سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، ب شاندەكێ بلند یێ ئیراقێ گوت: گرنگ و پێدڤیە هەر چ زووترە پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بهێتە هنارتن.
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دوهی دوشەمبی 13/11/2023 پێشوازی ل شاندەكێ بلند یێ ئیراقێ كر كو بۆ دانوستاندنێ ل سەر بابەتێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، هاتیە هەولێرێ.
حەیان عەبدولغەنی، جێگرێ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ كاروبارێن وزێ و وەزیرێ پەترۆلا ئیراقێ، سەرۆكێ شاندێ بلند یێ ئیراقێ یە و دو جێگرێن وی ژی ئەندامێن شاندی نە، كو بەری دو ڕۆژان گەهشتنە هەولێرێ و چەند كۆمبوون ل دۆر گەمترین پرسا د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ كرن، ئەوژی پرسا دەست ب هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ یە.
سەرۆكایەتیا هەرێما كوردستانێ بەلاڤكر»د كۆمبوونێ دا كو وەزیرێ سامانێن سروشتی ب وەكالەت ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بەرهەڤبووی، دوماهی پێنگاڤ و پێرابوون بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ و دانوستاندنێن ئالیێن پەیوەندیدارێن حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقێ و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل دۆر ڤێ پرسی هاتنە باسكرن».
د كۆمبوونەكێ دا سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دوپاتی ل پشتەڤانیا خوە بۆ دانوستاندنێ و پێنگاڤێن حوكمەتا فیدرالی و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ چارەسەركرنا كێشەیان و دوبارە هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ كر، هەروەسا ئاماژە ب وێ چەندێ كر ڕاوەستیانا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ زیانەكا مەزن ب داهاتێ گشتیێ ئیراقێ گەهاندیە، لەوما دەستپێكرن هەر چ زووتر ب هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، ب گرنگ و پێدڤی زانی.
ئاخڤتنێن نێچیرڤان بارزانی د دەمەكی دانە هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ل 25/3/2023 پشتی بڕیارەكا دادگەها ناڤبەریا نێڤدەولەتی ل پاریس ل سەر سكالایەكا ئیراقێ دژی توركیا، هاتبوو ڕاگرتن.
زێدەتر ژ حەفت مەهان هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ هاتیە ڕاگرتن، كو هەتا نوكە زیان ب زێدەتر ژ حەفت ملیار دۆلار گەهاندیە داهاتێ ئیراقێ.
وەزیرێ پەترۆلا ئیراقێ، د كۆمبوونێ دا دوپاتی ل خواستا ڕژد یا حوكمەتا فیدرالی یا ئیراقێ و محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ كر بۆ چارەسەركرنا كێشەیان و دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، هەروەسا پوختەیەك ل دۆر ئارمانجا سەردانا خوە بۆ هەرێما كوردستانێ و ئەنجامێ دانوستاندنێن ئالیێن پەیوەندیدارێن حوكمەتا فیدرالی و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، بەرچاڤكر.

ئەندامەكێ لژنەیا پەترۆلێ و غازێ ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ دیار كر: سەرەدانا ڤێجارێ یا وەزیرێ پەترۆلا ئیراقێ بۆ هەولێرێ ب مەرەما تێچوویێ دەرئێخستنا پەترۆلا كوردستانێ یە، هەروەسا ئەو تێچوویێ حوكمەتا ئیراقێ دەستنیشانكری بۆ دەرئێخستنا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ، ل چاڤ تێچوویێ دەڤەرێن دیتر یێن ئیراقێ گەلەك یێ كێمە، چونكی تێچوویێ دەرئێخستنا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ جوداهی ل گەل ئیراقێ هەیە، ژ ئەگەرێ وێ چەندێ كو هەڤبەستێن هەرێمێ هەڤبەستێن هەڤپشكیێ نینن، دیسان ئەو كۆمپانیێن ل دەستپێكێ ل دووڤ ڤەدیتنا پەترۆلێ ل هەرێمێ گەریاین، پارەكێ مەزن مەزاختییە هەتاكو پەترۆل دەرئێخستی، ئەڤێ ژی وەكرییە كو تێچوویێ دەرئێخستنا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ زێدەتر دبیت ژ دەرئێخستنا پەترۆلێ ل دەڤەرێن ناڤەڕاست و باشوورێ عیراقێ.
د. سەباح سوبحی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەندامێ لژنەیا پەترۆلێ و غازێ ل جڤاتا ناڤبری زێدەتر بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت» سەرەدانا وەزیرێ پەترۆلا ئیراقێ بۆ هەولێرێ، د چارچۆڤەیێ سەرەدانا محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن عیراقێ دا بوویە، كو بەری چەند ڕۆژان سەرەدانا هەرێما كوردستانێ كربوو، د كۆمبوونێن خوە دا ل گەل سەرۆك بارزانی و مەسرۆر بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، باسێ ئاریشەیێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا هاتبوو كرن، گرنگترین تەوەرێن وان كۆمبوونان ژی مووچێ فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ و دۆسێیا پەترۆلێ بوویە، هەروەسا هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ ل دەمەكێ نێزیك دێ دەستپێكەت، دیسان وەلاتێ توركیا ژی بەرهەڤییا خوە دیار كرییە بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ، هەروەسا ژ ئەگەری ڕاگرتنا پەترۆلا هەرێمێ هەتا نوكە نێزیكی 8 ملیار دۆلاران زیان گەهشتییە حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، دیسان ئەز ب هیڤی مە كو ل دەستپێكا هەیڤا كانوونا ئێكێ یا ئەڤسالە، جارەكا دی پەترۆلا هەرێمێ بۆ دەرڤە بهێتە هنارتن، هەكە تێچوویێ دەرئێخستنا پەترۆلێ ل عیراقێ هاتییە تەرخانكرن، دەستكاری تێدا بهێتە كرن، دێ بۆ هەرێما كوردستانێ باشتر بیت».
ناڤهاتی ئاشكرا كر ژی» سەرەدانا ڤێجارێ یا وەزیرێ پەترۆلا ئیراقێ بۆ هەرێما كوردستانێ، دچارچۆڤەیێ وان دانوستاندنێن د ناڤبەرا حوكمەتا هەرێمێ و وەزارەتا پەترۆلا عیراقێ دا بوویە، ڤێجارێ بابەتێ گرنگ یێ تێچوویا دەرئێخستنا پەترۆلێ یە، ئەو تێچوویێ هاتییە دەستنیشانكرن بۆ دەرئێخستنا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ، ب هەڤبەركرن ل گەل وی تێچوویێ حوكمەتا ئیراقێ دانای گەلەك یێ كێمە، هەروەسا هەڤبەستا وان كۆمپانیێن ب هەڤبەستا هەڤپشكیێ دهێتە دانان، تێچوویێ دەرئێخستنا پەترۆلێ گەلەك پترە، ژ 6 دۆلاران، ئەڤێ ژی وەكرییە كۆمپانی داخوازا مافێن خوە بكەن».

دهۆك، لەزگین جوقی

ئۆپەراسیۆنا ئازادكرنا شنگالێ‌ ب سەرپەرشتیا ڕاستەوخوە یا سەرۆك مەسعود بارزانی دەستپێكر و پشتی سالەكێ‌ ژ داگیركرنا شنگالێ‌ ژئالیێ تیرۆرستێن داعشێ ڤە، شنگال ب خوینا پێشمەرگەی هاتە ئازادكرن».
سلێمان حەسەن ، بەرپرسێ لژنەیا ناوچا شنگالێ یا پارتی دیموكراتی كوردستان گوت» ل ڕۆژا 13/11/2015ێ‌ ئۆپەراسیۆنا ئازادكرنا سەنتەرێ‌ قەزا شنگالێ‌ و دەڤەرێن ب سەرڤە ب سەرپەرشتییا ڕاستەوخوە یا سەرۆك بارزانی ب پشكداریا پتر ژ حەفت هزار پێشمەرگەیێن قەرەمان دەستپێكر و د ڤێ‌ ئۆپەراسیۆنێ‌ دا پێشمەرگە شیا شنگالێ‌ ئازاد بكەت و سەركەفتنەكا دیرۆكێ‌ تۆماركر و ئەڤ داستانە و سەركەفتنا مەزن یا پێشمەرگێ‌ قەهرەمانێ كوردستانێ‌ ب خوینا 500 پێشمەرگەیان هاتە تۆماركرن وشنگال ب ئێكجاری ژ دەستێن تیرۆرستێن داعشێ هاتە ئازادكرن».
سلێمان حەسەن گوت ژی» سەرۆك بارزانی سۆز دابوو شنگالێ‌ ئازاد بكەت وسۆزا خوە بجهئێنا كو ب سەرپەرشتیا ڕاستەوخوە یا سەرۆك بارزانی شنگال ل سالا 2015ێ‌ ژدەستێن تیرۆرستێن داعشێ هاتە ئازادكرن».
ڕۆهنكر ژی» چو هێز وئالیان پشكداری د ئازادكرنا شنگالێ‌ دا نەكر بەلكو تنێ ل سەر دەستێن پێشمەرگێ قەهرەمان هاتە ئازادكرن و سەرۆك بارزانی پلان ئازادكرنا وێ دانابوو و ڕێكا نێڤدەولەتی یا ڕەقە و شنگالێ‌ و تەلەعفەر و مووسلێ‌ و دۆریانا گرعزێر كو ڕێكا سەرەكێ‌ یا تەلەعفەر وشنگالێ‌ یە دگەل چەندین دەڤەرێن دی ژ ئالیێ پێشمەرگەی ڤە هاتنە كونترۆلكرن و ئازادكرن «.
زێدەتر گۆت» دەمێ‌ تیرۆرستێن داعشێ ل سالا 2014ێ‌ شنگال داگیركری، ل وێ‌ دەمی پلانا ئازادكرنا وێ هاتە دانان و ب دو قۆناغان شنگال هاتە ئازادكرن ئەوژی ل قۆناغا ئێكێ‌ ل ڕۆژا 19/12 /2014ێ‌ ئۆپەراسیۆنێ‌ دەستپێكر ل وی‌ دەمی ناحیا سنۆنێ‌ و چیایێ‌ شنگالێ‌ هاتنە ئازادكرن وڕێ‌ هاتە ڤەكرن بۆ خەلكێ‌ مایە ئاسی ل چیایێ‌ شنگالێ‌ وقۆناغا دویێ‌ یا ئازادكرنا شنگالێ‌ ل 13/11/2015ێ‌ دەستپێكر كو ب سەرپەرشتیا سەرۆك بارزانی شنگال ب تمامی هاتە ئازاد كرن».

هەولێر، قائید میرۆ

شرۆڤەكارەكێ سیاسی ئاماژە ب وێ چەندێ دكەت، هەكە دەمەكێ نێزیك سنورەك بۆ شەڕێ د ناڤبەرا ئیسرائیلێ و حەماسێ دا نەهێتە دانان ئەڤ شەڕە دێ دەڤەرێ ڤەگریت و دبێژیت، ئەو شەڕێ دهێتەكرن شەڕەكێ ب وەكالەتە دهێتەكرن و پێزانینێن دروست هەنە ٥٠٠ چەكدارێن حەشدا شەعبی ژ ئیراقێ چووینە كەرتێ غەزە بۆ پشكداریێ د شەڕێ حەماسێ و ئیسرائیلێ دا.
د. ئاراس عەبدولا، شرۆڤەكارێ سیاسی بۆ ڕۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گوت» ئەو شەڕێ نوكە د ناڤبەرا ئیسرائیل و بزاڤا حەماس دا شەڕەكێ ب وەكالەتە دهێتەكرن، شەڕ ژئالیێ وان گرۆپێن چەكدار دهێتەكرن یێن ژئالیێ كۆمارا ئیسلامی یا ئیرانێ ڤە پشتەڤانی لێ دهێتەكرن، چونكە ژئالیێ ئیرانێ ڤە پشتەڤانی و هاریكاریێن سیاسی و یێن لەشكری دهێنەكرن بۆ هەژمارەكا گروپێن چەكدار، هەكە بهێت و ژئالیێ نەتەوەیێن ئێكگرتی و جڤاتا ئاسایشا نێڤدەولەتی ڤە سنۆرەك بۆ ئەڤی شەڕی نەهێتە دانان و شەڕ د دەمەكێ دیاركری دا نەهێتە ڕاگرتن ئەڤە گرۆپێن چەكدار ل ئیراق و سووریێ و لوبنانێ یێن سە ب وەلاتێن هەرێمێ ڤە دێ زێدەتر چنە د ناڤا ئەڤی شەڕی دا وپێزانینێن پشتڕاستكری هەنە زێدەتری ٥٠٠ چەكدارێن حەشدا شەعبی ژ ئیراقێ بەر ب لوبنانێ چووینە بۆ كەرتێ غەززە و خوە بەرهەڤ دكەن بۆ شەڕی هەكە بهێت و شەڕ بەرفرهتر ببیت، هەموو پێشبینیەك دهێتەكرن هەكە شەڕ ڤەكێشیت دێ بەرەیێن شەڕی هێشتا بەرفرەهتربن و شەڕ دێ بۆ ئیراقێ و لوبنانێ و سووریێ و یەمەنێ هێتە ڤەگوهاستن».
د. ئاراس عەبدوللا ئاماژەكر» هەكە شەڕ بهێتە ڤەگوهاستن بۆ چەند وەلاتێن دی ئەڤە ئەمریكا ژی دێ پشكداریێ د شەڕی دا كەت و هەكە ب شێوەیەكێ ڕاستەوخوە ژی ئەمریكا پشكداریێ نەكەت چ گومان تێدا نینە دێ ب ڕێكا فڕۆكان و چەكێن جۆرا و جۆر پشكداری د شەڕی دا كەت و هەكە ئاگرێ ئەڤی شەڕی نەهێتە ڤەمراندن دێ گەلەك وەلاتان ڤەگریت ژوان ژی دێ ئیراقێ ڤەگریت، چونكە مە دیت هەر ژ دەستپێكا شەڕێ د ناڤبەرا بزاڤا حەماسێ و ئیسرائیلێ دا چەندین گرۆپێن ئیراقی بێدەنگی شكاند و هێرشی سەر بنگەهێن ئەمریكا كرن ل ناڤخوە و دەرڤەیا ئیراقێ، بێگومان هەلویستێ هەرێما كوردستانێ ژی خویایە، كورد مللەتەكێ ستەملێكری بووینە و دخوازن هەردو مللەتێن فەلەستینی و ئیسرائیلی بگەهنە مافێن خوە ب شێوەیەكێ ئاشتیانە و دو دەولەت بهێنە ئاڤاكرن وهەر ئاریشە و ئالۆزیەكا هەبیت ژی ب ڕێكا دانوستاندنان ب دووماهی بهێت نەكو ب شەڕی، چونكە د بەرژەوەندیا كەسێ دا نینە و تنێ وەلاتیێن سڤیل باجا ئەڤی شەڕی ددەن».

سەرۆك مەسعود بارزانی ل سەلاحەدین پێشوازی ل محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن عیراقا فیدرال كر.
د وێ دیدارێ دا كو نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ و مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و فازل میرانی، بەرپرسێ دەستەیا كارگێریا مەكتەبا سیاسی یا پارتی و ئەندامێن مەكتەبا سیاسی بەرهەڤبووین، باس ل ڕەوشا سیاسی یا ئیراقێ و پەیوەندیێن د ناڤبەرا حوكمەتا ئیراقا فیدرال و حوكمەتا هەرێمێ هاتە كرن.
هەر د وێ دیدارێ ڕۆناهی هاتە ئێخستن ل سەر گرژی و ڕوودانێن دەڤەرێ و نەهامەتی و ئازارێن گەلێ فلستینی و چاوانیا گەهاندنا هاریكاریێن مرۆڤایەتی بۆ غەزە هەروەسا ئەو مەترسیێن سەقامگیریا ئیراقێ و دەڤەرێ دكەنە ئارمانج.
ژ ئالیەكێ دی ڤە، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی و سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال محەمەد شیاع سۆدانی ل هەولێرێ كۆمبوون و هەردو ئالیان ڕەوشا سیاسی، ئەمنی و ئابۆری یا وەلاتی و پەیوەندیێن هەولێر و بەغدا باسكرن و دوپاتی ل گرنگیا پشتەڤانیێ ل حوكمەتا فیدرالی هاتە كرن بۆ بجهئینانا پلان و بەرنامەیێن خوە ب شێوەیەكی كو خزمەتا بەرژەوەندیێن بلند یێن وەلاتی بكەت. هەروەسا هەلبژارتنێن داهاتی یێن پەرلەمانێ كوردستانێ و گرنگیا پشتەڤانیكرنێ ل بزاڤێن كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ بۆ سەرئێخستنا هەلبژارتنان، بەرهنگاربوونا ئاستەنگان و پاراستنا ئارامیێ و سەقامگیریێ، تەوەرەكێ دی یێ كۆمبوونێ بوو.
محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال ل پێنجشەمبیا بۆری ب سەرەدانەكێ گەهشتبوو هەولێرێ و ل فڕۆكخانەیا نێڤدەولەتی یا هەولێرێ ژ ئالیێ مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ پێشوازی لێ هاتبوو كرن. هەڤدەم فوئاد حسێن، جێگرێ سەرۆك وەزیران و وەزیرێ دەرڤەیێ ئیراقێ ل گەل سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بوو د وێ سەرەدانێ دا.

نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پێشوازی ل ستیڤن چارلس هیچن، بالیۆزێ بریتانیا ل ئیراقێ كر .
د كۆمبوونەكێ دا هەردو ئالیان دوپاتی ل وێ چەندێ كر كو ڕێك نەهێتە دان ئیراق ببیتە پشكەك ژ كێشە و ئالۆزیێن دەڤەرێ، هەڤدەم كۆمبوونا پارتی و ئێكەتیێ ب ئەرێنی هەلسەنگاند.
هەر د وێ كۆمبوونێ دا پێشڤەبرنا پەیوەندیێن بریتانیا ل گەل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، پەیوەندیێن هەولێر – بەغدا و دانوستاندنێن چارەسەركرنا كێشەیێن د ناڤبەرا وان دا و ڕەوشا ناڤخوەیا هەرێما كوردستانێ هاتە باسكرن.
هەردو ئالیان دوماهی كۆمبوونا د ناڤبەرا پارتی دیموكراتی كوردستان و ئێكەتی نیشتمانی كوردستان ب ئەرێنی هەسەنگاند، هەروەسا دوپاتی ل گرنگیا بەردەوامیا دانوستاندنێن هەولێر – بەغدا بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن خوە كر و ل دۆر ڤێ چەندێ ئاماژە ب سەرەدانا ڤێ دووماهیێ یا سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرال بۆ هەرێما كوردستانێ كر.
د تەوەرەكێ دی یێ كۆمبوونێ دا، هەردو ئالیان باس ل كاریگەری و ئەگەرێن بەردەم ئالۆزیێن ڕۆژهەلاتا ناڤین كر و د هەڤڕا بوون ل دۆر وێ چەندێ كو پێدڤیە ئارامی و سەقامگیریا دەڤەرێ بهێتە پاراستن و ڕێك نەهێتە دان ئیراق ببیتە پشكەك ژ كێشە و ئالۆزیان.

وەزیرێ ناڤخوەیی ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڕاگەهاند: حوكمەتا ئیراقا فیدرال وەسا هاتیە دیزاینكرن كو ڕێگریێ ل وێ چەندێ بكەت كارەسات ب سەر كورد و سوننە و شیعەیان بهێن، بەلێ هەتا نوكە كورد ل كەركووكێ و دەوروبەرێن وێ دهێنە دەركرن.
ڕێبەر ئەحمەد، وەزیرێ ناڤخوەیی ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل كۆنفرانسێ دەستپێشخەریا ئیراقێ، ل چاتام هاوس ل بریتانیا گۆتارەك پێشكێشكر و تێدا گوت» د دەمێ بۆری دا كو دیكاتۆرێن ئیراقێ هاتنە ژناڤبرن، ئیراق چوویە دناڤ سیستەمەكێ فیدرالی دا بەلێ فیدرالیا وی تمام نەبوو».
وەزیرێ ناڤخوەیا حوكمەتا هەرێمێ گوت ژی» حوكمەتا فیدرالی وەسا هاتیە دیزاینكرن كو ڕێگریێ ل وێ چەندێ بكەت كارەسات ب سەر كورد و سوننە و شیعان بهێن».
ئاماژەكر» پتریا وان بنەمایان ڕوو ب ڕوویێ ئاستەنگان بووینە، هەروەسا مەترسی ژی هەبوو ل سەر بەلاڤكرنا دەستهەلاتان و لاوازكرنا دەستووری، ب تایبەتی ئەو هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ پشكداری د نڤیسینا وی دەستووری دا كربوو».
خویاكر» هێشتا كارەكێ زۆر مایە كو ئیراقێ بێخینە سەر فیدرالیزمێ، كو د دەمێن بۆری دا بەردەوام سەنترالیزم بوو، ب تایبەت ئەو سیستەمێ كو پەیوەندی ب نەتەوەیێ ئێكگرتی ڤە هەی» هەروەسا دیاركر» كورد هەتا نوكە ژی ل كەركووكێ و دەوروبەرێن وێ دهێنە دەركرن» .
ڕێبەر ئەحمەد د گۆتارا خوە دا دیاركر» ئارمانج ژ دامەزراندنا جڤاتا فیدرالی، سیستەمەكێ فیدرالی و بەلاڤكرنا داهاتان بوو، هەروەسا ئەڤ قانوونە مافی ددەتە پێكهاتەیان، بەلێ مخابن ئەڤ قانوونە دهێنە پشت گوه هاڤێتن و هەتا نوكە هەبوون نینە».
وەزیرێ ناڤخوە ل حوكمەتا هەرێمێ دوپاتكر ژی» مە ل هەرێما كوردستانێ خوە ئارام گرتیە، بەلێ هێشتا داخوازا مافێن خوە دكەین، هەتا نوكە مووچەیێن هەرێمێ مەهانە دهێنە گیروكرن، كو مووچە مافەكێ خەلكێ كوردستانێ یە، لەوما نابیت ڕێك بهێتە دان ئەڤ گیروبوونا مووچەی یا بەردەوام بیت» .
د دوماهیا ئاخڤتنێن خوە دا، ڕێبەر ئەحمەد گوت» پشتی ژناڤبرنا ڕژێما بەعس، خەلك هەژی ژیانەكا باشترە ژ ئەوا نوكە تێدا، مە هیڤی دخواستن كو فیدرالیەك هەبیت هەموو پێكهاتە مافێن خوە تێدا ببینن، ژ وان ژی مافێ پارەداكرن و ئاسایش و پشتەڤانیا حوكمەتێ، كو چو ژ ڤان نەهاتن كرن» .

زنار تۆڤی:

د. نەوزاد هێتۆتی، پسپۆرێ زانستێن سیاسی بۆ ڕۆژنامەیا ئەڤرۆ دبێژیت، زێدەباری گەفێن گروپێن شیعی، ب تایبەتی ژی ئەبو عەلی عەسكەری، بەرپرسێ ئەمنی یێ حیزبوللایا ئیراقی، سەبارەت سەرەدانا بەرپرسێن ئەمریكا بۆ ئیراقی، بەلێ ئەنتۆنی بلینكن، وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریكا ل ڤێ دوماهیێ سەرەدانا بەغدا كربوو و ڕاستەوخۆ ل گەل سۆدانی كۆمبوو، د وێ سەرەدانێ دا بلینكنی، چار پەیامێن گرنگ دانە بەغدا، یا ئێكێ ئەوە، دڤێت حوكمەتا ئیراقی ب ئەركێ خوە ڕابیت و ڕێگرییێ ل گرۆپێن میلیشیان بكەت، كو هێرشێ نەكەنە سەر بنگەهێن لەشكری یێن ئەمریكا ل ئیراقێ، بلینكنی گوت ژی، ئەو هێرشێن ژ ئالیێ گرۆپێن نێزیكی ئیرانێ ڤە بۆ سەر هێزێن ئەمریكا دهێنە كرن ناهێنە قەبوولكرن.
ناڤهاتی دیار كر ژی» پەیاما دویێ ئەوە، ئەمریكا بێ دەنگ نابیت بەرامبەر ب ئارمانجكرنا بەرژەوەندیێن وێ و ئەو هێرشێن دهێنە كرن بۆ سەر بنگەهێن وێ یێن لەشكری، لەوما ب ڕەنگەكێ ڕاستەۆخۆ، ئەمریكا ژی دێ گرۆپێن میلیشیان كەتە ئارمانج و دێ مۆشەك باران كەت، هەروەسا پەیاما سیێ ئەوە، دڤێت حوكمەتا ئیراقێ ڕێكێ ل گرۆپێن میلیشیان بگریت، كو ب مۆشەك و دروونان ب ڕێكا ئیراقێ هێرشێ نەكەنە سەر ئیسرائیلێ، دڤێت سنوورەك بۆ وان بهێتە دانان، پەیاما چارێ ئەوە، ئەمریكا ل گەل وێ چەندێ كو بازنێ شەرێ غەزە بەرفرەه نەبیت، بەلێ هەكە ئیران یان هەڤپەیمانێن وێ بەرەیەكێ دیتر یێ شەڕی ڤەكەن، ڕاستەوخوە ئەمریكا دێ دربان ل ئیرانێ دەت، هەر چەندە ئەنتۆنی بلینكنی، د سەرەدانا خوەدا بۆ بەغدا، ئەو چەندە دیار كر، كو وان نەڤێت ل گەل ئیرانێ ڕووب ڕوو ئێك ببن، هەر چەندە دێ هەموو ڕێكاران بۆ پاراستنا هێز و وەلاتیێن خوە گرنەبەر».

ل حەفتیا بۆری شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و كومسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ ل بەغدا ل دۆر هەلبژارتنێن بهێن یێن پەرلەمانێ كوردستانێ كۆمبوون و سەرۆكێ شاندێ حوكمەتا هەرێمێ ڕاگەهاند، دوپاتی ل وێ چەندێ هاتە كرن كو هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ د دەمێ خوە یێ دیاركری دا بهێنە ئەنجامدان.
ئومێد سەباح، سەرۆكێ شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گوت» ب فەرمی مە ب كومسیۆنا هەلبژارتنێن ئیراقێ ڕاگەهاند كو پەیاما حوكمەتا هەرێمێ ئەوە هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ د دەمێ خوە یێ دیاركری دا بهێنە ئەنجامدان، ئەوان ژی بەرهەڤیا خوە دیاركریە كو هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ د دەمێ خوە دا بهێنە ئەنجامدان، هەروەسا مە پێ ڕاگەهاند وەكو حوكمەت دێ هەموو دەزگەهێن هەرێما كوردستانێ ئێخینە د خزمەتا كومسیۆنا هەلبژارتنان دا، لەوما تیمەكا بلند كو پێكهاتبوو ژ نوونەرێن هەموو دەزگەهێن پەیوەندیدار ل گەل خوە بربوو بەغدا».
گوت ژی» مە ئومێد ب پێرابوونێن كومسیۆنا هەلبژارتنێن ئیراقێ هەیە كو هەلبژارتنێن پاقژ ل دەمێ خوە بهێنە ئەنجامدان، پێنگاڤێن باش هاتینە هاڤێتن و خشتەیەكێ باش هاتیە دانان، هەروەسا مە باس ل پێدڤیێن سەرەكی یێن هەلبژارتنان كر كو ئەوا ل ستویێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ یە دابین بكەت».
ئومێد سەباح، سوپاسیا سەرۆكایەتیا هەرێما كوردستانێ كر كو ب ئەركێ خوە ڕابوویە و گوت» نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ هەموو پێدڤیێن ل سەر سەرۆكایەتیا هەرێمێ هەین بەرهەڤ كرینە و بەردەوام د ل گەل ئالیێن پەیوەندیدار و كومسیۆنێ د پەیوەندیێ دایە، هەروەسا سوپاسیا سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ دكەین كو هەموو پێدڤیێن هەلبژارتنان دابین كرینە، مایە وەزارەتا دارایی یا ئیراقێ ئەو گۆژمەیێ پارەیێ پێدڤی بۆ هەلبژارتنان دابین بكەت و سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ڕازیبوون ل سەر كریە».
ژ ئالیێ خوەڤە عەباس فەرحان، سەرۆكێ ئیدارەیا هەلبژارتنان ل كومسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ گوت» مە ل كومسیۆنا هەلبژارتنان گوهداریا داخوازیێن شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كر و مە بەرهەڤیا خوە ژی دیاركر بۆ بڕێڤەچوونا هەلبژارتنان د دەمێ خوە دا، كو وەكو حوكمەتا ئیراقێ پشتەڤانیێ ل هەلبژارتنان دكەین و هەلبژارتن د دەمێ خوە دا بهێنە ئەنجامدان».
ژ ئالیێ خوەڤە، جومانە غەلای، پەیڤدارا كومسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ گوت» سەرۆكێ جڤاتا كۆمسیارێن هەلبژارتنان پێشوازی ل شاندێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كر بۆ دانوستاندنێ ل سەر بەرهەڤیێن هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ».
گوت ژی» كومسیۆنێ قۆناغێن پڕۆسەیا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ ڕۆهنكرن كو بۆ ئەڤسالە ژ دایكبوویێن 2006 دشێن پشكداریێ د دەنگدانێ دا بكەن» .
ئاماژە كر» جوداكرنا دەنگان و چاوانیا بڕێڤەچوونا پڕۆسەیا هەلبژارتنان و سیستەمێ چاڤدێرێن نێڤدەولەتی دێ ب گۆڕەی ستاندارێن نێڤدەولەتی بیت».
خویاكر» ب گۆڕەی قانوونا كەڤن یا هەلبژارتنان ئێك بازنەیی بۆ هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ هاتیە دیاركرن، هەروەسا پێنج كورسی بۆ توركمانان و پێنج كورسی ژی بۆ سریان و ئاشوور و كلدانی و ئێك كورسی ژی بۆ ئەرمەنان هاتینە دانان، ئانكو پێكهاتە هەڤڕكیێ ل سەر 11 كورسیێن پەرلەمانێ كوردستانێ دكەن».
ڕۆهنكر ژی» ڕێژەیا دەنگدەران ب شێوەیەكێ گشتی نێزیكی چار ملیۆن كەسایە كو مافێ دەنگدانێ هەیە، بەلێ نێزیكی سێ ملیۆن كەسان د بایۆمەتری دا هاتینە تۆماركرن، هەتا نوكە ژی تۆماركرن یا بەردەوامە».
ل ڕۆژا 3/8/2023، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی د مەرسومەكا هەرێمی دا رۆژا 25/2/2024 دیاركر بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ كو كومسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان دێ سەرپەرشتیێ ل سەر كەت.

ئەندامەکا پەرلەمانێ تورکیا یا سەر ب پارتیا هەدەپێ ڤە راگەهاند، بەری چەند سالان ئەو گەلەک نێزیک ببوون دا پرسا کوردی ل تورکیا دوور ژ شەڕی هێتە چارەسەرکرن، هێڤیەکا گەلەک مەزن د ناڤ خەلکی دا ژی هەبوو، لێ باوەریا دەولەتێ ب پەکەکێ نەبوو و باوەریا پەکەکێ ژی ب دەولەتێ نەبوو و ژ بەر هندێ ژی قۆناغا ئاشتیێ ژناڤ چوو.

مەرال دانیش بەشتاش ئەنداما پەرلەمانێ تورکیا سەر ب فراکسیۆنا هەدەپێ راگەهاند، بەری چەند سالان قۆناغەکا نوو و گەلەک گرنگ ل تورکیا دەستپێکر، ئەو ژی قۆناغا ئاشتیێ بوو، گەلەک کارێن باش هاتنە کرن، دانوستاندنێن گەلەک گرنگ د ناڤبەرا پەکەکێ و دەولەتێ دا هەبوون، بزاڤەکا گەلەک مەزن هەبوو دا ئێدی شەرێ هەی ب دووماهی بهێت و دەست ب قۆناغەکا نوو ل تورکیا بهێتە کرن و گۆت: (د ناڤ جڤاکێ تورکیا دا ژی پشتەڤانیەکا گەلەک مەزن بۆ قۆناغا ئاشتیێ هەبوو، رەوشەنبیر، هونەرمەند، کەسێن ئەکادیمی و پشکەک مەزن ژ جڤاکێ تورکیا پشتەڤانی ل قۆناغا ئاشتیێ دکرن، پێنگاڤێن گرنگ ژی هاتنە ئاڤێتن، لێ مخابن قۆناغا ئاشتیێ بێی کو بگەهیتە ئەنجامەکا باش ب دووماهی هات و جارەکا دی شەری دەستپێکر و زیانێن گەلەک مەزن گەهشتنە تورکیا).
ناڤهاتیێ ل دۆر ئەگەرێن ژناڤچوونا قۆناغا ئاشتیێ ژی دیار کر، بەری هەمی تشتەکێ باوەریا دەولەتا تورکیا ب پەکەکێ نەبوو، ل هەمبەر دا پەکەکێ ژی باوەری ب دەولەتێ نەبوو، ژ بەر هندێ ژی وەکو پێدڤی پێنگاڤ نەهاتنە ئاڤێتن، ل ئالیێ دی ئۆپۆزسیۆنا تورکیا چو رۆل د قۆناغا ئاشتیێ دا نەبوو، نەبوونا ئۆپۆزسیۆنێ د پرسەکا وەسا سەرەکی و گرنگ دا بێگومان ئاریشەکا گەلەک مەزن بوو، خالا دی یا گرنگ ژی نەبوونا ئالیێ سیێ بوو، ژ بەر ڤان خالان و بێگومان هندەک خالێن دی یێن گرنگ قۆناغا ئاشتیێ ژناڤچوو و گۆت: (بێگومان هندەک هێز و ئالی هەم د ناڤ تورکیا دا و هەم ژی ل دەرڤەیی تورکیا نەدخواستن کو پرسا کوردی دوور ژ شەری بهێتە چارەسەرکرن، دیارە شەر د بەرژەوەندیا هندەک ئالیان دایە، وان ژی ئاستەنگی ل هەمبەر پێشڤەچوونا قۆناغا ئاشتیێ دروست کرن، مخابن پشتی ژناڤچوونا قۆناغا ئاشتیێ زیانێن مەزن گەهشتنە تورکیا و کوردان، گەلەک سیاسەتمەدار هاتنە گرتن و هەتا نها ژی د زیندانان دانە، سەرۆکێن باژێرڤانیان ئەوێن کو ب دەنگێ خەلکی هاتنە هەلبژارتن ژ کارێن وان هاتنە دوورخستن و هندەک ژ وان هەتا نها ژی د زیندانان دانە).
پەرلەمانتارا کورد ئەو یەک ژی دیار کر، ل هەمبەر دا زیانێن گەلەک مەزن گەهشتنە تورکیا، ئێکەتیا ئۆرۆپا ژ بەر ڤان کارێن تورکیا رۆژانە دبێژیت ل تورکیا مافێن مرۆڤی دهێتە بنپێکرن، پرۆسیسا ئەندامەتیا تورکیا د ناڤ ئێکەتیا ئۆرۆپا دا هاتیە راگرتن، د ناڤ تورکیا دا ئاستێ ئازادیا رادەربرینێ و ئازادیا رۆژنامەڤانیێ وەکو جاران نەمایە، خەلک ژ سیستەمێ نها رازی نینن، ژ بەر کو پرسا کوردی هەتا نها نەهاتیە چارەسەرکرن تورکیا تووشی چەندین قەیرانێن مەزن بوویە، قەیرانا هەری بەرچاڤ ژی قەیرانا ئابووری یە، رۆژ ب رۆژێ ژیانا خەلکی یا ب زەحمەت دکەڤیت و گۆت: (نها پتر ژ هەر دەمەکێ بۆ خەلکێ تورکیا ژی ئاشکرا بوویە، هەتا پرسا کوردی ل تورکیا نەهێتە چارەسەرکرن، دێ رەوشا ژیانا وان ژی هەر یا خراب بیت).
ناڤهاتیێ د دووماهیا ئاخڤتنا خوە دا ئەو یەک ژی دیار کر، زوو یان ژی درەنگ دڤێت جارەکا دی ل تورکیا دەست ب قۆناغەکا نوو بۆ چارەسەرکرنا پرسا کوردی بهێتە کرن، بەرپرسێن تورکیا ژی باش دزانن هەتا پرسا کوردی چارەسەر نەبیت، قەیرانا ئابووری و گەلەک قەیرانێن دی ناهێنە چارەسەرکرن، ب چارەسەرکرنا پرسا کوردی دێ تورکیا گەلەک بهێز کەڤیت، ژ بەر هندێ ژی ئەم داخواز ژ دەستهەلاتێ دکەین دەست ب قۆناغەکا نوو یا ئاشتیێ و چارەسەرکرنا پرسا کوردی بکەت.