ئه‌ڤرۆ، نه‌وزاد هلۆری:

ئه‌ندامێ‌ مه‌كته‌با سیاسی و به‌رپرسێ‌ ده‌زگه‌هێ‌ ره‌وشه‌نبیری و راگه‌هاندنا پارتی دیموكراتی كوردستان سه‌ره‌دانا ناڤه‌ندا خانی یا راگه‌هاندن و ره‌وشه‌نبیرێ‌ دا، د داخوانیه‌كا رۆژنامه‌ڤانی دا بۆ سازیێن راگه‌هاندنا ناڤه‌ندێ‌ دیاركر كو پارتی دیموكراتی كوردستان ل گه‌ل ئالیێن سیاسی د دانوستاندنێن به‌رده‌وام دایه‌ بۆ وێ‌ یه‌كێ‌ حوكمه‌ته‌ك ل ئیراقێ بهێته‌ پێكئینان كو هه‌موو پێكهاته‌یێن ئیراقێ خوه‌ تێدا ببینن.

مه‌حمود محه‌مه‌د، ئه‌ندامێ‌ مه‌كته‌با سیاسی و به‌رپرسێ‌ ده‌زگه‌هێ‌ ره‌وشه‌نبیری و راگه‌هاندنا پارتی دیموكراتی كوردستان گۆت”وه‌كو دیار نه‌خشێ‌ سیاسی یێ‌ ئیراقێ ب كێموكوری هاتیه‌ دروستكرن و هه‌رده‌م وه‌كو مینێن داناینه‌ كو قابلی وێ چه‌ندێ یه‌ زیانێ‌ ب هه‌موو پێكهاتێن ئیراقێ بگه‌هینیت، ل ده‌ستپێكا دروستبوونێ‌ هه‌تا نوكه‌ زۆر ب كێمی هه‌بوویه‌ كو ئارامیه‌ك ل ئیراقێ دروست ببیت كو خه‌لك ژ سیاسه‌تا حوكمه‌تا وێ‌ رازی ببیت و ب دلخوه‌شی بژیت، پێكهاتێن ئیراقێ ب ئارمانج و هیڤیێن خوه‌ ناگه‌هن و بوویه‌ ئه‌گه‌ر كو ئاسته‌نگ هه‌مبه‌ر ژیانا وان دروست ببن وئه‌ڤ چه‌نده‌ به‌ر ب زێده‌بونێ‌ یه‌،  نوكه‌ ئاریشه‌ كه‌فتینه‌ سه‌رئێك و ئیراق به‌ر ب مه‌زهه‌بیێ و تایفه‌گه‌ریێ دچیت، ئه‌ڤ ئێكه‌ ژی بوویه‌ ئه‌گه‌ر كو سه‌قامگیریا سیاسی و جڤاكی و ئابووری ل كوردستانێ‌ و ئیراقێ ژی دروست نه‌بیت و خه‌لك ل پاشه‌رۆژا خوه‌ ئارام و پشتراست نه‌بوویه‌”.

زێده‌تر گرت”د نوكه‌ ژی دا ئه‌ڤ جۆرێ‌ كه‌لتوری ل ئیراقێ دهێته‌ دیتن و ل شوونا به‌خته‌وه‌ریێ‌ بۆ ئیراقێ ببینن، به‌رده‌وام نه‌هامه‌تی و نه‌خوه‌شی بۆ خه‌لكی دئینن و ئیراق د یاریه‌كا ترسناك دا دژیت ب تایبه‌تی هه‌بوونا ده‌ستێ‌ ده‌ره‌كی، ئیراقێ كو نوكه‌ شیانێن داریی یێن مه‌زن یێن هه‌ین و په‌ترۆل هه‌یه‌ و خه‌لك ژی هه‌یه‌، به‌لێ‌ نه‌بوویه‌ خوه‌شگوزه‌رانی بۆ وه‌لاتیان، به‌لكو نه‌خوه‌شی زێده‌كرینه‌ و هه‌ژاری زێده‌تر بویه‌، ژ به‌ر ڤێ‌ چه‌ندێ پێدڤیه‌ پێداچوونه‌كا هوور و سه‌رده‌میانه‌ بۆ ره‌وشا گشتی یا ئیراقێ بهێته‌كرن و ب تمامی بهێته‌ چاره‌سه‌ركرن ب تایبه‌تی ژی ئه‌و ئاریشێن كو ئه‌ڤه‌ چه‌ند ساله‌ د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و ئیراقێ دا ب هه‌لاویستی ماین”.

ل دۆر رێكخستنا ناڤمالا كوردی وهه‌روه‌سا ناڤمالا سونه‌یان ژی كو هنده‌ك جاران دهێنه‌ تومه‌تباركرن ب ئه‌گه‌رێ پێكنه‌ئینانا حوكمه‌تا داهاتی یا ئیراقێ، ناڤبری گۆت”رێكخستنا ناڤمالێن هه‌موو پێكهاتێن ئیراقێ كاره‌كێ گه‌له‌ك گرنگه‌، سونه‌ ژی وه‌كو پێكهاته‌كا ئیراقێ یا گرنگه‌ كو رێكخستنه‌ك بكه‌ڤیته‌ تێدا و هه‌موو پێكهاته‌ د هه‌ڤپشك بن د پرسا ب رێڤه‌برنا ئیراقێ دا و وان پێكهاتان ئه‌رك و مافێن خوه‌ ژی هه‌بن، هه‌رده‌مێ‌ ناكۆكی دناڤ ئێك ژ وان پێكهاتان دروست بوو، بێگومان دێ ئاریشه‌ بۆ هه‌موو ئیراقێ دێ دروست بن”.

ئه‌ندامێ‌ مه‌كته‌با سیاسی یا پارتی دیموكراتی كوردستان د درێژاهیا داخویانیا خوه‌ دا دیاركر ژی كو تاكه‌ تشتێ‌ كو نوكه‌  سه‌باره‌ت پوستێ‌ سه‌رۆك كومارێ‌ ئیراقێ هاتیه‌ ئێكلاكرن ئه‌وه‌ كو ئه‌ڤ پوسته‌ پشكا كوردانه‌ و گۆت” هه‌تا نوكه‌ یا دیار نینه‌ كا پوستێ‌ سه‌رۆك كومارێ‌ ئیراقێ بۆ كیش لایه‌نێ سیاسی یه‌، به‌لكو ئه‌ڤ چه‌نده‌ دێ‌ مینیت هه‌تاكو ئالیێن سیاسی ل سه‌ر رونن و دانوستاندنێ‌ بكه‌ن و د ناڤبه‌را خوه‌ دا بگه‌هنه‌ رێككه‌فتنه‌كێ‌ كا ئه‌ڤ پوسته‌ بۆ كیش ئالیێ‌ كوردی بیت، ئه‌ڤ یه‌ك د ناڤبه‌را كورد و سونه‌ و شیعه‌یان دا پێشتر هاتیه‌ ئێكلاكرن كو پوستێ سه‌رۆك كوماری بۆ كوردایه‌ له‌وا دبێژین نه‌ رێككه‌فتنه‌كا نوێ‌ یه‌، هه‌تا نوكه‌ چو دانوستاندن بۆ دیاركرنا كه‌سه‌كی بۆ پوستێ‌ سه‌رۆك كوماری نه‌هاتینه‌كرن”.

سه‌باره‌ت وێ چه‌ندێ كو پشتی ده‌ستكاریكرنێ د پرۆسا ڤاڤارتنا ده‌نگان دا و راگه‌هاندنا ئه‌نجامێ‌ دووماهیێ‌ یێن هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ وكێمبوونا  دو كورسیێن پارتی و چونا وان هه‌ردو كورسیان بۆ ئێكه‌تیێ، مه‌حموود محه‌مه‌د، گۆت”مه‌ پێشتر ژی گوت كو ئه‌و هه‌ردو كورسیێن پارتی یێن هاتینه‌ تالانكرن، بێگومان ئه‌ڤ یه‌ك ژی ب ده‌ستێوه‌ردانا سه‌رۆك كومارێ‌ ئیراقێ و جڤاتا بلند یا دادوه‌ریا ئیراقێ بوویه‌ و كۆمسیۆنا بلند یا هه‌لبژارتنان ل ئیراقێ كفتیه‌ بن فشاراه‌ وێ‌ لایه‌نێ‌ كو هاتیه‌ ئاراسته‌كرن، ئه‌م دێ‌ ل دادگه‌ها فیدرالی یا ئیراقێ به‌حس كه‌ین، دیسان وه‌كو پارتی به‌ری هه‌لبژارتنان و پشتی هه‌لبژارتنان ژی مه‌ لێكتێگه‌هشتن ل گه‌ل (سه‌در)ی هه‌بوویه‌، پارتی ل سه‌ر دانوستاندن و سه‌ره‌دانێن خوه‌ بۆ لایێ‌ سه‌دری و هه‌موو ئالیێن دن دێ‌ دێ به‌رده‌وام بیت داكو لێكتێگه‌هشتنه‌كا دروست بهێته‌كرن و د ئه‌نجام دا حوكمه‌ته‌ك بهێته‌ دروستكرن كو هه‌موو پێكهاتێن ئیراقێ خوه‌ تێدا ببینن”.

ئه‌ندامێ‌ مه‌كته‌با سیاسی و به‌رپرسێ‌ ده‌زگه‌هێ‌ ره‌وشه‌نبیری و راگه‌هاندنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل دۆر كێمبونا ده‌نگان د هه‌لبژارتنێن ڤێجارێ یێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ ب تایبه‌تی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ گۆت”ب شێوه‌كێ‌ گشتی ده‌نگ ل هه‌موو پارێزگه‌هێن هه‌رێما كوردستانێ‌ یێن كێمبوین، بێگومان هنده‌ك ژ ئه‌گه‌ران گرێدای  وێ چه‌ندێ نه‌ كو هه‌موو كارتێن بایۆمه‌تری نه‌هاتینه‌ به‌لاڤكرن و هنده‌ك ژ وان كارتان ژی نه‌هاتینه‌ خواندن و بێگومان هنده‌ك ژی نه‌چووینه‌ ده‌نگدانێ‌، وه‌كو پارتی لژنه‌ك هاتیه‌ پێكئینان و دێ‌ به‌حس ل كێمبوونا ده‌نگان كه‌ت و پشتی ڤه‌كولینێ‌ دێ‌ دووڤچوون هێته‌كرن كا ئه‌گه‌ر چیه‌ و چه‌وا بهێته‌ چاره‌سه‌ركرن، بێگومان دبیت هنده‌ك ژ ئه‌گه‌رێن كێمبوونا ده‌نگان گرێدای ده‌ستێوه‌ردانێ‌ ژی بیت”.

ل دوماهیێ‌ ژی گۆت”پارتی دیموكراتی كوردستانێ‌ دێ‌ كۆنگرێ‌ خوه‌ ئه‌نجام ده‌ت، به‌لێ‌ هه‌رده‌مێ‌ كو ببینیت كو ده‌م یێ گونجایه‌ بۆ ئه‌نجامدانا كۆنگره‌ی دێ بریارێ ده‌ت و ئه‌ز ب باوه‌رم ده‌مێن داهاتی دێ‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ دیار بیت”.

ئه‌ڤرۆ، له‌زگین جوقی

قایمقامێ‌ قه‌زا شنگالێ راگه‌هاند، داخستنا داموده‌زگه‌هێن حوكمه‌تا ئێراقی ل شنگالێ گاڤه‌كا شه‌رعی نینه‌ وب هیچ شێوه‌یه‌كی دانپێدان ب وێ بریارا (یه‌په‌شێ) یا ب سه‌ر PKK ێ ڤه‌ ناهێته‌ كرن.

مه‌حما خه‌لیل، قایمقامێ‌ قه‌زا شنگالێ دیاركر” نابیت (یه‌په‌شه‌) بریاران ل شنگالێ بده‌ت و ب هیچ شێوه‌یه‌كێ‌ دانپێدان ب بریارێن داخستنا داموده‌زگه‌هێن حوكمه‌تا ئیراقێ ل شنگالێ ناهێته‌ كرن وپێدڤیه‌ حوكمه‌تا ئێراقی ل سه‌ر ره‌فتارێن (یه‌په‌شه‌) بهێته‌ سه‌رهێلێ وئه‌ڤ سیاسه‌تا شكه‌ستی بۆ حوكمه‌تا به‌غدا دزڤریت ده‌مێ‌ دبێژیت وێ رێككه‌فتنا شنگالێ یا بجهئێنای، هه‌روه‌سا (یه‌په‌شه‌) كار دكه‌ت ترسێ‌ بێخیته‌ د ناڤ فه‌رمانبه‌رێن شنگالێ‌ دا وڤان ره‌فتارێن خراب به‌رامبه‌ر داموده‌زگه‌هێن حوكمه‌تا ئێراقێ‌ ل شنگالێ دكه‌ت”.

قایمقامێ‌ قه‌زا شنگالێ، ئه‌وژی دیاركر كو پێدڤیه‌ حوكمه‌تا ئێراقی داموده‌زگه‌هێن شه‌رعی یێن شنگالێ بپارێزیت وب هه‌موو شێوه‌یان پێدڤیه‌ پاراستنا فه‌رمانبه‌ران بهێته‌ كرن و PKK شنگالێ چۆل بكه‌ت تاكو ژیان ڤه‌گه‌ریت بۆ شنگالێ.

مه‌حما خه‌لیل، پتر رۆهنكر كو PKK ناخوازیت ژیان بۆ شنگالێ ڤه‌گه‌ریت وبه‌رده‌وام دڤێت شنگال یا وێرانكری بیت وئاڤه‌دانی و ته‌ناهی ل شنگالێ په‌یدا نه‌بیت، هه‌روه‌سا دووپاتكر” ئه‌م دانپێدانێ ب بریارێن (یه‌په‌شه‌) ناكه‌ین وئه‌و مه‌رجه‌عێ‌ مه‌ نینن ودشكه‌ستی نه‌ وهه‌تا ئه‌م دانپێدانی ژی ب وان ناكه‌ین كو ب دیتنا مه‌  PKK ب پشته‌ڤانیا حه‌شدا شه‌عبی ڤان گاڤان دهاڤێت.

دهێته‌ زانین سپێده‌هیا دوهی ئێكشه‌مبی 12/12/2021ێ‌ هه‌موو داموده‌زگه‌هێن شنگالێ ژلایێ (یه‌به‌شه‌) ڤه‌ هاتبوونه‌ ئاگه‌هداركرن  كو بهێنه‌ داخستن هه‌تا ده‌مه‌كێ‌ نه‌ دیاركری.

جه‌میل سفۆكا، رێڤه‌به‌رێ‌ باژێرڤانیا شنگالێ دبێژیت” ل سپێده‌هیا 12/12/2021ێ‌ ئه‌م هاتینه‌ ئاگه‌هداركرن ژلایێ‌ PKK ڤه‌ بۆ داخستنا ئاڤاهیێ‌ باژێرڤانیێ‌ وهێزه‌ك ژی ل به‌ر ده‌رگه‌هێ‌ ئاڤاهیێ باژێرڤانیێ یا هاتیه‌ جهگیركرن بۆ بجهئینانا وێ بریارێ”.

ناڤبری ئاماژه‌كر كو ئێدارا پارێزگه‌ها نه‌ینه‌وا  ل دۆر بریارا داخستنا داموده‌زگه‌هێن حوكمه‌تێ یا هاتیه‌ ئاگه‌هداركرن و تنێ‌ بنگه‌هێ‌ پۆلیسان ل شنگال مایه‌.

ڤه‌كۆله‌ره‌كێ ناڤدار یێ توركیا راگه‌هاند كو كورد ژ ئاكپارتیێ بێ هێڤی بووینه‌، ب تایبه‌تی ژی هه‌لوه‌ستێ توند یێ ئه‌ردۆغانی كو وه‌كو هه‌لوه‌ستێ سه‌رۆكێ پارتا بزاڤا نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌ وه‌سا ل كوردان كریه‌ كو ڤێجارێ ب جهێ ئاكپارتیێ ده‌نگێن خوه‌ بده‌نه‌ پارتا كۆماری.

موراد یێتكین نڤیسه‌ر و ڤه‌كۆله‌رێ ناڤدار یێ توركیا راگه‌هاند كو د هه‌لبژارتنێن بهێت یێن توركیا دا ل باژێرێن كوردی دێ ده‌نگێن ئاكپارتیێ ب رێژه‌یه‌كا به‌رچاڤ كێم بن، ئه‌و ده‌نگده‌رێن كورد یێن كو به‌ری نها ده‌نگێن خوه‌ ددانه‌ ئاكپارتیێ دێ ڤێجارێ ده‌نگێن خوه‌ ده‌نه‌ پارتا كۆماری، ل ئالیێ دی ده‌نگێن هه‌ده‌پێ هه‌م دێ ل باژێرێن كوردی و هه‌م ژی ل هنده‌ك باژێرێن دی یێن توركیا ب تایبه‌تی ژی وه‌كو ئسته‌نبولێ دێ زێده‌تر لێ هێن و گۆت: (ئاكپارتیێ هه‌ست ب مه‌ترسیه‌كا مه‌زن ل سه‌ر پاشه‌رۆژا خوه‌ كریه‌، ژ به‌ر هندێ ژی هه‌تا نها ئه‌ردۆغان و به‌رپرسێن دی یێن ئاكپارتیێ به‌رهه‌ڤ نینن كو چو هه‌لبژارتن ل توركیا برێڤه‌ بچن و ئه‌و دبێژن دڤێت هه‌لبژارتن د ده‌مێ خوه‌ یێ ئاسایی دا برێڤه‌ بچیت، ئانكۆ ب كورتی ئه‌ردۆغان و ئاكپارتی ژ ئه‌نجامێن راپرسیان گه‌له‌ك دترسن).

ڤه‌كۆله‌رێ ناڤدار یێ توركیا ئه‌و یه‌ك ژی دیار كر كو كوردێن ل توركیا ژ سیاسه‌تا توند یا ئه‌ردۆغانی گه‌له‌ك تووره‌ نه‌، راسته‌ گه‌له‌ك ژ وان وه‌لاتیێن كورد یێن كو به‌ری نها ده‌نگێن خوه‌ ددانه‌ ئاكپارتیێ حه‌ز ژ هه‌ده‌پێ ژی ناكه‌ن، لێ ئه‌و ژی كوردن و داخوازا مافێن خوه‌ دكه‌ن، ئێدی بۆ وان ئاشكرا بوویه‌ كو چو پرۆژێن ئاكپارتیێ بۆ چاره‌سه‌ركرنا پرسا كوردی ل توركیا نینن و ژ به‌ر هندێ ژی ئه‌و كوردێن به‌ری نها ل باژێرێن كوردی و هنده‌ك باژێرێن توركیا ده‌نگێن خوه‌ ددانه‌ ئاكپارتیێ دێ رێژه‌یه‌كا به‌رچاڤ ژ وان د هه‌لبژارتنێن بهێت دا ده‌نگێن خوه‌ ده‌نه‌ پارتا كۆماری و گۆت: (هه‌رچه‌نده‌ كورد زێده‌ حه‌ز ژ پارتا كۆماری ناكه‌ن، چونكو پارتا كۆماری چو پرۆژه‌ بۆ چاره‌سه‌ركرنا پرسا كوردی نینن و ل ئالیێ دی هه‌تا نها پارتا كۆماری ب فه‌رمی چو پرۆژه‌یه‌ك ژی ل دۆر پرسا كوردی و چاوانیا چاره‌سه‌ركرنا وێ بۆ رایا گشتی ئاشكرا نه‌كریه‌، لێ دیسان ژی كورد وه‌كو هه‌لبژارتنێن بۆری ڤێجارێ ده‌نگێن خوه‌ ناده‌نه‌ ئاكپارتیێ و پارتا كۆماری دێ ده‌نگێن خوه‌ زێده‌تر لێ كه‌ت).

ناڤهاتی ئه‌و یه‌ك ژی دیار كر كو ل توركیا كه‌س نه‌شێت بێی پشته‌ڤانیا كوردان بهێته‌ سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ، ل باژێرێن هه‌ری مه‌زن یێن توركیا ژی رێژه‌یه‌كا مه‌زن كورد دژین، نها ل ئسته‌نبولێ گه‌له‌ك كورد دژین و د هه‌لبژارتنێن هه‌ری دووماهیێ یێ باژێرڤانیان دا كوردان ده‌نگێن خوه‌ دانه‌ پارتا كۆماری و شیان ئه‌ردۆغانی و پارتا وی تووشی شكه‌ستنێ بكه‌ن، دڤێت هه‌ر كه‌س باش بزانیت كو ژ به‌ر كوردان ئه‌ردۆغان و پارتا وی د هه‌لبژارتنێن بۆری دا تووشی شكه‌ستنێ هاتن و هه‌كه‌ ئاكپارتی به‌ری هه‌لبژارتنان چو پرۆژه‌یه‌كێ ل دۆر پرسا كوردی پێشكێشی په‌رله‌مانی یان ژی رایا گشتی نه‌كه‌ت ئه‌ز ب باوه‌رم دێ ڤێجارێ د هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانی دا ژی تووشی شكه‌ستنه‌كا مه‌زن بیت و گۆت: (ده‌نگێن كوردان كاریگه‌ریا خوه‌ یا مه‌زن ل سه‌ر هه‌ڤسه‌نگیێن سیاسی ل توركیا هه‌نه‌، هه‌ده‌په‌ دێ رێژه‌یه‌كا باش یا ده‌نگان بده‌ستڤه‌ ئینیت و ئه‌ز وه‌سا دبینم دێ ده‌نگێن خوه‌ زێده‌تر ژی لێ كه‌ت، چونكو فشارێن چه‌ند سالێن بۆری یێن ئاكپارتیێ و ده‌سته‌سه‌ركرنا سه‌ركردێن هه‌ده‌پێ دێ وه‌سا كه‌ت كو كورد پتر ژ جارێن بۆری ده‌نگێن خوه‌ بده‌نه‌ هه‌ده‌پێ).

ئه‌ڤرۆ:
سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی په‌یامه‌ك ب هه‌لكه‌فتا 69 سالییا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا ئافره‌تێن كوردستانێ به‌لاڤكرییه‌ و تێدا هاتییه‌ ،ئێكه‌تییا ئافره‌تێن كوردستانێ ئێكه‌ ژ ده‌ستكه‌فتێن كرنگێن شۆڕه‌شێ كو رۆلێ خوه‌ بۆ چه‌سپاندن و ده‌سته‌به‌ركرنا مافێن ئافره‌تان د قوناغێن جودا دا ب باشی گێڕاییه‌.
د پشكه‌كا دی یا په‌یاما سه‌رۆك بارزانی دا هاتییه‌” ئێكه‌تییا ئافره‌تێن كوردستانێ رێكخراوه‌كا تێكۆشه‌را ناڤ شۆڕه‌ش و خه‌باتا گه‌لێ كوردستانێ یه‌ كو ژ بلی پشته‌ڤانیكرنا شۆڕه‌ش و پێشمه‌رگه‌ی” ئه‌ركێ خوه‌ ژ پێگه‌هاندن و هشیاركرنا ئافره‌تان و به‌رگریكرن ژ مافێن وان بجهئیناینه‌.
هه‌روه‌سا سه‌رۆك بارزانی د په‌یما خوه‌ دا دبێژیت:(د ڤی سه‌رده‌می دا پێدڤییه‌ ئێكه‌تییا ئافره‌تێن كوردستانێ د چوارچووڤێ كولتووری پێكڤه‌ژیان و مه‌دنییه‌ت و یه‌كسانیخوازی و نه‌هێلانا تووندوتیژییا خێزانێ و جڤاكی كار بۆ بهێزكرنا هزرا نه‌ته‌وه‌یی و نشتیمانپه‌روه‌ری و دیمۆكراسیێ د ناڤ رێزێن خوه‌ دا بكه‌ن).
هه‌ر ب هه‌مان هه‌لكه‌فت نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ دامه‌زراندنا ئێكه‌تییا ئافره‌تێن كوردستانێ پیرۆز دكه‌ت و هیڤیا سه‌ركه‌فتن و پێشكه‌فتنێ بۆ داخوازیت.

ئه‌ڤرۆ:

سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی، د رێ و ره‌سمێن سویند خوارنا دادوه‌ر عه‌بدولجه‌بار عه‌زیز سه‌رۆكێ دادگه‌ها پێداچوونێ و سه‌رۆكێ جڤاتا دادوه‌ری ل هه‌رێما كوردستانێ، په‌یڤه‌ك پێشكێشكر و ئه‌ڤه‌ ده‌قێ وێ یه‌..

بنه‌مایێ سه‌ره‌كیێ هه‌ر وه‌لات و سیسته‌مه‌كێ دیموكراسی و جڤاكه‌كێ پێشكه‌فتی كو تێدا وه‌لاتی باوه‌ری ب ئه‌ڤرۆ و پاشه‌رۆژا خوه‌ هه‌بیت، پێك دهێت ژ جوداكرنا هه‌رسێ ده‌ستهه‌لاتێن قانوون دانانێ، بجهئینانێ، دادوه‌ریێ. هه‌ر ئێك ژوان پێگه‌ها خوه‌ یا سه‌ریخوه‌ و به‌رپرسیاره‌تیا خوه‌ یا جودا یا هه‌ی.

ئارمانجا مه‌ یه‌وه‌ ژڤان ده‌ستهه‌لاتان ل هه‌رێمێ ب شێوه‌كێ بهێنه‌ جوداكرن و په‌یوه‌ندیێن وان ب جۆره‌كێ بهێته‌ رێكخستن كو هیچ ئێك ژوان هه‌ژموون ل سه‌ر یا دی نه‌بیت وده‌ستێوه‌ردانێ دكاروبارێن هه‌ڤدو دا نه‌كه‌ن، ئه‌ڤه‌ بۆمه‌ گرنگترین گاڤا ب ده‌زگه‌هكرنا ئه‌زموونا حوكمرانیا هه‌رێمێ یه‌ و ئاڤاكرنا دیموكراسیێ و جڤاكه‌كێ مه‌ده‌نی و پێشكه‌فتی یه‌.

سه‌ربخوه‌یا ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری دو ره‌هه‌ند یێن هه‌ین: ئێك، سه‌ربخوه‌یا دادوه‌ران، ئانكو دادوه‌ر یێ بێلایه‌ن و ئازاد بیت د ده‌مێ بریاردانێ دا، بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی پێدڤیه‌ سه‌ربخوه‌یی و ئاسایشا دارایی هه‌بیت و یێ پاراستی بیت ژ هه‌ر ژیچده‌ره‌كێ كارتێكرنێ یێ نه‌هه‌ژی، دوور بیت ژ هه‌موو جۆره‌ توندوتیژیه‌كێ، گه‌فان، بێزاركرنا راسته‌وخوه‌ یان نه‌راسته‌وخوه‌ چ حوكمه‌ت بیت، یان كه‌سایه‌تیێن سیاسی بن، خزم و كه‌س بن، یان لایه‌نێ به‌رژه‌وه‌ندیدار بیت.

دو: سه‌ربخوه‌یا ده‌زگه‌هێ دادوه‌ری، ب وێ رامانێ جڤاتا دادوه‌ری وه‌كو ده‌زگه‌ه یێ سه‌ربخوه‌ بیت و ل ژێر هه‌ژموونا هیچ ئێك ژ ده‌زگه‌هێن حوكمه‌تێ ا په‌رله‌مانی دا نه‌بیت. ب هیچ شێوه‌كی ل ژێر كاریگه‌ریا ده‌ستهه‌لاتا سیاسی دا نه‌بیت و نه‌بیته‌ ئامرازێ ده‌ستێ سیاسه‌تێ. په‌یوه‌ندیا ده‌زگه‌هی ل گه‌ل ده‌ستهه‌لاتا بجهئینانێ و ده‌ستهه‌لاتا قانوون دانانی هه‌بیت.

ئه‌ركێ جڤاتا دادوه‌ری یه‌ كو دادوه‌ران ژ ژێده‌رێن نه‌ هه‌ژی یێن كارتێكرنێ بپارێزیت. ئه‌ڤه‌ وی ده‌می دبیت كو پشتراستیێ بده‌ت كو بریارا دادوه‌ران یا بێلایه‌ن و دروسته‌ و تنێ ئه‌و بریارێن دهێنه‌ دان ل سه‌ر بنه‌مایێ قانوونێ یه‌، بۆ وێ چه‌ندێ ده‌مێ وه‌لاتی ل ده‌مێ دادگه‌هكرنا خوه‌ دا یێ پشتراست بیت كو ب دادپه‌روه‌رانه‌ ره‌فتار و دادوه‌ری دگه‌لدا دهێته‌ كرن، ب دروستی گوه ل وی وداخوازیێن وی هاتیه‌ گرتن، پێدڤیه‌ وه‌لاتی باوه‌ری هه‌بیت كو دادوه‌ر ژ هه‌موو فشارێن ده‌ره‌كی یێ دووره‌ و تنێ یێ گرێدایه‌ ب ویژدان و پێگیریا خوه‌ ب قانوونێ، وه‌لاتی ژی د ده‌مه‌كی دا پێگیری دادوه‌ریێ و قانوونێ دبیت كو یێ پشتراست بیت د ئازاد و سه‌ربخوه‌نه‌.

به‌لێ ئایا واقعێ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ل هه‌رێما كوردستانێ ب ڤی شێوه‌یه‌؟ ئایا یا سه‌ربخوه‌یه‌ و ل ژێر هه‌ژموونا ده‌ستهه‌لاتێ و سیاسه‌تێ وهیچ كاریگه‌ریه‌كێ دا نینه‌؟ ئایا وه‌لاتی ب تمامی باوه‌ری ب ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ هه‌یه‌؟ ئایا ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری و جڤاتا دادوه‌ری و دادوه‌ران وه‌كو پێدڤی قانوونیا خوه‌ بكارئینایه‌ بۆ پاراستنا سه‌ربخوه‌یا خوه‌ كو ب قانوونێ ئه‌ڤ سه‌ربخوه‌یه‌ هاتیه‌ پاراستن؟

بێگومان، به‌رسڤا ڤان پرسیاران گه‌له‌ك ئاخڤتن و بۆچوون و لێكدانێن جودا هه‌لدگرن، ب پشتراستی ڤه‌ وه‌كو هه‌موو بوارێن دی، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ژی گه‌له‌ك جاران بوویه‌ بابه‌تێ ناكۆكیێ و پرۆپاگندێ و شه‌رێ سیاسی و میدیایی ل هه‌رێمێ، بزاڤ دهێته‌ كرن تانه‌ ل پاقژی و سه‌ربخوه‌یێ و پیشه‌ییبوونا وێ بهێته‌ دان بۆ وێ چه‌ندێ باوه‌ریا وه‌لاتی ب ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری و دادگه‌هێ لاواز ببیت.

به‌لێ به‌رسڤا ڤێ چه‌ندێ ئه‌وه‌، دادوه‌ریه‌كا دروست و قانوونپارێز و سه‌ربخوه‌یا دادگه‌هێ، هه‌ر چ تێبینیه‌كا هه‌بیت، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ئێك ژ بنه‌مایێن سه‌ره‌كی یێن قوارێ هه‌رێمێ یه‌، رۆل و پێگه‌هه‌كێ مه‌زن یێ هه‌ی و خزمه‌ته‌كا مه‌زن دكه‌ت، رۆله‌كێ مه‌زن د دامه‌زراندنا بنیاتێ قانوونی یێ هه‌رێما كوردستانێ دا دیتیه‌ و دبینیت.

ل گه‌ل وێ چه‌ندێ ژی دا، وه‌كو هه‌موو بوارێن دی، ئالیێن ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ل هه‌رێمێ یێ دروسته‌ و هیچ كێشه‌ك نینه‌ ! هنده‌ك راستی ییچن هه‌ین پێدڤیه‌ گه‌له‌ك ب وێره‌كی دانپێدانێ پێ بكه‌ین. ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری كێشه‌ و ته‌حه‌دایێن جدی د به‌رده‌م یێن هه‌ین و پێدڤیه‌ بهێنه‌ چاره‌سه‌ركرن ! گه‌له‌ك یان كێم بزاڤێن ده‌ستێوه‌ردانێ و هه‌ژموون و كاریگه‌ریا سیاسی ب سه‌ر هنده‌ك لایه‌نێن ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ دا یێ هه‌ین و پێدڤیه‌ رێ لێ بهێته‌ گرتن !

پرسیار ئه‌وه‌، چاوان روو ب روویێ ته‌حه‌دیان ببین؟ چاوان كێشان چاره‌سه‌ربكه‌ین و هه‌موو جۆرێن ده‌ستێوه‌ردانێ و هه‌ژموون و كاریگه‌ریه‌كێ ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌رێ رابگرین؟ ب باوه‌ریا من به‌ری هه‌ر تشته‌كی پێدڤیه‌ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری، ب خوه‌ داكۆكیێ ل ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ بكه‌ تكو ب قانوونێ یا پاراستی یه‌ ! پێدڤیه‌ وێ ب خوه‌ ئیرادا جدی یا روو ب رووبوونا ته‌حه‌دیان هه‌بیت، پارێزه‌را ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ بیت و بێ ترس و ب وێره‌كی، به‌رگریێ ژ ده‌ستهه‌لاتێن خوه‌ بكه‌ تكو قانوونێ داینێ، رێ نه‌ده‌ت ب هیچ شێوه‌كی ژی قه‌بوول نه‌كه‌ت هیچ ده‌ستهه‌لات و هیچ كه‌سه‌ك وهیچ هێزه‌ك و هیچ ئالیه‌ك، ب هه‌ر به‌هانه‌كێ بیت، ده‌ستێ خوه‌ بێخیته‌ دناڤ كاروبارێن وێ دا ! نه‌چیته‌ ژێر بارێ هیچ گه‌ف و فشار و كاریگه‌ری و داخوازیێن نه‌قانوونی ڤه‌، ئه‌ڤجا ژ هه‌ر پێگه‌هه‌كی و ل هه‌ر جهه‌كی و هه‌ر  كیرێ بیت ! بێگومان ل گه‌ل وێ چه‌ندێ دا، هه‌ردو ده‌ستهه‌لاتێن بجهئینانێ و قانووندانانێ وهه‌ر ده‌ستهه‌لاته‌كا دی یا سیاسی، حزبی، له‌شكری، كارگێری و هه‌تا دارایی ژی، رێزێ ل ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری بگرن و ب هیچ شێوه‌كی ده‌ستێوه‌ردانێ د دادوه‌ریێ دا نه‌كه‌ن.

ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ، به‌رپرسیاره‌تیه‌كا مه‌زن یا ل سه‌ر ملێن وێ، جڤاتا دادوه‌ری و دادوه‌ر دڤێت د ئاستێ وێ به‌رپرسیاره‌تیێ دا بن، ویژدانێ خوه‌ به‌رامبه‌ر خوه‌ و خه‌لكێ كوردستانێ ئارام بكه‌ن. هه‌كه‌ دادوه‌ر ب خوه‌ یێ به‌رهه‌ڤ نه‌بیت به‌رگریێ ژ سه‌ربخوه‌یی و ده‌ستهه‌لاتێن خوه‌ بكه‌ت، هه‌كه‌ هه‌ژموون و كاریگه‌ری و فشار و گه‌فان ره‌ت نه‌كه‌ت و به‌رامبه‌ر وان نه‌راوه‌ستیت، دێ ل به‌رده‌م خودێ و ل به‌رده‌م خه‌لكی دا یێ به‌رپرسیار بیت.

دادوه‌ری، به‌رێ بنیاتێ باوه‌ری و پشتراستبوونا وه‌لاتیانه‌، دادوه‌ریه‌كا ب هێز، پارێزه‌رێ ئێكێ یێ جڤاكی و سلامه‌تیا سیسته‌مێ سیاسی و حوكمرانیێ وكارگێری و ئابووری یه‌ ل هه‌ر وه‌لاته‌كی ل جیهانێ، په‌یوه‌ندیه‌كا راسته‌وخوه‌ د ناڤبه‌را پێشكه‌فتنا ئابووری و پاراستنا سامانی ل گه‌ل سه‌روه‌ریا قانوونێ دا ل وه‌لاتان یا هه‌ی.

ئارمانجا مه‌ ئه‌وه‌ سیسته‌مه‌كێ دیموكراسی ئاڤا بكه‌ین كو ل گه‌ل وه‌لاتیان ب نه‌رمی ره‌فتارێ بكه‌ت، به‌لێ سیسته‌مه‌كێ دیموكراسی تنێ د وی ده‌می دا دشێت په‌یدا ببیت كو قانوون سه‌روه‌ر سه‌روه‌ریێ بكه‌ت، سه‌روه‌ریا قانوونێ ژی تنێ وی ده‌سته‌به‌ر دبیتكو هه‌رسێ ده‌ستهه‌لاتێن قانووندانانێ، بجهئینانێ و داوه‌ریێ ژ هه‌ڤدو ب تمامی بهێنه‌ جوداكرن.

چاڤه‌رێی دكه‌ین ژ وه‌لاتیان پێگیری قانوونێ بن، وه‌لاتی ژی وی ده‌می دشێت رێزێ ل قانوونێ بگری تكو ببینیت قانوون د سه‌ر سیاسه‌تێ دایه‌ و شیانێن وێ چه‌ندێ هه‌بن سنووره‌كی بۆ ده‌ستهه‌لاتێ دانیت،  له‌وما چاڤه‌رێیا وه‌لاتیان ژ هه‌وه‌ ئه‌وه‌ كو قانوون بۆ هه‌موویان و بۆ هه‌مووئالیه‌كی وه‌كوهه‌ڤ بهێته‌ بجهئینان.

هیڤیدارم د ئاستێ چاڤه‌رێیا وێ سویندێ بن، هیڤیدارم د ئاستێ چاڤه‌رێبوونا ب ده‌ستڤه‌ئینانا باوه‌ریا وه‌لاتیان بن، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری پێدڤیه‌ یا سه‌ربخوه‌ بیت د هه‌لسه‌نگاندنا به‌لگه‌ و و دكارپێكرنا قانوونێ و د بریاردانێ دا ل سه‌ر ئه‌نجامێ دۆسێیان، بێ كو گوه ل وێ چه‌ندێ بگریت كی دلخوه‌ش و كی دلخوه‌ش نابیت! پێدڤیه‌ ئه‌ركێ ب سه‌روه‌ركرنا قانوونێ بجه بگه‌هینیت ودادپه‌روه‌رانه‌ وبێلایانه‌ بریارێ ل سه‌ر دۆسێیان بده‌ت، چاڤه‌رێیا مه‌ و هه‌موو گه‌لێ كوردستانێ ژ دادپه‌روه‌ران چیه‌؟ چاڤه‌رێیا مه‌ ئه‌وه‌ كو د سه‌ربخوه‌ بن.

پێدڤیه‌ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ كاربكه‌ت كو دادگه‌ه و دادوه‌ر جهێ باوه‌ریا زێده‌تر وه‌لاتیان بن، هه‌كه‌ باوه‌ری ب دادگه‌هێ نه‌بیت، دێ تاوان زێده‌ بن و دێ په‌نا بۆ تۆلڤه‌كرنێ هێته‌ برن و ئاشتیا جڤاكی ب تمامی دێ كه‌ڤیته‌ به‌ر مه‌ترسیێ، پێدڤیه‌ دادگه‌ه و دادوه‌ر دوور بن ژ كێشێن سیاسی و لایه‌نگیریێ نه‌كه‌ن. نابیت كه‌س د سه‌ر قانوونێ دا بیت، پێدڤیه‌ ئه‌م هه‌موو به‌رامبه‌ر قانوونێ د یه‌كسان بین. پێدڤیه‌ د دادوه‌ریێ دا بنه‌مایێن مافێ مرۆڤی و پیڤه‌رێن نێڤده‌وله‌تی ژی دڤێت بهێنه‌ بكارئینان و هه‌موو كه‌سه‌كی ب ئازادنه‌ مافێ به‌رگریكرنێ ژ خوه‌ هه‌بیت، پێدڤیه‌ گرنگی ب پێگه‌هاندنا دادوه‌رێ خودان شاره‌زایی و ب شیان بهێته‌ دان، ده‌لیڤه‌ بۆ ئافره‌تێن دادوه‌رێن زێده‌تر بهێته‌ دان و بزاڤێن چر بهێنه‌ كرن بۆ چاكسازیێ د ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ دا، ئه‌و دێ بیته‌ گاڤا ئێكێ و پێتڤی بۆ چاكسازیێ د بوارێن دی ژی دا.

ل ده‌مێ بجهئینانا قانوونان دا، دادوه‌ر هه‌ست ب كێماسیێن قانوونان دكه‌ن، له‌وما پێدڤیه‌ د پێداچوونا سیاسه‌تا سزایێ ل هه‌رێما كوردستانێ و د پرۆسا چاكسازیا دادپه‌روه‌ریێ دا، پشكدار بن، ب هه‌موو شێوه‌كی پشته‌ڤانیێ ل سه‌ربخوه‌یی و پاراستنا بێلایه‌نیا دادوه‌ری دكه‌م ژ پێخه‌مه‌ت دادپه‌روه‌ریێ و سه‌روه‌ریا قانوونێ بۆ وه‌لاتێ مه‌، ده‌زگه‌هێن حوكمه‌تێ و هه‌موو ئالی ژی پێدڤیه‌ د هاریكار و پشته‌ڤان بن بۆ سه‌ربخوه‌یا دداگه‌هان، پشته‌ڤان بن بۆ بجهئینانا بریارێن دادكه‌هان.

پێدڤیه‌ جڤاتا دادوه‌ریێ ل هه‌رێمێ په‌یوه‌ندیێن ب هێز ل گه‌ل جڤاتا دادوه‌ری یا فیدرالی و دادگه‌ها فیدرالی یا ئیراقێ دا هه‌بن، مفای ژ دووماهی پێشكه‌فتنێن ته‌كنۆلۆژیایی د بوارێ دادوه‌ریێ دا وه‌ربگرن، گرنگیێ ب په‌یمانگه‌ و سه‌رپه‌رشتیاریا دادوه‌ری بده‌ن، ئه‌ڤه‌ هه‌موو دبنه‌ ئه‌گه‌ر كو ب هێزتر گاڤان ب هاڤێژین.

ل دووماهیێ دووپات دكه‌م، دادوه‌ری ئێك ژ بنه‌مایێنمه‌ یێن هه‌ره‌ گرنگه‌، هه‌كه‌ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری یا ب هێز بیت، وه‌لات یێ پاراستی یه‌، جڤاك و تاك، باوه‌ریێ و ژێبوونێ بۆ وه‌لاتی دپارێزیت و به‌رده‌وام دبیت.

ئه‌ڤرۆ:

وه‌زاره‌تا خواندنا بلند و ڤه‌كۆلینێن زانستی 22 پۆست ل زانكۆیا دهۆكێ راگه‌هاندن، كو سێ ژ وان هاریكارێن سه‌رۆكێ زانكۆیێ نه‌ و 19 پۆست ژی راگرێن كۆلیژا نه‌.

وه‌زاره‌تا خواندنا بلند و ڤه‌كۆلینێن زانستی ئاشكرا كریه‌ كو ئه‌و كه‌سێ‌ د ڤێت سیڤیێ‌ خوه‌ پێشكێشی وان پۆستان بكه‌ت، پێدڤیه‌ ئه‌ڤ مه‌رجه‌ ل نك هه‌بن:

– پێدڤیه‌ هه‌لگرێ باوه‌رناما دكتۆرایێ بیت.

– ناڤونیشانێ زانستی ژ پرۆفیسۆرێ هاریكار كێمتر نه‌بیت.

– خزمه‌تا زانكۆیێ ژ 10 سالان كێمتر نه‌بیت.

ئه‌و پۆستێن ل زانكۆیا دهۆك دێ‌ هێنه‌ گوهۆڕین، ئه‌ڤه‌نه‌:

1-            هاریكارێن سه‌رۆكێ‌ زانكۆیێ‌: (هاریكارێ سه‌رۆكێ زانكۆیێ بۆ كاروبارێن كارگێری و دارایی، هاریكارێ سه‌رۆكی زانكۆیێ بۆ كاروبارێن قوتابیان و هاریكارێ سه‌رۆكی زانكۆیێ بۆ كاروبارێن زانستی و خواندنا بلند).

2-            راگرێن كۆلیژان: (راگرێ كۆلیژا زانستێن ئه‌ندازیاریا چاندنێ، راگرێ كۆلیژا نۆشداری، راگرێ كۆلیژا ڤێتێرنه‌ری، راگرێ كۆلیژا نۆشداریا ددان، راگرێ كۆلیژا په‌رستیاری، راگرێ كۆلیژا ده‌رمانسازی، راگرێ كۆلیژا یاسا، راگرێ كۆلیژا په‌روه‌ردا بنیات دهۆك، راگرێ كۆلیژا ئه‌ندازیاری، راگرێ كۆلیژا زانست، راگرێ كۆلیژا زانستێن مرۆڤایه‌تی، راگرێ كۆلیژا كارگێری و ئابووری، راگرێ كۆلیژا په‌روه‌رده‌ ئاكرێ، راگرێ كۆلیژا په‌روه‌ردا بنیات ئامێدیێ، راگرێ كۆلیژا پلاندانانا جهه‌كی، راگرێ كۆلیژا زمانان، راگرێ كۆلیژا زانستێن سیاسی، راگرێ كۆلیژا زانستێن ساخله‌میێ‌ و راگرێ كۆلیژا زانستێن وه‌رزشی و په‌روه‌ردێ‌).

ئه‌ڤرۆ، هۆشه‌نگ تاجر:

چاڤدێره‌كێ سیاسی یێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ راگه‌هاند كو ژ به‌ر بێكاریێ و ره‌وشا خراب یا ژیانێ و هه‌روه‌سا سیاسه‌تا نها یا ئیرانێ ل هه‌مبه‌ر كوردان گه‌نج ژ ژیانا خوه‌ بێ هێڤی بووینه‌ و نها پتر ژ هه‌ر ده‌مه‌كێ گه‌نج كۆچبه‌ری ئورۆپا دبن.

قاره‌مان موسالو چاڤدێرێ سیاسی یێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر كو رۆژانه‌ ب سه‌دان گه‌نج ژ باژێرێن جودا جودا یێن رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ به‌رێ خوه‌ دده‌نه‌ وه‌لاتێن ئورۆپا و ئه‌ڤ ده‌مه‌كه‌ رێژا كۆچبه‌ریێ د ناڤ گه‌نجان دا گه‌له‌ك زێده‌ بوویه‌ و گۆت: (كه‌سێن كو ژ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ كۆچبه‌ری وه‌لاتێن ئورۆپا دبن پرانیا وان ده‌رچوویێن زانكۆیانن و ژ به‌ر بێكاریێ و ره‌وشا خراب یا ژیانێ و ب تایبه‌تی ژی سیاسه‌تا ده‌وله‌تا ئیرانێ یا ل هه‌مبه‌ر كوردان وه‌سا كریه‌ كو گه‌نج ئێدی ژ ره‌وشا ژیانا خوه‌ بێ هێڤی بووینه‌ و به‌رێ خوه‌ دده‌نه‌ وه‌لاتێن ئورۆپا، ب تایبه‌تی ژی ل پارێزگه‌ها ئورمیێ رێژا كۆچبه‌ریێ د ناڤ گه‌نجان دا گه‌له‌ك زێده‌ بوویه‌ و د چه‌ند رۆژێن بۆری دا نێزیكی ٤٠٠ گه‌نجێن كورد ب رێیا توركیا به‌رێ خوه‌ داینه‌ ئورۆپا).

ناڤهاتی ئه‌و یه‌ك ژی دیار كر كو ل ده‌ڤه‌رێن سنۆری یێن رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ ل گه‌ل توركیا چو پرۆژێن خزمه‌تگوزاریێ نینن، بێكاری گه‌له‌ك زێده‌ یه‌، به‌ری نها گه‌له‌ك جاران گه‌نجان ژ نه‌چاریێ كارێ كۆلبه‌ریێ دكرن، لێ نها ئه‌و كاره‌ ژی نه‌مایه‌، چونكو رۆژانه‌ هێزێن ئیرانێ ل سه‌ر سنۆران ته‌قه‌ ل كۆلبه‌ران دكرن و ئێدی گه‌نج ژی نه‌وێرن كارێ كۆلبه‌ریێ بكه‌ن و بێكارن و ژ ژیانا خوه‌ بێ هێڤی بووینه‌ و نه‌چارن به‌رێ خوه‌ بده‌نه‌ ئورۆپا و گۆت: (بێگومان نها رێیا چوونا بۆ ئورۆپا ژی وه‌كو به‌رێ نینه‌ و گه‌له‌ك ئاریشه‌ بۆ گه‌نجان دروست دبن، د ماوه‌یێ دو مه‌هێن بۆری دا چه‌ندین گه‌نجێن كورد یێن رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ د رێیا ئورۆپا دا جانێ خوه‌ ژ ده‌ست دان، براستی ژی نها ره‌وشا رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ گه‌له‌ك خرابه‌، ب گشتی ره‌وشا ئیرانێ خرابه‌ ب تایبه‌تی ژی د بیاڤێ ئابووریێ دا، لێ یا رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ خرابتره‌ گه‌نج ژی دخوازن وان ژیانه‌كا باشتر هه‌بیت و ژ به‌ر هندێ ژی ژ نه‌چاریێ كۆچبه‌ر دبن).

محه‌مه‌د ئه‌مینی ئه‌ندامێ رێكخراوا مافێن مرۆڤی یا رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ ژی بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر كو به‌رپرسێن ئیرانێ بخوه‌ دبێژن كو د ماوه‌یێ دو سالێن بۆری دا ٥ هزار نوشدار و ٣٠٠ هزار ده‌رچوویێن زانكۆیان و هه‌لگرێن باوه‌رنامێن بلند ژ ئیرانێ چووینه‌ ئانكۆ كۆچبه‌ر بووینه‌، ئه‌و یه‌ك ژی مه‌ترسیه‌كا گه‌له‌ك مه‌زنه‌ بۆ ئیرانێ و رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ، چونكو رێژه‌كا هه‌ری زێده‌ ژ وان كه‌سان ژ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ كۆچبه‌ری ئورۆپا بووینه‌ ئانكۆ كوردن و گۆت: (نها دو برایێن من ل مالێ نه‌ و بێكارن، ئێك ده‌رچوویێ پشكا كۆمه‌لناسیێ یه‌ و یێ دی ژی باوه‌رناما ماسته‌رێ هه‌یه‌ لێ بێكارن، ئه‌و یه‌ك ژی كاره‌ساته‌كا گه‌له‌ك مه‌زنه‌، رژێما ئیرانێ گرنگیێ ناده‌ته‌ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ، نها گه‌نج وه‌كو به‌رێ گرنگیێ ناده‌نه‌ خواندنێ ژی، چونكو دبێژن پشتی ١٥ سالێن خواندنێ دێ هه‌ر بێكار بم ڤێجا بۆچی خوه‌ ماندی كه‌م).

ئه‌و یه‌ك د ده‌مه‌كێ دایه‌ كو پشتی ئیبراهیم ره‌ئیسی وه‌كو سه‌رۆك كۆمارێ ئیرانێ ده‌ست ب كارێ خوه‌ كری دیار كر وان پرۆژه‌كا مه‌زن ئاماده‌ كرینه‌ و دخوازن هه‌موو وه‌لاتیێن ئیرانێ یێن كو ل ئورۆپا و ئه‌مریكا دژین ڤه‌گه‌رنه‌ ڤه‌ ئیرانێ دا د ئاڤه‌دانی و پێشڤه‌برنا وه‌لاتێ خوه‌ دا پشكدار بن، لێ تشتێ نها دیار دبیت به‌رۆڤاژی پرۆژێ سه‌رۆك كۆمارێ ئیرانێ گه‌نج و زانایێن ئیرانێ كۆچبه‌ری ئورۆپا و وه‌لاتێن دی دبن.

ئه‌ڤرۆ، قائید میرۆ

ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ بێ ئاریشه‌ هاتنه‌ راگه‌هاندن و لایه‌نێن دژی ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان نوكه‌ بزاڤان دكه‌ن د كابینا داهاتی یا حوكمه‌تا ئیراقێ دا پله‌ و پۆستێن باش بده‌ستڤه‌ بینن، په‌رله‌مانتاره‌كێ سه‌ركه‌فتیێ د هه‌لبژارتنێن ئیراقێ دا ژی دبێژیت، هنده‌ك لایه‌نان باوه‌ری ب قانوونێ نینه‌ و دخوازن ب زۆری ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان بهێنه‌ دوباره‌كرن ئه‌ڤه‌ژی مه‌حاله‌.

د. سه‌باح سوبحی، ئه‌ندامێ سه‌ركه‌فتی د هه‌لبژارتنێن ئیراقێ دا ژ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ رۆژناما (ئه‌ڤرۆ) گۆت” ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان ب دلێ هنده‌ لایه‌نێن ئیراقێ نه‌بوویه‌، چونكه‌ وان د خۆلا بۆری یا جڤاتا نوونه‌ران ئ دا ده‌ستهه‌لات هه‌بوویه‌ و چه‌ندین كورسی هه‌بوون، به‌لێ به‌رۆڤاژی د هه‌لبژارتنێن ڤێجارێ دا وه‌كو پێدڤی كورسی بده‌ستڤه‌ نه‌ئینان و تووشی شكه‌ستنێ بوون، كو ئیرانێ پشته‌ڤانیا هنده‌ك وان لایه‌نان دكر ئه‌وێن ده‌نگێن پێدڤی نه‌ ئیناین، هه‌لبژارتنێن بۆری یێن ئیراقێ بشێوه‌كێ شه‌فاف بڕێڤه‌چوون و بۆ جارا ئێكێ كێمترین سكالا هه‌بوون لسه‌ر ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان، مخابن جادا ئیراقێ هاته‌ بكارئینان و خوه‌نیشادان دژی ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان هاتن كرن، ئه‌ڤه‌ژی بۆ ئه‌گه‌رێ گیرۆبوونا راگه‌هاندنا ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان، چونكه‌ هنده‌ك پێداچوون هاته‌كرن د ئه‌نجامێن وان دا و ئه‌و سندوق و ویستگه‌هێن گومان لسه‌ر هه‌ی ب ده‌ستی هاتن هژمارتن، نوكه‌ ئه‌و لایه‌نێن دژی ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنانن دخوازن دناڤا حوكمه‌تا نوو یا ئیراقێ دا پێگه‌هه‌ك هه‌بیت و پله‌ و پۆستێن باش بده‌ستڤه‌ بینن، ئه‌ڤه‌ژی پشتی بێ ئومێد بووین كو هه‌لبژارتن ناهێنه‌ دوباره‌كرن.

د.سه‌باح سوبحی ئاماژه‌كر” د هه‌لبژارتنێن خۆلا چوارێ دا سه‌خته‌كاریێن زۆر هاتبوونه‌كرن، ب گۆره‌ی قانوونا هژماره‌ ٣١ یا كۆمسیۆنێ دادگه‌ها فیدڕال رازی نه‌بوو ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن ئیراقێ بشێوه‌كێ گشتی بهێنه‌ دوباره‌كرن و هژمارتن، چونكه‌ ب گۆره‌ی قانوونێ دڤێت سكالا لسه‌ر هه‌موو هه‌لبژارتنان هه‌بیت، نابیت تنێ سكالا لسه‌ر چه‌ند ویستگه‌هان هه‌بیت و ده‌نگێن هه‌موو ئیراقێ بده‌ست بهێنه‌ هژمارتن، ل دووڤ قانوونا هژمار ٩ یا هه‌لبژارتنێن ئیراقێ سالا ٢٠٢٠ێ هاتیه‌ كو هه‌لبژارتن دێ بشێوه‌یه‌كێ ئه‌لكترۆنی بڕێڤه‌چن و بده‌ستی ناهێنه‌ هژمارتن، ب دیتنا من ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان بده‌ستی بهێنه‌ هژمارتن گومان تێدا هه‌یه‌ سه‌خته‌كاری تێدا بهێنه‌كرن، هه‌تا ئه‌و كۆمپانیا ئه‌لمانی ئاشكراكریه‌ هژمارتنا ده‌نگان ب ئامیرێن ئه‌لكترۆنی بێ ئاریشه‌ بڕێڤه‌چوویه‌، ده‌رگه‌هێ تۆماركرنا تانه‌یان ڤه‌كریه‌ بۆ هه‌موو لایه‌نێن پشكدار د هه‌لبژارتنان دا و هه‌ر كه‌س و لایه‌نه‌كێ به‌لگه‌ هه‌بن دڤێت ب رێیا قانوونێ داخوازا مافێ خوه‌ بكه‌ت، هه‌ر گاڤه‌كا ده‌رڤه‌ی قانوونێ دژی ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان بهێته‌ هاڤێتن دچیته‌ دچارچوڤێ ده‌رڤه‌ی قانوونێ دا و ناهێنه‌ قه‌بوولكرن، هنده‌ك ژوان هێزێن شكه‌ستن ئینای سه‌ر ب حه‌شدا شه‌عبی نه‌ و زێده‌تر باوه‌ری ب چه‌ك و هێزێ هه‌یه‌ نه‌كو هه‌لبژارتنان.

ئه‌ڤرۆ، له‌زگین جوقی

نوونه‌را ئێزدیان د خۆلا بۆری یا جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقی دا  به‌حسێ‌ نه‌دانا كورسیێن كۆتا ل جڤاتا نوونه‌ران بۆ ئێزدیان دكه‌ت و دبێژیت، جوداهی د ناڤبه‌را پێكهاتێن ئیراقی دا هاتیه‌ كرن بۆ دابینكرنا كورسیێن كۆتا ل جڤاتا نوونه‌ران.

خالیدا خه‌لیل، نوونه‌را ئێزدیان د خۆلا بۆری یا جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقی دا گۆت” ده‌مێ‌ كورسیێن كۆتا په‌رله‌مانی هاتینه‌ دیاركرن، جوداهی د ناڤبه‌را پێكهاتێن ئیراقی دا هاتیه‌ كرن، بۆ نموونه‌ پێنچ كورسی بۆ مه‌سیحیان هاتینه‌ دیاركرن، لێ‌ بتنێ‌ ئێك كورسی بۆ ئێزدیان وهه‌ژمارا ئێزدیان نه‌كێمتره‌ ژ هه‌ژمارا مه‌سیحیان ل ئیراقێ و نوكه‌ هه‌ژمارا ئێزدیان پتره‌ ژی د ئیراقی دا له‌وما ئه‌م خوه‌ ب مه‌غدور دبینین ومه‌ داخوازا كورسیا كۆتا یا ئێزدیان بۆ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ كر چونكو گه‌له‌ك ئێزدی ل سنورێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ یێن هه‌ین هه‌تا سه‌رژمیریا گشتی ل ئیراقێ دهێته‌ ئه‌نجامدان، لێ‌ مخابن ل جڤاتا نوونه‌ران ناكوكی لسه‌ر دروستبوو و كورسی نه‌دان و به‌غدا هه‌رده‌م بزاڤێ دكه‌ت د ناڤبه‌را ئێزدیان و پارتی دا نه‌خوه‌ش كه‌ت له‌ورا غه‌درێ‌ ل ئێزدیان دكه‌ت”.

خالیدا خه‌لیل گۆت ژی” ده‌مێ‌ وه‌زاره‌تێن حوكمه‌تا ئیراقێ دهێنه‌ به‌لاڤكرن، ئێزدی دهێنه‌ بێ‌ به‌هركرن ژێ دهه‌مبه‌ر دا بۆ پێكهاتێن دێ‌ یێن ئیراقی وه‌زاره‌ت دهێنه‌ دان، ده‌مێ‌ كازمی د خۆلا بۆری دا سه‌ره‌دانا جڤاتا نوونه‌ران كری مه‌ ئه‌ڤ داخوازیا ژێ‌ كر، لێ‌ بجه نه‌هات وده‌مێ‌ ئێزدیان وه‌زاره‌ت ل به‌غدا نه‌بیت ئه‌م دێ‌ داخوازێ‌ ژ پارتی كه‌ین كو د حوكمه‌تا داهاتی دا وه‌زاره‌ته‌كێ‌ بۆ ئێزدیان مسوگه‌ر بكه‌ت چونكو ده‌نگێن ئێزدیان یێن پارتی نه‌، حوكمه‌تا ئیراقێ چ بۆ ئێزدیان ناكه‌ت هه‌كه‌ 50 حوكمه‌ت ژی ل ئیراقێ بهێنه‌ پێكئینان مافێن ئێزدیان دابین ناكه‌ن”.

خویاكر ژی” پرۆژێ قانوونا جینوسایدا ئێزدیان دده‌ستێ‌ مه‌ دابوو وتنێ‌ ئێك خواندن ل سه‌ر هاته‌كرن وهاته‌ پاشخستن بۆ خۆلا نوو یا جڤاتا نوونه‌ران وهیڤدارین بهێته‌ په‌سه‌ندكرن چونكو گرێدای مافێن ئێزدیانه‌ كو بهێنه‌ قه‌ره‌بووكرن، لێ‌ ئه‌ڤ پرۆژه‌ هاتیه‌ پاشخستن چونكو هنده‌ك لایه‌نێن سیاسی ل ئیراقی دگه‌ل دا نه‌بوون وهه‌ر قه‌بوول نه‌كر ئه‌و قانوون بهێته‌ به‌حسكرن، لێ‌ فراكسیۆنا پارتی رۆله‌كێ‌ مه‌زن هه‌بوو د خواندنا ئێكی یا وێ قانوونێ دا وبه‌رده‌وام په‌رله‌مانتارێن پارتی ل به‌غدا كار دكر ئه‌و قانوون بهێته‌ په‌سه‌ندكرن”.

گۆت ژی” ب زه‌حمه‌ته‌ به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركرنا ره‌وشا شنگالێ كاربكه‌ت و باوه‌رناكه‌م تشته‌كێ‌ بۆ ئێزدیان بكه‌ت كو شنگال یا داگیركریه‌ وپه‌كه‌كه‌ و حه‌شدا شه‌عبی دناڤ شنگالێ دانه‌ وناهێلن ره‌وشا وێ چاره‌سه‌ر ببیت، گه‌له‌ك جاران ژی مه‌ داخواز كریه‌ شنگال بۆ خه‌لكێ‌ شنگالێ ڤه‌گه‌ریت”.

ئه‌ڤرۆ، زنار تۆڤی:

بسپۆرێ زانستێن سیاسی ل زانكۆیا سه‌لاحه‌دین ل هه‌ولێرێ‌، د. نه‌وزاد هێتوتی، راگه‌هاند، ستراتیژیه‌تا ئیرانێ‌ و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ‌ ب تایبه‌تی لیستا فه‌تح و گروپێن دی یێن میلیشیاتان، پشتی كو د پرۆسا هه‌لبژارتنان دا تووشی شكه‌ستنه‌كا مه‌زن بووین، وان گرۆپان هه‌ر زوو ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان ره‌تكرن، چونكی ئه‌و هێزێن ل ژێر هه‌ژموونا ئیرانێ‌ نه‌ڤێن دان ب وێ‌ شكه‌ستنێ‌ بكه‌ن، دیسان دانپێدانێ‌ ب شه‌رعیه‌تا شكه‌ستنێ‌ ژی ناكه‌ن، كو ژ ئه‌نجامێ‌ هه‌لبژارتنان تووش بووینێ‌، هه‌روه‌سا ئێك ژ ئه‌گه‌رێن ره‌تكرنا وان ئه‌وه‌، كو دبێژنه‌ خه‌لكێ‌ خوه‌ و رایا گشتی، ئه‌ڤه‌ نه‌ ده‌نگێن مه‌نه‌ و دێ‌ خه‌لكێ‌ مه‌ پشته‌ڤانیێ‌ ل مه‌ كه‌ت و دیسان لایه‌نگرێن وان ده‌ست ب خوه‌نیشادانا ژی كریه‌.

وان گرۆپان دڤێت ب ستراتیژییه‌تا ره‌تكرنا ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان فشارێ‌ بێخنه‌ سه‌ر سه‌دری بۆ هندێ‌ داكو ده‌ستان ژ داخوازیێن خوه‌ به‌رده‌ت و سازشێ‌ بۆ وان گرۆپێن ل ژێر هه‌ژموونا ئیرانێ‌ بكه‌ت، چونكی هه‌تا ڤی ده‌می سه‌در دووپاتییێ‌ ل سه‌ر هندێ‌ دكه‌ت، كو دڤێت سه‌رۆك وه‌زیرێن ڤێ‌ جارێ‌ یێ‌ ئیراقێ ژ وان بیت، وه‌كو مه‌زنترین لیستا سه‌ركه‌فتی د هه‌لبژارتنان دا، له‌وما ئیران و هه‌ڤپه‌یمانێن خوه‌ ب ڤێ‌ پێداگرییا سه‌دری د نه‌رحه‌تن و وان دڤێت ب ره‌تكرنا ده‌رئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان جۆره‌ فشاره‌كێ‌ ل سه‌ر سه‌دری دروست بكه‌ن، بۆ هندێ‌ داكو زێده‌تر نه‌رماتییێ‌ ل هه‌مبه‌ری داخوازیێن وان نیشان بده‌ت.

د. نه‌وزاد هێتوتی بۆ رۆژناما (ئه‌ڤرۆ) گۆت” هه‌ڤپه‌یمانێن ئیرانێ‌ ژ ئالیه‌كێ‌ ڤه‌ وه‌سا خوه‌ نیشان دده‌ن، كو ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان ره‌ت دكه‌ن، ژ ئالیه‌كێ‌ دیترڤه‌، بزاڤان دكه‌ن بۆ دروستكرنا مه‌زنترین هه‌ڤپه‌یمانی دناڤا جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ دا، بۆ هندێ‌ ده‌ستپێشخه‌ریێ‌ ژ سه‌دری و ئالیێن دیتر وه‌ربگرن و سه‌رۆك وه‌زیره‌كێ‌ نێزیكی خوه‌ دانن، لێ‌ هه‌كه‌ ئه‌ڤ بزاڤا وان سه‌رنه‌گرت و شكه‌ستن ئینا، ل وی ده‌می دێ‌ گرۆپێن سه‌ر ب ئیرانێ‌ ڤه‌ به‌رده‌وام بن ل سه‌ر سیاسه‌تا ره‌تكرنا ده‌رئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان و دبیت گاڤێن دیتر ژی بهاڤێژن ب تایبه‌تی ژ ئالیێ‌ له‌شكه‌ری ڤه‌”.

ناڤبری دیاركر” ده‌ست بژارێن ته‌قلیدی یێن شیعان ژ بلی موقته‌دا سه‌دری تووشی شكه‌ستنێن مه‌زن بووینه‌ و دبیت پێگوهۆر ژی بۆ په‌یدا ببن، ڤێ‌ جارێ‌ به‌ربژارێن سه‌ربه‌خوه‌، ب تایبه‌تی لیستا (ئیمیتداد) كو نوونه‌راتیا جادا كه‌سێن نه‌رازی ل ئیراقێ دكه‌ت و ب (لایه‌نگرێن تشرینێ‌) د ناڤدارن، وان ده‌نگێ‌ هه‌ره‌ زۆر ل ده‌ڤه‌رێن ناڤه‌راست و باشورێ‌ ئیراقێ ب ده‌ستڤه‌ ئیناینه‌، ئه‌ڤ هه‌لكێشانا هێزێن سه‌ربه‌خوه‌ وه‌كریه‌، كو ئه‌و گرۆپێن ل ژێر هه‌ژموونا ئیرانێ‌ و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ‌ هه‌ست ب مه‌ترسیێ‌ بكه‌ن و بزاڤێ‌ دكه‌ن گۆمانێ‌ بێخنه‌ سه‌ر ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان”.