دوهی، نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ و محه‌مه‌د شیاع سوودانى سه‌رۆكوه‌زیرێ ئیراقێ کۆمبوو.
سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانى د سه‌ره‌دانه‌كێ دا ل به‌غدایه‌ و هه‌ر دوهی ل گه‌ل فائق زێدان سه‌رۆكێ جڤاتا بلند یا دادوه‌رى ل ئیراقێ و جاسم محه‌مه‌د عه‌بوود سه‌رۆكێ دادگه‌ها فیدرالى ژى كۆمببوو.
د ده‌مه‌كێ دى دا دوهی دلشاد شه‌هاب په‌یڤدارێ سه‌رۆكاتییا هه‌رێما كوردستانێ راگه‌هاند بوو؛ سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانى دێ ل گه‌ل محه‌مه‌د شیاع سوودانى سه‌رۆكوه‌زیرێ ئیراقێ ل دۆر په‌یوه‌ندیێن هه‌ولێر – به‌غدا و بابه‌تێن جهێ گرنگیپێدانا هه‌ڤپشك كۆمبیت.

دوهی سێشەمبی ل سەلاحەدین سەرۆك مەسعود بارزانی پێشوازی ل میتیا لێسكۆڤار بالیۆزێ ڤاتیكانێ ل ئیراقێ كر كو ب مەبەستا مالئاڤاهیێ و دوماهئیهاتنا ئەركێن وی سەرەدانا سەرۆك بارزانی كربوو.
د دیدارەكێدا بالیۆزێ ڤاتیكانێ ل ئیراقێ سوپاسییا رۆلێ سەرۆك بارزانی كر د بزاڤێن وی دا بۆ بدەستڤەئینانا سەقامگیریێ و هەروەسا پاراستنا كەلتوورێ پێكڤەژیانێ و بەرگریكرنێ ژ مافێن پێكهاتەیێن ئایینی و نەتەوەیی یێن هەرێما كوردستانێ وئیراقێ، هەروەسا رێز هەبوو ل ئەوێ پێشوازی و بەرهەڤییا بۆ سەرەدانا قەداسەتا پاپایێ ڤاتیكانێ بۆ هەرێما كوردستانێ هاتییە كرن و ئەو سەرەدان ب دیرۆكی و گرنگ هەژمارت. ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر كو سەرەرای گرفت و ئاستەنگێن زۆر ل ئیراقێ ییچن هەین بەلێ د گەلەك بواراندا ژی پێشكەفتن یا هەی كو جهێ دلخوەشیێیە و هەرێما كوردستانێ و ب تایبەتی باژێرێ هەولێرێ ب نموونەیەك ژ سەقامگیریێ و پێشكەفتنێ هەژمارت.
هەر د ئەوێ دیدارێدا سەرۆك بارزانی سەرەرای ئاماژەدان ب گرنگییا سەرەدانا قەداسەتا پاپای بۆ هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ راگەهاند كو گەلێ مە شانازیێ ب كەلتوورێ پێكڤەژیانێ دكەت و پێدڤییە ئەو كەلتوورە بهێتە زەنگینكرن. سەرۆك بارزانی ئەوژی بەرچاڤكر كو هەرێما كوردستانێ ب هەبوونا جوداهییان یا جوانە و نابیت ب هیچ شێوەیەكی رێگری هەبیت ل ئەوێ چەندێ پێكهاتەیان رۆلێ خوە د ژیانا سیاسی و پەرلەمانیدا هەبیت.
پڕۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ وپەیوەندیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و ڤاتیكانێدا تەوەرێن دی یێ ئەڤێ دیدارێ بوون.

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی ژ بەر وەرگێڕانا پاسەكا قوتابییان ل سەر رێكا كەلار – كفری و وەغەركرنا چار قوتابییان و برینداربوونا حەفت قوتابیێن دی، پەیامەكا بەهیداریێ بەلاڤكر و تێدا دبێژیت» روودانا دلتەزینا گیان ژدەستدانا هەژمارەكا قوتابیێن ئامادەیی و برینداربوونا هەژمارەكا دی د روودانا هاتنوچوونێدا ل سەر رێكا كەلار – كفری، ئەز خەمباركرم. سەرەخوەشیێ ل خێزان و كەسوكارێن قوربانییان دكەم، د ئەڤێ خەما ب ئازار هەڤسۆز و هەڤخەمێ ئەوانم».
هەروەسا گوت»ژ خودایێ مەزن دخوازم گیانێ قوربانییان ب دلوڤانییا خوە شاد بكەت و ئارامیێ ب خێزان و كەسوكار و هەڤالێن وان ببەخشیت. هیڤییان زوو باشبوونێ بۆ برینداران دخوازم».

پشتی چەندین بزاڤێن بێ ئەنجام، بڕیارە ل رۆژا شەمبییا داهاتی 18/5/2024 سەرۆكێ نوو یێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بهێتە هەلبژارتن.
نڤیسنگەها راگەهاندنا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بەلاڤكر» رۆژا شەمبییا داهاتی 18/5/2024 هاتییە دیاركرن وەكو رۆژا روونشتنا جڤاتا نوونەران بۆ هەلبژارتنا سەرۆكێ نوو یێ جڤاتێ ل شوونا محەمەد حەلبووسی سەرۆكێ بەرێ یێ جڤاتا نوونەران.
ل رۆژا 18 نیسانا بۆری، شەعلان كرەیم، بەربژارێ حزبا تەقەدووم خوە ژ بەربژارییا پۆستێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەران ڤەكێشا، پاشی 74 پەرلەمانتارێن نێزیك ژ حزبا تەقەدووم ب فەرمی داخوازكر پەیڕەوێ ناڤخوەیێ جڤاتا نوونەران بهێتە راستڤەكرن بۆ ئەوێ چەندێ رێكێ بدەت كەسەكێ دی خوە بۆ ئەوی پۆستی بەربژار بكەت، بەلێ هەڤپەیمانییا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ راستڤەكرنا پەیڕەوێ ناڤخوەیی رەت دكەت.
نێزیكی شەش مەهایە پۆستێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ یێ ڤالایە، كۆمبوونا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ل 14/1/2024 نەشییا ئەوی پۆستی ئێكلا بكەت، دەنگدان بۆ دیاركرنا سەرۆكێ جڤاتێ گەهشتبوو گەرا دویێ و هاتبوو راگرتن. هەڤڕكی د ناڤبەرا شەعلان كرەیم، بەربژارێ حزبا تەقەدووم ل گەل سالم عیسای، بەربژارێ هەڤپەیمانییا سیادە و مەحمود مەشهەدانی، بەربژارێ هەڤپەیمانییا عەزم یا مای.
هەڤپەیمانییا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ یا شیعی چەندین جاران ئەگەرێ هەلنەبژارتنا سەرۆكەكێ نوو بۆ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ئێخستییە ستوویێ ئالیێن سوننی و دبێژن، دڤێت سوننە بەرپرسیارەتییا هەلنەبژارتنا سەرۆكەكێ نوو بۆ جڤاتا نوونەران هەلبگرن.
ل رۆژا 7/5/2024 چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ دەمێ هەفتییەكێ مۆلەت دایە سوننەیان كو ل سەر پرسا سەرۆكێ نوو یێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ رێكبكەڤن، بەرۆڤاژی ل جڤاتا نوونەران دێ ئەوێ پرسێ ئێكلاكەن.

رێكخراوا چاڤدێرییا مافێن مرۆڤێ (هیومەن رایتس ووچ) د راپۆرتەكێدا هوشداریێ ل دۆر دائێخستنا كەمپێن ئاوارەیان ل هەرێما كوردستانێ ددەت و دبێژیت ئەو كارە دێ ئاوارەیێن شنكالێ ئێخیتە د مەترسیێدا.یی
حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ 30/7/2024 دیاركرییە بۆ دائێخستنا كەمپان كو ب گۆڕەی وەزارەتا ناڤخوەیا هەرێما كوردستانێ، هەژمارا وان 32 كەمپن كو نێزیكی 157 هزار ئاوارە تێدانە و پترییا وان خەلكێ شنگالێیە.
د ئەوێ راپۆرتێدا، هیومەن رایتس ووچ دبێژیت» دائێخستنا ئەوان كەمپان مافێن گەلەك ژ ئاكنجیێن وان كو خەلكێ شنگالێ نە، دئێخیتە د مەترسیێدا».
راپۆرت باس ل ئەوێ چەندێ دكەت» شنگال هێشتا یا سەقامگیر نینە و وەكو پێدڤی خزمەتگوزاریێن جڤاكی تێدا نینن بۆ گرەنتیكرنا مافێن ئابۆری، جڤاكی و كەلتووریێن هزاران ئاوارەیان كو دبیت ل دەمەكێ نێزیك بهێنە نەچاركرن بزڤرنە شنگالێ».
سارا سنبار، ڤەكۆلەرێ رێكخراوا ناڤبری گوت» پترییا شنكالییان ل 2014 ل كەمپان دژین و هەژی ئەوێ چەندێ نە بزڤرن جهێن خوە، بەلێ پێدڤییە زڤڕینا وان ل دووڤ خواستا وان بیت» هەروەسا گوت» ژ بەر كو خزمەتگوزاری، ژێرخانە و سلامەتی ل قەزا شنكالێ نینە، حوكمەت سەركێشییا پەیداكرنا رەوشەكا ژ ڤێ خرابتر دكەت».
راپۆرت ئاماژێ ب ئەوێ چەندێ دكەت سالا 2014 هەتا 2017 ل شەرێ دژی داعشێ 80% ژێرخانە و 70% خانیێن شنگالێ وێران بووینە.
ل دووڤ ئامارێن رێكخراوا كۆچ یا نێڤدەولەتی، د راپۆرتەكێدا ئەو چەندە هاتییە رۆهنكرن كو نێزیكی 183 هزار كەس ژ خەلكێ شنگالێ هێشتا ئاوارەنە، ژوان 85% كوردێن ئێزدییێن وی باژێری نە. نوكە 65% ژ گوند و باژێركێن شنگالێ تنێ نیڤ یان كێمتر ژ ئاكنجیێن وان یێن تێدا ماین. 13 باژێرك و گوند ژی ژ سالا 2014 و وێڤە كەس بۆ نە زڤرییە.
ل 20/1/2024 وەزارەتا كۆچ و كۆچبەرێن ئیراقێ 30/7/2024 وەكو دوماهی ژڤان بۆ دائێخستنا كەمپان دیاركرییە. بۆ ئەوێ چەندێ كو هاندنا زڤڕینا ئاوارەیان ژی بدەت، وەزارەتا ناڤبری پاكێچەكێ هاریكاریێ بۆ ئەوێن دزڤرن تەرخانكر وەكو پێدانا چار ملیۆن دینارێن ئیراقێ ب هەر خێزانەكێ ( كو ئەڤ پارەیە ئێكجار ب تنێ دهێتە دان)، پەیداكرنا دەلیڤەیێن كاری ل كەرتێ حكومی، بیمەیا جڤاكی و قەرێن بێ مفا بۆ بازرگانێن بچووك.
هیومەن رایتس ووچ د راپۆرتەكێدا ل سالا بۆری دیاركربوو كو ئاستەنگا سەرەكی ل پێشبەری زڤڕینا ئاوارەیێن شنگالێ بۆ جهێن خوە، قەرەبووكرنا وانە ژ ئالیێ حوكمەتیڤە ل بەرامبەر ئەو زیانێن ب مال و سامانێن وان كەفتین، ل گەل نەمانا ژیارێ و گیرۆبوونا ئاڤەدانكرنا شنگالێ، نەسەقامگیری و نەبوونا دادپەروەریێ.
ل مەها گۆلانا بۆری ژی، ئەوێ رێكخراوێ د راپۆرتەكێدا ئاشكرا كربوو كو هیچ كەسەك ژ ئاوارەیێن شنگالێ نەهاتییە قەرەبووكرن و د دوماهی راپۆرتا خوە دا دیاردكەت كو هەژمارا ئەوێن داخوازا قەرەبووكرنێ پێشكێشكری گەهشتییە هەشت هزار و 300 كەسان.
دو بەرپرسێن حوكمەتا فیدرالی ب رێكخراوا ناڤبری راگەهاندبوو كو ئەكەرێ گیرۆبوونا قەرەبووكرنێ، هەبوونا كێشەیانە د بودجەیدا.
سەنبار دبێژیت» هیچ كەسەك ناخوازیت هەتا هەتایێ د كەمپاندا بژیت، بەلێ دائێخستنا ئەڤان كەمپان د دەمەكیدایە كو جهێن وان ئەوێن دێ بۆ زڤرن د سلامەت نینن، چارەسەرییەكا باش نینە بۆ كێشەیا ئاوارەیان».
هەروەسا دبێژیت» پارە بۆ ئاڤەدانكرنا شنگالێ یێ هەی و پێدڤییە حوكمەت ب مەزێخیت بۆ ئەوێ چەندێ خەلكێ شنگالێ بشێن بزڤرن و دەست ب ئاڤەدانكرنا ژیانا خوە بكەن».

وەزارەتا دارایی و ئابۆری یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ چەند راستی ل دۆر پڕۆژەیێ (هەژمارا من) بۆ وەلاتی و فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ وەكو پشتڕاستییەك بەلاڤكرن.
وەزارەتا دارایی و ئابۆری ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژەكر، د (هەژمارا من) دا فەرمانبەر و مووچەخۆر تنێ ئێك گرێبەستێ ئیمزا دكەت، ئەو گرێبەستەژی د ناڤبەرا فەرمانبەری و بەنكێ دایە، ل گەل ئەوێ چەندێ ژی دا گرێبەست ل بن چاڤدێری و رێنمایێن بەنكا ناڤەندییا ئیراقێ دهێتە پێشبەری فەرمانبەری.
وەزارەتا دارایی و ئابۆری دیاركرییە، تنێ ئێك كەسی بۆ هەیە بڕیارێ ل سەر هەژمارا بەنكی بدەت، ئەو كەسە ژی فەرمانبەر ب خوەیە، نە حوكمەت و نە بەنك، نە هیچ ئالییەكی دی نەشێت دەستكارییێ د هەژمارا فەرمانبەریدا بكەت.
وەزارەتا دارایی فەرمانبەر و مووچەخۆران پشتڕاست دكەت كو ب هەژمارا بەنكی یا خوە دشێت 100% مووچە و پارەیێ خوە وەربگریت بێی هیچ ئاستەنگەكی، هەروەسا دیاردكەت بۆ هیچ كەس و ئالییەكی نینە دەستكارییا هەژمارا فەرمانبەری بكەت، ژ بلی فەرمانبەری ب خوە.
ب گۆرەی ئامارێن پڕۆژەیێ (هەژمارا من) سەرجەمێ هەژمارێن بۆ فەرمانبەرێن دامودەزگەهێن جودا یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گەهشتییە 301 هزار هەژماران، ژ ئەوێ هەژمارێ 200 هزار كارتێن بەنكی هاتینە رادەستكرن.
ئامار باس ل ئەوێ چەندێ دكەن، نوكە 231 ئامیرێن راكێشانا پارەی ATM ل سەرانسەری هەرێما كوردستانێ بەردەستن و هەتا دوماهییا سالا 2024 هەژمارا وان دێ بیتە نێزیكی هزار ئامیران.
هەژمارا بەنكێن پشكدار د پڕۆژەیێ هەژمارا من دا هەتا نوكە شەش بەنكن، هەر ئێك ژ بەنكێن ئارتی، جیهان، بەغداد، بی بی ئەی سی، بەنكا ئەهلییا ئیرای، بەنكا ئیسلامییا ئیراقی و بەنكا بازرگانییا ئیراقی TBI د پڕۆژەی دا بخوەڤە دگریت.
هەژمارا من، هەژمارەكا خزمەتگوزاری و مفایان بۆ پشكداربوویان پەیدا دكەت، ژوان خزمەتگوزاریێن دارایی، پاداشتا هەڤپشك، شیانێن راكێشانا پارەی ژ سەرجەم ئامیران و كارپێكرن ل سەرانسەری جیهانێ و ئاسایشەكا باشتر یا دارایی پەیدا دكەت.
پڕۆژەیێ (هەژمارا من) و بەنكێن پشكدار ژ ئالیێ بەنكا ناڤەندییا ئیراقێ ڤە دانپێدان پێ هاتییە كرن، حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژی دوپات دكەت، ( هەژمارا من) هەموو مەرج و پێدڤیێن بەنكا ناڤەندییا ئیراقی بجهئیناینە.
حوكمەتا هەرێما كوردسانێ بەرچاڤرۆهنییەك دایە، دانوستاندن ل گەل حوكمەتا فیدرالی زێدەتر ل سەر میكانیزما ب بەنككرنێیە نەكو پڕۆسەیێ ب خوە، چونكە ب بەنككرن دەمەكە ب رێكا (هەژمارا من) دەستپێكرییە.
پڕۆژەیێ (هەژمارا من) ئێكە ژ پڕۆژەیێن ستراتیژی یێن كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو وەرچەرخانەكە د شێوازێ مووچەدانێ و ب هێزكرنا دارایییا كەرتێ گشتی، پەسەندكرنا بەنكا ناڤەندییا ئیراقێیە.
ئارمانجا پڕۆژەیێ (هەژمارا من) ئەوە، هەتا دوماهییا ئەڤسالە هەژمارا بەنكی بۆ زێدەتر ژ ئێك ملیۆن مووچەخۆران ڤەكەت، ب ئەڤێ چەندێ ژی كەرتێ بەنكی و ئابۆریێ هەرێما كوردستانێ بەر ب پێشڤە دبەت و تۆرا بەلاڤبوونا ئامیرێن راكێشانا پارەی ل هەموو دەڤەر و باژێران بەرفرەهتر بكەت.
هەژمارا من دەستپێشخەرییەكا كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێیە بۆ بەر ب پێشڤەبرنا كەرتێ بەنكی و ب دیجیتالكرنا پارەدانێ بۆ زێدەتر ژ ئێك ملیۆن فەرمانبەر، كارمەندێن هێزێن ئەمنی و خانەنشینێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ئەڤە ژی پشتبەستنێ ب مامەلا كاش كێم دكەت، كاراییا حوكمەتێ و شەفافییەتێ زێدەتر دكەت.

پارتا ماف و ئازادیان کۆمبوونەکا بەرفرەه ل باژێرێ ئامەدێ سازکر و تێدا هەتا دیار کرن، پێدڤیا کوردان ل تورکیا ب سیاسەتەکا نوو یا نەتەوەیی هەیە، دڤێت هەموو هێزێن سیاسی یێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ پێکڤە کار بکەن، چونکی هەتا کورد نەبنە ئێک نەشێن بگەهنە مافێن خوە.

پارتا ماف و ئازادیان ل باژێرێ ئامەدێ یێ باکورێ کوردستانێ کۆمبوونەکا بەرفرەه یا جەماوەری ساز کر، د کۆمبوونێ دا نڤیسەر، رەوشەنبیر، زانایێن ئایینی و گەلەک کەسایەتیێن ناڤدار یێن کورد پشکدار بوون، دوزگون قاپلان سەرۆکێ پارتا ماف و ئازادیان د کۆمبوونێ دا ئاخڤی و دیار کر، نها پتر ژ هەر دەمەکێ پێدڤیا کوردان ب سیاسەتەکا نوو یا نەتەوەیی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ هەیە، مخابن پارچەبوونا د ناڤ هێزێن سیاسی یێن کوردی ل باکور دا وەسا کریە پێگەهێ کوردان لاواز بیت، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی نها پتر ژ هەر دەمەکێ دڤێت هێزێن کوردی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ کار بۆ ئاڤاکرنا بەرەیەکێ نەتەوەیی بکەن، چونکی ئەو یەک دێ بیتە ئەگەرێ بهێزبوونا پێگەهێ کوردان.
ناڤهاتی ئەو یەک ژی دیار کر نها ل تورکیا بەحسێ ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو دهێتە کرن، دڤێت داخوازیێن کوردان بۆ دستوورەکێ نوو زەلال بن، دڤێت سیستەمێ سیاسی یێ تورکیا ببیتە فیدرالی و تێدا کورد وەکو نەتەوەیەک سەرەدەری د گەل دا بهێتە کرن، هەکە ئەو یەک نەهێتە کرن ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو ژی چو مفایێن خوە بۆ کوردان نابیت.
د کۆمبوونێ دا نڤیسەر و رەوشەنبیرێن کورد ژی دیار کرن، پشتی هەلبژارتنان رەوشەکا نوو هاتیە پێش و ئاکپارتی یا لاواز بوویی، لێ ئەو یەک رامانا هندێ نادەت کو کورد دڤێت پشتەڤانیێ ل هێزەکا دی یا سیاسی بکەن، بەلکو دڤێت کوردان ستراتیژیا خوە یا نەتەوەیی هەبیت، دڤێت کورد د ناڤا خوە دا ئێکگرتی بن، پێدڤیە هەموو هێز و ئالیێن سیاسی یێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ د چارچۆڤێ بەرەیەکێ نەتەوەیی دا پێکڤە کار بکەن و داخواز ژ پارتا ماف و ئازادیان ژی کرن کو کار بۆ ئاڤاکرنا بەرەیەکێ نەتەوەیی ل باکورێ کوردستانێ بکەت و ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی ل گەل هەموو هێزێن سیاسی دەست ب قۆناغەکا نوو بکەت، چونکی هەبوونا پارتێن نەتەوەیی د ڤێ قۆناغێ دا گەلەک گرنگە و ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی پێدڤیە پارتا ماف و ئازادیان هەست ب بەرپرسیاریا خوە یا دیرۆکی بکەت.
چاڤدێرێن سیاسی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ ژی دیار دکەن، هەتا هێزێن کوردی ل تورکیا د چارچۆڤێ بەرەیەکێ نەتەوەیی دا پێکڤە کار نەکەن رەوشا کوردان ل تورکیا باش نابیت، چونکی دڤێت کورد ببنە هێز و داخوازیێن وان ژی ئاشکرا بن، مخابن د ڤێ چارچۆڤێ دا سیاسەتا پارتا دەم زەلال نینە و داخوازیێن وێ ژی ژ بۆ کوردان دیار نینن، ئەو یەک ژی زیانەکا خوە یا گەلەک مەزن بۆ کوردان هەیە.

سەرۆك مەسعود بارزانی پەیامەك بۆ سالڤەگەرا ل سێدارەدانا لەیلا قاسم و هەڤالێن وی بەلاڤكر و ئەڤە دەقێ پەیامێیە:
لەیلا قاسم نموونەیا بلند یا ئافرەتا كوردە كو دیرۆك بۆ خوە گەلێ خوە دروستكر. ئەوێ شەهیدبوون وەكو شانازییەك قەبوولكر بەلێ سەرێ خوە بۆ جەلاد و دوژمنی شۆڕ نەكر. لەیلا قاسم و هەڤالێن وی بۆ مە هەموویان وانە و سەرمەشقن كو وەفاداری بۆ وەلاتی و بیروباوەران و مەرگا سەربلند، گەلەك ب بهاترە ژ ژیانا بندەستیێ.
ل سالڤەگەرا پێنجیێ یا سێدارەدان و شەهیدكرنا لەیلا قاسم و نەریمان فوئاد مەستی و حەسەن حەمە رەشید و ئازاد سلێمان میران و جەواد هەمەوەندی سلاڤ بۆ گیانێ وان یێ پاقژ و هەموو شەهیدێن رێكا ئازادیێ.

دوهی ئێكشەمبی 12-5-2024 سەرۆك مەسعود بارزانی پێشوازی ل د. لەتیف رەشید، سەرۆك كۆمارێ ئیراقێ كر.
بارەگەهێ بارزانی بەلاڤكر» د دیدارەكێدا باس ل رەوشا سیاسییا ئیراقێ و هەرێمایەتی و دەڤەرێ هەروەسا ئاستەنگێن پێشبەری پڕۆسەیا سیاسی و سەقامگیرییا وەلاتی هاتە كرن».
هەر د ئەوێ دیدارێدا دوپاتی ل دانوستاندنێ و هەماهەنگیێ و كارێ هەڤپشك هاتە كرن بۆ چارەسەركرنا كێشەیان و ب هێزكرنا پەیوەندیێن د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرال.
نێچیرڤان بارزانی دوپاتیێ ل روو ب رووبوونا مەترسیێن گوهۆڕینا سەقای دكەت.

دوهی ئێكشەمبی 12-5-2024، ب بەرهەڤبوونا لەتیف رەشید، سەرۆك كۆمارێ ئیراقێ، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و هەژمارەكا بەرپرسێن حكومی و حزبی، كۆڕبەندێ تایبەت ب هشكەسالیێ و كاریگەریێن گوهۆڕینا سەقای ل سەر رەوشا سیاسی و ئابۆری و دیموگرافییا ئیراقێ، ل باژێرێ هەولێرێ دەستپێكر، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پەیڤەك تێدا پێشكێشكر و ئەڤە دەقێ وێ یە:
دەستخوەشیێ ل رێكخەرێن ئەڤی كۆڕبەندی دكەم و هیڤیدارم سەركەفتیانە كارێن وی ب دووماهی بهێن و ئەنجام و راسپاردە و پێشنیارێن باش و كرداری، بۆ چاوانییا روو ب رووبوونا مەترسییان، پێشكێش بكەت.
مخابن، كاریگەرییەكا مەزن یا گوهۆڕینا ئاڤ و هەوای ل سەر ئیراقێ یا هەی. ب گۆڕەی نووترین راپۆرتا نەتەوەیێن ئێكگرتی، ل سەر ئاستێ جیهانێ ل رێزا پێنجێ دایە. هەلبەت ئەڤێ چەندێ دێ ئەنجامێن خراب ل سەر هەموو بوارێن ژیانێ ل ئیراقێ ب هەرێما كوردستانێ ژی ڤە هەبن. چەندین مەترسی دروستكرینە و دروست دكەت، وەكو ب بیابانبوونا زێدەتر و ژ ناڤچوونا زێدەتر یا ئەردێ چاندنێ. ب گۆڕەی ئاماران سالانە 100 كیلۆمەترێن چارگۆشەیی ژ ئەردێ چاندنێ ل ئیراقێ دبیتە هشكاتی و بیابان.
هەروەسا كۆمبوونا بەردەوام و زێدەتر یا ئاڤا سەرئەرد و ئاڤا بن ئەرد، لاوازبوونا ئاسایشا خۆراكی، زێدەبوونا كۆچكرنێ ژ جهێن زیانبەركەفتی بۆ دەڤەرێن دی یێن ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ.
ئامارێن (IOM) دبێژن: ئەڤ سالێن دووماهیێ هەتا مەها 10 یا سالا بۆری، 130 هزار كەس ل باشوورێ ئیراقێ نەچاربوون جهێ ژیانا خوە چۆل بكەن. ئەڤە سەرەرای تێكچوونا ئاسایشا جڤاكی و زێدەبوونا رێژەیا بێكاریێ و هەژاریێ، زێدەبوونا كێشەیێن ساخلەمی و كارەساتێن سروشتی و چەندین ئەنجامێن دی ژی.
رەوشا بۆری وەكرییە ئیراق وەكو پێدڤی نە نێڕیتە گرنگی و جدییەتا ئەڤی بابەتی. لەوما نوكە مە ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ زێدەتر ژ وەلاتێن دی پێدڤی ب كارێ لەز و دانانا پلان و ستراتیژییا كورتخایەن و درێژخایەن یا هەی، بۆ ئەوێ چەندێ روو ب روویێ مەترسیێن گوهۆڕینا ئاڤ و هەوای ببین و رێكێ ل ئەنجام و كارەساتێن ئەوێ دیاردەیێ بگرین.
بۆ ئەڤێ چەندێ ژی دڤێت ئەڤ پرسە ببیتە كارێ بەراهیێ و رووبەرەكێ زێدەتر و جدیتر ژ سیاسەت و بەرنامەیێ كارێ حوكمەتا ئیراقا فیدرال و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڤەگریت و پێكڤە هاریكاریێ بكەن.
بودجەیا پێدڤی بۆ بهێتە دانان و دەزگەهێ تایبەت هەبیت كو دەستهەلات و شیان زێدەتر بن ژ ئەوێن نوكە هەین و ل ئاستێ مەترسی و ئاستەنگان بن.
گرنگ و پێدڤییە سیستەم و پرۆگرامێن خواندنێ و پەروەردەیێ، گرنگییا زێدەتر ب هشیاری و كولتوورێ ژینگەهپارێزیێ و پاراستنا ئاڤێ و پیسنەكرنا هەوای و كێمكرنا بكارئینانا وزێ و كێمكرنا گلێشی بدەن، هەروەسا بەردەوام ب رێكا راگەهاندنێ و ناڤەندێن رەوشەنبیری و ئایینی ژی، ئاستێ هشیارییا تاك و خێزانێ و جڤاكی دەرهەق ئەڤێ پرسا گرنگ بهێتە بلندكرن.
ل گەل گوهۆڕینا سەقای وئەنجامێن وی، گرنگییا ئاڤێ گەلەك زێدەتر دبیت و دڤێت باشتر بهێتە بڕێڤەبرن. ئیراق ب حوكمێ ئەوێ چەندێ ژێدەرێن زوورترین ئاڤا رووبارێن وی ژ وەلاتێن هەڤسنوورە، نەچارە گرنگییەكا زێدەتر ب ئەڤێ پرسێ بدەت، بۆ ئەوێ چەندێ بشێت ئاسایشا ئاڤا خوە مسۆگەر بكەت.
ژبلی ئەوێ چەندێ پێدڤییە ئەم ل ئیراقێ ل گەل وەلاتێن دەڤەرێ و جیهانێ هەماهەنگی و هاریكارییا هەڤپشك بەرفرەه بكەین بۆ ئەوێ چەندێ بشێین بەرهنگارییا مەترسی و ئاستەنگێن گوهۆڕینا سەقای ببین، گرنگە د ناڤخوە ژی دا پلان و ستراتیژییەكا نیشتمانییا ب هێز بەرهەڤ بكەین و هندی زووترە بێخینە د بوارێ بجهئینانێدا.
هەرێما كوردستانێ ب ژێدەرێن مەزن یێن سامانێ ئاڤێ یا زەنگینە. دڤێت گرنگییا تایبەت ب پڕۆژەیێن بەنداڤان و بەنداڤێن بچووك یێن ئاڤێ ل هەرێما كوردستانێ و هەموو ئیراقێ بهێتە دان. گرنگە د ئەڤی بواریدا وبۆ چاندنا دارستانان ژی حوكمەتا ئیراقا فیدرال هاریكارییا هەرێما كوردستانێ بكەت.
تۆپۆگرافییا هەرێما كوردستانێ گەلەك یا هاریكارە بۆ دروستكرنا چەندین بەنداڤان و سەدان بەنداڤێن بچووك كو دشیاندایە ئاڤەكا زۆر عمباركەن و هاریكارێن باش بن بۆ كێمكرنا مەترسیێن گوهۆڕینا سەقای ل سەر ئیراقێ. داخوازێ ژ سەرۆك كۆماری ژی دكەم كو ئەڤرۆ تەشریف ئینایە و ل ڤێرێیە، سەبارەت ئەڤێ چەندێ یێ هاریكار بیت.
هەر ل ڤێرێ دخوازم دەستخوەشیێ ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بكەم كو سەركەفتییانە هەژمارەكا بەنداڤێن بچووك ل چەند جهان ل هەرێما كوردستانێ دروستكرینە و سالانە رێژەیەكا باش یا ئاڤێ عمبار دكەن.
هەردەم بەرژەوەندیێن مە یێن درێژخایەن ژ كێشە و ناكۆكییان د مەزنترن و دڤێت ل سەر ئەوێ باوەریێ و بنەمای كار بكەین. د دەمێ چەند هەفتیێن بۆریدا ل ئیراقێ مە پێنگاڤێن باش بۆ ب هێزكرنا باوەریێ و كۆمبوونا مە هەموویان ل دۆر نەخشەرێكەكا نیشتمانی هاڤێتینە.
ئەڤێ چەندێ دێ رەنگڤەدانا ئەرێنی هەبیت ل سەر پەیوەندیێن ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، هەروەسا ل سەر ئاستێ دەڤەرێ ژی دا كو دێ خێر بۆ هەموو ئیراقێ بیت. ئەم ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، ب هاریكاریێ و پێكڤەكاركرنێ، دشێین خزمەتێن گەلەك باشتر بكەین و وەبكەین پاشەڕۆژ بۆ مە هەموویان باشتر بیت.