ئەندامەكا كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند: بڕیارا دادگەها فیدرالییا ئیراقی بۆ هەلوەشاندنا 11 كورسیێن كۆتایا پێكهاتەیان ل پەرلەمانێ كوردستانێ، بەرۆڤاژی قانوونا هەلبژارتنێن ئیراقێیە و پێشێلكرنا مافێن پێكهاتەیانە.
ئەشواق جاف، ئەنداما كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان د پێگەهێ خوە یێ تایبەتدا ل سەر تۆرا جڤاكییا ئێكس (تویتەرا بەرێ) بەلاڤكر» د قانوونا هەلبژارتنێن جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ و جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێدا هەژمار 4 ل سالا 2023، كورسی بۆ پشكا پێكهاتەیان ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ هاتییە تەرخانكرن».
ئەشواق جاف كو دو خۆلان ئەنداما جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بوو ل سەر فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان، باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر» 9 كورسی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بۆ پێكهاتەیان یێن هاتینە تەرخانكرن. ئێك ژ مەرجێن بەربژاركرنێ ژی بۆ پشكا كۆتا ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ئەوە كو پێدڤییە بەربژاران باوەرنامەیا ئامادەیی یان زێدەتر هەبیت».
ئەو ئەنداما كۆمیتەیا ناڤەندییا پارتی دیموكراتی كوردستان پرسیار دكەت و دبێژیت» بۆچی دادگەها فیدرالییا بلند ل ئیراقێ كورسیێن كۆتایا پێكهاتەیان ل قانوونا هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ هەلوەشاند؟ ئایا ئەڤ بڕیارا هەلوەشاندنا كۆتایا پێكهاتەیان ل پەرلەمانێ كوردستانێ (دوڕییاتی) نینە د قانوونێن هەمان وەلاتیدا و لێدانەك نینە ل پێكڤەژیانا ئاشتیانە د ناڤبەرا پێكهاتەیاندا ل هەرێما كوردستانێ؟ یان قانوونا هەلبژارتنان بۆ جڤاتا نوونەران و جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ دستووری نینە؟ ئایا ئەڤە پێشێلكرنا مافێ پێكهاتەیێن هەرێما كوردستانێ و بێبەهركرنا وان ژ مافێن وان یێن دستووری نینە؟».

بجهنەئینانا مادەیێ 140 ژ دستوورێ ئیراقێ، ئەنجاما وێ پێشێلكاری و جارەكادی ب ئەرەبكرنا دەڤەرێن كوردستانی بوو. ئەو مادەیە كو سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ب كێشەیەكا تەكنیكی د هەژمێریت، د دەمەكیدا نێزیكی 20 سالایە حوكمەتێن ئێك ل دووڤ ئێك یێن ئیراقێ نەشیاینە ئەوێ مادەیێ دستووری بجهبینن. شیرەتكارێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژی بۆ كاروبارێن دەڤەرێن كوردستانی یێن دەرڤەی ئیدارەیا هەرێما كوردستانێ رادگەهینیت» ئیراقێ هیچ نیازەكا بجهئینانا مادەیێ 140 یێ دستووری نینە، ئەگەرێ ئەڤێ چەندێ ژی یێ دیرۆكییە.
محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ د چارچۆڤەیێ سەرەدانا خوە یا ئەڤێ دوماهیێ بۆ ئەمریكا د پانێلەكیدا ل پەیمانگەها ئەتلانتیك كاونسل، پەیڤەك پێشكێشكر و تێدا راگەهاند» كێشەیێن د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێدا كێشەیێن سیاسی نینن بەلكو زێدەتر كێشەیێن تەكنیكی و قانوونی نە».
زاراڤێ كێشەیێن تەكنیكی و كێشەیێن سیاسی بەردەوام د ناڤبەرا حوكمەتا فیدرالی و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن هەلاویستی د ناڤبەرا ئەواندا ئاماژە پێ دهێتە دان. حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كێشەیان ب سیاسی دزانیت، د بەرامبەر دا حوكمەتا ئیراقێ ب كێشەیێن تەكنیكی د هەژمێریت كو ئێك ژ ئەوان كێشەیان مادەیێ 140 یێ دستوورییە.
ب گۆڕەی دستوورێ ئیراقێ كو ل سالا 2005 ب پترییا دەنگێن وەلاتیێن ئیراقی هاتبوو پەسەندكرن، پێدڤی بوو هەتاكو 31/12/2007 مادەیێ 140 ژ دستوورێ ئیراقێ بهێتە بجهئینان، ئەو مادەیێ دستووری ژ سێ قۆناغان پێك دهێت، ئاساییكرن، سەرژمێری و ریفراندۆم، بەلێ پشتی نێزیكی 20 سالان تنێ پشكەكا قۆناغا ئێكێ ژ مادەیێ 140 هاتییە بجهئینان.
بابەتەكێ وەكو مادەیێ 140 كو د دستووریدا ئاماژە پێ هاتییە كرن، چارەسەرنەكرنا وێ ژ ئالیێ حوكمەتێن ئێك ل دووڤ یێن ئیراقێ، ئەڤێ پرسیارێ دئینیتە پێش ئایا كێشە تەكنیكییە یان ژی یا سیاسییە؟ هەكە كێشە تەكنیكییە پشتی نێزیكی 20 سالان چاوا حوكمەتێن ئیراقێ نەشیاینە چارەسەربكەن؟ بەلێ بەرۆڤاژی ئەو چەندا سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ نوكە باس دكەت، كێشە بڕگەیێن دستووری و قانوونە كو هەتا نوكە وەكو خوە نەهاتیینە بجهئینان، ژ بەر كو كێشەیا رێككەفتنا سیاسی یا هەی. گەلەك مادە یان قانوون یێن هەین هەتا ئالیێن سیاسی رێككەفتنێ ل سەر نەكەن، ناهێنە بجهئینان و ئێك ژ ئەوان مادەیێ 140 یا دستوورییە.
مادەیێ 140 ژ دستوورێ ئیراقێ ئێك ژ نموونەیێن چاڤەڕێكریێن بجهنەئینانا دستوورییە پشتی نێزیكی 20 سالان ل سەر باسكرنا ئاڤەدانكرنا ئیراقا نوو و نەهێلانا شوونوارێن دیكتاتۆریەتێ و سیاسەتا گوهۆڕینا دیموگرافی، نەهاتە بجهئینان و پشكەك ژ دەستهەلاتدارێن ئیراقێ ژی رێگری ل جهئینانا ئەڤێ مادەیێ كرییە. نوكە ژی سەر ژ نوو ل بن سیبەرا حەشدا شەعبی و لەشكرێ ئیراقێ، ئەرەبێن هاوردە دزڤرن و بەردەوام گەفان ل جوتیار و ئاكنجیێن رەسەنێن كوردستانی ل دەڤەرێ كوردستانی یێن دەرڤەی ئیدارەیا هەرێما كوردستانێ دكەن.
رێبوار تالەبانی، شیرەتكارێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ كاروبارێن دەڤەرێن كوردستانی یێن دەرڤەی ئیدارەیا هەرێما كوردستانێ سەبارەت ئەڤێ چەندێ دبێژیت» ئەرەبێن هاوردە ب درێژییا دەستهەلاتا رژێمێن بۆری چەند ستەمەكا مەزن ل كوردان كریە، نوكە ژی نیازا وان ئەوە هەمان رەفتار بەرامبەر كوردان ژ سیاسەتا ب ئەرەبكرنێ و گوهۆڕینا دیموگرافی دوبارە بكەن».
سەبارەت بجهئینانا مادەیێ 140 ژ دستوورێ ئیراقێ، رێبوار تالەبانی دبێژیت» دڤێت دەڤەرێن گرێدای ئەوێ مادەیێ دستووری ژ ئالیێ ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ ڤە ب هەڤپشكی بهێنە بڕێڤەبرن، هەكە نە، پێدڤییە ب رێكا راپرسییەكێ ئەو بابەتە بهێتە ئێكلاكرن، بەلێ مخابن حوكمەتا ئیراقێ ل سالا 2003 ب تاكرەوی كەركووكێ و دەڤەرێن كوردستانی یێن دی یێن دەرڤەی ئیدارەیا هەرێما كوردستانێ، بڕێڤە بدەت و هیچ نیازەك ننیە بۆ بجهئینانا مادەیێ 140 یا دستووری و ئێكلاكرنا چارەنڤیسێ ئەوان دەڤەران، لەوما پێدڤی بوو ل خولا ئێكێ یا پەرلەمانێ كوردستانێ ب دانانا چەند كورسییان بۆ كەركووكێ و خانەقینێ و دەڤەرێن دی كار ل سەر ئێكلاكرنا چارەنڤیسێ ئەوان دەڤەران هاتبا كرن.

سەرۆك مەسعود بارزانی ل هەولێرێ پێشوازی ل تۆماس سیلەر، بالیۆزێ ئێكەتییا ئۆرۆپا ل ئیراقێ كر.
د دیدارەكێدا باس ل رەوشا سیاسییا ئیراقێ و هەلبژارتنێن هەرێما كوردستانێ هاتە كرن و سەرۆك بارزانی ئاماژە ب ئەوێ چەندێ كر كو هەر ژ پشتی سەرهلدانێ پارتی دەستپێشخەرا دیموكراسیێ وئەنجامدانا هەلبژارتنان و ڤەگوهاستنا شەرعییەتا شۆڕەشگێری بۆ شەرعییەتا قانوونی و دستووری بوو و هەردەم یا بەرهەڤ بوو بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتنان ل هەرێما كوردستانێ. ئەو تێبینیێن پارتی ل سەر هەلبژارتنان هەین، ژ ئەگەرێ بێ بەهركرنا پێكهاتەیانە ژ هەلبژارتنان و زووربوونا گیروگرفتێن تەكنیكی و دەستكارییا نە دستووری د قانوونا هەلبژارتناندا و بزاڤكرن بۆ دیزاینا پێشوەخت یا ئەنجامێن هەلبژارتنان بوو. پارتی ژی ژ پێخەمەت پاراستنا بهایێن دیموكراتی و ئەنجامدانا هەلبژارتنێن پاقژ ئەو هەلوەستە وەرگرتییە.
سەرۆك بارزانی دوپاتی ل ئەوێ چەندێ ژی كر» پارتی هەردەم ل گەل هەلبژارتنان بوو و نوكە ژی پارتی داخواز دكەت ب زووترین دەم ئەو سەرنج و بابەتێن تەكنیكی كو رێگرن ل پێشبەری ئەنجامدانا هەلبژارتنێن دروست، بهێنە چارەسەركرن و هەروەسا شێوەیەكێ گونجای ژی بۆ پشكدارییا پێكهاتەیان و پێشێلنەكرنا مافێن وان بهێتە دیتن و داخوازێ ژ جڤاكێ نێڤدەولەتی و نەتەوەیێن ئێكگرتی دكەین كو گرەنتییا ئەنجامدانا هەلبژارتنێن شەفاف بكەن بۆ ئەوێ چەندێ ئەنجامێن هەلبژارتنان دەربڕینا دەنگێ خەلكی و ئیرادەیا راستەقینەیا گەلێ كوردستانێ بیت».
د درێییا ئاخڤتنێن خوەدا سەرۆك بارزانی سوپاسییا هەلوەستێ جڤاكێ نێڤدەولەتی و نەتەوەیێن ئێكگرتی كر كو هاتینە سەر هێل و ب گرنگی بۆچوون و تێبینیێن پارتی وەرگرتین. سەرۆك بارزانی ئاماژە ژی ب ئەوێ چەندێ دا كو د ئەوێ ژ ڤانێ بۆ ئەنجامدانا هەلبژارتناندا هاتییە دیاركرن هەلبژارتنێن پاقژ بڕێڤەبچن. بەلێ هندەك پێشڤەچوون یێن هەین كو ئالی پێكڤە كار ل سەر نەهێلانا گیروگرفتان بكەن، ب پشتڕاستی ژی ڤە چارەسەركرنا ئەوان گرفتان پێدڤی ب دەرفەتا زێدەتر یا هەی، لەوما پاشئێخستنا هەلبژارتنان بۆ چەند مەهان گەلەك یا گرنگترە ژ ئەوێ چەندێ هەلبژارتن بهێنە ئەنجامدان و تێدا مافێ دەنگدەران و پێكهاتەیان هاتبیتە پێشێلكرن. سەرۆك بارزانی هیڤی ژی خواست كو ب پشكدارییا هەموو ئالییان و نەتەوەیێن ئێكگرتی و كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ د شیاندا بیت كێماسی بهێنە چارەسەركرن و رێك بۆ هەلبژارتنێن راستەقینە و پاقژ و رۆهن بهێتە خوەشكرن و چارەسەرییەكا گونجای ژی بۆ پشكدارییا پێكهاتەیان بهێتە دیتن.
هەر د ئەوێ كۆمبوونێدا بالیۆزێ ئێكەتییا ئۆرۆپا ل ئیراقێ، رێز بۆ رۆلێ دیرۆكیێ سەرۆك بارزانی د پڕۆسەیا سیاسی و سەقامگیرییا ئیراقێ و هەرێما كوردستانێدا هەبوو و دوپاتی ل ئەوێ چەندێ كر كو ئێكەتییا ئۆرۆپا تێبینی و سەرنجێن پارتی ل سەر ئالیێن تەكنیكی یێن هەلبژارتنان و بێبەهركرنا پێكهاتەیان ب رژدی وەرگرتییە و ل نێزیك دێ ل گەل نەتەوەیێن ئێكگرتی دووڤچوونێ بۆ چارەسەركرنا ئەوان كێشەیان كەت. راگەهاند ژی كو هەم ئێكەتییا ئۆرۆپا و هەم ژی نەتەوەیێن ئێكگرتی ل سەر ئەوێ چەندێ د هەڤڕانە كو هەلبژارتن بێی پشكدارییا حزبەكا مەزن وەكو پارتی، د دیموكراتی و سەركەفتێ نابن.

سەرۆك مەسعود بارزانی ل سەلاحەدین پێشوازی ل دادوەر فەرحان حەسەن، سەرۆكێ كارگێرییا هەلبژارتنان ل كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ و دادوەر عامر موسا، ئەندامێ جڤاتا كۆمسیۆنێ كر.
د دیدارەكێدا باس ل ئەوان پێنگاڤان هاتە كرن كو كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ بۆ هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ هاڤێتین و ئەو پێنگاڤێن كو پێدڤییە بهێنە هاڤێتن ژ پێخەمەت گرەنتیكرنا هەلبژارتنێن پاقژ و ئازاد.

سەرۆك مەسعود بارزانی ل رۆژا 17 ئەڤێ مەهێ پێشانگەها هەولێرێ یا نێڤدەولەتییا 16 یا پەرتووكێ ڤەكر.
ئەو پێشانگەهە كو ژ ئالیێ دەزگەهێ مەدا یا راگەهاندنێ و رەوشەنبیری هاتییە رێكخستن، ب بەرهەڤبوونا سەرۆك بارزانی و هەژمارەكا مێهڤان و نوونەرێن وەلاتان و كەسایەتیێن سیاسی و رەوشەنبیر و رۆژنامەنڤیس دەست ب كارێن خوە كر و هەتا رۆژا 27/4/2024 دێ یا بەردەوام بیت.

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی پشكداری ددیدارا سلێمانیێ ل زانكۆیا ئەمریكی ل سلێمانیێ دا كر و تێدا پەیڤەك پێشكێشكر و د پشكەك ژ پەیڤا خوە دا گوت» گەلێ ئیراقێ ل سالا 2005 ل سەر دستوورەكێ گونجای رێككەفتن. دستوورێ ئیراقێ ب پەسەندكرنا سیستەمێ فیدرالی، رێكا هەڤپشكییەكا گونجای بۆ هەموو نەتەوە و پێكهاتەیێن ئیراقێ دروستكر. ئەو هەڤپشكییەژی، ئیراقێ ب هێز دكەت. گەلەك یا گرنگە سیستەمێ فیدرالی ب كریار و تمامی بهێتە بجهئینان. نابیت باوەرنەبوونا ئالییەكی، یان چەند ئالییان ب فیدرالیێ، سیستەمی ل ئیراقێ لەنگ بكەت و بجهئینانا دستووری ب راوەستینیت.
هەموو نەتەوە و پێكهاتە ل ئیراقێ، دڤێت ب كریار خوە ب هەڤپشك د رێڤەبرنا ئیراقێدا ببینن. نابیت هیچ پێكهاتەیەكێ ئیراقێ بهێتە پشتگوه هاڤێتن، چونكە ئەو چەندە دێ رێكەكا خراب ل ئیراقێ ڤەكەت. ئەو رێك پێشتر ل ئیراقێ هاتییە تاقیكرن و جهێ نەخوەشیێ بوو بۆ هەموو خەلكێ وەلاتی.
سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرالی محەمەد شیاع سۆدانی، خودان هزرەكا بەرفرهەیە و باوەرییەكا مەزن ب دستوورێ ئیراقێ یا هەی. ئەوێ هزرێ سەقامگیرییەكا باش د رێڤەبرنا حوكمەتا وی دا ل ئیراقێ دروستكرییە. خەلكێ ئیراقێ هەست ب ئەوێ گوهۆڕینێ دكەت. ئەو هزرە و ئەو شێوەیێ بڕێڤەبرنێ. دشێت ئیراقێ بەر ب پێشڤە ببەت و دەلیڤەیەكا گەلەك باشە بۆ ئیراقێ.
بەلێ ئەڤ بۆچوونا سەرۆكێ وەزیران، پێدڤی ب پشتەڤانیێ یا هەی، ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی نوكە د بن ئەوێ بەرپرسیارەتیێدانە كو پشتەڤانیێ ل حوكمەتا ئیراقا فیدرال بكەن. ئیراقێ ئاسۆیەكێ رۆهن یێ هەی هەكە دستوور و سیستەمێ فیدرالی ب تمامی بهێتە بجهئینان.
شێوەیێ رەفتاركرنێ ل گەل هەرێما كوردستانێ مەزنترین ئەزموونە بۆ سیستەمێ سیاسیێ نوو ل ئیراقێ. ئیراقەكا ب هێز یا گرێدایە ب هەبوونا هەرێما كوردستانێ یا ب هێز، هەروەسا هەرێما كوردستانێ یا ب هێز ژی، گرێدای ئیراقەكا فیدرال و سەقامگیرە.
هیچ كێشەیەك نینە ل ئیراقێ نەهاتە چارەسەركرن، هەكە دستوور بهێتە بجهئینان. دستوورێ ئیراقێ تایبەتمەندییا هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ د پارێزیت، بجهئینانا دستووری، ئەم هەموو دێ وەلاتیێن پلە ئێك بین د ئیراقێدا.
پۆختەیا ئاخڤتنا ناڤ دلێ خەلكێ كوردستانێ، داخوازییا ئێكڕێزییا ئالیێن سیاسییە. جینۆساید و چەوساندنا گەلێ كوردستانێ، وەكرییە دیرۆك ئێك ئارمانجێ بێخیتە دلێ كوردان، ئەوژی ئێكبوونە. ئەو ئاراستەیا هەرە درستە و نیشانا هشیارییا گەلێ كوردستانێیە.
مە ب دوبەرەكیێ ناڤودەنگییەكا باش ل جیهانێ دروست نەكریە، بەلكو ب دیموكراسیێ و ئاڤەدانكرنێ و سەقامگیریێ د ئەڤێ دەڤەرێدا، مە ناڤودەنگییا خوە دەركریە. هەر كەسەكێ بەری 30 سالان هاتبیتە كوردستانێ و ئەڤرۆ سەرەدانا كوردستانێ بكەت، نا نیاسیت. پشتی ئەنفالێ و كێمیابارانكرنێ، ئەو ئاڤەدانكرنا مە دروستكری. نوكە ب شارەزاییا زێدەتر، دشێین ئەوێ پێشكەفتنێ باشتر و ب لەزتر بكەین.
نوكە مە نڤشەكێ گەلەك خودان شیان و ئاست بلند پەروەردە كریە. نڤشەك ل كوردستانێ یێ دروستبووی، ئەم هەموو گەلەك د خوەشحالین ب ئاست بلندی و هشیارییا وی. هەكە ئالیێن سیاسی ب دروستكرنا دەلیڤەیەكا گونجای، دەرفەتێ بۆ ئەوی نڤشی دروست بكەن، دێ كوردستانێ گەلەك زێدەتر پێشكەڤیت.
هندەك كەس پرسیار ژ من دكەن: بۆچی یێ گەشبینم؟ ب راستی، ژێدەرێ گەشبینییا من د خۆڕاگری و فرەشیانێن خەلكێ كوردستانێدایە. نوكە ژی دبێژم: مە بۆرییەكێ نەخوەش هەبوو، بەلێ پاشەڕۆژەكا گەش یا بەراهییا مە.
گەلێ كوردستانێ یێ ئێكگرتییە، پێدڤییە ئالیێن سیاسی ژی وەكو گەلێ خوە بۆ بەرژەوەندییا نیشتمانی، رێكبكەڤن. ب ئەوێ شێوەی ئەم دشێن هەلبژارنێن رۆهن و دادپەروەرانە بكەین، ب رازیبوون و پشكدارییا هەموو ئالییان.
پەرلەمانێ كوردستانێ ئەزموونەكا گەلەك گرنگە د دەڤەرێدا، پێدڤییە بپارێزین. حوكمەتا هەرێما كوردستانێ وەلاتەك پشتی ئەنفالێ و كێمیابارانكرنێ دروستكریە، دڤێت ئەم هەموو پشتەڤانیێ لێ بكەین. پێشمەرگەیێن قەهرەمان ئەفسانەیا داعشێ شكاند و بوونە جهێ ناڤودەنگییەكا مەزن بۆ هەرێما كوردستانێ ل جیهانێ. ئەڤە هەموو جهێ ئەوێ چەندێ نە كو د گەشبین بین و هەر چ زوویە د ناڤخوەییا خوە دا رێكبكەڤین. ب رێككەفتنا مە، ئاڤەدانكرنا زێدەتر و سەركەفتنا زێدەتر دێ بینین.
د شیانێن هەموو كەسان دایە رەخنێ و گازندێ ژ دەستهەلاتێ و ژ دەستهەلاتداران بكەن، دشیاندایە ب هەموو رێكێن مەدەنیانە نەرازیبوونێ دەرببڕن، بەلێ ل دوماهیێ دڤێت ئەم هەموو سەرەرای جوداهییان، تشتەكی بپارێزین و بەرگریێ ژێ بكەین و ل سەر هەموو تشتەكی بهێلین و كۆمكەرێ مە هەموویانە، كۆمكەرێ مە هەموویان دڤێت نیشتمان بیت.
هێز و حزب و سەركردەیێن سیاسی دێ هێن و چن، بەلێ نیشتمان، وەلات، كوردستان هەر دێ مینیت. نابیت كوردستانێ بكەینە قوربانییا تورەیی و نەرازیبوونێ ژ دەستهەلاتێ و سیاسەتمەداران. گەلێ كوردستانێ یا سەلماندی شیانێن بەرگرییا هەموو زەحمەتییان و شیانێن راستكرنەڤیا هەموو كێماسییان یا هەی، ژ بەر ئەوێ چەندێ هەموو نەخوەشی دێ دەرباز بن و هەموو ناكۆكی دێ چارەسەر بن، چونكە ل دوماهیێ بۆ چارەسەریێ، ئەم هەموو پێكڤە دێ ل سەر ئێك مێز رۆنین، ژ بەر ئەوێ چەندێ كوردستان ژ مە هەموویان مەزنترە، نیشتمان ژ مە هەموویان ب هێزترە.

ب، سه‌رجان مەحمود:

نڤیسەر و ڤەکۆلەرەکێ ناڤدار یێ تورکیا دیار دکەت، یا نها د ناڤبەرا ئیران و ئسرائیلێ دا روو ددەت د راستی دا قۆناغا سیێ یا پرۆژێ ئەمریکا یە ل رۆژهەلاتا ناڤین و ئەمریکا دڤێت ئیرانێ ژی وەکو ئیراقێ و سووریێ پارچە بکەت.

له‌ڤه‌ند گولته‌کین رۆژنامه‌ڤان و نڤیسه‌رێ ناڤدار یێ تورکیا سەبارەت ب ئالۆزیێن د ناڤبه‌را ئیرانێ و ئسرائیلێ دا راگه‌هاند کو ئه‌مریکا 25 سالن‌ کار بۆ بجهکرنا پرۆژه‌یا مه‌زن یا رۆژهه‌لاتا ناڤین دکه‌ت و گۆت: (ئه‌مریکا پێنگاڤا یه‌که‌م ل ئیراقێ ئاڤێت و ئیراق ژ هه‌ڤ پارچه‌ کر و نه‌ ب فه‌رمی بیت ژی نها ئیراق بوویه‌ سێ پارچه‌. پارچه‌ک ئالیێن سوننه‌، پارچه‌ک ئالیێ شیعە و پارچێ سێیه‌م ژی هەرێما کوردستانێ یە. پشتی ئیراقێ پێنگاڤا دویه‌م ژی ب بهارا عه‌ره‌بی هاته‌ ده‌ستپێکرن و د ڤێ چارچۆ‌ڤێ دا لیبیا ژ هه‌ڤ پارچه‌ کرن، مسر و مغرب کرنە ژێر کۆنترۆلا خوه‌ و سووریێ ژی ژ هه‌ڤدو پارچه‌ کرن و نها سووریێ ژی د ناڤ خوه‌ دا بوویه‌ سێ پارچه‌. ل سووریێ ژی به‌شه‌ک د ده‌ستێ کۆمێن چه‌کدارێن سوننه‌ دایه‌ و پشکه‌کا وێ ژی د دەستێ هێزێن کوردی دایە و پشکه‌ک ژی د ده‌ستێ رژێما شامێ دایه‌. ئانکۆ هەکە ئەم بەرێ خوە بدەینێ پێنگاڤ ب پێنگاڤ پرۆژێ ئەمریکا ل رۆژهەلاتا ناڤین بجه دبیت).
ناڤهاتی هه‌روه‌سا راگه‌هاند ژی کو نها دۆرا ئیرانێ هاتیه‌ و ئه‌مریکا و ناتۆ بۆ بجهکرنا قۆناغا سێیه‌م یا پرۆژه‌یا مه‌زن یا رۆژهه‌لاتا ناڤین شه‌ڕ د ناڤبه‌را ئسرائیلێ و حه‌ماسێ دا ده‌رخستن و گۆت: (شه‌رێ د ناڤبه‌را ئسرائیلێ و حه‌ماسێ دا بۆ دروستکرنا بنگه‌هێ شه‌رێ ل دژی ئیرانێ هاته‌ ده‌ستپێکرن و ئیران رۆژ ب رۆژێ دکه‌ڤیته‌ ناڤ پیلانا ئه‌مریکا و نه‌ دووره‌ شه‌ڕ د ناڤبه‌را ئه‌مریکا و ئیرانێ دا ده‌ستپێ بکەت‌. ئه‌مریکا و ناتۆ ئه‌ڤ ده‌مه‌ک‌ درێژه‌ کوردان و ئازەریێن ئیرانێ بۆ شه‌ڕێ ناڤخوە ژی ئاماده‌ دکه‌ن و ئه‌و هێزا ئیرانێ نینه‌ د شه‌ڕه‌کی ناڤخوەیی و د شەڕەکێ ل گەل ناتۆیێ دا یه‌ک پارچه‌ بمینیت. ئیران ژ یاریێن ئه‌مریکا و ناتۆیێ ئاگەهداره‌ و بۆ ڤێ یه‌کێ ناخوازیت به‌رسڤێن دژوار بده‌ته‌ ئسرائیلێ).
له‌ڤه‌ند گولته‌کین د دووماهیا ئاخڤتنا خوه‌ دا ژی راگه‌هاند کو د چارچۆڤێ پرۆژه‌یا مه‌زن یا رۆژهه‌لاتا ناڤین دا تورکیا د رێزا چارێ دا جه دگریت و ئه‌مریکا بۆ بجهکرنا خالا سێیه‌م و چاره‌م یا پرۆژه‌یا خوه‌ پشته‌ڤانیا ئه‌ردۆغانی کر و ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ هێلا و گۆت: (ل ئیرانێ و تورکیا زەمینە هەردەم بۆ شەڕەکێ ناڤخوەیی هەیە و ب ده‌ستێوە‌ردانێن ده‌رڤه‌ هه‌ر دو ده‌وله‌ت ژی دشێن ببنە مه‌یدانا شه‌ڕەکێ دەمدرێژ).

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ راگەهاند: هەرێما كوردستانێ ب گەشبینیڤە دنێریتە سەرەدانا محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ ئەمریكا.
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دوهی دوشەمبی 15/4/2024 د پەیامەكێدا كو ب رێكا تۆرا جڤاكییا ئێكس بەلاڤكری دبێژیت» ئەم ب تمامی پشتەڤانیێ ل ئەوێ سەرەدانێ دكەین و د پشتڕاستین بەرژەوەندییا هەموو ئیراقییان ل وێرێ دێ ل بەرچاڤ هێتە وەرگرتن».
د پشكەكا دی یا پەیاما خوە دا، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ هیڤیێ دخوازیت» كۆمبوون د ئەرێنی و سەركەفتی بن و ببنە ئەگەرێ پێشڤەبرنا زێدەتر یا پەیوەندییێن هەردو وەلاتان».
محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ل سەر داخوازنامەیەكا فەرمی یا جۆ بایدن، سەرۆكێ ئەمریكا ب سەرۆكایەتییا شاندەكی ل ئەوی وەلاتییە و دوهی ل كۆچكا سپی ل گەل جۆ بایدن، سەرۆكێ ئەمریكا كۆمبوو.
ب گۆڕەی خشتەیێ ئەجیندایێن شاندێ ئیراقێ، شاندێ بلند یێ حوكمەتا ئیراقێ ب سەرۆكایەتییا سۆدانی كو ل 13/4/2024 گەهشتبوو ئەمریكا دێ هەتا 19/4/2024 ل مینیت و دۆسییێن سیاسی، ئابۆری، لەشكری و ئەمنی د ناڤبەرا هەردو وەلاتان دا ل گەل بەپرسێن ئەمریكی گەنگەشە كەت.

زنار تۆڤی:

بسپۆرەكێ پەیوەندییێن نێڤدەولەتی راگەهاند: هەبوون و پاراستنا قەوارەیێ سیاسییێ هەرێما كوردستانێ یێ گرێدایە ب سیاسەتا دەرڤە یا ئەمریكا ڤە، هەروەسا سیاسەتا دەرڤە یا ئەمریكا و ستراتیژیەتا وێ ئەوە قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ بپارێزیت، دیسان یا گرێدای ئەوێ چەندێیە كا ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ چەند د ئێكگرتینە و چەند بزاڤان دكەن بۆ پاراستنا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ.
د. هەوار نێروەیی، بسپۆرێ پەیوەندییێن نێڤدەولەتی ل زانكۆیا دهۆكێ بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت « نوكە ئێكرێزییا ئالیێن كوردستانی د ئاستەكێ گەلەك نزم دایە، لەوما پێدڤییە ئەمریكا پتر بزاڤان بكەت بۆ پاراستنا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ، چونكە نوكە ئیراق و حوكمەتا ئیراقێ پتر بەر ب ناڤەندییێ و ئەقلییەتا ناڤەندی و دكتاتۆرییەتێڤە دچیت، لەوما دڤێت ئەمریكا ب رێكا هەرێما كوردستانێ هەموو بزاڤان بكەت قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ و ئارامییا ئیراقی ژی بپارێزیت. د هەمان دەمدا نوكە پڕۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ ژ دەستێ ئیراقێ دەركەفتییە و كونترۆلا سیاسی و سەروەرییا ئیراقێ د دەستێ حوكمەتا ئیراقێ دا نینە بەلكو د دەستێ ئیرانێ دایە و ئیرانێ كونترۆلەكا تەمام ل سەر ئیراقێ یا هەی لەوما مادەم ئیرانێ هەر تشتێ بڤێت ل ئیراقێ بكەت، دڤێت ئەمریكا ژی پتر هەلویست هەبیت بۆ پاشڤەكێشانا پڕۆسەیا سیاسییا ئیرانێ ل ئیراقێ تاكو هەڤالبەندێن ئەمریكا ژی كو كوردن بشێن سەركەفتییانە قەوارەیێ خوە یێ سیاسی و بەرژەوەندییێن سیاسی یێن ئەمریكا ژی ل ڤێ دەڤەرێ بپارێزن»..
رۆهنكر ژی» نوكە ئیراق یا د قۆناغەكا گەلەكا هەستیار دا ب تایبەتی ژی ئەو ئالۆزییێن د ناڤبەرا ئیسرائیلێ و حەماسێدا رووداین كو ئەو ئالۆزییە ژ شەڕەكێ لۆكالی بەر ب شەڕەكێ هەرێمی ڤە دچن. ئیرانێ ژی دەستەكێ راستەوخوە دێ ل گەل ئەوی شەڕی هەبیت، هەرێما كوردستانێ و ئیراق ژی دێ كەڤنە د ناڤا قەیرانا ئەوی شەڕیدا لەوما ب تنێ هەتا رادەیەكی ئەمریكا دێ شێت ئیراقێ ژ ئەڤی شەڕی رزگار كەت هەرچەندە هەتا نوكە ئەمریكا هەلویستەكێ رۆهن و ئاشكرا د ڤی باری دا نەبوویە، هەروەسا ئەمریكا سیستەمێ فیدرالی بۆ ئیراقێ ئینایە لەوما دڤێت ئەمریكا ئەڤی سیستەمی بپارێزیت و چاڤدێرییێ ژی لێ بكەت».
د. هەوار هێشتا دبێژیت» محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ل گەل شاندەكێ حوكمەتا ئیراقێ سەرەدانا ئەمریكا كرییە كو وەزیرێن پەترۆلێ و دارایی و دەرڤە و بازرگانی و سەرۆكێ بانكا ناڤەندییا ئیراقێ دگەل ئەوی شاندینە ل گەل نوونەرێن حوكمەتا هەرێمێ ژی، ئەڤێجارێ بابەتێ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دێ بیتە بابەتەكێ گرنگ د ئەوان دانوستاندنان دا ل واشنتۆن چونكە هەتا نوكە حوكمەتا ئیراقێ یا ئاستەنگان دروست دكەت و ناهێلیت پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بهێتە هنارتن بۆ ژ دەرڤە. دیسان پێدڤییە سۆدانی ئەو رێككەفتنێن ل گەل هەرێما كوردستانێ ئەنجامداین بجهبینیت، ئەڤ سەرەدانا سوودانی بۆ ئەمریكا گەلەك یا گرنگە و یا گرێدایە ب سەرەدانا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڤە بۆ ئەمریكا كو بەری نوكە ئەو سەرەدانە هاتبوو ئەنجامدان».

پەیڤدارێ كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ راگەهاند: دانوستاندن ل گەل وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ و وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ، هەروەسا ل گەل كۆمپانیێن نێڤدەولەتی یێن پەترۆلێ ژی یێن هەین.
مایلز كاگینز، پەیڤدارێ كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا گۆت» سەبارەت سەرەدانا محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ ئەمریكا، هیڤیدارین كۆمبوونا وی ل گەل سەرۆكێ ئەمریكی جۆ بایدن، ببیتە ئەگەرێ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا بۆرییا پەترۆلا ئیراقێ بۆ توركیا».
مایلزی گۆت ژی» ئەم هەست ب گەشبینییەكا مەزن دكەین، ل دۆر ئەوێ بەیاننامەیا ژ ئالیێ سەركردەیێن ئیراقێ و ئەمریكا دێ هێتە بەلاڤكرن، كو دخوازن پێكڤە بگەهنە رێككەفتنەكێ، بۆ ئەوێ چەندێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا بۆرییا پەترۆلا ئیراقێ بۆ توركیا دەست پێبكەت».
هەروەسا ئاشكرا كر» ژ دەستپێكرنا راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ئەڤێ چەندێ زێدەتر ژ 14 ملیار دۆلاران زیان هەبوون» .
رۆهنكر ژی» وەكو كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) مە پەیوەندییەكا باش یا ل گەل ئەندامێن كۆنگرێسێ ئەمریكی هەی، ب رێكا هەژمارەكا ئەندامێن كۆنگرێسی مە بزاڤا ئەوێ چەندێ كریە كو ئەو ئەندامێن كۆنگرێسی چەند نامەیەكا بۆ كۆچكا سپی بهنێرن، بۆ ئەوێ چەندێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دەست پێبكەت. هەروەسا مە داخواز ژ كۆنگرێسی كریە فشارێ ل حوكمەتا ئیراقێ بكەن تاكو هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دەست پێبكەت».
پەیڤدارێ كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) ئاماژەكر» هەڤالێن مە ل كۆنگرێسێ ئەمریكی ل ئەوێ چەندێ دگەهن كو چەندا گرنگە هەڤپشكییەك د ناڤبەرا ئەمریكا و هەرێما كوردستانێدا هەبیت، هەروەسا ئەو كۆمپانیێن كو باجێ ددەنە ئەمریكا 300 ملیۆن دۆلار وەبەرئێنان ل پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ كریە، بەلێ ئەمریكا ئەو وەبەرئێنانە د كەرتێن ئیراقێدا نەكریە و تنێ ل هەرێما كوردستانێ كریە».
خویاكر ژی» دانوستاندن ل گەل وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ و وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ یا هەی، هەروەسا ل گەل كۆمپانیێن نێڤدەولەتی یێن پەترۆلێ ژی، د ئەڤان دانوستاندناندا دێ هەژمارەكا رێككەفتنان هەبن، ئەو چەندە ژی دێ رێكێ خوەش كەت بۆ ئەوێ چەندێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دەست پێبكەت».
ناڤبری ئاشكرا كر» ئەم وەكو كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) نوونەرایەتییا هەشت كۆمپانیێن پەترۆلێ دكەین و هیچ ئێك ژ ئەڤان كۆمپانییان رێككەفتنەكا راستەوخوە ل گەل هەرێما كوردستانێ نەبوو. بەلێ ئەڤان كۆمپانیان دێ رێككەفتنەكا نوو ل گەل وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ هەبیت. چاڤێ مە یێن ل ئەوێ چەندێ ئەڤ رێككەفتنێن هاتینە كرن وەكو (ئەپیكور) ل گەل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ وەكو خوە بهێنە بجهئینان، چاڤێ مە ل ئەوێ چەندێیە ژی ئەڤ سەرەدانا نوكە محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ ئەمریكا ئەنجامددەت، سەرەدانەكا باش و ئەرێنی بیت».