NO IORG
نووترين نووچه
نووترين نووچه

ئه‌ڤرۆ:

دوهی ئێكشه‌مبی 6/3/2022 ب چاڤدێری و به‌رهه‌ڤبوونا مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ كۆربه‌ندێ پیشه‌سازی ژ پێخه‌مه‌ت ره‌خساندنا بازاری و ده‌لیڤێن كاری ل هه‌ولێرێ ده‌ستپێكر.

د كۆربه‌ندی دا مه‌سرور بارزانی په‌یڤه‌ك سه‌باره‌ت ره‌وشا هه‌رێمێ و كوربه‌ندی پێشكێشكر.

ده‌قێ په‌یڤا مه‌سرور بارزانی سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ..

خوه‌شحالم پشكداریێ د ڤی كۆربه‌ندێ پیشه‌سازی یا گرن گدا بكه‌م، كو ئارمانج ژ ڤی كوربه‌ندی، ره‌خساندنا بازاری یه‌ بۆ به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌یی و هه‌روه‌سا په‌یداكرنا ده‌لیڤێن كاری بۆ خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ.

ده‌ستخوه‌شیێ ل رێكخه‌رێن ڤی كوربه‌ندی دكه‌م و هیڤیدارم ئه‌نجامێن وی، ببیته‌ ئه‌گه‌رێ زێده‌تر به‌ر ب پێشڤه‌چوونا ئابووری و دروستكرنا ده‌لیڤێن زێده‌تر یێن كاری.

مه‌ ل ده‌ستپێكا ڤێ كابینا حوكمه‌تا هه‌رێمێ، كار بۆ هه‌مه‌جۆركرنا ئابووری و گرنگیدان ب هه‌موو كه‌رتان كر، بۆ وێ چه‌ندێ تنێ پشت به‌ستنێ ب ژێده‌ره‌كێ داهاتی نه‌كه‌ین، ب تایبه‌تی مه‌ گرنگیه‌كا مه‌زن ب كه‌رتێن پیشه‌سازی و چاندنێ دایه‌ و ژ ڤی ئالی ڤه‌ هه‌تا نوكه‌ مه‌ چه‌ندین پرۆژه‌ ئه‌نجامداینه‌ و ئارمانجا مه‌ یا سه‌ره‌كی ئاڤاكرنا ژێرخانه‌كا ئابووری یا ب هێزبوو بۆ هه‌رێما كوردستانێ.

به‌لێ ئاشكرایه‌ پشتی ده‌مه‌كێ كێم ژ ده‌ستبكاربوونا كابینا نه‌هێ، هه‌رێما كوردستانێ و ئیراق و جیهان، تووشی چه‌ند قه‌یرانێن سه‌خت یێن ساخله‌می و ئابووری بوون. وه‌كو به‌لاڤبوونا ڤایرۆسێ كورۆنا و ئه‌نجامێن وی یێن نێگه‌تیڤ ب تایبه‌تی هاتنا خوار یا بهایێ په‌ترۆلێ د وی ده‌می دا ل بازارێن جیهانێ، هه‌روه‌سا نه‌ هنارتن و گیروبوونا خه‌رجكرنا پشكا بودجێ هه‌رێما كوردستانێ ژ ئالیێ حوكمه‌تا فیدرالی ڤه‌، كو هه‌تا نوكه‌ ژی یا به‌رده‌وامه‌، كاریگه‌ریه‌كا نه‌رێنی ل سه‌ر هه‌موو بوارێن ژیانێ داد روست كر، ئه‌ڤ هه‌موو قه‌یرانه‌، كێشه‌ و گرفت نه‌كو هه‌ر بۆ مه‌، به‌لكو بۆ وه‌لاتێن زلهێز یێن خودان ئابوور و پیشه‌سازیه‌كا مه‌زن یێن جیهانێ ژی دروست كر و سیسته‌مێ دارایی و ئابووری یێن وان وه‌لاتان تووشی زیانێن مه‌زن كر.

به‌لێ سه‌ره‌رای هه‌موو وان قه‌یرانان ژی، ئه‌م چو جاران ژ كاركرنێ و پێشكێشكرنا پرۆژێن خزمه‌تگوزاری و ستراتیژی نه‌ راوه‌ستاین و ل دووڤ شیانێن خوه‌ یێن دارایی یێن ل به‌رده‌ست، به‌رده‌وام بووین و ل ده‌مێ ژیێ كابینا نه‌هێ یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، چه‌ندین پرۆژێن گرنگ و ستراتیژی ل سه‌رانسه‌ری هه‌رێما كوردستانێ، ل بوارێن جۆراوجۆر یێن هاتینه‌ ئه‌نجامدان، وه‌كو رێ و پر، پیشه‌سازی، كاره‌با، چاندن و گه‌شتوگوزار، كو هنده‌ك ژوان یێن هاتینه‌ بجهئینان و تمام بووینه‌ و هنده‌ك ژی نوكه‌ یێن د قۆناغا بجهئینانێ دا. بێگومان پشكه‌ك ژ پرۆژان ب هه‌ڤپشكی د ناڤبه‌را هه‌ردو كه‌رتێن گشتی و تایبه‌ت یێن هاتینه‌ ئه‌نجامدان، كو ل ڤێره‌ سوپاسیا كه‌رتێ تایبه‌ت دكه‌م، كو ب هه‌ماهه‌نگی و هاریكاریا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د ده‌مێ بۆری دا پرۆژێن گرنگ ئه‌نجامداینه‌ و هه‌ر ئاسانكاریه‌كا پێدڤی بیت، حوكمه‌ت دێ پێشكێشی وه‌به‌رئێنه‌رێن ناڤخوه‌ و بیانی كه‌ت بۆ وێ چه‌ندێ پشكدار بن د پرۆسا ئاڤه‌دانكرنا ژێرخانا ئابووری یا هه‌رێما كوردستانێ. د هه‌مان ده‌م دا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب هه‌موو شێوه‌كی، دێ پشته‌ڤان و هاریكارا گه‌نجان و خودانێن پرۆژێن بچووك د بوارێن پیشه‌سازی و بازرگانی و داهێنانێ بیت ژ هه‌موو روویه‌كی ڤه‌.

هه‌ر ل ڤێرێ ئالیێن په‌یوه‌ندیدار رادسپێرم، بۆ نه‌هێلانا به‌ربه‌ستان و ئاسانكاریا زێده‌تر بۆ پێشخستنا كه‌رتێ پیشه‌سازی، به‌رده‌وام د سه‌ردانێن خوه‌ دا بۆ ده‌رڤه‌ و دیدارێن خوه‌ ل گه‌ل به‌رپرسێن بلند یێن وه‌لاتان، ئێك ژ ته‌وه‌رێن دانوستاندنێن مه‌، ئالوگۆریا بازرگانی و پێشخستنا ئابووری و ڤه‌دیتنا بازاری بوو بۆ به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌ و هه‌روه‌سا په‌یداكرنا ده‌لیڤێن كاری بۆ گه‌نجێن مه‌ ب رێیا هاندان و راكێشانا سه‌رمایه‌دار و وه‌به‌رئێنه‌رێن بیانی بۆ هه‌رێما كوردستانێ و هه‌روه‌سا مفا وه‌رگرتن ژ ئه‌زموون و شاره‌زاییا وه‌لاتێن پێشكه‌فتی ژ پێخه‌مه‌ت ئاڤاكرن و گه‌شه‌كرنا ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ.

حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، پلان و به‌رنامێ گرنگ و ب هێز یێن هه‌ی، بۆ گرنگیدان ب كه‌رتێ پیشه‌سازی، ب تایبه‌تی د بوارێن پیشه‌سازیا خۆراكی و پترۆكیمیاوی و پیشه‌سازیا كانزایان و دابینكرنا مادێ خام بۆ پیشه‌سازیا بچووك و ناڤه‌ند و دروستكرنا چه‌ند ده‌ڤه‌رێن پیشه‌سازی ل باژێرێن هه‌رێما كوردستانێ.

به‌لێ بیگومان بده‌ستڤه‌ئینان و بجهئینانا هه‌موو ئه‌و پرۆژێن ب پلا ئێكێ گرێدای ب هه‌بوونا سه‌قامگیریا سیاسی ل ئیراقێ ب گشتی و هه‌بوونا په‌یوه‌ندیه‌كا باش و دۆستانه‌ د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و حوكمه‌تا فیدرالی دا، كو ب دیتنا مه‌ پێشكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ، د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌موو وه‌لاتیێن ئیراقێ دایه‌ و پێدڤیه‌ خوشك و برایێن مه‌ ل ئیراقێ ب وی چاڤی، سه‌حكه‌نه‌ پێشكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ نه‌كو به‌رۆڤاژی، بزاڤا دروستكرنا ئاسته‌نگان و كێشه‌ و گرفتان بۆ هه‌رێما كوردستانێ. مه‌ ب وی داهاتی و شیانێن دارایی یێن سنوردار یێ ل به‌رده‌ستێ مه‌، ئه‌و پێشكه‌فتن ل كوردستانێ دروستكر كو د هه‌موو بواران دا جوداهیه‌كا مه‌زن ل گه‌ل ده‌ڤه‌رێن دی یێن ئیراقێ هه‌یه‌، به‌لێ مخابن ل شوونا پشته‌ڤانیكرنێ و ده‌ستخوه‌شی لێكرنێ، هنده‌ك ئالی بزاڤا راوه‌ستاندن و سزادانا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن.

له‌وما هیڤیدارم ئه‌وێن هزر د تێكدانا پێشكه‌فتنا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن، پیچه‌ك هزر د وێ چه‌ندێ ژی دا بكه‌ن ئه‌و هه‌موو شه‌ر و وێرانكاریێن ل سالێن بۆری ل ئیراقێ رووداین چ مفایه‌ك گه‌هانده‌ خه‌لكێ ئیراقێ و هه‌كه‌ ئه‌و هه‌موو شیان و داهاتێن ئیراقێ ل شوونا شه‌ری و وێرانكاریێ و ململانێیا سیاسی د خزمه‌تكرن و ئاڤه‌دانكرن و پێشكه‌فتنا ئیراقێ دا هاتبان بكارئینان ، نوكه‌ پشت راستین دا ئیراق ئێك ژ وه‌لاتێن پیشه‌سازی یێن پێشكه‌فتی ل ده‌ڤه‌رێ و جیهانێ بیت.

ئه‌م دووپات دكه‌ین كو دخوازین مه‌ باشترین په‌یوه‌ندی ل گه‌ل حوكمه‌تا فیدرالی هه‌بیت و ب هه‌موو شێوه‌كی ژی داكۆكیێ ل مافێن دستووری یێن خوه‌ دكه‌ین ژ پێخه‌مه‌ت زێده‌تر پێشخستنا هه‌رێما كوردستانێ و سه‌قامگیربوونا ئاشتیێ و ئارامیێ ل هه‌موو ئیراقێ.

دهۆك، له‌زگین جۆقی:

رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ دیار كر، پلانه‌كا باش بۆ جه‌ژنا نه‌ورۆزا ئه‌ڤ ساله‌ هاتیه‌ دانان و دبێژیت: ب هه‌لكه‌فتا جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ ڤیسته‌ڤاله‌ك ل ده‌ڤه‌رداریا ئامێدێ دێ‌ هێته‌ ئه‌نجامدان.

د. خه‌یری عه‌لی ئوسۆ، رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: “ئه‌ڤ ساله‌ بۆ جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ باشترین تشت ل ئامێدیێ‌ دێ‌ هێته‌ كرن، ئه‌و ژی ڤیسته‌ڤاله‌كا ژ هه‌ژی ل ده‌ڤه‌رداریا ئامێدیێ‌ دێ‌ هێته‌ ئه‌نجامدان، دیسا ل هه‌موو جه‌ژن و هه‌لكه‌فتان ئه‌م پلانان بۆ پێشوازی و خزمه‌تكرنا گه‌شتیاران ددانین، ئه‌ڤ ساله‌ ژی مه‌ بۆ جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ پلانه‌كا باش دانایه‌”.

ناڤهاتی ئاشكرا ژی كر كو د سالا 2019ێ‌ دا نێزیكی 500 هزار گه‌شتیاران قه‌ستا پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ كربوو، د سالا 2020ێ‌ دا كۆرۆنا هه‌بوو، له‌و ب تنێ‌ نێزیكی 150 هزار گه‌شتیاران هاتبوونه‌ دهۆكێ‌ و د سالا 2021ێ‌ ژی دال رێژا گه‌شتیاران زێده‌ ببوو و گه‌هشتبوو ملیۆنه‌ك و 500 هزار گه‌شتیاران.

رێڤه‌به‌رێ‌ گشتی یێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ گۆت: “مه‌ دڤێت ئه‌ڤ ساله‌ 2022ێ‌ ئه‌م رێژا گه‌شتیاران زێده‌تر بكه‌ین و مه‌ ل به‌ره‌ بگه‌هینینه‌ پتر ژ دو ملیۆن گه‌شتیاران”.

ئه‌ڤرۆ:

سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، د كۆنفرانسه‌كێ رۆژنامه‌ڤانی دا، روناهی خسته‌ سه‌ر بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی یا ئیراقێ دژی په‌ترۆلا كوردستانێ، مافێن دستووری یێن هه‌رێما كوردستانێ و دووماهی پێشهاتێن ئیراقێ و ده‌ڤه‌رێ.

ده‌قێ ئاخڤتنێن سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ..

ل 10/7/2019 ئه‌و رۆژا من سویندا قانوونی خواندی كو به‌رگریێ ژ هه‌موو مافێن دستووری یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ بكه‌م، ب هه‌مان شێوه‌، هه‌موو به‌رپرسێن دی ژی ل سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ، ل په‌رله‌مانی، ل جڤاتا وه‌زیران، وه‌زیرێن به‌رێز و ئه‌ندامێن په‌رله‌مانی هه‌موویان ئه‌و سوینده‌ خواندیه‌، نوكه‌ ژی دبینین كو چه‌ندین مافێن دستووری یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ هاتینه‌ پێشێلكرن و دهێنه‌ پێشێلكرن، له‌وما ئه‌ركه‌كێ دستووری و قانوونی یێ مه‌یه‌ ئه‌و ئه‌مانه‌تا كه‌فتیه‌ سه‌ر ملێ مه‌، پێدڤیه‌ به‌رگریێ ژێ بكه‌ین و به‌رگریێ ژ مافێن خه‌لكێ خوه‌ بكه‌ین.

دستوورێ ئیراقێ ب هه‌رسێ زمانێن ئه‌ره‌بی و كوردی و ئینگلیزی ل ده‌ف من هه‌یه‌، گه‌له‌ك ب هووری من هه‌موو برگێن وی جاره‌كادی خواندینه‌، چه‌ندین برگ نه‌هاتینه‌ بجهئینان یان یێن هاتینه‌ پێشێلكرن. مادێن 44 و 65 ژ دستووری به‌حسێ دامه‌زراندنا جڤاتا فیدرالی دكه‌ن، به‌لێ هه‌تا نوكه‌ ئه‌و جڤاته‌ نه‌هاتیه‌ پێكئینان كو ئه‌ڤه‌ ئێك ژ وان خالێن گرن گیێن دستووری نه‌ بۆ پاراستنا مافێن هه‌رێم و ئه‌و پارێزگه‌هێن كو وه‌كو هه‌رێم نه‌هاتینه‌ پێكئینان. نه‌ دامه‌زراندنا وێ جڤاتێ كاریگه‌ری ل سه‌ر پتریا وان كێشان هه‌بوو كو دناڤبه‌را پارێزگه‌هان و هه‌رێمان ل گه‌ل حوكمه‌تا فیدرالی په‌یدابووین، له‌وما پێدڤیه‌، بۆ وێ چه‌ندێ رێز ل دستووری بهێته‌ گرتن، ئه‌و مادێن د دستووری دا هاتین، هه‌موو وه‌كو خوه‌ بهێنه‌ بجهئینان، نه‌كو هه‌كه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیه‌كی دا بیت، ماده‌كێ دستووری بهێته‌ بجهئینان، هه‌كه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیه‌كی دا نه‌بیت، نه‌هێته‌ بجهئینان.

سه‌باره‌ت بابه‌تێ په‌ترۆلێ و غازێ كو ل ڤێ دووماهیێ ئه‌و دادگه‌ها ب ناڤێ دادگه‌ها فیدرالی بریاره‌ك ده‌ركریه‌، د مادێن 110 و 111 و 112 و 115 ژ دستووری هه‌ر ئێك ژ وان ب شێوه‌كی به‌حسێ ڤی بابه‌تی دكه‌ت، مادا(110) به‌حسێ هه‌موو ده‌ستهه‌لاتان، ده‌ستهه‌لاتا فیدرالی به‌حس دكه‌ت، هه‌رچ د وێ مادێ دا نه‌هاتبیت، ئانكو ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمان یان ژی یا پارێزگه‌هانه‌. مادا (111) به‌حس دكه‌ تكو په‌ترۆل و غازا ئیراقێ یا هه‌موو خه‌لكێ ئیراقێ یه‌ ب هه‌موو پارێزگه‌ و هه‌رێمان ژی ڤه‌، به‌لێ ب هیچ شێوه‌كی به‌حسێ وێ چه‌ندێ ناكه‌ت كو په‌ترۆل و غاز مولكێ حوكمه‌تا فیدرالیه‌، ئه‌ڤه‌ بابه‌ته‌كێ دستووریه‌، د مادا (112) دا دیسان به‌حس دكه‌ تكا چاوا ئیدارا دۆسێیا په‌ترۆلێ و غازێ دهێته‌ كرن، د مادا (115) دا به‌حس دكه‌ت كو هه‌ر چ ده‌ستهه‌لاتا فیدرالی نه‌بیت، دبیته‌ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێم و پارێزگه‌هان.

ژبلی ڤان مادا (122) ژ دستووری یا هه‌ی كو به‌حسێ قه‌ره‌بووكرنا خه‌لكێ تاوانلێكری دكه‌ت كو رژێما به‌رێ دژی خه‌لكێ ئیراقێ ئه‌نجامداین، بێگومان خه‌لكێ كوردستانێ زێده‌تر ژ هه‌موو ئالیه‌كی زیان گه‌هشتیێ، ژ كیمیاباران و ئه‌نفال و وێرانكرنا گوند و باژێر و باژێركان، هه‌تا نوكه‌ ژی ئه‌ڤ مادا دستووری نه‌چوویه‌ بوارێ بجهئینانێ و قه‌ره‌بوویا كه‌سوكارێن ئه‌نفالبوویان نه‌هاتیه‌ كرن، ئه‌و زیانه‌ ژی نه‌هاتینه‌ قه‌ره‌بووكرن كو ژ ئه‌گه‌رێ جینوسایدكرنا خه‌لكێ مه‌ په‌یدابووین، ئه‌ڤه‌ ژی پێشێلكرنا ماده‌كا دستووریه‌ ده‌رهه‌قێ خه‌لكێ كوردستانێ.

د مادا (92) ژ دستووری به‌حسێ دروستكرنا دادگه‌ها دستووری دكه‌ت، ئه‌ڤ دادگه‌ها دستووری یا نوكه‌ هه‌ی، ل سه‌رده‌مێ قانوونا حوكمه‌تا ڤه‌گوهێز هاتیه‌ پێكئینان به‌ری نڤیسینا دستووری؟، پشتێ وێ، مه‌ دستوور نڤیسی و پتریا خه‌لكێ ئیراقێ ب هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ ده‌نگ بۆ دا، به‌لێ هۆكاره‌كێ سه‌ره‌كی یێ كو خه‌لكێ كوردستانێ ئه‌ڤ دستووره‌ په‌سه‌ندكری، ئه‌و مافێن د ڤی دستووری دا هاتین، رامانا وێ ئه‌و نینه‌ مه‌ دستووره‌ك په‌سه‌ند كربیت، د به‌رهه‌ڤ بین ئه‌و مافێن دڤی دستووری دا هاتین بهێنه‌ پێشێلكرن. له‌وما پشتی ده‌نگدان ل سه‌ر دستووری، پێدڤی بوو ب گۆره‌ی مادا (92) ژ دستووری، ئه‌و دادگه‌ها فیدرالی بهێته‌ دروستكرن، به‌لێ ئه‌ڤه‌ نه‌هاته‌ كرن. نه‌ ئه‌ڤ قانوونه‌ هاته‌ ده‌ركرن كو پێدڤی بوو دو ل سه‌ر سێ ئه‌ندامێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ ده‌نگی ل سه‌ر بده‌ن، نه‌ ب گۆره‌ی ڤی دستووری ژی ره‌فتار هاته‌ كرن. ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ وی ده‌می دشێت بریارێ ل سه‌ر مادێن دستووری بده‌ تكو ئه‌و ب خوه‌ ب شێوه‌كی دستووری هاتبیته‌ پێكئینان. له‌وما داخوازێ ژ جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ دكه‌ین، بزاڤا دروستكرنا دادگه‌ها فیدرالی ب گۆره‌ی رێكارێن دستووری بكه‌ت، بۆ وێ چه‌ندێ بشێت ب شێوه‌كێ بێلایه‌ن بریارێ ل سه‌ر وان كێشان بده‌ تكو د دستووری دا هه‌ین و دبیت ببن كێشه‌ دناڤبه‌را هه‌رێمان و حوكمه‌تا فیدرالی.

د هیچ برگه‌كێ دستوور دا نه‌هاتیه‌ بێژیت دادگه‌ها فیدرالی كو ل ده‌مێ قانوونا حوكمه‌تا ڤه‌گوهێز هاتیه‌ دروستكرن، دشێت بریارێ ل سه‌ر دستووری بده‌ت. هه‌كه‌ بێژین دستوور ب وی شێوه‌ی ژی بیت، ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ ب شێوه‌كێ دستووری ژی بهێته‌ رێكخستن، بۆ هیچ دادگه‌هه‌كێ نینه‌ ماده‌كا دستووری بنڤیسیت، رێكارێ گوهۆرینێ د مادێن دستووری دا، د دستووری ب خوه‌ داه اتیه‌ دیاركرن كا ب چ شێوه‌یه‌. ئه‌ڤ بریارا ڤێجارێ دادگه‌ها فیدرالی ده‌ركری، دژی هه‌موو مادێن 110 و 111 و 112 و 115 ژ دستووری یه‌، هیچ دادگه‌هه‌ك نه‌شێت گوهۆرینیان دڤان مادان دا بكه‌ت د ده‌مه‌كی دا ئه‌و هاتیه‌ بریاره‌ك به‌رۆڤاژی دستووری دژی قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ دایه‌، ئه‌ڤه‌ ژی گوهۆرینا د دستووری دا و ژێ ستاندنا وی مافی یه‌ ژ خه‌لكێ كوردستانێ كو چاوان ئیدارا وێ دۆسیێ بكه‌ت. ئه‌ڤ بریاره‌ د ده‌مه‌كێ گه‌له‌ك هه‌ستیار دا هاتیه‌ دان، دبیت هۆكارێن سیاسی ل پشت بن، هه‌م د ده‌ستنیشانكرنا ده‌مێ وێ و هه‌م ژ چاوانیا ده‌ركرنا بریارێ دا، بریاره‌كا سیاسی یه‌ و ب هیچ شێوه‌كی د به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكێ ئیراقێ دا نینه‌.

مه‌ داخواز ژ حوكمه‌تا فیدرال كر ده‌می بده‌ته‌ مه‌ دانوستاندنێ بكه‌ین تاكو بگه‌هینه‌ ئه‌نجامه‌كی ل سه‌ر بنه‌مایێن دستووری بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشێن هه‌ین، به‌لێ مخابن ده‌لیڤه‌ نه‌دامه‌ و بریاره‌كا تاكلایه‌نه‌ هاته‌ دان، ئه‌و بریار ژی یا بێلایه‌ن نه‌بوو، ب هیچ شێوه‌كی ناگونجیت ل گه‌ل بنه‌مایێن د دستووری دا هاتین. وان پشت به‌ستن ب قانوونه‌كێ كریه‌ كو ل سالا 1976 ل سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس هاتیه‌ ده‌ركرن، ئه‌و قانوونه‌ بۆ حوكمه‌ته‌كا ناڤه‌ندی هاتیه‌ نڤیسین نه‌كو بۆ حوكمه‌ته‌كا فیدرالی، بۆچی هه‌ر چ قانوونه‌كه‌ هاتیه‌ ره‌تكرن تنێ دو قانوون نه‌بن، ئه‌وژی قانوونا گرێدای بابه‌تێ ب ئه‌ره‌بكرنێ و ده‌ڤه‌رێن دابرای ڤه‌ و قانوونا په‌ترۆلێ وغازێ ژی كو هه‌ردو قانوون د به‌رژه‌وه‌ندیا حوكمه‌تا ناڤه‌ندیه‌ و ب هیچ شێوه‌كی ره‌نگڤه‌دانا حوكمه‌تا فیدرالی تێدا نینه‌. مه‌ دستوور یێ هه‌ی، پێدڤی بوو هه‌ر چ بریاره‌كا بهێته‌ ده‌ركرن، پشتبه‌ستنێ ب ماده‌كێ دستووری بكه‌ت، له‌وما ڤێ بریارێ قه‌بوول ناكه‌ین، ئه‌م پشت به‌ستنێ ب دستووری دكه‌ین، ب گۆره‌ی ڤی دستووری مه‌ هه‌لویست وه‌رگرتیه‌.

ل سالا 2007 بزاڤێن زۆر هاتنه‌ دان بۆ ده‌ركرنا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل ئیراقێ، هه‌تا راده‌كی قانوون هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن و ره‌شنڤیسێ وێ هاته‌ به‌رهه‌ڤكرن بۆ ده‌نگدانێ، به‌لێ دیسان ده‌ستهه‌لاتا وی ده‌می یا حوكمه‌تا فیدرالی، قه‌بوول نه‌كر ئه‌و قانوون بهێته‌ ده‌ركرن و ب هیچ شێوه‌كی ئه‌و مافێ دستووری كو د دستووری دا بۆ هه‌رێم و پارێزگه‌هان هاتی، قه‌بوول نه‌كر. ئه‌م نوكه‌ ژی داكۆكیێ ل وێ چه‌ندێ دكه‌ین كو پێدڤیه‌ قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل به‌غدا بهێته‌ ده‌ركرن و ئه‌م هه‌موو ب گۆره‌ی وێ پێگیریا دستوور دئێخیته‌ سه‌ر ملێ مه‌، ره‌فتارێ بكه‌ین و د به‌رهه‌ڤین، به‌لێ ب هیچ شێوه‌كی حوكمه‌تا فیدرالی ئه‌ڤه‌ نه‌كریه‌.

پشتی ڤێ چه‌ندێ چه‌ندین دانوستاندن هاتینه‌ كرن و رێككه‌فتن ژی هاتیه‌ كرن دناڤبه‌را هه‌ردو حوكمه‌تێن به‌غدا و هه‌ولێرێ، كو هه‌كه‌ ل ده‌مێ خوه‌ دا قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ نه‌هێته‌ ده‌ركرن، هه‌ر ئالیه‌ك دشێت به‌رده‌وام بیت و ئه‌و قانوونه‌ د به‌ركارن، كار پێ بكه‌ت، ل هه‌رێما كوردستانێ مه‌ قانوونه‌ك یا هه‌ی كو ژ په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتیه‌ ده‌ركرن و ئه‌و قانوونه‌ بوو بنه‌ما بۆ وێ ئێكێ هه‌ر چ دۆسێیا په‌ترۆلێ و غازێ یه‌ ب گۆره‌ی ڤێ قانوونێ ره‌فتار د گه‌لدا بهێته‌ كرن, له‌وما هه‌موو مامه‌لا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ ب گۆره‌ی ڤێ قانوونێ یه‌ و ب رێككه‌فتن ژی هاتیه‌ دره‌كرن، له‌وما نابیت نوكه‌ ژ به‌ر هۆكاره‌كێ سیاسی، هه‌موو ئه‌و تشته‌ ل به‌رچاڤ نه‌هێنه‌ وه‌رگرتن و پشت ب قانوونا 1976 بهێته‌ به‌ستن و بهێته‌ گۆتن ئه‌وا ل هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌ كرن هه‌مو یا نه‌ قانوونی یه‌، ب چ پیڤه‌ره‌كی؟ تنێ ژ به‌ر وێ چه‌ندێ دادگه‌هه‌كێ ئه‌ڤ بریاره‌ ده‌ركریه‌ كو ئه‌ڤ دادگه‌هه‌ ژی ب گۆره‌ی رێكارێن دستووری نه‌هاتیه‌ پێكئینان، ئانكو ئه‌و ب خوه‌ دادگه‌هه‌كا نه‌ دستووریه‌. چاوان بریارێ ل سه‌ر تشته‌كێ دستووری دده‌ت؟ مه‌ چه‌ندین دانوستاندن كرن و مه‌ نیه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب رۆهنی گه‌هانده‌ حوكمه‌تا ئیراقێ، كو د به‌رهه‌ڤین دانوستاندنێ بكه‌ین تاكو بگه‌هینه‌ رێچاره‌كا دستووری بۆ ڤێ دۆسیێ، چه‌ندین شاند ژ هه‌رێما كوردستانێ چوونه‌ به‌غدا وهنده‌ك جاران ئه‌و دهاتنه‌ هه‌رێما كوردستانێ، هه‌ر چ هه‌ژمار و داتایێن پێدڤی مه‌ خستنه‌ به‌ر وان و پێگیریێن هه‌رێما كوردستانێ چنه‌ و مافێ هه‌رێما كوردستانێ چیه‌؟ ئه‌ركێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرال چیه‌؟ به‌راوردیا هه‌موویێ هاتیه‌ كرن، ژ قه‌رێن كه‌فتینه‌ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ژ ئه‌گه‌رێ وێ ره‌فتارا نه‌دادپه‌روه‌رانه‌ كو حوكمه‌تا فیدرالی به‌رامبه‌ر هه‌رێما كوردستانێ و خه‌لكێ وێ كری، د به‌رهه‌ڤ بووین بهێین ل سه‌ر هه‌موو وان خالان رێكبكه‌ڤین، د ئه‌نجامدا قانوونا بودجا 2021 هاته‌ ده‌ركرن، ب گۆره‌ی وێ قانوونێ پێدڤی بوو حوكمه‌تا ئیراقێ شایستێن دارایی یێن خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ ب هنێریت، پشتی مه‌قاسه‌كرنا داهاتێن هه‌رێمێ ل گه‌ل فیدرالی و بزانن چه‌ند دێ ل به‌ر كیش ئالی كه‌ڤیت، ئه‌وا دمینیت بۆ هه‌رێما كوردستانێ بهنێرن ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی چه‌ندین به‌لگه‌ و داتا مه‌ به‌رچاڤكرن، چاڤدێریا داراییا فیدرالی هاته‌ هه‌رێمێ، چاڤدێریا دارایی یا مه‌ چو به‌غدا و چه‌ندین دانوستاندن كرن كو داهاتێ هه‌رێما كوردستانێ چه‌نده‌ و داهاتی فیدرالی چه‌نده‌ و پێگیریێن هه‌رێما كوردستانێ به‌رامبه‌ر حوكمه‌تا فیدرالی چه‌ندن و پێگیریێن حوكمه‌تا فیدرالی ژی به‌رامبه‌ر هه‌رێمێ چه‌ندن، پشتێ وێ وان ب خوه‌ بریا ردا ب گۆره‌ی قانوونێ هه‌یڤانه‌ شایستێن هه‌رێمێ بهنێرن، ب گۆره‌ی قانوونا بودجا 2021 یا ئیراقێ، وان ب خوه‌ دانپێدان كر و داخواز ژ هه‌رێمێ كر كو پێدڤیه‌ رۆژانه‌ كێمتر نه‌ ژ 460 هزار به‌رمیلێن په‌ترۆلێ بهێنه‌ ده‌رئینان و پشتی كو په‌ترۆل دهێته‌ فرۆشتن، ل ده‌ستپێكێ به‌حسێ 250 هزار به‌رمیلان دكر بهێنه‌ دان بۆ حوكمه‌تا فیدرالی، پاشی گۆت دخوازین گۆژمێن 250 هزار به‌رمیلان بۆمه‌ بهنێرن، ئه‌م ژی د به‌رهه‌ڤ بووین و د پێگیر بووین ب وێ چه‌ندێ.

بابه‌تێ دانا گۆژمێن 250 هزار به‌رمیلێن په‌ترۆلێ ب ڤی شێوه‌ی بوو، هه‌ر چ داهاتێ هه‌رێمێ یه‌ ب گۆره‌ی وی بهایێ سۆمۆ دانای، بها چه‌ند بوو، ژمه‌ ببرن، داهاتێن دی یێن نه‌ په‌ترۆلی كو پێگیریا حوكمه‌تا هه‌رێمێ یه‌ به‌رامبه‌ر حوكمه‌تا فیدرال، ژ مه‌ ببرن، یا مای بۆ بهنێرن، د ئه‌نجامدا ئه‌و هاتن هه‌رچه‌نده‌ كێمتر بوو ژ مافێ خه‌لكێ مه‌ ژی، به‌لێ رێككه‌فتین كو هه‌یڤانه‌ 200 ملیار دینار كود بیته‌ كێمتر ژ 137 ملیۆن دۆلاران، بهنێرن. به‌لێ ژ 26 هه‌یڤێن بۆری تنێ 12 هه‌یڤان ئه‌و پاره‌ بۆمه‌ هنارتیه‌، 14 هه‌یڤان به‌غدا ئه‌و مافێ خه‌لكێ هه‌رێمێ نه‌هنارتیه‌، ئه‌ڤه‌ هه‌موو داتانه‌.

ئه‌م یێ د هه‌یڤا سێ ژ سالا 2022، ئێك هه‌یڤ ژی حوكمه‌تا فیدرال شایستێن خه‌لكێ هه‌رێمێ نه‌هنارتینه‌، ئه‌ڤجا دهێن و دبێژن هه‌رێمێ پێگیری نه‌كریه‌. ل كیرێ مه‌ نه‌كریه‌؟ هه‌ر چ داهاتێ مه‌ هه‌ی یێ دیاره‌ و ل ده‌ف هه‌وه‌یه‌، ئه‌ڤه‌ هه‌وه‌ بری و هاتن بێژن تنێ 200 ملیار ( كوك ێمتر ژی بوو ژ مافێ خه‌لكێ كوردستانێ) دێ هنێرن.

ئه‌م سوالكه‌ر نینین هه‌موو هه‌یڤه‌كێ بچین ل ده‌رگه‌هێ به‌غدا بده‌ین، هه‌كه‌ ئه‌م خه‌لكێ ڤی وه‌لاتی نه‌، مه‌ مافه‌كێ دستووری و قانوونی یێ هه‌ی و پێدڤیه‌ حوكمه‌تا فیدرال مافێ ڤی خه‌لكی بده‌ت. سه‌ره‌رای وێ چه‌ندێ مافێن مه‌ هاتینه‌ پێشێلكرن و نه‌هاتینه‌ دان، دهێن هنده‌ك جاران ده‌نگوباسیچن نه‌راست ل جادێن ئه‌ره‌بی – عراقی به‌لاڤ دكه‌ن كو هه‌رێما كوردستانێ مافێ خه‌لكه‌كی دی دخۆت. ئه‌ڤه‌ راست نینه‌ و هه‌رێما كوردستانێ تنێ مفادار بوویه‌ ژ 5% ژ داهاتێ گشتیێ ئیراقێ و ئه‌و ده‌مێ داهات بۆمه‌ دهات، 95% ژ داهاتێ ئیراقێ ل ده‌ف حوكمه‌تا فیدرالی بوو، چ لێكریه‌؟ كا نه‌خوه‌شخانه‌ و قوتابخانه‌ و جاده‌ و پرۆژه‌ و ئه‌و خزمه‌تگوزاریێن كو خه‌لكێ ئیراقێ شایسته‌نه‌ بۆ بهێته‌ كرن و هه‌تا نوكه‌ نه‌هاتیه‌ كرن؟ بۆچی خه‌لكێ كوردستانێ دهێنه‌ تاوانباركرن كو ئیداره‌كا سه‌ركه‌فتی هه‌بوو و ب وێ رێژا كێم ئه‌وا ل به‌ر ده‌ست، شیا تشته‌كی ل ڤێرێ دروست بكه‌ت. نابێژم مه‌ كێماسی نینن، به‌لێ ل ڤێ كابینێ مه‌ هه‌موو بزاڤ كرینه‌ چاكسازیێ بكه‌ین و مه‌ یا كری ژی، د هه‌موو سێكته‌ران دا مه‌ ئه‌ڤه‌ یا كری، به‌لێ مخابن وه‌كو پێدڤی یان حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ نه‌شیایه‌ په‌یاما خوه‌ بگه‌هینیت د وان خالێن چاكسازی تێدا كری، یان ژی گه‌له‌ك كه‌س ب مه‌به‌ستێن سیاسی خواستبن تنێ بابه‌تێن نه‌رینی به‌رچاڤ بكه‌ن و هه‌ر چ تشتێ باشه‌ ڤه‌شێرن.

ئه‌ڤرۆ، ئه‌میر ئه‌ترووشی:

رێكخراوا VNG یا هوله‌ندی ب هه‌ڤكاری ل گه‌ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیان ل پارێزگه‌ها دهوكێ و سه‌رۆكاتیا باژێرڤانیا دهۆكێ و رێكخراوا (SOSD) یا لوكال، ب رێیا پرۆژه‌یه‌كێ‌ كۆمكرنا جلكان كو سندوق ل 11 جهێن سه‌نته‌رێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ و سێمێلێ‌ هاتینه‌ دانان، خه‌لك جلكا دكه‌ته‌ د وان سندوقان دا و پشتی دهێنه‌ وه‌رگرتن و شووشتن و ئۆتیكرن، ئه‌و جلك بێ‌ به‌رامبه‌ر ل سه‌ر خه‌لكی دهێنه‌ دابه‌شكرن.

ب ئاماده‌بوونا ئه‌ندازیار دیار به‌حری ره‌سول، رێڤه‌به‌رێ‌ گشتیێ‌ باژێرڤانیان و مستر میشێل ئاخت، نوونه‌رێ‌ ئاژانسا هه‌ماهه‌نگیا نێڤده‌وله‌تی یا باژێرڤانیێن هۆله‌ندا ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌، 11 سندوق ل سه‌نته‌رێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ سێمێلێ‌ و ته‌ناهی دانان و گۆت: دابه‌شكرنا وان جلكان ب شێوه‌یه‌كێ‌ رێكخراوه‌یی بوویه‌، به‌رده‌وام دهێنه‌ دابه‌شكرن و چالاكیا پاركا نه‌وروز ب تنێ‌ نیشادانه‌ك بوو و گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤ جلوبه‌رگه‌ ل كه‌مپان ژی دهێنه‌ دابه‌شكرن.

ئه‌ندازیار دیار به‌حری دیار كر، وه‌كو گرنگیدان ب ژینگه‌هێ‌ بۆ هندێ‌ گلێش و به‌رمایك كێمتر لێ‌ بهێن، ئه‌ڤ سندوقه‌ بۆ به‌خشینا جل و به‌رگێن هاوولاتیان هاتنه‌ دانان و مفا ژێ‌ دهێته‌ وه‌رگرتن بۆ كه‌سێن كێم ده‌رامه‌ت.

خویاژی كر، ئه‌ڤ جل و به‌رگێن بالا ئه‌وێن ژ وه‌لاتێ‌ ده‌رڤه‌ دهێن پتریا وان ژ ڤان سندوقا دهێن و ل پتریا وه‌لاتان ئه‌ڤ سندوقه‌ هاتینه‌ دانان، چونكو ئه‌ڤ جلكێن خه‌لك دهاڤێژن ده‌مێ‌ دچنه‌ كارگه‌ها ڤاڤارتنا گلێشی هیچ مفا ژێ‌ ناهێته‌ وه‌رگرتن و پاره‌ لێ‌ دهێته‌ مه‌زاختن هه‌تا دهێته‌ بنئاخكرن و ڤاڤارتن، ژ به‌ر هندێ‌ بیرۆكه‌ ئه‌و بوو ئه‌ڤ جلكه‌ بهێنه‌ كۆمكرن و مفا ژێ‌ بهێته‌ وه‌رگرتن.

ئه‌ندازیار دیار سادق، به‌رپرسێ‌ پشكا ژینگه‌هێ‌ ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیان دیار كر كو ل گۆه‌ری ڤه‌كۆلینا ل سالا بۆری یا 2020 هاتیه‌ كرن، ئه‌و گلێشێ‌ دهێته‌ كۆمكرن نێزیكی 7% جلك و پێلاڤ و چانته‌نه‌ و ئه‌ڤ سندوقێن هاتینه‌ دانان بۆ دووباره‌ مفا وه‌رگرتنێ‌ یه‌ ژ جلكێن بكارهاتی و گۆت: ڤی پرۆژه‌ی زێده‌تر ژ 25 هزار مفاداران هه‌نه‌ و مه‌ ل به‌ره‌ ل قه‌زایێن دی ژی ئه‌ڤ سندوقه‌ بهێنه‌ دانان، چونكو ئه‌ڤه‌ پرۆژه‌یه‌كێ‌ ژینگه‌هی یه‌.

ئه‌ندازیار دیار ئه‌و ژی ئاشكرا كر، ئه‌ڤ سندوقه‌ ل هه‌موو جیهانێ‌ هه‌نه‌ و سندوق ژ پلێتی هاتینه‌ چێكرن و ژه‌نگی نابن و ب دیزاینه‌كا جوان هاتینه‌ چێكرن. پشتی دهێنه‌ كۆمكرن دێ‌ هێنه‌ شووشتن و ئۆتیكرن و جاره‌كا دی دێ‌ ل سه‌ر كێم ده‌رامه‌تان هێنه‌ دابه‌شكرن.

ل پاركا نه‌ورۆز ل باژێرێ دهۆكێ چالاكیه‌ك هاته‌ كرن و ئارمانج ژ ڤێ چالاكیێ ئه‌و بوو ل جهێ جلكێن كه‌ڤن یێن خه‌لكی تێكه‌لی گلێشی ببن و كه‌س مفا ژێ نه‌وه‌رگریت، ب خه‌لكێ پێدڤی بهێنه‌ دان. ئه‌ڤه‌ژی ژ لایه‌كێ دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ كێمكرنا پیس بوونا ژینگه‌هێ و ژ لایه‌كێ دیڤه‌ دێ بیته‌ هاریكاریه‌ك بۆ كه‌سێن كێم ده‌رامه‌ت و پێدڤی.

د ڤێ ده‌ربارێ دا دیار به‌حری ره‌سوول، رێڤه‌به‌رێ گشتی یێ باژێرڤانیان ل پارێزگه‌ها دهۆك دیار كر، ئه‌ڤه‌ ب تنێ پێشانگه‌هـ و نیشادانه‌ك بوو كو ب شێوه‌یه‌كێ رێكخستی ئه‌ڤ جل و به‌رگه‌ ل سه‌ر كه‌سێن پێدڤی پێ هه‌ی نه‌هاتنه‌ دابه‌شكرن، هه‌ر كه‌سێ دخواست دشیا ل ڤێ پیشانگه‌هێ ئاماده‌ ببیت و جلوبه‌رگان ل دویڤ دلێ خۆ بۆ خوه‌ ببه‌ت.

رێڤه‌به‌رێ گشتی یێ باژێرڤانیان ل پارێزگه‌ها دهۆكێ هه‌روه‌سا راگه‌هاند، پشتی خه‌لك جلوبه‌رگان د سندۆقێن تایبه‌ت یێن كۆمكرنا جلوبه‌رگان دا دانان، ئه‌ڤ جلوبه‌رگه‌ دهێنه‌ ڤه‌گوهاستن بۆ كارگه‌هێ و ڤاڤارتن بۆ دهێته‌ كرن و جلكێن دوباره‌ ب كێری بكارئینانێ دهێن دهێنه‌ جوداكرن و پشتی پاقژكرن، شووشتن و ئۆتیكرنا وان جلكان ب شێوه‌یه‌كێ رێكخستی ل سه‌ر كه‌سێن پێدڤی پێ هه‌یی دهێنه‌ دابه‌شكرن.

ئه‌ڤرۆ:

ئه‌ندامه‌كێ سه‌ركردایه‌تیا پارتی دیموكراتی كوردستان راگه‌هاند، ئه‌و مێشكێ ل به‌غدا حوكمرانیێ دكه‌ت دوباره‌ پرسا هنارتنا 200 ملیار دینارێن مووچه‌خۆرێن هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو چه‌كه‌كێ سیاسی بكاردئینیت.

عه‌لی عه‌ونی، ئه‌ندامێ سه‌ركردایه‌تیا پارتی گۆت” پرسا نه‌ هنارتنا بودجه‌ی ژ به‌غدا بۆ هه‌رێما كوردستانێ و بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی ل ئیراقێ دژی په‌ترۆلا كوردستانێ، په‌یوه‌ندی ب مێشكێ ئیداره‌دانا ئیراقێ ڤه‌ هه‌یه‌”.

عه‌لی عه‌ونی گۆت ژی” رژێما به‌عس نه‌مایه‌ به‌لێ مێشكێ به‌عس و شوڤینیه‌تێ یێ به‌رده‌وامه‌ و سیاسه‌تمه‌دارێن نوكه‌ یێن ئیراقێ تێنه‌گه‌هشتینه‌ رامانا فیدرالیێ چیه‌ و ب دیتنا وان دڤێت سیسته‌مێ سیاسی یێ ناڤه‌ندی بیت  وه‌كو سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس”.

ب دیتنا عه‌لی عه‌ونی، هه‌كه‌ ده‌ستهه‌لاتدارێن به‌غدا بشێن، دێ قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ و فیدرالیه‌تێ ل ئیراقێ هه‌لوه‌شینن چونكه‌ وان پێ خوه‌ش نینه‌ كورد خوه‌ ب رێڤه‌ببه‌ن.

هه‌روه‌سا گۆت” ئه‌ڤ جۆرێ حوكمرانیێ ل ئیراقێ كو 100 ساله‌ دهێته‌ په‌یره‌وكرن، دێ ل دووماهیێ وی وه‌لاتی به‌ر ب پارچه‌بوونێ به‌ت”.

ئه‌وژی به‌رچاڤكر” بابه‌تێ 200 ملیارێن مووچه‌خۆرێن هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو كارتا سیاسی و یاریه‌كا سیاسی دژی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دهێته‌ بكارئینان”.

ل دووماهیێ گۆت” كوردان كێشا پۆستان ل به‌غدا نینه‌، به‌لكو كێشا جۆرێ ب رێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ یا هه‌ی چونكه‌ ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیراقێ ئه‌و ده‌ستكه‌فتێن گه‌لێ كوردستانێ بده‌ستڤه‌ئیناین ب شایستێ هه‌رێما كوردستانێ نزانن”.

هه‌ولێر، قائید میرۆ

پرسا ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاته‌ ئێكلاكرن و شیره‌تكاره‌كێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ژی رادگه‌هینیت، هنده‌ك ئالیێن سیاسی دگه‌ل ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان د ئه‌ڤساله‌دا نینن و دبێژیت، هه‌كه‌ ئیراده‌یه‌كا جدی هه‌بیت پێدڤیه‌ هه‌لبژارتن دده‌مێ خوه‌دا بهێنه‌ ئه‌نجامدان و فه‌رمانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ب ئه‌نجامدانا وان یا ده‌رچووی.

د. وه‌عدی مزیری، شیره‌تكارێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ بۆ رۆژناما (ئه‌ڤرۆ) گۆت” رۆژ بۆ رۆژێ ده‌م یێ به‌ر ب كێمبوونێ دچیت بۆ پرسا ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ و ژئالیێ قانوونی ڤه‌ دڤێت شه‌ش هه‌یڤان به‌ری ئه‌نجامدانا پڕۆسا هه‌لبژارتنان سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ژڤانێ هه‌لبژارتنان دیار بكه‌ت، ل حه‌فتیا بۆری سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ فه‌رمانا هه‌رێمی بۆ ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان ده‌ركریه‌ و بڕیاره‌ ل ئێكێ هه‌یڤا ئۆكتۆبه‌را ئه‌ڤساله‌ هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ بهێنه‌ ئه‌نجامدان”.

گۆت ژی”مخابن پاشخستنا هه‌لبژارتنان ل هه‌رێما كوردستانێ بوویه‌ نه‌ریته‌ك و عورفه‌ك هه‌رده‌م ب به‌هانه‌یێن جودا هه‌لبژارتن دهێنه‌ پاشخستن و دده‌مێ قانوونی دا ناهێنه‌ ئه‌نجامدان، به‌لێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ دخوازیت هه‌ر چاوابیت هه‌لبژارتن د ئه‌ڤساله‌دا بهێنه‌ ئه‌نجامدان ، راسته‌ ئاسته‌نگ ل هه‌مبه‌ر ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن هه‌رێما كوردستانێ یێن هه‌ین، چونكه‌ راسته‌ ئالیێن سیاسی ب ئاشكرا دبێژن ئه‌م دگه‌ل ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتناینه‌ دده‌مێ قانوونی دا، به‌لێ ب شێوه‌یه‌كێ نهێنی بزاڤان دكه‌ن هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌كرن، ژبه‌ر كو ره‌وشا وان یا باش نینه‌، ب تایبه‌تی پشتی هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ جه‌ماوه‌رێ هنده‌ك ئالیێن سیاسی به‌ر ب كێمبوونێ چوویه‌ و مه‌ترسی لسه‌ر وان هه‌یه‌ وه‌ك پێدڤی نه‌شێن ده‌نگان بده‌ستڤه‌ بینن، له‌وڕاژی هنده‌ك ئالیێن سیاسی دگه‌ل ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان نینن، بێگومان ئه‌گه‌رێن دی ژی یێن هه‌ین بۆ نموونه‌ ئاریشا د ناڤبه‌را ئالیێن سیاسی لدۆر پۆستێ سه‌رۆك كۆمارا ئیراقێ و پێك نه‌ ئینانا حوكمه‌تا ئیراقێ كاریگه‌ری لسه‌ر هه‌لبژارتنێن هه‌رێما كوردستانێ هه‌یه‌، هه‌روه‌سا پرسا گۆهۆڕینا قانوونا هه‌لبژارتنان ل هه‌رێما كوردستانێ”.

شیره‌تكارێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ئاماژه‌كر” بڕیار بوو ل دوماهیا هه‌یڤا بۆری ئالیێن سیاسی خوه‌ ئێكلا بكه‌ن به‌لێ نه‌گه‌هشتن چو ئه‌نجامان، لێ دیاره‌ خوه‌ ئێكلاكریه‌ و ئالیێن سیاسی بڕیاردایه‌ هه‌لبژارتن بهێنه‌ ئه‌نجامدان، هه‌كه‌ ئیراده‌یه‌كا بهێز هه‌بیت، بێگومان دێ هه‌لبژارتن ل ژڤانێ خوه‌ یێ دیاركری دا هێنه‌ ب رێڤه‌برن و دێ ب ئاسانی ئالیێن سیاسی گه‌هنه‌ رێككه‌فتنێ لدۆر ئاریشه‌یێن هه‌ین، تنێ دێ ژلایێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ڤه‌ كۆمسیۆنا سه‌ربخوه‌یا هه‌لبژارتن و راپرسیان هێته‌ كاراكرن، ئه‌وژی تنێ پێدڤی ب دو هه‌تا سێ كۆمبوونێن په‌رله‌مانی هه‌یه‌ و كۆمسیۆن دێ هێته‌ كاراكرن، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ازیبوونا خوه‌ بۆ مه‌زاختنا بودجێ هه‌لبژارتنان دیاركریه‌ و ئاریشه‌ لسه‌ر بودجێ هه‌لبژارتنان نه‌ماینه‌، به‌لێ وه‌كی هنده‌ك ئالیێن سیاسی دخوازن قانوونا هه‌لبژارتنان بهێته‌ راستڤه‌كرن ئه‌ڤه‌ كاره‌كێ ب زه‌حمه‌ته‌ و ده‌م نه‌مایه‌ بۆ راستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنان، ئه‌ز باوه‌رم پێدڤی ب راستڤه‌كرنا قانوونا هه‌لبژارتنان ناكه‌ت، چونكه‌ دێ گیرۆبیت و ڤێڕا ناگه‌هن راستڤه‌كرنێ بكه‌ن”.

ئه‌ڤرۆ، زنار تۆڤی:

مامۆستایه‌كێ زانكۆیێ و ڤه‌كۆله‌رێ په‌یوه‌ندیێن نێڤده‌وله‌تی دیار دكه‌ت كو ئه‌مریكا نه‌ڤێت ب ره‌نگه‌كێ راسته‌وخوه‌ شه‌رێ رۆسیا بكه‌ت، ئابوورێ ئه‌مریكا گه‌له‌ك بهێزه‌ و ئابوورێ رۆسیا ژی لاوازه‌، ژ به‌ر هندێ ئه‌مریكا دڤێت ب چه‌كێ ئابووری شه‌رێ رۆسیا بكه‌ت و وی وه‌لاتی لاواز بكه‌ت، ئه‌ڤه‌ ژی ئه‌گه‌رێ‌ بێده‌نگیا ئه‌مریكا بوویه‌ ژ ئێرشا رۆسیا بۆ سه‌ر وه‌لاتێ‌ ئۆكرانیا.

د. سه‌نگه‌ر سه‌ید قادر مامۆستایێ‌ زانكۆیا ئه‌مریكی ل قاهیره‌ و ڤه‌كۆله‌رێ‌ په‌یوه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تی بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر پشتی ئه‌مریكا، رۆسیا وه‌لاتێ‌ دویێ‌ یێ‌ جیهانی بوویه‌، ژ روویێ‌ ئالوگۆرا دارایی ڤه‌ ب سیسته‌مێ‌ سویفت دا، ده‌ركرنا رۆسیا ژ وی سیسته‌می ب واته‌یا ژ كارخستنا ئابوورێ‌ رۆسیایه‌، دێ‌ یا ب زه‌حمه‌ت بیت رۆسیا بشێت ئالوگۆرا بازرگانی ل گه‌ل وه‌لاتێن جیهانی بكه‌ت، د هه‌مان ده‌مدا دابڕینا ئورۆپایه‌ ژ رۆسیا ژ ئالیێ‌ بازرگانی و ئابووری ڤه‌، هه‌روه‌سا نها ب ره‌نگه‌كێ‌ فه‌رمی رۆسیا ژ سیسته‌مێ‌ بانكی و ئالوگۆرا دارایی یا سویفت هاته‌ ده‌ركرن، كو ئه‌ڤ سیسته‌مه‌ 200 ده‌وله‌تان و پتر ژ 11 هزار سازیێن جیهان پێكڤه‌ گرێدده‌ت و كۆنترۆل ل سه‌ر بزاڤا دارایی و بازرگانی یا جیهانی كریه‌، كو ئه‌ڤه‌ گرانترین و ب هێزترین گۆرز و سزایه‌ پشتی رۆخانا ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تێ‌ ب رۆسیا دكه‌ڤیت، ئه‌ڤ چه‌نده‌ هات پشتی كو رۆسیا هێرش كریه‌ سه‌ر وه‌لاتێ‌ ئۆكرانیا.

ناڤهاتی دیار ژی كر كو د ڤان پێنج سالێن بوری دا ئه‌مریكا ستراتیژیه‌تا خوه‌ گۆهارتیه‌ ژ بكارئینانا هێز و چه‌كێ‌ سه‌ربازی بۆ ب كارئینانا چه‌كێ‌ ئابووری، چونكی ئه‌مریكا دزانیت د ململانا هێز و چه‌كی دا هند كاریگه‌ری ل سه‌ر رۆسیا و چینێ‌ نابیت، كاریگه‌رترین چه‌ك ل هه‌مبه‌ری وان هه‌ر دو وه‌لاتان چه‌كێ‌ ئابووریه‌، له‌وما ئه‌مریكا رۆسیا راكێشا ناڤ وێ‌ یاریێ‌ یا كو رۆسیا تێدا لاواز، ئه‌و ژی یاریا ململانێ‌ و شه‌رێ‌ ئابووریه‌، هه‌روه‌سا د بیاڤێ‌ سه‌ربازی دا، یا ب زه‌حمه‌ته‌ ئه‌مریكا بكه‌ڤیته‌ شه‌ری ل گه‌ل رۆسیا، به‌لێ‌ ب ئه‌گه‌رێ‌ لاوازیا ئابوورێ‌ رۆسیا و ب هێزیا ئابوورێ‌ ئه‌مریكا واشنتۆن دشێت ب ساناهی شه‌رێ‌ ئابووری ژ رۆسیا ببه‌ت، ئه‌ڤه‌ ژی ئه‌گه‌رێ‌ بێده‌نگیا ئه‌مریكا بوویه‌ ژ ئێرشا رۆسیا بۆ سه‌ر وه‌لاتێ‌ ئۆكرانیا.

وی مامۆستایێ‌ زانكۆیێ‌ ئه‌و ژی ئاشكرا كر زیانێن ئابووری یێن رۆسیا د هه‌ر دو رۆژێن ده‌ستپێكێ‌ یێن ئێرشا وان بۆ سه‌ر ئۆكرانیا ب تنێ‌ د بۆرسه‌یان دا 200 ملیار دۆلار بووینه‌، پشكا گاز پرۆم ب رێژا 35% ێ‌ داكه‌فت، ژ بلی داكه‌فتنا بهایێ‌ پشكێن بانكێن رۆسی، ب رێژا 42%، ژ بلی وان ره‌هه‌ندێن ستراتیژی یێن ئابووری، یێن كو دبنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ كاره‌ساتان بۆ وه‌لاتێ‌ رۆسیا، هه‌ر چه‌نده‌ چاڤێ‌ پۆتینی ل سامان و داهاتێ‌ ئۆكرانیا یه‌ دا كو زیانێن خوه‌ پێ‌ قه‌ره‌بۆ بكه‌ت، به‌لێ‌ ڤێ‌ پرۆسێ‌ پێدڤی ب ده‌هان سالان هه‌یه‌ بۆ قه‌ره‌بۆكرنێ‌، هندی شه‌رێ‌ رۆسیا و ئۆكرانیا درێژتر لێ‌ بهێت، دێ‌ گۆرزێن گرانتر به‌ر ب رۆسیا كه‌ڤن، له‌وما پۆتین یێ‌ بزاڤان دكه‌ت ب زووترین ده‌م بگه‌هیته‌ ئارمانجا خوه‌ و حكومه‌تا ئۆكرانیا ژناڤ ببه‌ت، هه‌روه‌سا د ئه‌گه‌رێ‌ كه‌فتنا ئۆكرانیا دا پۆتین وه‌كو وی شێرێ‌ برینداره‌ یێ‌ كو د شه‌ری دا سه‌ركه‌فتی، به‌لێ‌ بڕینه‌كا كوور و كۆژه‌ك ل سه‌ر له‌شێ‌ وی هه‌یه‌.

ئه‌ڤرۆ:

به‌رپرسه‌كێ كۆمسیۆنا بلند یا سه‌ربخوه‌ یا هه‌لبژارتن و راپرسیان ل هه‌رێما كوردستانێ راگه‌هاند، پشتی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ژڤانێ هه‌لبژارتنان دیاركری و حوكمه‌تا هه‌رێمێ ژی به‌رهه‌ڤیا خوه‌ بۆ ته‌رخانكرنا بودجه‌ی بۆ هه‌لبژارتنان نیشاندای، نوكه‌ ئه‌ركێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ یه‌ كۆمسیۆنێ كارا بكه‌ت تاكو ده‌ست ب به‌رهه‌ڤیێن ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنان بكه‌ت، چونكه‌ ئه‌ڤ پرۆسه‌ پێدڤی كۆمه‌كا به‌رهه‌ڤیانه‌ بۆ تمامكرنێ و ب كێمێ شه‌ش هه‌یڤ د پێدڤی نه‌ بۆ وان به‌رهه‌ڤیان.

كاروان جه‌لال، رێڤه‌به‌رێ گشتی ل كۆمسیۆنا بلند یا سه‌ربخوه‌ یا هه‌لبژارتن و راپرسیارن ل هه‌رێما كوردستانێ گۆت” بۆ به‌رهه‌ڤیێن ئه‌نجامدانا پرۆسا هه‌لبژارتنان، كۆمسیۆنێ پێدڤی ب كۆمه‌كا رێكاران هه‌یه‌ بۆ وێ چه‌ندێ بگریته‌به‌ر كو خشته‌كێ بۆ وان رێكاران دانیت و دده‌مێ شه‌ش هه‌یڤان دا بجهبینیت، ژوان ژی به‌رهه‌ڤیێن لوجستی كو ل گه‌ل كۆمپانیان ئه‌نجام بده‌ت و تۆمارا ده‌نگده‌رانه‌ ژی كو پێدڤیه‌ بهێته‌ نووكرن و وێ پرۆسێ بخوه‌ ژی ده‌م بۆ دڤێت، هه‌ڤده‌م وه‌رگرتنا فه‌رمانبه‌ران و مه‌شقكرنا وان ل سه‌ر سیسته‌مێ هه‌لبژارتنان، بۆ پرسا بودجه‌ی ژی دیاركرنا گۆژمی ب گۆره‌ی سیسته‌مێ هه‌لبژارتنان دهێته‌ گوهۆرین كا ئایا ئێك بازنه‌یه‌ یان ژی فره‌بازنه‌یی یه‌”.

ناڤبری پتر رۆهنكر” تاكو جڤاتا كۆمسیاران نه‌هێته‌ دانان، دشیان دا نابیت هیچ گاڤه‌ك بهێته‌ هاڤێتن و پێدڤیه‌ جڤاته‌ك هه‌بیت بۆ وێ چه‌ندێ كۆمسیۆن ده‌ست ب به‌رهه‌ڤیان بكه‌ت، له‌وما چاڤه‌رێی په‌رله‌مانێ كوردستانێ دكه‌ین كو بریارێ ل سه‌ر ڤی بابه‌تی بده‌ت، له‌وما یا گرنگه‌ په‌رله‌مان ئه‌ركێ خوه‌ بجهبینیت و كۆمسیۆن بهێته‌ كاراكرن بۆ وێ چه‌ندێ هه‌لبژارتن ل ژڤانێ خوه‌ یێ دیاركری دا ئه‌وژی 1/10/2022 یه‌ بهێنه‌ ئه‌نجامدان”.

شیره‌تكارێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ، زیره‌ك كه‌مال، راگه‌هاند، پرۆژه‌ك هاتیه‌ به‌رهه‌ڤكرن كو سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ و ئالیێن سیاسی و حوكمه‌ت ل دۆر چه‌ندین خالان كۆمببن، ژوان په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمێ و به‌غدا و بریارێن دادگه‌ها فیدرالی، چونكه‌ ئه‌و بریار ب كریار هه‌رێم بجهنائینیت و ئه‌و پرسه‌ژی تنێ گرێدای هه‌رێمێ ڤه‌ نینه‌، به‌لكو گرێدای چه‌ندین وه‌لاتێن دی یه‌، له‌وما هه‌رێمێ به‌رهه‌ڤیا خوه‌ نیشان دایه‌ ب دانوستاندنێ هه‌ر چ كێشه‌ك هه‌یه‌ بهێته‌ چاره‌سه‌ركرن، هه‌ڤده‌م نیه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ئه‌وه‌ ب جۆره‌كی بهێنه‌ چاره‌سه‌ركرن كو د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌ردو ئالیان دا بیت، له‌وما مافێ سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێما كوردستانێ یه‌ ده‌م بۆ ده‌می ل گه‌ل ئالیێن سیاسی كۆم ببیت.

وه‌زیرا هه‌رێمێ بۆ كاروبارێن په‌رله‌مانی، ڤالا فه‌رید، راگه‌هاند” وه‌كو حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دووپات دكه‌ین كو قانوونا په‌ترۆلێ و غازێ ل هه‌رێما كوردستانێ به‌رۆڤاژی دستوورێ ئیراقێ نینه‌ و بریارا دادگه‌ها بلند یا فیدرالی بریاره‌كا دستووری نینه‌” دیاركر ژی” مادێن 10 و 11 و 12 ژ دستوورێ ئیراقێ ئه‌و مافه‌ ب هه‌رێما كوردستانێ دایه‌ و حوكمه‌تا هه‌رێمێ بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشێن دوارێ په‌ترۆلێ و غازێ دا د دێ به‌رده‌وام بیت د دانوستاندنێن خوه‌ دا ل گه‌ل حوكمه‌تا ئیراقێ”.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com