوكمه‌تا ڤه‌گوهێز هاتیه‌ دروستكرن، دشێت بریارێ ل سه‌ر دستووری بده‌ت. هه‌كه‌ بێژین دستوور ب وی شێوه‌ی ژی بیت، ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ ب شێوه‌كێ دستووری ژی بهێته‌ رێكخستن، بۆ هیچ دادگه‌هه‌كێ نینه‌ ماده‌كا دستووری بنڤیسیت، رێكارێ گوهۆرینێ د مادێن دستووری دا، د دستووری ب خوه‌ داه اتیه‌ دیاركرن كا ب چ شێوه‌یه‌. ئه‌ڤ بریارا ڤێجارێ دادگه‌ها فیدرالی ده‌ركری، دژی هه‌موو مادێن 110 و 111 و 112 و 115 ژ دستووری یه‌، هیچ دادگه‌هه‌ك نه‌شێت گوهۆرینیان دڤان مادان دا بكه‌ت د ده‌مه‌كی دا ئه‌و هاتیه‌ بریاره‌ك به‌رۆڤاژی دستووری دژی قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ دایه‌، ئه‌ڤه‌ ژی گوهۆرینا د دستووری دا و ژێ ستاندنا وی مافی یه‌ ژ خه‌لكێ كوردستانێ كو چاوان ئیدارا وێ دۆسیێ بكه‌ت. ئه‌ڤ بریاره‌ د ده‌مه‌كێ گه‌له‌ك هه‌ستیار دا هاتیه‌ دان، دبیت هۆكارێن سیاسی ل پشت بن، هه‌م د ده‌ستنیشانكرنا ده‌مێ وێ و هه‌م ژ چاوانیا ده‌ركرنا بریارێ دا، بریاره‌كا سیاسی یه‌ و ب هیچ شێوه‌كی د به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكێ ئیراقێ دا نینه‌.

مه‌ داخواز ژ حوكمه‌تا فیدرال كر ده‌می بده‌ته‌ مه‌ دانوستاندنێ بكه‌ین تاكو بگه‌هینه‌ ئه‌نجامه‌كی ل سه‌ر بنه‌مایێن دستووری بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشێن هه‌ین، به‌لێ مخابن ده‌لیڤه‌ نه‌دامه‌ و بریاره‌كا تاكلایه‌نه‌ هاته‌ دان، ئه‌و بریار ژی یا بێلایه‌ن نه‌بوو، ب هیچ شێوه‌كی ناگونجیت ل گه‌ل بنه‌مایێن د دستووری دا هاتین. وان پشت به‌ستن ب قانوونه‌كێ كریه‌ كو ل سالا 1976 ل سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس هاتیه‌ ده‌ركرن، ئه‌و قانوونه‌ بۆ حوكمه‌ته‌كا ناڤه‌ندی هاتیه‌ نڤیسین نه‌كو بۆ حوكمه‌ته‌كا فیدرالی، بۆچی هه‌ر چ قانوونه‌كه‌ هاتیه‌ ره‌تكرن تنێ دو قانوون نه‌بن، ئه‌وژی قانوونا گرێدای بابه‌تێ ب ئه‌ره‌بكرنێ و ده‌ڤه‌رێن دابرای ڤه‌ و قانوونا په‌ترۆلێ وغازێ ژی كو هه‌ردو قانوون د به‌رژه‌وه‌ندیا حوكمه‌تا ناڤه‌ندیه‌ و ب هیچ شێوه‌كی ره‌نگڤه‌دانا حوكمه‌تا فیدرالی تێدا نینه‌. مه‌ دستوور یێ هه‌ی، پێدڤی بوو هه‌ر چ بریاره‌كا بهێته‌ ده‌ركرن، پشتبه‌ستنێ ب ماده‌كێ دستووری بكه‌ت، له‌وما ڤێ بریارێ قه‌بوول ناكه‌ین، ئه‌م پشت به‌ستنێ ب دستووری دكه‌ین، ب گۆره‌ی ڤی دستووری مه‌ هه‌لویست وه‌رگرتیه‌.

ل سالا 2007 بزاڤێن زۆر هاتنه‌ دان بۆ ده‌ركرنا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل ئیراقێ، هه‌تا راده‌كی قانوون هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن و ره‌شنڤیسێ وێ هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن بۆ ده‌نگدانێ، به‌لێ دیسان ده‌ستهه‌لاتا وی ده‌می یا حوكمه‌تا فیدرالی، قه‌بوول نه‌كر ئه‌و قانوون بهێته‌ ده‌ركرن و ب هیچ شێوه‌كی ئه‌و مافێ دستووری كو د دستووری دا بۆ هه‌رێم و پارێزگه‌هان هاتی، قه‌بوول نه‌كر. ئه‌م نوكه‌ ژی داكۆكیێ ل وێ چه‌ندێ دكه‌ین كو پێدڤیه‌ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل به‌غدا بهێته‌ ده‌ركرن و ئه‌م هه‌موو ب گۆره‌ی وێ پێگیریا دستوور دئێخیته‌ سه‌ر ملێ مه‌، ره‌فتارێ بكه‌ین و د به‌رهه‌ڤین، به‌لێ ب هیچ شێوه‌كی حوكمه‌تا فیدرالی ئه‌ڤه‌ نه‌كریه‌.

پشتی ڤێ چه‌ندێ چه‌ندین دانوستاندن هاتینه‌ كرن و رێككه‌فتن ژی هاتیه‌ كرن دناڤبه‌را هه‌ردو حوكمه‌تێن به‌غدا و هه‌ولێرێ، كو هه‌كه‌ ل ده‌مێ خوه‌ دا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ نه‌هێته‌ ده‌ركرن، هه‌ر ئالیه‌ك دشێت به‌رده‌وام بیت و ئه‌و قانوونه‌ د به‌ركارن، كار پێ بكه‌ت، ل هه‌رێما كوردستانێ مه‌ قانوونه‌ك یا هه‌ی كو ژ په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتیه‌ ده‌ركرن و ئه‌و قانوونه‌ بوو بنه‌ما بۆ وێ ئێكێ هه‌ر چ دۆسێیا په‌ترۆلێ و غازێ یه‌ ب گۆره‌ی ڤێ قانوونێ ره‌فتار د گه‌لدا بهێته‌ كرن, له‌وما هه‌موو مامه‌لا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ ب گۆره‌ی ڤێ قانوونێ یه‌ و ب رێككه‌فتن ژی هاتیه‌ دره‌كرن، له‌وما نابیت نوكه‌ ژ به‌ر هۆكاره‌كێ سیاسی، هه‌موو ئه‌و تشته‌ ل به‌رچاڤ نه‌هێنه‌ وه‌رگرتن و پشت ب قانوونا 1976 بهێته‌ به‌ستن و بهێته‌ گۆتن ئه‌وا ل هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌ كرن هه‌مو یا نه‌ قانوونی یه‌، ب چ پیڤه‌ره‌كی؟ تنێ ژ به‌ر وێ چه‌ندێ دادگه‌هه‌كێ ئه‌ڤ بریاره‌ ده‌ركریه‌ كو ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ ژی ب گۆره‌ی رێكارێن دستووری نه‌هاتیه‌ پێكئینان، ئانكو ئه‌و ب خوه‌ دادگه‌هه‌كا نه‌ دستووریه‌. چاوان بریارێ ل سه‌ر تشته‌كێ دستووری دده‌ت؟ مه‌ چه‌ندین دانوستاندن كرن و مه‌ نیه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب رۆهنی گه‌هانده‌ حوكمه‌تا ئیراقێ، كو د به‌رهه‌ڤین دانوستاندنێ بكه‌ین تاكو بگه‌هینه‌ رێچاره‌كا دستووری بۆ ڤێ دۆسیێ، چه‌ندین شاند ژ هه‌رێما كوردستانێ چوونه‌ به‌غدا وهنده‌ك جاران ئه‌و دهاتنه‌ هه‌رێما كوردستانێ، هه‌ر چ هه‌ژمار و داتایێن پێدڤی مه‌ خستنه‌ به‌ر وان و پێگیریێن هه‌رێما كوردستانێ چنه‌ و مافێ هه‌رێما كوردستانێ چیه‌؟ ئه‌ركێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرال چیه‌؟ به‌راوردیا هه‌موویێ هاتیه‌ كرن، ژ قه‌رێن كه‌فتینه‌ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ژ ئه‌گه‌رێ وێ ره‌فتارا نه‌دادپه‌روه‌رانه‌ كو حوكمه‌تا فیدرالی به‌رامبه‌ر هه‌رێما كوردستانێ و خه‌لكێ وێ كری، د به‌رهه‌ڤ بووین بهێین ل سه‌ر هه‌موو وان خالان رێكبكه‌ڤین، د ئه‌نجامدا قانوونا بودجا 2021 هاته‌ ده‌ركرن، ب گۆره‌ی وێ قانوونێ پێدڤی بوو حوكمه‌تا ئیراقێ شایستێن دارایی یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ ب هنێریت، پشتی مه‌قاسه‌كرنا داهاتێن هه‌رێمێ ل گه‌ل فیدرالی و بزانن چه‌ند دێ ل به‌ر كیش ئالی كه‌ڤیت، ئه‌وا دمینیت بۆ هه‌رێما كوردستانێ بهنێرن ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی چه‌ندین به‌لگه‌ و داتا مه‌ به‌رچاڤكرن، چاڤدێریا داراییا فیدرالی هاته‌ هه‌رێمێ، چاڤدێریا دارایی یا مه‌ چو به‌غدا و چه‌ندین دانوستاندن كرن كو داهاتێ هه‌رێما كوردستانێ چه‌نده‌ و داهاتی فیدرالی چه‌نده‌ و پێگیریێن هه‌رێما كوردستانێ به‌رامبه‌ر حوكمه‌تا فیدرالی چه‌ندن و پێگیریێن حوكمه‌تا فیدرالی ژی به‌رامبه‌ر هه‌رێمێ چه‌ندن، پشتێ وێ وان ب خوه‌ بریا ردا ب گۆره‌ی قانوونێ هه‌یڤانه‌ شایستێن هه‌رێمێ بهنێرن، ب گۆره‌ی قانوونا بودجا 2021 یا ئیراقێ، وان ب خوه‌ دانپێدان كر و داخواز ژ هه‌رێمێ كر كو پێدڤیه‌ رۆژانه‌ كێمتر نه‌ ژ 460 هزار به‌رمیلێن په‌ترۆلێ بهێنه‌ ده‌رئینان و پشتی كو په‌ترۆل دهێته‌ فرۆشتن، ل ده‌ستپێكێ به‌حسێ 250 هزار به‌رمیلان دكر بهێنه‌ دان بۆ حوكمه‌تا فیدرالی، پاشی گۆت دخوازین گۆژمێن 250 هزار به‌رمیلان بۆمه‌ بهنێرن، ئه‌م ژی د به‌رهه‌ڤ بووین و د پێگیر بووین ب وێ چه‌ندێ.

بابه‌تێ دانا گۆژمێن 250 هزار به‌رمیلێن په‌ترۆلێ ب ڤی شێوه‌ی بوو، هه‌ر چ داهاتێ هه‌رێمێ یه‌ ب گۆره‌ی وی بهایێ سۆمۆ دانای، بها چه‌ند بوو، ژمه‌ ببرن، داهاتێن دی یێن نه‌ په‌ترۆلی كو پێگیریا حوكمه‌تا هه‌رێمێ یه‌ به‌رامبه‌ر حوكمه‌تا فیدرال، ژ مه‌ ببرن، یا مای بۆ بهنێرن، د ئه‌نجامدا ئه‌و هاتن هه‌رچه‌نده‌ كێمتر بوو ژ مافێ خه‌لكێ مه‌ ژی، به‌لێ رێككه‌فتین كو هه‌یڤانه‌ 200 ملیار دینار كود بیته‌ كێمتر ژ 137 ملیۆن دۆلاران، بهنێرن. به‌لێ ژ 26 هه‌یڤێن بۆری تنێ 12 هه‌یڤان ئه‌و پاره‌ بۆمه‌ هنارتیه‌، 14 هه‌یڤان به‌غدا ئه‌و مافێ خه‌لكێ هه‌رێمێ نه‌هنارتیه‌، ئه‌ڤه‌ هه‌موو داتانه‌.

ئه‌م یێ د هه‌یڤا سێ ژ سالا 2022، ئێك هه‌یڤ ژی حوكمه‌تا فیدرال شایستێن خه‌لكێ هه‌رێمێ نه‌هنارتینه‌، ئه‌ڤجا دهێن و دبێژن هه‌رێمێ پێگیری نه‌كریه‌. ل كیرێ مه‌ نه‌كریه‌؟ هه‌ر چ داهاتێ مه‌ هه‌ی یێ دیاره‌ و ل ده‌ف هه‌وه‌یه‌، ئه‌ڤه‌ هه‌وه‌ بری و هاتن بێژن تنێ 200 ملیار ( كوك ێمتر ژی بوو ژ مافێ خه‌لكێ كوردستانێ) دێ هنێرن.

ئه‌م سوالكه‌ر نینین هه‌موو هه‌یڤه‌كێ بچین ل ده‌رگه‌هێ به‌غدا بده‌ین، هه‌كه‌ ئه‌م خه‌لكێ ڤی وه‌لاتی نه‌، مه‌ مافه‌كێ دستووری و قانوونی یێ هه‌ی و پێدڤیه‌ حوكمه‌تا فیدرال مافێ ڤی خه‌لكی بده‌ت. سه‌ره‌رای وێ چه‌ندێ مافێن مه‌ هاتینه‌ پێشێلكرن و نه‌هاتینه‌ دان، دهێن هنده‌ك جاران ده‌نگوباسیچن نه‌راست ل جادێن ئه‌ره‌بی – عراقی به‌لاڤ دكه‌ن كو هه‌رێما كوردستانێ مافێ خه‌لكه‌كی دی دخۆت. ئه‌ڤه‌ راست نینه‌ و هه‌رێما كوردستانێ تنێ مفادار بوویه‌ ژ 5% ژ داهاتێ گشتیێ ئیراقێ و ئه‌و ده‌مێ داهات بۆمه‌ دهات، 95% ژ داهاتێ ئیراقێ ل ده‌ف حوكمه‌تا فیدرالی بوو، چ لێكریه‌؟ كا نه‌خوه‌شخانه‌ و قوتابخانه‌ و جاده‌ و پرۆژه‌ و ئه‌و خزمه‌تگوزاریێن كو خه‌لكێ ئیراقێ شایسته‌نه‌ بۆ بهێته‌ كرن و هه‌تا نوكه‌ نه‌هاتیه‌ كرن؟ بۆچی خه‌لكێ كوردستانێ دهێنه‌ تاوانباركرن كو ئیداره‌كا سه‌ركه‌فتی هه‌بوو و ب وێ رێژا كێم ئه‌وا ل به‌ر ده‌ست، شیا تشته‌كی ل ڤێرێ دروست بكه‌ت. نابێژم مه‌ كێماسی نینن، به‌لێ ل ڤێ كابینێ مه‌ هه‌موو بزاڤ كرینه‌ چاكسازیێ بكه‌ین و مه‌ یا كری ژی، د هه‌موو سێكته‌ران دا مه‌ ئه‌ڤه‌ یا كری، به‌لێ مخابن وه‌كو پێدڤی یان حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ نه‌شیایه‌ په‌یاما خوه‌ بگه‌هینیت د وان خالێن چاكسازی تێدا كری، یان ژی گه‌له‌ك كه‌س ب مه‌به‌ستێن سیاسی خواستبن تنێ بابه‌تێن نه‌رینی به‌رچاڤ بكه‌ن و هه‌ر چ تشتێ باشه‌ ڤه‌شێرن.

ئه‌ڤرۆ، ئه‌میر ئه‌ترووشی:

رێكخراوا VNG یا هوله‌ندی ب هه‌ڤكاری ل گه‌ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیان ل پارێزگه‌ها دهوكێ و سه‌رۆكاتیا باژێرڤانیا دهۆكێ و رێكخراوا (SOSD) یا لوكال، ب رێیا پرۆژه‌یه‌كێ‌ كۆمكرنا جلكان كو سندوق ل 11 جهێن سه‌نته‌رێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ و سێمێلێ‌ هاتینه‌ دانان، خه‌لك جلكا دكه‌ته‌ د وان سندوقان دا و پشتی دهێنه‌ وه‌رگرتن و شووشتن و ئۆتیكرن، ئه‌و جلك بێ‌ به‌رامبه‌ر ل سه‌ر خه‌لكی دهێنه‌ دابه‌شكرن.

ب ئاماده‌بوونا ئه‌ندازیار دیار به‌حری ره‌سول، رێڤه‌به‌رێ‌ گشتیێ‌ باژێرڤانیان و مستر میشێل ئاخت، نوونه‌رێ‌ ئاژانسا هه‌ماهه‌نگیا نێڤده‌وله‌تی یا باژێرڤانیێن هۆله‌ندا ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌، 11 سندوق ل سه‌نته‌رێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ سێمێلێ‌ و ته‌ناهی دانان و گۆت: دابه‌شكرنا وان جلكان ب شێوه‌یه‌كێ‌ رێكخراوه‌یی بوویه‌، به‌رده‌وام دهێنه‌ دابه‌شكرن و چالاكیا پاركا نه‌وروز ب تنێ‌ نیشادانه‌ك بوو و گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤ جلوبه‌رگه‌ ل كه‌مپان ژی دهێنه‌ دابه‌شكرن.

ئه‌ندازیار دیار به‌حری دیار كر، وه‌كو گرنگیدان ب ژینگه‌هێ‌ بۆ هندێ‌ گلێش و به‌رمایك كێمتر لێ‌ بهێن، ئه‌ڤ سندوقه‌ بۆ به‌خشینا جل و به‌رگێن هاوولاتیان هاتنه‌ دانان و مفا ژێ‌ دهێته‌ وه‌رگرتن بۆ كه‌سێن كێم ده‌رامه‌ت.

خویاژی كر، ئه‌ڤ جل و به‌رگێن بالا ئه‌وێن ژ وه‌لاتێ‌ ده‌رڤه‌ دهێن پتریا وان ژ ڤان سندوقا دهێن و ل پتریا وه‌لاتان ئه‌ڤ سندوقه‌ هاتینه‌ دانان، چونكو ئه‌ڤ جلكێن خه‌لك دهاڤێژن ده‌مێ‌ دچنه‌ كارگه‌ها ڤاڤارتنا گلێشی هیچ مفا ژێ‌ ناهێته‌ وه‌رگرتن و پاره‌ لێ‌ دهێته‌ مه‌زاختن هه‌تا دهێته‌ بنئاخكرن و ڤاڤارتن، ژ به‌ر هندێ‌ بیرۆكه‌ ئه‌و بوو ئه‌ڤ جلكه‌ بهێنه‌ كۆمكرن و مفا ژێ‌ بهێته‌ وه‌رگرتن.

ئه‌ندازیار دیار سادق، به‌رپرسێ‌ پشكا ژینگه‌هێ‌ ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیان دیار كر كو ل گۆه‌ری ڤه‌كۆلینا ل سالا بۆری یا 2020 هاتیه‌ كرن، ئه‌و گلێشێ‌ دهێته‌ كۆمكرن نێزیكی 7% جلك و پێلاڤ و چانته‌نه‌ و ئه‌ڤ سندوقێن هاتینه‌ دانان بۆ دووباره‌ مفا وه‌رگرتنێ‌ یه‌ ژ جلكێن بكارهاتی و گۆت: ڤی پرۆژه‌ی زێده‌تر ژ 25 هزار مفاداران هه‌نه‌ و مه‌ ل به‌ره‌ ل قه‌زایێن دی ژی ئه‌ڤ سندوقه‌ بهێنه‌ دانان، چونكو ئه‌ڤه‌ پرۆژه‌یه‌كێ‌ ژینگه‌هی یه‌.

ئه‌ندازیار دیار ئه‌و ژی ئاشكرا كر، ئه‌ڤ سندوقه‌ ل هه‌موو جیهانێ‌ هه‌نه‌ و سندوق ژ پلێتی هاتینه‌ چێكرن و ژه‌نگی نابن و ب دیزاینه‌كا جوان هاتینه‌ چێكرن. پشتی دهێنه‌ كۆمكرن دێ‌ هێنه‌ شووشتن و ئۆتیكرن و جاره‌كا دی دێ‌ ل سه‌ر كێم ده‌رامه‌تان هێنه‌ دابه‌شكرن.

ل پاركا نه‌ورۆز ل باژێرێ دهۆكێ چالاكیه‌ك هاته‌ كرن و ئارمانج ژ ڤێ چالاكیێ ئه‌و بوو ل جهێ جلكێن كه‌ڤن یێن خه‌لكی تێكه‌لی گلێشی ببن و كه‌س مفا ژێ نه‌وه‌رگریت، ب خه‌لكێ پێدڤی بهێنه‌ دان. ئه‌ڤه‌ژی ژ لایه‌كێ دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ كێمكرنا پیس بوونا ژینگه‌هێ و ژ لایه‌كێ دیڤه‌ دێ بیته‌ هاریكاریه‌ك بۆ كه‌سێن كێم ده‌رامه‌ت و پێدڤی.

د ڤێ ده‌ربارێ دا دیار به‌حری ره‌سوول، رێڤه‌به‌رێ گشتی یێ باژێرڤانیان ل پارێزگه‌ها دهۆك دیار كر، ئه‌ڤه‌ ب تنێ پێشانگه‌هـ و نیشادانه‌ك بوو كو ب شێوه‌یه‌كێ رێكخستی ئه‌ڤ جل و به‌رگه‌ ل سه‌ر كه‌سێن پێدڤی پێ هه‌ی نه‌هاتنه‌ دابه‌شكرن، هه‌ر كه‌سێ دخواست دشیا ل ڤێ پیشانگه‌هێ ئاماده‌ ببیت و جلوبه‌رگان ل دویڤ دلێ خۆ بۆ خوه‌ ببه‌ت.

رێڤه‌به‌رێ گشتی یێ باژێرڤانیان ل پارێزگه‌ها دهۆكێ هه‌روه‌سا راگه‌هاند، پشتی خه‌لك جلوبه‌رگان د سندۆقێن تایبه‌ت یێن كۆمكرنا جلوبه‌رگان دا دانان، ئه‌ڤ جلوبه‌رگه‌ دهێنه‌ ڤه‌گوهاستن بۆ كارگه‌هێ و ڤاڤارتن بۆ دهێته‌ كرن و جلكێن دوباره‌ ب كێری بكارئینانێ دهێن دهێنه‌ جوداكرن و پشتی پاقژكرن، شووشتن و ئۆتیكرنا وان جلكان ب شێوه‌یه‌كێ رێكخستی ل سه‌ر كه‌سێن پێدڤی پێ هه‌یی دهێنه‌ دابه‌شكرن.

ئه‌ڤرۆ:

ئه‌ندامه‌كێ سه‌ركردایه‌تیا پارتی دیموكراتی كوردستان راگه‌هاند، ئه‌و مێشكێ ل به‌غدا حوكمرانیێ دكه‌ت دوباره‌ پرسا هنارتنا 200 ملیار دینارێن مووچه‌خۆرێن هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو چه‌كه‌كێ سیاسی بكاردئینیت.

عه‌لی عه‌ونی، ئه‌ندامێ سه‌ركردایه‌تیا پارتی گۆت” پرسا نه‌ هنارتنا بودجه‌ی ژ به‌غدا بۆ هه‌رێما كوردستانێ و بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی ل ئیراقێ دژی په‌ترۆلا كوردستانێ، په‌یوه‌ندی ب مێشكێ ئیداره‌دانا ئیراقێ ڤه‌ هه‌یه‌”.

عه‌لی عه‌ونی گۆت ژی” رژێما به‌عس نه‌مایه‌ به‌لێ مێشكێ به‌عس و شوڤینیه‌تێ یێ به‌رده‌وامه‌ و سیاسه‌تمه‌دارێن نوكه‌ یێن ئیراقێ تێنه‌گه‌هشتینه‌ رامانا فیدرالیێ چیه‌ و ب دیتنا وان دڤێت سیسته‌مێ سیاسی یێ ناڤه‌ندی بیت  وه‌كو سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس”.

ب دیتنا عه‌لی عه‌ونی، هه‌كه‌ ده‌ستهه‌لاتدارێن به‌غدا بشێن، دێ قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ و فیدرالیه‌تێ ل ئیراقێ هه‌لوه‌شینن چونكه‌ وان پێ خوه‌ش نینه‌ كورد خوه‌ ب رێڤه‌ببه‌ن.

هه‌روه‌سا گۆت” ئه‌ڤ جۆرێ حوكمرانیێ ل ئیراقێ كو 100 ساله‌ دهێته‌ په‌یره‌وكرن، دێ ل دووماهیێ وی وه‌لاتی به‌ر ب پارچه‌بوونێ به‌ت”.

ئه‌وژی به‌رچاڤكر” بابه‌تێ 200 ملیارێن مووچه‌خۆرێن هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو كارتا سیاسی و یاریه‌كا سیاسی دژی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دهێته‌ بكارئینان”.

ل دووماهیێ گۆت” كوردان كێشا پۆستان ل به‌غدا نینه‌، به‌لكو كێشا جۆرێ ب رێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ یا هه‌ی چونكه‌ ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیراقێ ئه‌و ده‌ستكه‌فتێن گه‌لێ كوردستانێ بده‌ستڤه‌ئیناین ب شایستێ هه‌رێما كوردستانێ نزانن”.

هه‌ولێر، قائید میرۆ

پرسا ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاته‌ ئێكلاكرن و شیره‌تكاره‌كێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ژی رادگه‌هینیت، هنده‌ك ئالیێن سیاسی دگه‌ل ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان د ئه‌ڤساله‌دا نینن و دبێژیت، هه‌كه‌ ئیراده‌یه‌كا جدی هه‌بیت پێدڤیه‌ هه‌لبژارتن دده‌مێ خوه‌دا بهێنه‌ ئه‌نجامدان و فه‌رمانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ب ئه‌نجامدانا وان یا ده‌رچووی.

د. وه‌عدی مزیری، شیره‌تكارێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ بۆ رۆژناما (ئه‌ڤرۆ) گۆت” رۆژ بۆ رۆژێ ده‌م یێ به‌ر ب كێمبوونێ دچیت بۆ پرسا ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ و ژئالیێ قانوونی ڤه‌ دڤێت شه‌ش هه‌یڤان به‌ری ئه‌نجامدانا پڕۆسا هه‌لبژارتنان سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ژڤانێ هه‌لبژارتنان دیار بكه‌ت، ل حه‌فتیا بۆری سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ فه‌رمانا هه‌رێمی بۆ ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان ده‌ركریه‌ و بڕیاره‌ ل ئێكێ هه‌یڤا ئۆكتۆبه‌را ئه‌ڤساله‌ هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ بهێنه‌ ئه‌نجامدان”.

گۆت ژی”مخابن پاشخستنا هه‌لبژارتنان ل هه‌رێما كوردستانێ بوویه‌ نه‌ریته‌ك و عورفه‌ك هه‌رده‌م ب به‌هانه‌یێن جودا هه‌لبژارتن دهێنه‌ پاشخستن و دده‌مێ قانوونی دا ناهێنه‌ ئه‌نجامدان، به‌لێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ دخوازیت هه‌ر چاوابیت هه‌لبژارتن د ئه‌ڤساله‌دا بهێنه‌ ئه‌نجامدان ، راسته‌ ئاسته‌نگ ل هه‌مبه‌ر ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن هه‌رێما كوردستانێ یێن هه‌ین، چونكه‌ راسته‌ ئالیێن سیاسی ب ئاشكرا دبێژن ئه‌م دگه‌ل ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتناینه‌ دده‌مێ قانوونی دا، به‌لێ ب شێوه‌یه‌كێ نهێنی بزاڤان دكه‌ن هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌كرن، ژبه‌ر كو ره‌وشا وان یا باش نینه‌، ب تایبه‌تی پشتی هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ جه‌ماوه‌رێ هنده‌ك ئالیێن سیاسی به‌ر ب كێمبوونێ چوویه‌ و مه‌ترسی لسه‌ر وان هه‌یه‌ وه‌ك پێدڤی نه‌شێن ده‌نگان بده‌ستڤه‌ بینن، له‌وڕاژی هنده‌ك ئالیێن سیاسی دگه‌ل ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان نینن، بێگومان ئه‌گه‌رێن دی ژی یێن هه‌ین بۆ نموونه‌ ئاریشا د ناڤبه‌را ئالیێن سیاسی لدۆر پۆستێ سه‌رۆك كۆمارا ئیراقێ و پێك نه‌ ئینانا حوكمه‌تا ئیراقێ كاریگه‌ری لسه‌ر هه‌لبژارتنێن هه‌رێما كوردستانێ هه‌یه‌، هه‌روه‌سا پرسا گۆهۆڕینا قانوونا هه‌لبژارتنان ل هه‌رێما كوردستانێ”.

شیره‌تكارێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ئاماژه‌كر” بڕیار بوو ل دوماهیا هه‌یڤا بۆری ئالیێن سیاسی خوه‌ ئێكلا بكه‌ن به‌لێ نه‌گه‌هشتن چو ئه‌نجامان، لێ دیاره‌ خوه‌ ئێكلاكریه‌ و ئالیێن سیاسی بڕیاردایه‌ هه‌لبژارتن بهێنه‌ ئه‌نجامدان، هه‌كه‌ ئیراده‌یه‌كا بهێز هه‌بیت، بێگومان دێ هه‌لبژارتن ل ژڤانێ خوه‌ یێ دیاركری دا هێنه‌ ب رێڤه‌برن و دێ ب ئاسانی ئالیێن سیاسی گه‌هنه‌ رێككه‌فتنێ لدۆر ئاریشه‌یێن هه‌ین، تنێ دێ ژلایێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ڤه‌ كۆمسیۆنا سه‌ربخوه‌یا هه‌لبژارتن و راپرسیان هێته‌ كاراكرن، ئه‌وژی تنێ پێدڤی ب دو هه‌تا سێ كۆمبوونێن په‌رله‌مانی هه‌یه‌ و كۆمسیۆن دێ هێته‌ كاراكرن، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ازیبوونا خوه‌ بۆ مه‌زاختنا بودجێ هه‌لبژارتنان دیاركریه‌ و ئاریشه‌ لسه‌ر بودجێ هه‌لبژارتنان نه‌ماینه‌، به‌لێ وه‌كی هنده‌ك ئالیێن سیاسی دخوازن قانوونا هه‌لبژارتنان بهێته‌ راستڤه‌كرن ئه‌ڤه‌ كاره‌كێ ب زه‌حمه‌ته‌ و ده‌م نه‌مایه‌ بۆ راستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنان، ئه‌ز باوه‌رم پێدڤی ب راستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنان ناكه‌ت، چونكه‌ دێ گیرۆبیت و ڤێڕا ناگه‌هن راستڤه‌كرنێ بكه‌ن”.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com