ئەڤرۆ نیوز، رەڤین سالح لاوەند:

پشتی روودانێن ل شنگالێ و زۆمار رووداین و خەلکەکێ زۆر دەربەدەر بووین، بریکارێن کۆمپانیێن دەرڤە داخوازێ ژ کۆمپانیێن خوە کرن کو دەرمانان بۆ پەنابەران فرێکەن، کۆمپانیا دینک فارما یا ئەلمانی ب بھایێ ١٢٥ ھزار دولاران دەرمان بۆ پەنابەرێن ھەرێما کوردستانێ فرێکرن.

محەمەد یوسف، رێڤەبەرێ کۆمپانیا زاویتە فارما یا دەرمانا و پێدڤیێن نوشداران ل دھۆکێ، دیارکر کو پشتی روودانێن ل شنگالێ و دەشتا نەینەوا و زۆمار رووداین و خەلکەکێ زۆر دەربەدەربووین، بریکارێن کۆمپانیێن دەرڤە پێدڤی زانی داخوازێ ژ کۆمپانیێن دەرڤە بکەن دەرمانان بۆ پەنابەرا فرێکەن.

گۆتژی: “ئێک ژ وان کۆمپانیا دینک فارما یا ئەلمانی یە کو ب لەز رابوو ب فرێکرنا دەرمانا ب بھایێ ١٢٥ ھزار دولاران، چەندین کۆمپانێن دی یێن بەرھەڤیا خوە دکەن بۆ فرێکرنا دەرمانان، بەری ھینگێ مە بەشداری یا کری فرێکرنا دەرمانان ل پەروکێن شەری بۆ تیمێن نوشداری ئەوێن ناڤ ئاوارەیان”.

نوشدار محەمەد عەلی سەرۆکێ سەندیکا دەرمانسازا لقا دھۆک خویاکر کو ئەڤ کۆمپانیە نە ب تنێ گرنگی پێدانێ ددەتە کارێ خوە یێ بازرگانی، بەلکو گرنگیێ ددەتە کارێن مرۆڤایەتیێ ژی و گۆت: “ئەڤ کۆۆمیانێن ب ڤی رەنگی دیار بیت کو یا گرێدایە مافێن مرۆڤان ژی ڤە”.

ئەڤرۆ، حه‌مزه‌ ره‌زيكى:

ھەکە نەخۆشیێن سێکسی نەھێنە چارەسەرکرن زیانێ ل کۆئەندامێن خوینێ و دەماران و ھەرەسێ دکەن و ھندەک جاران دبنە ئەگەرێ مرنێ، نەخوشیێن سێکسی ھەکە تووشی ژنێن دوگیان ببن کارتێکرنەکا مەزن ل کورپەلەی دکەن و کرێتیێن زکماکی ل دەڤ پەیدادکەن و شوونوارێن وان ھەر ئێکسەر پشتی زارووبونێ پەیدادبن، ل ڤێرێ نیشانێ د دەین کو ھندەک نەخوشێن سێکسی چارەسەردبن و چ سەربارکان ژی ل دووڤ خوە ناھێلن.

د.کامیران جەلالەدین، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن گولچیسکان و میزەرۆیێ بۆ رۆژنامەیا ئەڤرۆ دیارکر کو ئەگەر نەخۆشیێن سێکسی نەھێنە چارەسەرکرن مەترسیەکا مەزن ھەیە و گەلەک سەربارک ژێ پەیدادبن و زیانێ ل کۆئەندامێن خوینێ و دەماران و ھەرەسێ دکەن و ھندەک جاران دبنە ئەگەرێ مرنێ.

دەربارەی کولکێن نەخوشیێن سێکسی ل چ جھێن دی پەیدادبن ژبلی ئەندامێ سێکسی،دکتوری گوت:کولکێن نەخوشیێن سێکسی ل سەر لێڤێن نەخۆشی و دناڤ دەڤی و جھێ دەستئاڤێ و ھندەک جھێن دی دناڤ لەشی دا پەیدادبن و رەنگێ قەوارێن ژێک جودا.

د بەرسڤا پرسیارەکێ دا ل دور کارتێکرنا نەخۆشیێن سێکسی ل سەر ژنێن دوگیان، دکتوری دیارکر کو

نەخوشیێن سێکسی کارتێکرنەکا مەزن ل کورپەلەی دکەن و کرێتیێن زکماکی ل دەڤ پەیدادکەن و شوونوارێن وان ھەر ئێکسەر پشتی زارووبونێ پەیدادبن و دبیت ژی دەمەکێ درێژ ببوریت ھەتا پەیدادبن و نەخۆشیێن سێکسی ل دەڤ ژنێن دوگیان دبنە ئەگەرێ ژبەرچوونا زارۆکی، یان پەیدابوونا پێشوەخت یا زارۆیان و گەلەک سەربارکێن دی.

بەلێ ھندەک کەس ھەموو دەمان گازندەیان دکەن کو بالیلکێن بچووک ل سەر ئەندامێ وان یێ سێکسی پەیدادبن و دبنە ئەگەرێ خوریانێ و ئێشانەکا زور ژێ پەیدادبیت و دەم بۆ دەمی بەرزە دبن، ئەرێ ڤێ چەندێ گرێدانەک ب نەخۆشیێن سێکسی ھەیە؟

د.کامیران د بەرسڤا ڤێ پرسیارێ دا دیارکر کو دبێژنە ڤێ نەخۆشیێ ھرپس، ئەوژی ب رێکا سێکسی دھێتە ڤەگوھاستن و یا دومدرێژە و ئێشانێن وێ د ئەندامی و دەروونی نە و کارتێکرنێن جڤاکی ژی ھەنە و بۆ ھەڤژینا وی ژی دھێتە ڤەگوھاستن و ھندەک جاران دبیتە ئەگەرێ پەنجەشێرا مالبچووکی.

بۆ خوپاراستنێ ژ ڤێ نەخۆشیێ گوت: پێدڤی یە نەخوش خو ژ کریارێن سێکسی یێن نەرەوا دوور بکەت و دەربارەی چارەسەریێ ژی نەخوشی بۆ دەمەکێ درێژ پێدڤی ب وەرگرتنا دەرمانان ھەیە و ھەموو دەمان مفای ژێ نابینیت.

ھەلبەت ھندەک کەس ھەنە ل بەر خوارنگەھان کاردکەن و ئەنجامێن پشکنینێن وان دەردکەڤن کو نەخوشیێن سێکسی ھەنە، ئەرێ پەیوەندیا ڤێ ب نەخوشیێن سێکسی ڤە چیە؟

تایبەتمەندێ نەخۆشیێن میزەرۆیێ گوت: ئەڤە دیاروکەکا بەربەلاڤە و کەسێ نەخوش دکەڤیتە دبن گەڤان ڤە و گەلەک جورێن چارەسەریێ ژی لێ دھێنە جەرباندن و پێدڤی ب دودلیێ ناکەت و پتریا جاران نەخوشیێن سێکسی دەردکەڤن بێی ئەو کەس تووش ببیتێ.

و دیارکر ژی بۆ پشتراست بوون ژ تووشبونا وی پێدڤی یە پشکنینێن ( FTE-ABC) یان (T.B.h.A) بھێنە کرن و ئەگەر پوزەتیف دەرچوو وە دیارە ئەو یێ تووشبویێ و پێدڤی ب شیرەتکاریا نوشداری دبیت و ل ڤێرێ ئەم نیشانێ دەین کو ھندەک نەخوشێن سێکسی چارەسەردبن و چ سەربارکان ژی ل دووڤ خوە ناھێلن، بەلێ ھندەک دژە نەخوشیێن سێکسی دلەشێ وان دا دمینن و د پشکنینان دا ئەرێنی دەردکەڤن و ل وی دەمی ئەگەر تەئکید بو کو ئەڤ نەخوشە یا نوی نینە، ئەو کەس پێدڤی ب چارەسەریێ نابیت و مەترسی ژی نینە ل سەر چ کەسێن دیتر.

ئەو چ نەخوشی نە کو د ئەنجامێ پشکنینێ دا نەخوشیێن سێکسی پوزەتیف دەردکەڤن؟

د.کامیران دیارکر کو ھەلبەت گەلەک نەخوشی ھەنە، ژوانژی ھندەک نەخوشیێن تا دگەل دا وەک تیفو و مەلاریا و ئەنفلاوەنزا و پەرسیڤ و ھندەک نەخوشیێن جەگەرێ و ئێشا گورگێ سۆر و ھندەک جورێن روماتویدێ، و دبیت ژی ژئەگەرێ ئێکسپایربوونا وان کەرستەیان بیت ئەوێن ژبۆ پشکنینان دھێنە ب کارئینان، یان ئەنجامێ وێ یێ دروست نەبیت.

ئەڤرۆ:

ھەستکرن ب خوریانێ و ھەبوونا ھندەک ھوورکێ سپی ل سەر قەمیسێ مرۆڤی تشتەکێ نەخوشە و پەیدادبن دەما مرۆڤ بەرئاتافی ھێرشەکا کەڤشکی د پرچێ دا دبیت، گەلەک کەس نەخۆشیا خۆ ژ کەڤشکێ پرچێ دبینن و دیمەنەکێ کرێت بۆ پەیدادبیت، ھەول ددەن ب ھەر رێکەکا ھەبیت و ب ھەر چ چارەسەری بیت خۆ ژێ قورتال بکەن، بەلێ ئەرێ تو دزانی کو  رەنگە کەڤشکێ پرچێ دبیت نیشانەک ژ نیشانێن ئالوزیێ بیت؟

کەڤشکێ پرچێ حالەتەکێ سروشتی یە و پەیدادبیت دکەڤلێ سەری دا دماوێ کریارا وەرارا سروشتی د کەڤلێ سەری دا، د کەڤلێ سەرێ مرۆڤی دا ھەر ھەیڤێ جارەکێ شانەیێن کەڤن دمرن و تیڤل دبن، ھندەکێن دی ل جھێ وان شین دبن داکو شانە بھێنە گوھارتن، بەلێ ھەکە مرۆڤی کەڤشک ھەبیت، دیارە کو ئەو شانە دبنە تیڤکل بەری بمرن، و گەلەک فاکتەر ھەنە دبنە ئەگەرێن کەڤشکی، ئێک ژ وان کو گەلەکێ دەگمەنە، وەستیانا مرۆڤی یە، وەستیان دبیت دوبارە پەیداببیت، ئەڤە دبیتە ئەگەر کو کارتێکرنێ ل ساخلەمیا لەشی بکەت و دشیاندایە ئەڤ گوھۆرینێن نێگەتیف بەروڤاژی رەنگڤەدانێ ل کەڤشکێ پرچێ بکەن.

دو جورێن فاکتەران ھەنە کو دبنە ئەگەرێ پەیداکرنا کەڤشکی د پرچێ دا، فاکتەرێن ناڤخۆ وەکو فشارا دەروونی و نەھەڤسەنگیا ھورمونی و نەباشیا حالەتێ ساخلەمیێ و بەد پاقژی و ھەستداری ب شیری و شوکولاتە و مەحار و کێمیا بێھنڤەدانێ و گەلەک ب کارئینانا شەکرێ و چەوریان و کاربوھیدران.

ھەروەسان فاکتەرێن دەرەکی وەکو گەلەک ب کارئینانا سپرەیێن پرچێ و کریمان، و بەرھەمێن رەنگکرن و بویاغکرنێ گەلەک ب کارئینانا فێری و سەقایێ سار و کێم شووشتنێ یان باش شەنەکرنا پرچێ.

پتریا شارەزایێن پرچێ دگەل وێ بووچۆنێ نە کو کەڤشکی ھەڤبەندی ب فتریاتان ھەیە ئەوێن کو دناڤ سەری و لەشیدا دژین کو پتریا جاران چ ئاریشەیان پەیداناکەن ئەو فتریات ژدەرڤەی لەشی وەرارێ دکەن دبنە ئەگەرێ کەڤشکی، ژبو وێ چەندێ کو تە شیانێن کونترولکرنێ ھەبن، باشترە ئالوزیێ ب شێوازەکێ دروست کونترول بکەی و ھندەک رێکێن سروشتی ھەنە کو خۆ ژ کەڤشکی قورتال بکەی وەکو پارچەکرنا پیڤازەکێ و پاشی ل پرچێ سەرێ خۆ بدەی و بۆ نیڤ دەمژمێرێ بھێلە و پاشی سەرێ خۆ باش ب ئاڤێ و سابوونێ بشوو و ئەڤە ھاریکارە بۆ کونترولکرنا کەڤشکی. یان نیڤ کوپێ زەیتا زەیتینا و یا گیزا ھندێ بدانە ل سەر پرچێ خۆ برەشینە و پاشی ب خاولیەکێ داپوشە و بۆ دەمێ نیڤ دەمژمێرێ بھێلە و ل سپێدێ ب ئاڤەکا گەرم سەرێ خۆ باش بشوو و ئەڤ رێکە ژی گەلەک یا کاریگەرە بۆ نەھێلانا کەڤشکی.