سیاسەتەمەدارەكێ ئیراقی راگەهاند، ل ئیراقێ سیستەم یێ فیدرالییە، بەلێ د پراكتیكدا دەولەت و برێڤەبرن یا ناڤەندییە. هەروەسا دبێژیت، سوننە كو ژ ئالیێ حوكمەتا ئیراقێ ڤە هاتینە پشت گوهـ هاڤێتن و تووشی چەندین كێشەیێن سیاسی، ئەمنی، ئابۆری و جڤاكی بووینە.
ناجح ئەلمیزان، سیاسەتمەداری سوننی یێ ئیراقی گۆت: ئیراق ب گۆڕەی دستووری وەلاتەكێ فیدرالییە، لەوما بۆ تمامكرنا ئەوی سیستەمێ فیدرالی، پێدڤی دكەت چەندین هەرێمێن فیدرالی ل ئیراقێ هەبن».
ناجح ئەلمیزان گۆت ژی: ل ئیراقێ سیستەم فیدرالییە، بەلێ د پراكتیكدا دەولەت و برێڤەبرن یا ناڤەندییە و بۆ ئەوێ چەندێ خوەشگوزەرانی پەیدا ببیت، پێدڤی دكەت چەندین هەرێم ل ئیراقێ دروست ببن».
ئەوی سیاسەتمەداری باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر: ئەو ئالی و كەسایەتیێن سیاسی ل بن كاریگەرییا ئەجیندەیێن وەلاتێن دەوروبەر، دخوازن ئیراق ب ئەوی شێوەیێ نوكە بمینیت و چو هەرێمێن دی دروست نەبن».
ناڤبری رۆهنكر ژی» بجهئینانا فیدرالیێ وەلات ناهێتە پارچەكرن، بەلكو بەرۆڤاژی وەلاتێن فیدرالی ل جیهانێ نموونەیێن هەرە زیندی یێن ئێكگرتنی و ئێك سەروەریێ نە».
ناجح ئەلمیزان سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ ژی راكێشا» دەڤەرێن سوننی كو ژ ئالیێ حوكمەتا ئیراقێ ڤە هاتینە پشت گوهـ هاڤێتن و تووشی چەندین كێشەیێن سیاسی، ئەمنی، ئابۆری و جڤاكی بووینە، وەكریە سوننە داخوازا دروستكرنا هەرێمەكا فیدرالی بكەن.
ئەڤە د دەمەكی دایە كو حزبێن شیعی ل سەردەمەكی وەكو بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ل ئیراقێ دژی سیستەمێ ناڤەندی و خوەسەپاندنا رژێمێن بۆری شەڕ دكر، ژ پێخەمەت ئەوێ چەندێ ژی چەندین سەركردەیێن ئەوان هاتینە كوشتن، پشكەكا دی ل ئیرانێ و وەلاتێن ئورۆپا بوونە ئەنابەر، نوكە بەرۆڤاژی خەباتا خوە یا بۆری هەلویستی وەردگرن.
گرنگترین ئەو حزبێن شیعی یێن دژی ناڤەندییە و دیكاتۆریەتی بەری 2003 خەباتكری، حزبا دەعوە و جڤاتا بلند یا ئیسلامی نە. ئەوا جهێ سەرنجێ پشكەكا ژ ئەوان سەركردەیێن شیعی پشتی زێدەتر ژ 20 سالان ژ ژناڤچوونا رژێما بەعس، بەر ب ناڤەندیێ و رێگیركرن ل فیدرالیێ دچن كو فیدرالی ئەو سیستەمە یێن مادەیێن 121 هەتا 166 ژ دستووری بەردەوامێ ئیراقێ بۆ هاتییە تەرخانكرن.
دووماهی پێشهات ژی سەبارەت بەرتەنكرنا فیدرالیێ و پەنابرن بۆ ناڤەندیێ ل ئیراقێ ئاخڤتنێن فایق زێدانن، سەرۆكێ جڤاتا دادوەرییا بلند ل ئیراقێ بوون دەمێ گۆتی، دروستكرنا هەرێمەكا دی رەت دكەین، كو ئەڤە ژی دژی ئەوان پرنسیپان دهێنە دانان یێن حزبێن دەستهەلاتدارێن نوكە ل ئیراقێ ل سەردەمێ رژێما بەعس دا دژی وان شەڕكری، بەلێ نوكە ئەو ب خوە یێ پەنایێ بۆ دبەن.

بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ راگەهاند، بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، تەپ یا ل مەیدانا بەغدا و توركیا ب فەرمی بەرهەڤییا خوە بۆ ئەوێ پڕۆسەیێ نیشادایە.
سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گۆت: ل هەردو كۆنفرانسێن میونشن و دوبەی هەر ئێك ژ سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گەلەك كۆمبوونێن ل گەل سەركردەیێن پشكدار د ئەوان هەردو گۆپیتكاندا ئەنجامدان و ب هووری رەوشا دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین و روودانێن ئەمنی هاتنە باسكرن.
سەفین دزەیی گۆت ژی: دانوستاندن ل دۆر كێشەیێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا و دیتنا رێكەچارەیان بۆ ئەوان كێشەیان تەوەرێ سەرەكیێ كۆمبوونێن هەر ئێك ژ سەرۆكێ هەرێمێ و سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ بوون ونوكە هەرێما كوردستانێ كاراكتەرەكێ سەرەكییە د چەسپاندنا ئاسایش و سەقامگیریێ ل دەڤەرێ».
سەبارەت دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، گۆت: توركیا بەرهەڤییا خوە نیشادایە بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ و كێشەیێن تەكنیكی یێن چارەسەركرین و بۆرییا ڤەگۆهاستنا پەترۆلێ ژی یا نووژەنكری و یا بەرهەڤە، ئەوا هەی تەپە یا ل مەیدانا بەغدا و دڤێت حوكمەتا ئیراقێ بڕیارێ بدەت».
رۆهنكر ژی: ژ ئەگەرێ بڕیارێن دادگەها پاریس، كێشەیەك د ناڤبەرا بەغدا و ئەنقەرە دا یا هەی و پێدڤییە ئەو د ناڤبەرا خوە دا چارەسەر بكەن، ئیراق داخوازا گۆژمەیێ ملیارەك و 500 ملیۆن دۆلاران وەكو قەرەبوو ژ توركیا دكەت، بەلێ د راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دا زیان نێزیكی 10 ملیار دۆلاران گەهاندییە خوە».
هەڤدەم دوپاتی ژی ل بەردەوامییا دانوستاندنان كر بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن هەلاویستی و دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و فیدرالی.

جێگرا سەرۆكێ پارتییا چاكسازییا توركمانی راگەهاند، جارا گەلەكێ یە دادگەها فیدرالی بڕیارا پاشئێخستنێ ل سەر كەیسێ پێكهاتەیان ددەت، ئەڤە ژی بۆ ئەوێ چەندێیە هەلبژاتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ نەهێنە ئەنجامدان.
مونا قەهوەچی، جێگرا سەرۆكێ پارتییا چاكسازییا توركمان و سكرتێرا پەرلەمانێ كوردستانێ ل خولا پێنجێ گۆت: پێدڤی بوو بەری ئەوێ سكالایێ راوێژ ب پێكهاتەیێ توركمانی هاتبا كرن، چونكە هەكە ئەو قانوونە بهێتە هەلوەشاندن و بڤرین بۆ قانوونا سالا 1992 دێ زیاندارێ ئێكێ پێكهاتەیێ توركمانی بیت، چونكە ل سالا 1992 توركمانان كورسییا كۆتا نەبوو».
مونا قەهوەچی گۆت ژی: ئەو دەستێوەردانە ب هەموو شێوەیەكی بۆ لاوازكرنا پێكهاتەیێ توركمانە» هەروەسا دبێژیت: پێكهاتەیێ توركمانی هیچ دەمەكی گەف نەبوو ل سەر هەرێما كوردستانێ، بەلكو بەرۆڤاژی رۆلەكێ بلند د سەقامگیرییا هەرێما كوردستانێ دا هەبوو».
ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر: چەندین جارە دادگەها فیدرالی ل ئیراقێ ئەڤێ كەیسێ گیرۆ دكەت، كو ب هیچ شێوەیەكی بڕیار ل سەر رەتكرن یان پەسەندكرنا ئەوێ دۆسێێ نادەت».
خویاكر: ژ ئالیێ قانوونی ڤە دادگەها فیدرالی تنێ دشێت سكالایێ رەت بكەت، یان پەسەند بكەت، هەكە پەسەند بكەت دێ زڤڕیت بۆ قانوونا كەڤن، بەلێ نەشێت دەستكاریێ د كورسیێن كۆتا دا بكەت و دابەشی سەر پارێزگەهان بكەت».
مونا قەهوەچی دویاتكر ژی» ژ بەر كو بڕیار ل سەر ئەوێ كەیسێ ناهێتە دان، تاكو هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ نەهێنە ئەنجامدان، چونكە دەمێ قانوونیێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل 7/7/2024 دێ ب دووماهی هێت».
جێگرا سەرۆكێ پارتییا چاكسازییا توركمانی راگەهاند ژی» لد خولا شەشی یا پەرلەمانێ كوردستانێ دێ مە نوونەرێ خوە هەبیت، چونكە بێی پێكهاتەیێ توركمان قابلی قەبوولكرنێ نینە».
ل دووماهیێ گۆت» هەموو ئالیێن سیاسی سەرەدانا پارتییا چاكسازییا توركمانی كرییە و هەلوەست و پشتەڤانییا خوە یا راگەهاندی، بەلێ ل دەمێ كریارێ و بڕیاردانێ دا ژبلی پارتی دیموكراتی كوردستان، هیچ ئالییەكێ سیاسی ل مەیدانێ ناهێتە سەر هێلێ».

هەولێر، قائید میرۆ

شرۆڤەكارەكێ سیاسی ئاماژە ب وێ چەندێ دكەت، ئەو گوهۆڕینێن ل دەڤەرێ پەیدابووین ئیراق ژی تێدا پشكدارە و هەرێما كوردستانێ ژی یا ڤەگرتی، ب بەهانەیێن جودا هەرێما كوردستانێ دبیتە ئارمانج ب تایبەتی ل ڤێ دووماهیێ پیلان دهێنە بەرهەڤكرن بۆ لێدانا ژێرخانەیا ئابۆرییا هەرێما كوردستانێ، ئەركێ هەموو هێز و ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ یە خوە بەرهەڤ بكەن بۆ وان گوهۆڕینێن دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین ڤەگرتی، ب تایبەتی ژی پێلا وان گوهۆڕینان گەهشتیە ئیراقێ. هەروەسا دبێژیت، مامەلەكردن دگەل هندەك ئالیێن ئیراقێ ب ڤێ عەقلیەتێ كارەكێ ب زەحمەتە.
د. ئاراس عەبدوللا، شرۆڤەكارێ سیاسی بۆ رۆژنامەیا ئەڤرۆ دیاركر» رەوشا ئیراقێ گەلەك یا ئالۆزە و هەرێما كوردستانێ پشكەكە ژ ئیراقێ، ژئالیەكی ڤە ئیراق هەڤپەیمانا ئەمریكایە بۆ لێدانا تیرۆرستێن داعشێ و ژ ئالییەكێ دیڤە سەركردەیێن پشكەك ژئەوان گروپێن دەستهەلات هەی دبنە ئارمانجا ئەمریكا، ئەو گوهۆڕینێن ل دەڤەرێ پەیدابووین ئیراق ژی تێدا پشكدارە و هەرێما كوردستانێ ژی ڤەگرتیە، ب بەهانەیێن جودا هەرێما كوردستانێ دبیتە ئارمانج ب تایبەتی ل ئەڤێ دووماهیێ پیلان دهێنە بەرهەڤكرن بۆ لێدان ل ژێرخانەیا ئابۆرییا هەرێما كوردستانێ، ئەركێ هەموو هێز و ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ یە خوە بەرهەڤ بكەن بۆ ئەوان گوهۆڕینێن دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤین ڤەگرتی، ب تایبەتی ژی پێلا وان گوهۆڕینان گەهشتیە ئیراقێ، لەوڕا پێدڤییە ئالیێن كوردی ئێك دەنگ و ئێكگرتی بن ل هەمبەر گوهۆڕینان و پێكڤە بەرهنگاری هەر ئاریشەیەكێ ببن، ئەڤە ژی ب پێكئینانا حوكمەتەكا ب هێز و ئێكگرتی ل هەرێما كوردستانێ دێ هێتە ئەنجامدان».
زێدەتر گۆت» نابیت هەر ئالییەكێ سیاسی بتنێ بچیتە د ناڤا گوهۆڕینێن دەڤەرێ دا، بەرۆڤاژی پێدڤییە حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەرهنگاری ئەوان ئاستەنگ و گوهۆڕینان ببیت، چونكە شەڕەكێ دژوار یێ سیاسی و ئابۆری ل دەڤەرێ بڕێڤە دچیت، چەند ئالیێن سیاسی دەلیڤێ بدەنە حوكمەتێ بۆ پاراستنا قەوارەیێ سیاسی و دستووریێ هەرێما كوردستانێ پێنگاڤەكا گەلەك گرنگە»

پەیڤدارێ سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ راگەهاند، هەتا نوكە كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ژ ئالیێ دەمی ڤە د مەترسیێ دا نینە بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ، بەلێ نابیت ئێدی بڕیارا دادگەهێ سەبارەت قانوونا هەلبژارتنان بهێتە پاشئێخستن.
دلشاد شەهاب، پەیڤدارێ سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ گۆت: گیرۆبوونا بڕیارا دادگەها فیدرالی سەبارەت قانوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كاریگەرییا نەرێنی دروستكرییە ونابیت ئێدی چارەنڤیسێ پڕۆسەیا هەلبژارتنان ب پاشئێخستنێ ب بڕیارا دادگەها فیدرالی ڤە بهێتە گرێدان.
دلشاد شەهاب ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر: هەتا نوكە كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ژ ئالیێ دەمی ڤە د مەترسیێ دا نینە و هەكە ل رۆژا چارشەمبی دادگەهـ بڕیارێ ل سەر سكالایێ بدەت، دشێت ل دوماهییا مەها پێنج هەلبژارتنان ئەنجام بدەت».
ئەڤە د دەمەكی دایە، ل رۆژا ئێكشەمبی 18/2/2024 دادگەها بلند یا فیدرالی ل ئیراقێ بۆ ئێكلاكرنا هەژمارەكا سكالایان ژ ئەوان ژی سكالایا تایبەت ب پێنج مادەیێن قانوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كۆمبوو و بۆ جارا 12 بڕیاردان ل دۆر سكالایێ بۆ رۆژا چارشەمبی 21/2/2024 پاشئێخست.
دادوەر عومەر ئەحمەد، سەرۆكێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل 10/1/2024 دوپاتی ل سەر ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كربوو و راگەهاندبوو» دیاركرنا رۆژا هەلبژارتنان تایبەتمەندییا سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ یە ب گۆڕەی قانوونێ لەوما دێ د هەماهەنگیێ دا بین ل گەل بۆ دیاركرنا رۆژا گونجای بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا پەرلەمانێ كوردستانێ».

بەرپرسێ پەیوەندیێن دەرڤە یێن پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند، هەرێما كوردستانێ پێگەهەكێ ب هێز د پەیوەندیێن نێڤدەولەتی دا یێ هەی.
هشیار سێوەیلی، بەرپرسێ پەیوەندیێن دەرڤە یێن پارتی دیموكراتی كوردستان گۆت: هەرێما كوردستانێ د پترییا هەلكەفتێن نێڤدەولەتی دا بەرهەڤییەكا كارا یا هەی، ئاماژەیە كو هەرێما كوردستانێ ل ئاستێ پەیوەندیێن نێڤدەولەتی شیایە رۆلەكێ كارا بگێڕیت، ئەڤە ژی پلاتفۆرمەكا گرنگە كو سەركردەیێن جیهانێ و دەڤەرێ كۆم دبن و باسێ كێشەیێن گرنگ و مەزن دكەن، هەروەسا سێ هەتا چار كۆنفرانسێن گرنگتر سالانە ل جیهانێ دهێنە كرن، كو سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەرهەڤییا تمام تێدا یا هەی».
پتر گۆت: هەرێما كوردستانێ پشكداری د كۆنفرانسێ داڤۆسێ و كۆربەندێ ئاسایشێ ل میونشن دا كر، هەروەسا ل گۆپیتكا جیهانی یا حوكمەتان كو سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ پشكداری تێدا كربوو كو ئەوێ گۆپیتكێ ژی هەمان گرنگی و تایبەتمەندییا خوە یا هەی، ئەڤە ژی رامانا وێ ئەوە هەرێما كوردستانێ شیایە پێگەهەكێ ب هێز بۆ خوە دابین بكەت».

نوونەرێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل ئێكەتییا ئورۆپا راگەهاند، هەتا نوكە ئێكەتییا ئورۆپا، هەرێما كوردستانێ ب هۆكارێ گیرۆبوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ نادانیت، هەروەسا دبێژیت، پشكەك ژ وەلاتێن ئێكەتییا ئورۆپا هەست دكەن دادگەها فیدرالییا ئیراقی ب ئەنقەست ناخوازیت هەلبژارتن ل هەرێما كوردستانێ بهێنە ئەنجامدان.
دلاوەر ئاژگەیی، نوونەرێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل ئێكەتییا ئورۆپا گۆت: ژ دەستپێكا دامەزراندنا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئێك ژ هۆكارێن هەرە سەرەكی كو بووینە ئەگەرێ ئەوێ چەندێ جڤاكێ نێڤدەولەتی پشتەڤانییا هەرێما كوردستانێ بكەت، ژ بەر ئەوێ چەندێ بوو هەرێما كوردستانێ وەكو گزیرتەك ل دەڤەرێ ددیت كو دەلیڤەیا ئەوێ چەندێ تێدایە دیموكراسی، مافێن مرۆڤی و پێكڤەژیان تێدا بەر ب پێش بچیت».
سەبارەت گیرۆبوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ، دلاوەر ئاژگەیی گۆت» بڕیارا دادگەها فیدرالییا ئیراقی بۆ هەلوەشاندنا بڕیارێن پەرلەمانێ كوردستانێ ل دۆر هەلبژارتنان بوویە بابەتەكێ كێشە ل سەر بۆ هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ، ب تایبەتی پشتی چەندین روونشتنێن دادگەها فیدرالییا ئیراقی یێن گرێدای قانوونا هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ هاتینە پاشئێخستن بۆ ئەوێ چەندێ هەلبژارتن نەهێنە ئەنجامدان، ئەڤە ژی وەكو زەنگەكا مەترسیدارە ژ ئالیێ نێڤدەولەتیڤە».
ب دیتنا نوونەرێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل ئێكەتییا ئورۆپا پرسا هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ تنێ ژ ئالیێ نەتەوەیێن ئێكگرتی ڤە گرنگی پێ ناهێتە دان و دبێژیت: هەموو جاران د كۆمبوونێن خوە دا ل گەل وەلاتێن ئێكەتییا ئورۆپا ئەوێ پرسێ ل گەل مە باس دكەن».
ئاماژە كر ژی» د ئێك ژ كۆمبوونان دا داخواز ژ ئیراقێ هاتە كرن هەلبژارتن ل هەرێما كوردستانێ بهێنە ئەنجامدان» هەروەسا گۆت «پشكەك ژ وەلاتێن ئێكەتییا ئورۆپا وەسا هەست دكەن دادگەها فیدرالییا ئیراقی ئەڤ پرسە كرییە سیاسی و ب ئەنقەست بزاڤێ دكەت هەلبژارتن ل هەرێما كوردستانێ نەهێنە كرن».
ب گۆڕەی نوونەرێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل ئێكەتییا ئورۆپا ئێكەتییا ئورۆپا فشارەكا مەزن ئێخستییە سەر حوكمەتا ئیراقێ بۆ ئەوێ چەندێ هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ د نێزیكترین دەم دا بهێنە ئەنجامدان» .
خۆیاكر» جڤاكێ نێڤدەولەتی هەتا نوكە هەرێما كوردستانێ و ئالیێن سیاسی یێن كوردستانی ب هۆكارێ گیرۆبوونا هەلبژارتنان نادەنە زانین و ئاگەهداری ئەوێ چەندێ ژی یە كو سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دو جاران ژڤانێ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ دیاركرییە».
بڕیار بوو ل 25/2/2024 هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ بهێنە ئەنجامدان كو ژ ئالیێ كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ دێ سەرپەرشتی ل سەر هێتە كرن، بەلێ ژ ئەگەرێ ئێكلانەبوونا سكالایەكێ كێشە بۆ پێرابوونێن كۆمسیۆنێ دروستبوویە كو چاڤەڕێی ئێكلاكرنا ئەوێ سكالایێ یە.

هەولێر، قائید میرۆ

وەزیرێ هەرێمێ بۆ كاروبارێن پێكهاتەیان هۆشداریێ ل دۆر گیرۆكرنا هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ ددەت و دبێژیت، هەكە ئەڤرۆ دادگەها فیدرالی سكالایێن ل سەر قانوونا هەلبژارتنان ئێكلا نەكرن، پێدڤیە هەرێما كوردستانێ چارەسەرییەكا دی بۆ ئەنجامدانان و هەلبژارتنان ببینیت و چاڤەڕێی بڕیارا دادگەهێ نەبیت هەروەسا ئاماژەكر، نیەتێن خراپ ل پشت بڕیارا دادگەهێ یێن هەین و دخوازن هەلبژارتن نەهێنە ئەنجامدان.
ئایدن مەعروف، وەزیرێ هەرێمێ بۆ كاروبارێن پێكهاتەیان بۆ رۆژنامەیا ئەڤرۆ گۆت: ل چەند رۆژێن بۆری دو كۆمبوون د ناڤبەرا پێكهاتەیێن هەرێما كوردستانێ دا ل دۆر بابەتێ هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ و كۆرسیێن كۆتا هاتنە ئەنجامدان، د كۆمبوونێن بۆری دا هەردو پێكهاتەیێن كریستیان و توركمان پشكداربوون و تێدا دانوستاندن ل دۆر رەوشا هەلبژارتنان هاتە كرن، چونكە دادگەها فیدرالی رۆژا 18 ئەڤێ مەهێ بڕیار ل دۆر سكالایێن ل سەر قانوونا هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ و كورسیێن كۆتا نەدا».
گۆت ژی: ئەم نیەتا دادگەها فیدڕالی باش دزانین تنێ دخوازیت دەمی بكوژیت و سكالایان ئێكلا نەكەت، چونكە چەندین جارە سكالا دهێتە گیرۆكرن و ناهێتە ئێكلاكرن، مخابن بڕیارێن داددگەهێ زێدەتر ئالیێ سیاسی پێڤە دیارە و تنێ دكەنە د ناڤا چارچۆڤەیەكێ قانوونی دا، دخوازین دادگەها فیدرالی بڕیارەكا عادیلانە ل دۆر كۆرسیێن كۆتا ل هەرێما كوردستانێ بدەت ،بەرۆڤاژی دێ هەردو پێكهاتەیێن كریستیان و توركمان هەلویستێ خوە هەبیت، چونكە ب گۆڕەی قانوونێ كورسیێن كۆتا هاتینە دیاركرن و دەستێوەردان د كارۆبارێن پێكهاتەیان دا دێ كاریگەری ل سەر پرۆسا هەلبژارتنان هەبیت».
ئایدن مەعروف گۆت ژی: پێدڤیە هەرێما كوردستانێ چارەسەریەكێ بۆ ئەنجامدانا پرۆسا هەلبژارتنان ببینیت و چاڤەڕیی دادگەها فیدرال نەكەت، چونكە ب ڤی شێوەیێ نوكە بیت هەلبژارتن ناهێنە ئەنجامدان، هەكە هەلبژارتن زێدەتر بهێنە گیرۆكرن دێ كاریگەریێن خراپ ل سەر هەرێما كوردستانێ هەبن، ئەم وەكو پێكهاتەیێن كوردستانێ پێداگیریێ ل سەر ئەنجامدانا پڕۆسەیا هەلبژارتنان دكەین و هیچ دەمەكی دگەل گیرۆكرنا هەلبژارتنان نەبووینە و نابین، ژ بەر كو هەر گیرۆكرنەكێ زیانێن خوە لسەر پرۆسا سیاسی ل هەرێما كوردستانێ یێن هەین، داخوازێ ژ هەموو ئالیێن كوردستانی دكەین كار بكەن بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان و ئێدی چاڤەڕێی بڕیارا دادگەهێ نەكەن، چونكە ئێكلا نەكرنا سكالایان دێ بیتە ئەگەر هەلبژارتن نەهێنەكرن و هەرێما كوردستانێ دێ كەڤیتە ڤالاهییا قانوونی و دستووری».
هەروەسا گۆت: سەرۆكایەتییا هەرێما كوردستانێ چاڤەڕێی بڕیارا دادگەها فیدڕالە بۆ دەركرنا فەرمانا هەرێمی و دیاركرنا ژڤانێ ئەنجامدانا هەلبژارتنان، ب دیتنا من ئەم چاڤەڕێی دادگەهێ نەكەین و رێكەك بهێتە دیتن هەلبژارتن بهێنە ئەنجامدان باشترە».

پارێزگارێ نەینەوا رادگەهینیت، بجهئینانا رێككەفتنا شنگالێ دێ گەلەك ژ كێشەیێن ئەوێ قەزایێ چارەسەركەت، هەڤدەم دبێژیت: دخوازین ئەزموونا هەرێما كوردستانێ بۆ پێشكەفتنا نەینەوا ڤەگۆهێزین.
عەبدولقادر دەخیل، پارێزگارێ نەینەوا د داخۆیانییەكا رۆژنانەڤانی دا گۆت» رێككەفتنا سیاسی بۆ پۆستان ل پشتی سالا 2003 ل ئیراقێ بوویە عورف، هەڤدەم هەلبژارتنا من وەكو پارێزگارێ نەینەوا ب تێكراییا دەنگێن ئالیێن سیاسی بوو».
گۆت ژی» پشتی پڕۆسەیا ئازادیێ ل نەینەوا كۆمەكا كارنامەیێن حوكمەتێ و رێكخراوێن نێڤدەولەتی هەبوون بۆ ئاڤەدانكرنا نەینەوا، هەروەسا نوكە ل نەینەوا خزمەتگوزاری د ئاستەكێ باش دانە و كار بۆ دەڤەرێن دی ژی وەكو تلەعفەر و شنگالێ دهێتە كرن».
ئاماژەكر» نەینەوا مولكێ كەسێ نینە بەلكو ئیراقەكا بچووكرییە و یا فڕەپێكهاتەیە، ئەڤ فڕەپێكهاتەیێ ژی وەكرییە بڕیارێن دروست بدەین بۆ ئەوێ چەندێ خزمەتا پارێزگەهێ بكەین و پڕۆژەیێن پێشڤەبرنا زێدەتر بكەین».
پارێزگارێ نەینەوا خۆیاكر ژی» بۆ ئاڤەدانكرنا نەینەوا و پێشكەفتنا وێ مە پێدڤی ب ئەزموونا هەرێما كوردستانێ یا هەی».
ل دۆر شنگالێ، عەبدولقادر دەخیل دیاركر كو ژ ئەگەرێ كریارێن داعشێ هەتا نوكە ئێزدی د كەمپێن ئاوارەیان دا دژین» لەوما پێدڤییە جارەكادی بزڤڕین بۆ بجهئینانا رێككەفتنا شنگالێ، كو نەخشەرێكا چارەسەركرنا كێشەیێن شنگالێ و بەرقەراربوونا سەقامگیریێ یە ل ئەوێ دەڤەرێ».
پتر گۆت» ئەم وەكو حوكمەتا خوەجهی ل نەینەوا پشتەڤانیێ ل جهئینانا رێككەفتنا شنگالێ دكەین، هەكە سەقامگیری ل شنگالێ نەبیت هەموو پارێزگەها نەینەوا یا سەقامگیر نابیت».
رۆهنكر ژی» ئەو گرۆپێن ل قەزا شنگالێ هەین، هندەك ژ ئەوان ژ دەرڤەی قانوونێ كاردكەن، دۆسێیا شنگالێ ل دەف مە گەلەك یا گرنگە، لەوما ب رژدی دێ كار ل سەر كەین و پێدڤییە ل دەستپێكێ قایمقامەكێ نوو بۆ قەزا شنگالێ بهێتە دانان، ئەڤە ژی دێ پێنگاڤەكا دەستپێكی بیت بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن گرێدای شنگالێ».
پارێزگارێ نەینەوا سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ ژی راكێشا» رەوشا نەینەوا ل پێشبەری ئاستەنگێن مەزن دایە، گەلەك ژ كەتیبێن حەشدا شەعبی ل دەڤەرێن پارێزگەهێ هاتینە بەلاڤكرن و دۆسێیا ئەمنی ل پارێزگەها نەینەوا دێ رادەستی پۆلیسێن فیدرالی هێتە كرن كو د نوكە دا دۆسێیا ئەمنی ل هندەك پارێزگەهێن ئیراقێ رادەستی پۆلیسان هاتییە كرن، ل دەمەكێ نێزیك ل پارێزگەها نەینەوا ژی دێ دەستپێكەت».

تورکیا بەر ب هەلبژارتنێن باژێرڤانیان ڤە دچیت، ئاکپارتی ب هەموو شیانێن خوە کار دکەت دا بشێت سەرۆکاتیا باژێرڤانیا ئستەنبۆلێ ژ دەستێ پارتا کۆماری دەرخینیت و کۆمپانیەکا راپرسیان ژی دیار دکەت، بێی پشتەڤانیا کوردان پارتا کۆماری ل ئستەنبۆلێ یا سەرکەفتی نابیت.

کۆمپانیا سۆنار یا راپرسیان دوهی ئەنجامێ راپرسیا خوە یا مەها بۆری بۆ رایا گشتی ئاشکرا کر و راگەهاند، هەکە نها ل ئستەنبولێ هەلبژارتنێن باژێرڤانیان بهێنە کرن، ئاکپارتی ب رێژەیەکا گەلەک کێم ل پێش پارتا کۆماری دایە، چونکی دەنگدەرێن کورد د هەلبژارتنێن ڤێجارێ یێ ئستەنبۆلێ دا دەنگێ خوە نادەنە بەربژارێ پارتا کۆماری، بەلکو کوردان بەربژارێن خوە یێن جودا هەنە و ئەو یەک نها د بەرژەوەندیا ئاکپارتیێ دایە.
هەمان کۆمپانیێ ئەو یەک ژی دیار کریە، ل باژێرێ ئەنقەرە ژی بێی پشتەڤانیا کوردان پارتا کۆماری یا سەرکەفتی نابیت و رەوشا نها ب تەمامی د بەرژەوەندیا ئاکپارتیێ دایە.
ئەو یەک د دەمەکێ دایە کو بەری چەند رۆژان عەلی حەیدەر فرات ئەندامێ سەرکردایەتیا پارتا کۆماری بۆ دەزگەهێن راگەهاندنا تورکیا دیار کر، رەنگە رێککەفتنەکا نهێنی د ناڤبەرا ئاکپارتیێ و پارتا دەم دا هەبیت، چونکی پارتا دەم د هەلبژارتنێن ڤێجارێ یێن باژێرڤانیان ل باژێرێن مەزن یێن تورکیا دا پشتەڤانیێ ل بەربژارێن وان ناکەت و دێ بەربژارێن خوە هەبن، ئەو یەک د بەرژەوەندیا ئاکپارتیێ دایە، چونکی بێی پشتەڤانیا کوردان دێ گەلەک یا زەحمەت بیت کو پارتا کۆماری بشێت ل هەر دو باژێرێن مەزن یێن تورکیا ئانکۆ ل ئەنقەرە و ئستەنبۆلێ دا یا سەرکەفتی بیت، وەسا دیارە پشتی هەلبژارتنان ژی ئاکپارتیێ دڤێت دەست ب قۆناغەکا نوو یا چارەسەریێ بکەت، چونکی نها ژ بۆ ئاکپارتیێ بدەستڤەئینانا سەرۆکاتیا باژێرڤانیا ئستەنبولێ گەلەک یا گرنگە.
ل ئالیێ دی دوهی بەرپرسەکێ ئاکپارتیێ ژی بۆ رۆژنامەیا یێنی شەفەق یا تورکیا دیار کر، د هەلبژارتنێن ڤێجارێ یێ باژێرڤانیان دا وەکو ئاکپارتی ئەو گرنگیەکا گەلەک مەزن ددەنە ئستەنبۆل و ئەنقەرە، چونکی سەرۆکێ ئاکپارتیێ رەجەب تەیب ئەردۆغان یێ رژدە ڤێجارێ ئستەنبۆلێ ژ دەستێ پارتا کۆماری دەرخینین، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی وەکو ئاکپارتی وان دەست ب بزاڤێن گەلەک مەزن کرینە و وان دڤێت د هەلبژارتنێن ڤێجارێ دا ئەنقەرە و ب تایبەتی ژی ئستەنبۆلێ ژ دەستێ پارتا کۆماری دەرخینن.
چاڤدێرێن سیاسی ژی دیار دکەن، پارتا دەم سیاسەتا خوە گوهۆڕیە و نەڤێت شاشیێن بەری نها هەدەپێ کری ئەو دوبارە بکەت، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی پارتا دەم پتر پشتا خوە ب کوردان گەرم دکەت و دڤێت ل هەموو باژێرێن تورکیا و باکورێ کوردستانێ دا بەربژارێن خوە هەبیت، پارتا دەم نەڤێت ل باژێرێن مەزن یێن تورکیا پشتەڤانیێ ل بەربژارێن پارتا کۆماری بکەت، چونکی بەری نها هەدەپێ سیاسەتەکا وەسا ل دژی ئاکپارتیێ برێڤە بر و د ئەنجام دا زیانێن گەلەک مەزن گەهشتنە هەدەپێ و دەنگدەرێن کورد ژی ژ وێ سیاسەتێ نەرازی بوون و د هەلبژارتنێن بۆری دا رێژەیەکا بەرچاڤ ژ دەنگدەرێن کورد دەنگێ خوە نەدانە هەدەپێ، پارتا دەم نها نەڤێت هەمان شاشیان دوبارە بکەت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی د هەلبژارتنێن ڤێجارێ یێ باژێرڤانیان دا پارتا دەم پشتەڤانیێ ل بەربژارێن پارتا کۆماری ناکەت و دێ بەربژارێن خوە هەبیت.
چاڤدێرێن سیاسی وەسا دبینن د هەلبژارتنێن ڤێجارێ یێ باژێرڤانیان دا ئاکپارتی دێ شێت وەکو پارتا ئێکێ یا سەرکەفتی بیت، هەروەسا ئاکپارتی دێ ئستەنبولێ ژ دەستێ پارتا کۆماری دەرخینیت، چونکی رێژەیەکا زۆر کورد ل ئستەنبولێ دژین و ڤێجارێ دەنگێ خوە نادەنە بەربژارێن پارتا کۆماری، ئەڤ سیاسەتا پارتا دەم د بەرژەوەندیا ئاکپارتیێ دایە، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی دبیت پشتی هەلبژارتنان ل تورکیا قۆناغەکا نوو یا سیاسی دەستپێ بکەت، هەکە پارتا دەم ل سەر هەلوەستێ خوە یێ نها بەردەوام بیت، دبیت ئاکپارتی و پارتا دەم نێزیکی هەڤدو ببن، چونکی ئاکپارتیێ ژی دڤێت دەست ب قۆناغەکا نوو بکەت دا بشێت پێگەهێ خوە ل باکورێ کوردستانێ بهێزتر لێ بکەت، ژ بەر ڤێ یەکێ ئەنجامێ هەلبژارتنێن ڤێجارێ یێ باژێرڤانیان دێ کاریگەریەکا گەلەک مەزن ل پاشەرۆژا تورکیا کەت.