پشتی چەندین بزاڤێن بێ ئەنجام، بڕیارە ل رۆژا شەمبییا داهاتی 18/5/2024 سەرۆكێ نوو یێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بهێتە هەلبژارتن.
نڤیسنگەها راگەهاندنا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بەلاڤكر» رۆژا شەمبییا داهاتی 18/5/2024 هاتییە دیاركرن وەكو رۆژا روونشتنا جڤاتا نوونەران بۆ هەلبژارتنا سەرۆكێ نوو یێ جڤاتێ ل شوونا محەمەد حەلبووسی سەرۆكێ بەرێ یێ جڤاتا نوونەران.
ل رۆژا 18 نیسانا بۆری، شەعلان كرەیم، بەربژارێ حزبا تەقەدووم خوە ژ بەربژارییا پۆستێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەران ڤەكێشا، پاشی 74 پەرلەمانتارێن نێزیك ژ حزبا تەقەدووم ب فەرمی داخوازكر پەیڕەوێ ناڤخوەیێ جڤاتا نوونەران بهێتە راستڤەكرن بۆ ئەوێ چەندێ رێكێ بدەت كەسەكێ دی خوە بۆ ئەوی پۆستی بەربژار بكەت، بەلێ هەڤپەیمانییا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ راستڤەكرنا پەیڕەوێ ناڤخوەیی رەت دكەت.
نێزیكی شەش مەهایە پۆستێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ یێ ڤالایە، كۆمبوونا جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ل 14/1/2024 نەشییا ئەوی پۆستی ئێكلا بكەت، دەنگدان بۆ دیاركرنا سەرۆكێ جڤاتێ گەهشتبوو گەرا دویێ و هاتبوو راگرتن. هەڤڕكی د ناڤبەرا شەعلان كرەیم، بەربژارێ حزبا تەقەدووم ل گەل سالم عیسای، بەربژارێ هەڤپەیمانییا سیادە و مەحمود مەشهەدانی، بەربژارێ هەڤپەیمانییا عەزم یا مای.
هەڤپەیمانییا چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ یا شیعی چەندین جاران ئەگەرێ هەلنەبژارتنا سەرۆكەكێ نوو بۆ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ئێخستییە ستوویێ ئالیێن سوننی و دبێژن، دڤێت سوننە بەرپرسیارەتییا هەلنەبژارتنا سەرۆكەكێ نوو بۆ جڤاتا نوونەران هەلبگرن.
ل رۆژا 7/5/2024 چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ دەمێ هەفتییەكێ مۆلەت دایە سوننەیان كو ل سەر پرسا سەرۆكێ نوو یێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ رێكبكەڤن، بەرۆڤاژی ل جڤاتا نوونەران دێ ئەوێ پرسێ ئێكلاكەن.

رێكخراوا چاڤدێرییا مافێن مرۆڤێ (هیومەن رایتس ووچ) د راپۆرتەكێدا هوشداریێ ل دۆر دائێخستنا كەمپێن ئاوارەیان ل هەرێما كوردستانێ ددەت و دبێژیت ئەو كارە دێ ئاوارەیێن شنكالێ ئێخیتە د مەترسیێدا.یی
حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ 30/7/2024 دیاركرییە بۆ دائێخستنا كەمپان كو ب گۆڕەی وەزارەتا ناڤخوەیا هەرێما كوردستانێ، هەژمارا وان 32 كەمپن كو نێزیكی 157 هزار ئاوارە تێدانە و پترییا وان خەلكێ شنگالێیە.
د ئەوێ راپۆرتێدا، هیومەن رایتس ووچ دبێژیت» دائێخستنا ئەوان كەمپان مافێن گەلەك ژ ئاكنجیێن وان كو خەلكێ شنگالێ نە، دئێخیتە د مەترسیێدا».
راپۆرت باس ل ئەوێ چەندێ دكەت» شنگال هێشتا یا سەقامگیر نینە و وەكو پێدڤی خزمەتگوزاریێن جڤاكی تێدا نینن بۆ گرەنتیكرنا مافێن ئابۆری، جڤاكی و كەلتووریێن هزاران ئاوارەیان كو دبیت ل دەمەكێ نێزیك بهێنە نەچاركرن بزڤرنە شنگالێ».
سارا سنبار، ڤەكۆلەرێ رێكخراوا ناڤبری گوت» پترییا شنكالییان ل 2014 ل كەمپان دژین و هەژی ئەوێ چەندێ نە بزڤرن جهێن خوە، بەلێ پێدڤییە زڤڕینا وان ل دووڤ خواستا وان بیت» هەروەسا گوت» ژ بەر كو خزمەتگوزاری، ژێرخانە و سلامەتی ل قەزا شنكالێ نینە، حوكمەت سەركێشییا پەیداكرنا رەوشەكا ژ ڤێ خرابتر دكەت».
راپۆرت ئاماژێ ب ئەوێ چەندێ دكەت سالا 2014 هەتا 2017 ل شەرێ دژی داعشێ 80% ژێرخانە و 70% خانیێن شنگالێ وێران بووینە.
ل دووڤ ئامارێن رێكخراوا كۆچ یا نێڤدەولەتی، د راپۆرتەكێدا ئەو چەندە هاتییە رۆهنكرن كو نێزیكی 183 هزار كەس ژ خەلكێ شنگالێ هێشتا ئاوارەنە، ژوان 85% كوردێن ئێزدییێن وی باژێری نە. نوكە 65% ژ گوند و باژێركێن شنگالێ تنێ نیڤ یان كێمتر ژ ئاكنجیێن وان یێن تێدا ماین. 13 باژێرك و گوند ژی ژ سالا 2014 و وێڤە كەس بۆ نە زڤرییە.
ل 20/1/2024 وەزارەتا كۆچ و كۆچبەرێن ئیراقێ 30/7/2024 وەكو دوماهی ژڤان بۆ دائێخستنا كەمپان دیاركرییە. بۆ ئەوێ چەندێ كو هاندنا زڤڕینا ئاوارەیان ژی بدەت، وەزارەتا ناڤبری پاكێچەكێ هاریكاریێ بۆ ئەوێن دزڤرن تەرخانكر وەكو پێدانا چار ملیۆن دینارێن ئیراقێ ب هەر خێزانەكێ ( كو ئەڤ پارەیە ئێكجار ب تنێ دهێتە دان)، پەیداكرنا دەلیڤەیێن كاری ل كەرتێ حكومی، بیمەیا جڤاكی و قەرێن بێ مفا بۆ بازرگانێن بچووك.
هیومەن رایتس ووچ د راپۆرتەكێدا ل سالا بۆری دیاركربوو كو ئاستەنگا سەرەكی ل پێشبەری زڤڕینا ئاوارەیێن شنگالێ بۆ جهێن خوە، قەرەبووكرنا وانە ژ ئالیێ حوكمەتیڤە ل بەرامبەر ئەو زیانێن ب مال و سامانێن وان كەفتین، ل گەل نەمانا ژیارێ و گیرۆبوونا ئاڤەدانكرنا شنگالێ، نەسەقامگیری و نەبوونا دادپەروەریێ.
ل مەها گۆلانا بۆری ژی، ئەوێ رێكخراوێ د راپۆرتەكێدا ئاشكرا كربوو كو هیچ كەسەك ژ ئاوارەیێن شنگالێ نەهاتییە قەرەبووكرن و د دوماهی راپۆرتا خوە دا دیاردكەت كو هەژمارا ئەوێن داخوازا قەرەبووكرنێ پێشكێشكری گەهشتییە هەشت هزار و 300 كەسان.
دو بەرپرسێن حوكمەتا فیدرالی ب رێكخراوا ناڤبری راگەهاندبوو كو ئەكەرێ گیرۆبوونا قەرەبووكرنێ، هەبوونا كێشەیانە د بودجەیدا.
سەنبار دبێژیت» هیچ كەسەك ناخوازیت هەتا هەتایێ د كەمپاندا بژیت، بەلێ دائێخستنا ئەڤان كەمپان د دەمەكیدایە كو جهێن وان ئەوێن دێ بۆ زڤرن د سلامەت نینن، چارەسەرییەكا باش نینە بۆ كێشەیا ئاوارەیان».
هەروەسا دبێژیت» پارە بۆ ئاڤەدانكرنا شنگالێ یێ هەی و پێدڤییە حوكمەت ب مەزێخیت بۆ ئەوێ چەندێ خەلكێ شنگالێ بشێن بزڤرن و دەست ب ئاڤەدانكرنا ژیانا خوە بكەن».

وەزارەتا دارایی و ئابۆری یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ چەند راستی ل دۆر پڕۆژەیێ (هەژمارا من) بۆ وەلاتی و فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ وەكو پشتڕاستییەك بەلاڤكرن.
وەزارەتا دارایی و ئابۆری ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژەكر، د (هەژمارا من) دا فەرمانبەر و مووچەخۆر تنێ ئێك گرێبەستێ ئیمزا دكەت، ئەو گرێبەستەژی د ناڤبەرا فەرمانبەری و بەنكێ دایە، ل گەل ئەوێ چەندێ ژی دا گرێبەست ل بن چاڤدێری و رێنمایێن بەنكا ناڤەندییا ئیراقێ دهێتە پێشبەری فەرمانبەری.
وەزارەتا دارایی و ئابۆری دیاركرییە، تنێ ئێك كەسی بۆ هەیە بڕیارێ ل سەر هەژمارا بەنكی بدەت، ئەو كەسە ژی فەرمانبەر ب خوەیە، نە حوكمەت و نە بەنك، نە هیچ ئالییەكی دی نەشێت دەستكارییێ د هەژمارا فەرمانبەریدا بكەت.
وەزارەتا دارایی فەرمانبەر و مووچەخۆران پشتڕاست دكەت كو ب هەژمارا بەنكی یا خوە دشێت 100% مووچە و پارەیێ خوە وەربگریت بێی هیچ ئاستەنگەكی، هەروەسا دیاردكەت بۆ هیچ كەس و ئالییەكی نینە دەستكارییا هەژمارا فەرمانبەری بكەت، ژ بلی فەرمانبەری ب خوە.
ب گۆرەی ئامارێن پڕۆژەیێ (هەژمارا من) سەرجەمێ هەژمارێن بۆ فەرمانبەرێن دامودەزگەهێن جودا یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گەهشتییە 301 هزار هەژماران، ژ ئەوێ هەژمارێ 200 هزار كارتێن بەنكی هاتینە رادەستكرن.
ئامار باس ل ئەوێ چەندێ دكەن، نوكە 231 ئامیرێن راكێشانا پارەی ATM ل سەرانسەری هەرێما كوردستانێ بەردەستن و هەتا دوماهییا سالا 2024 هەژمارا وان دێ بیتە نێزیكی هزار ئامیران.
هەژمارا بەنكێن پشكدار د پڕۆژەیێ هەژمارا من دا هەتا نوكە شەش بەنكن، هەر ئێك ژ بەنكێن ئارتی، جیهان، بەغداد، بی بی ئەی سی، بەنكا ئەهلییا ئیرای، بەنكا ئیسلامییا ئیراقی و بەنكا بازرگانییا ئیراقی TBI د پڕۆژەی دا بخوەڤە دگریت.
هەژمارا من، هەژمارەكا خزمەتگوزاری و مفایان بۆ پشكداربوویان پەیدا دكەت، ژوان خزمەتگوزاریێن دارایی، پاداشتا هەڤپشك، شیانێن راكێشانا پارەی ژ سەرجەم ئامیران و كارپێكرن ل سەرانسەری جیهانێ و ئاسایشەكا باشتر یا دارایی پەیدا دكەت.
پڕۆژەیێ (هەژمارا من) و بەنكێن پشكدار ژ ئالیێ بەنكا ناڤەندییا ئیراقێ ڤە دانپێدان پێ هاتییە كرن، حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژی دوپات دكەت، ( هەژمارا من) هەموو مەرج و پێدڤیێن بەنكا ناڤەندییا ئیراقی بجهئیناینە.
حوكمەتا هەرێما كوردسانێ بەرچاڤرۆهنییەك دایە، دانوستاندن ل گەل حوكمەتا فیدرالی زێدەتر ل سەر میكانیزما ب بەنككرنێیە نەكو پڕۆسەیێ ب خوە، چونكە ب بەنككرن دەمەكە ب رێكا (هەژمارا من) دەستپێكرییە.
پڕۆژەیێ (هەژمارا من) ئێكە ژ پڕۆژەیێن ستراتیژی یێن كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو وەرچەرخانەكە د شێوازێ مووچەدانێ و ب هێزكرنا دارایییا كەرتێ گشتی، پەسەندكرنا بەنكا ناڤەندییا ئیراقێیە.
ئارمانجا پڕۆژەیێ (هەژمارا من) ئەوە، هەتا دوماهییا ئەڤسالە هەژمارا بەنكی بۆ زێدەتر ژ ئێك ملیۆن مووچەخۆران ڤەكەت، ب ئەڤێ چەندێ ژی كەرتێ بەنكی و ئابۆریێ هەرێما كوردستانێ بەر ب پێشڤە دبەت و تۆرا بەلاڤبوونا ئامیرێن راكێشانا پارەی ل هەموو دەڤەر و باژێران بەرفرەهتر بكەت.
هەژمارا من دەستپێشخەرییەكا كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێیە بۆ بەر ب پێشڤەبرنا كەرتێ بەنكی و ب دیجیتالكرنا پارەدانێ بۆ زێدەتر ژ ئێك ملیۆن فەرمانبەر، كارمەندێن هێزێن ئەمنی و خانەنشینێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ئەڤە ژی پشتبەستنێ ب مامەلا كاش كێم دكەت، كاراییا حوكمەتێ و شەفافییەتێ زێدەتر دكەت.

پارتا ماف و ئازادیان کۆمبوونەکا بەرفرەه ل باژێرێ ئامەدێ سازکر و تێدا هەتا دیار کرن، پێدڤیا کوردان ل تورکیا ب سیاسەتەکا نوو یا نەتەوەیی هەیە، دڤێت هەموو هێزێن سیاسی یێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ پێکڤە کار بکەن، چونکی هەتا کورد نەبنە ئێک نەشێن بگەهنە مافێن خوە.

پارتا ماف و ئازادیان ل باژێرێ ئامەدێ یێ باکورێ کوردستانێ کۆمبوونەکا بەرفرەه یا جەماوەری ساز کر، د کۆمبوونێ دا نڤیسەر، رەوشەنبیر، زانایێن ئایینی و گەلەک کەسایەتیێن ناڤدار یێن کورد پشکدار بوون، دوزگون قاپلان سەرۆکێ پارتا ماف و ئازادیان د کۆمبوونێ دا ئاخڤی و دیار کر، نها پتر ژ هەر دەمەکێ پێدڤیا کوردان ب سیاسەتەکا نوو یا نەتەوەیی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ هەیە، مخابن پارچەبوونا د ناڤ هێزێن سیاسی یێن کوردی ل باکور دا وەسا کریە پێگەهێ کوردان لاواز بیت، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی نها پتر ژ هەر دەمەکێ دڤێت هێزێن کوردی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ کار بۆ ئاڤاکرنا بەرەیەکێ نەتەوەیی بکەن، چونکی ئەو یەک دێ بیتە ئەگەرێ بهێزبوونا پێگەهێ کوردان.
ناڤهاتی ئەو یەک ژی دیار کر نها ل تورکیا بەحسێ ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو دهێتە کرن، دڤێت داخوازیێن کوردان بۆ دستوورەکێ نوو زەلال بن، دڤێت سیستەمێ سیاسی یێ تورکیا ببیتە فیدرالی و تێدا کورد وەکو نەتەوەیەک سەرەدەری د گەل دا بهێتە کرن، هەکە ئەو یەک نەهێتە کرن ئامادەکرنا دستوورەکێ نوو ژی چو مفایێن خوە بۆ کوردان نابیت.
د کۆمبوونێ دا نڤیسەر و رەوشەنبیرێن کورد ژی دیار کرن، پشتی هەلبژارتنان رەوشەکا نوو هاتیە پێش و ئاکپارتی یا لاواز بوویی، لێ ئەو یەک رامانا هندێ نادەت کو کورد دڤێت پشتەڤانیێ ل هێزەکا دی یا سیاسی بکەن، بەلکو دڤێت کوردان ستراتیژیا خوە یا نەتەوەیی هەبیت، دڤێت کورد د ناڤا خوە دا ئێکگرتی بن، پێدڤیە هەموو هێز و ئالیێن سیاسی یێن کوردی ل باکورێ کوردستانێ د چارچۆڤێ بەرەیەکێ نەتەوەیی دا پێکڤە کار بکەن و داخواز ژ پارتا ماف و ئازادیان ژی کرن کو کار بۆ ئاڤاکرنا بەرەیەکێ نەتەوەیی ل باکورێ کوردستانێ بکەت و ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی ل گەل هەموو هێزێن سیاسی دەست ب قۆناغەکا نوو بکەت، چونکی هەبوونا پارتێن نەتەوەیی د ڤێ قۆناغێ دا گەلەک گرنگە و ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی پێدڤیە پارتا ماف و ئازادیان هەست ب بەرپرسیاریا خوە یا دیرۆکی بکەت.
چاڤدێرێن سیاسی ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ ژی دیار دکەن، هەتا هێزێن کوردی ل تورکیا د چارچۆڤێ بەرەیەکێ نەتەوەیی دا پێکڤە کار نەکەن رەوشا کوردان ل تورکیا باش نابیت، چونکی دڤێت کورد ببنە هێز و داخوازیێن وان ژی ئاشکرا بن، مخابن د ڤێ چارچۆڤێ دا سیاسەتا پارتا دەم زەلال نینە و داخوازیێن وێ ژی ژ بۆ کوردان دیار نینن، ئەو یەک ژی زیانەکا خوە یا گەلەک مەزن بۆ کوردان هەیە.

سەرۆك مەسعود بارزانی پەیامەك بۆ سالڤەگەرا ل سێدارەدانا لەیلا قاسم و هەڤالێن وی بەلاڤكر و ئەڤە دەقێ پەیامێیە:
لەیلا قاسم نموونەیا بلند یا ئافرەتا كوردە كو دیرۆك بۆ خوە گەلێ خوە دروستكر. ئەوێ شەهیدبوون وەكو شانازییەك قەبوولكر بەلێ سەرێ خوە بۆ جەلاد و دوژمنی شۆڕ نەكر. لەیلا قاسم و هەڤالێن وی بۆ مە هەموویان وانە و سەرمەشقن كو وەفاداری بۆ وەلاتی و بیروباوەران و مەرگا سەربلند، گەلەك ب بهاترە ژ ژیانا بندەستیێ.
ل سالڤەگەرا پێنجیێ یا سێدارەدان و شەهیدكرنا لەیلا قاسم و نەریمان فوئاد مەستی و حەسەن حەمە رەشید و ئازاد سلێمان میران و جەواد هەمەوەندی سلاڤ بۆ گیانێ وان یێ پاقژ و هەموو شەهیدێن رێكا ئازادیێ.

دوهی ئێكشەمبی 12-5-2024 سەرۆك مەسعود بارزانی پێشوازی ل د. لەتیف رەشید، سەرۆك كۆمارێ ئیراقێ كر.
بارەگەهێ بارزانی بەلاڤكر» د دیدارەكێدا باس ل رەوشا سیاسییا ئیراقێ و هەرێمایەتی و دەڤەرێ هەروەسا ئاستەنگێن پێشبەری پڕۆسەیا سیاسی و سەقامگیرییا وەلاتی هاتە كرن».
هەر د ئەوێ دیدارێدا دوپاتی ل دانوستاندنێ و هەماهەنگیێ و كارێ هەڤپشك هاتە كرن بۆ چارەسەركرنا كێشەیان و ب هێزكرنا پەیوەندیێن د ناڤبەرا هەردو حوكمەتێن هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرال.
نێچیرڤان بارزانی دوپاتیێ ل روو ب رووبوونا مەترسیێن گوهۆڕینا سەقای دكەت.

دوهی ئێكشەمبی 12-5-2024، ب بەرهەڤبوونا لەتیف رەشید، سەرۆك كۆمارێ ئیراقێ، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و هەژمارەكا بەرپرسێن حكومی و حزبی، كۆڕبەندێ تایبەت ب هشكەسالیێ و كاریگەریێن گوهۆڕینا سەقای ل سەر رەوشا سیاسی و ئابۆری و دیموگرافییا ئیراقێ، ل باژێرێ هەولێرێ دەستپێكر، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پەیڤەك تێدا پێشكێشكر و ئەڤە دەقێ وێ یە:
دەستخوەشیێ ل رێكخەرێن ئەڤی كۆڕبەندی دكەم و هیڤیدارم سەركەفتیانە كارێن وی ب دووماهی بهێن و ئەنجام و راسپاردە و پێشنیارێن باش و كرداری، بۆ چاوانییا روو ب رووبوونا مەترسییان، پێشكێش بكەت.
مخابن، كاریگەرییەكا مەزن یا گوهۆڕینا ئاڤ و هەوای ل سەر ئیراقێ یا هەی. ب گۆڕەی نووترین راپۆرتا نەتەوەیێن ئێكگرتی، ل سەر ئاستێ جیهانێ ل رێزا پێنجێ دایە. هەلبەت ئەڤێ چەندێ دێ ئەنجامێن خراب ل سەر هەموو بوارێن ژیانێ ل ئیراقێ ب هەرێما كوردستانێ ژی ڤە هەبن. چەندین مەترسی دروستكرینە و دروست دكەت، وەكو ب بیابانبوونا زێدەتر و ژ ناڤچوونا زێدەتر یا ئەردێ چاندنێ. ب گۆڕەی ئاماران سالانە 100 كیلۆمەترێن چارگۆشەیی ژ ئەردێ چاندنێ ل ئیراقێ دبیتە هشكاتی و بیابان.
هەروەسا كۆمبوونا بەردەوام و زێدەتر یا ئاڤا سەرئەرد و ئاڤا بن ئەرد، لاوازبوونا ئاسایشا خۆراكی، زێدەبوونا كۆچكرنێ ژ جهێن زیانبەركەفتی بۆ دەڤەرێن دی یێن ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ.
ئامارێن (IOM) دبێژن: ئەڤ سالێن دووماهیێ هەتا مەها 10 یا سالا بۆری، 130 هزار كەس ل باشوورێ ئیراقێ نەچاربوون جهێ ژیانا خوە چۆل بكەن. ئەڤە سەرەرای تێكچوونا ئاسایشا جڤاكی و زێدەبوونا رێژەیا بێكاریێ و هەژاریێ، زێدەبوونا كێشەیێن ساخلەمی و كارەساتێن سروشتی و چەندین ئەنجامێن دی ژی.
رەوشا بۆری وەكرییە ئیراق وەكو پێدڤی نە نێڕیتە گرنگی و جدییەتا ئەڤی بابەتی. لەوما نوكە مە ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ زێدەتر ژ وەلاتێن دی پێدڤی ب كارێ لەز و دانانا پلان و ستراتیژییا كورتخایەن و درێژخایەن یا هەی، بۆ ئەوێ چەندێ روو ب روویێ مەترسیێن گوهۆڕینا ئاڤ و هەوای ببین و رێكێ ل ئەنجام و كارەساتێن ئەوێ دیاردەیێ بگرین.
بۆ ئەڤێ چەندێ ژی دڤێت ئەڤ پرسە ببیتە كارێ بەراهیێ و رووبەرەكێ زێدەتر و جدیتر ژ سیاسەت و بەرنامەیێ كارێ حوكمەتا ئیراقا فیدرال و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڤەگریت و پێكڤە هاریكاریێ بكەن.
بودجەیا پێدڤی بۆ بهێتە دانان و دەزگەهێ تایبەت هەبیت كو دەستهەلات و شیان زێدەتر بن ژ ئەوێن نوكە هەین و ل ئاستێ مەترسی و ئاستەنگان بن.
گرنگ و پێدڤییە سیستەم و پرۆگرامێن خواندنێ و پەروەردەیێ، گرنگییا زێدەتر ب هشیاری و كولتوورێ ژینگەهپارێزیێ و پاراستنا ئاڤێ و پیسنەكرنا هەوای و كێمكرنا بكارئینانا وزێ و كێمكرنا گلێشی بدەن، هەروەسا بەردەوام ب رێكا راگەهاندنێ و ناڤەندێن رەوشەنبیری و ئایینی ژی، ئاستێ هشیارییا تاك و خێزانێ و جڤاكی دەرهەق ئەڤێ پرسا گرنگ بهێتە بلندكرن.
ل گەل گوهۆڕینا سەقای وئەنجامێن وی، گرنگییا ئاڤێ گەلەك زێدەتر دبیت و دڤێت باشتر بهێتە بڕێڤەبرن. ئیراق ب حوكمێ ئەوێ چەندێ ژێدەرێن زوورترین ئاڤا رووبارێن وی ژ وەلاتێن هەڤسنوورە، نەچارە گرنگییەكا زێدەتر ب ئەڤێ پرسێ بدەت، بۆ ئەوێ چەندێ بشێت ئاسایشا ئاڤا خوە مسۆگەر بكەت.
ژبلی ئەوێ چەندێ پێدڤییە ئەم ل ئیراقێ ل گەل وەلاتێن دەڤەرێ و جیهانێ هەماهەنگی و هاریكارییا هەڤپشك بەرفرەه بكەین بۆ ئەوێ چەندێ بشێین بەرهنگارییا مەترسی و ئاستەنگێن گوهۆڕینا سەقای ببین، گرنگە د ناڤخوە ژی دا پلان و ستراتیژییەكا نیشتمانییا ب هێز بەرهەڤ بكەین و هندی زووترە بێخینە د بوارێ بجهئینانێدا.
هەرێما كوردستانێ ب ژێدەرێن مەزن یێن سامانێ ئاڤێ یا زەنگینە. دڤێت گرنگییا تایبەت ب پڕۆژەیێن بەنداڤان و بەنداڤێن بچووك یێن ئاڤێ ل هەرێما كوردستانێ و هەموو ئیراقێ بهێتە دان. گرنگە د ئەڤی بواریدا وبۆ چاندنا دارستانان ژی حوكمەتا ئیراقا فیدرال هاریكارییا هەرێما كوردستانێ بكەت.
تۆپۆگرافییا هەرێما كوردستانێ گەلەك یا هاریكارە بۆ دروستكرنا چەندین بەنداڤان و سەدان بەنداڤێن بچووك كو دشیاندایە ئاڤەكا زۆر عمباركەن و هاریكارێن باش بن بۆ كێمكرنا مەترسیێن گوهۆڕینا سەقای ل سەر ئیراقێ. داخوازێ ژ سەرۆك كۆماری ژی دكەم كو ئەڤرۆ تەشریف ئینایە و ل ڤێرێیە، سەبارەت ئەڤێ چەندێ یێ هاریكار بیت.
هەر ل ڤێرێ دخوازم دەستخوەشیێ ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بكەم كو سەركەفتییانە هەژمارەكا بەنداڤێن بچووك ل چەند جهان ل هەرێما كوردستانێ دروستكرینە و سالانە رێژەیەكا باش یا ئاڤێ عمبار دكەن.
هەردەم بەرژەوەندیێن مە یێن درێژخایەن ژ كێشە و ناكۆكییان د مەزنترن و دڤێت ل سەر ئەوێ باوەریێ و بنەمای كار بكەین. د دەمێ چەند هەفتیێن بۆریدا ل ئیراقێ مە پێنگاڤێن باش بۆ ب هێزكرنا باوەریێ و كۆمبوونا مە هەموویان ل دۆر نەخشەرێكەكا نیشتمانی هاڤێتینە.
ئەڤێ چەندێ دێ رەنگڤەدانا ئەرێنی هەبیت ل سەر پەیوەندیێن ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، هەروەسا ل سەر ئاستێ دەڤەرێ ژی دا كو دێ خێر بۆ هەموو ئیراقێ بیت. ئەم ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ، ب هاریكاریێ و پێكڤەكاركرنێ، دشێین خزمەتێن گەلەك باشتر بكەین و وەبكەین پاشەڕۆژ بۆ مە هەموویان باشتر بیت.

دوهی ئێكشەمبی 12-5-2024، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، د پانێلەكیدا د چارچۆڤەیێ كۆڕبەندێ تایبەت ب هشكەسالیێ و كاریگەریێن گوهۆڕینا سەقای راگەهاند» ئەڤە چەندین سالە گوهۆڕینێن ب لەز د سەقایدا یێن هەین و ژێنگەه بۆ گەلەك خەلكی ل گەلەك دەڤەران ئەستەمە تێدا بژین. گوهۆڕینێن دیموگرافی ل گەلەك ل وان دەڤەران رووداینە یان ژی دێ روو دەن، هەكە چارەسەرییا ب لەز بۆ ئەڤان كێشەیان نەهێنە دیتن».
گۆت ژی» ل سەر ئاستێ جیهانێ دڤێت روو ب روویێ ئەڤان جۆرە كێشەیان ببن، چونكە بابەتێ ژینگەهێ كێشەیەك نینە كو تنێ گرێدای بیت ب دەڤەرەكا تایبەتڤە، دبیت ل دەڤەرەكا تایبەت گرفتان بۆ خەلكەكی دروست بكەت، بەلێ كۆچكرنا ئەڤی خەلكی دشێت گرفتێ بۆ دەڤەرەكا دی دروست بكەت. ئەڤە كێشەیەكا تێكهەلە و دڤێت چارەسەرییەكا تێكهەل ژی بۆ بهێتە دیتن».
خۆیاكر ژی» مە ل هەرێما كوردستانێ دەمەكێ زۆرە هەست ب ئەوێ مەترسیێ كری و مە كار ژی كریە. بۆ نموونە بابەتێ دروستكرنا بەنداڤان بۆ عمباركرنا ئاڤێ و ب هەدەرنەدانا ئاڤێ، بۆ ڤەژاندنا دارستانان ل كوردستانێ مە پێنگاڤێن باش یێن هاڤێتین. ژ روویێ وزێ ڤە، دشێم بێژم كوردستان ئێكەمین جهە ل ئیراقێ كو غازا ب هەدەر دچیت نوكە ل كوردستانێ ل هندەك جهان دهێتە وەرگرتن، ل هندەك جهان ژی مە بەرنامەیێن دی یێن هەین كو هەموو ئەو غازە بهێتە وەرگرتن و ببیتە وزە و بهێتە بكارئینان ل شوونا ئەوێ چەندێ ژینگەهێ پیس بكەت یان ژی ب هەردە بچیت».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ ئاماژەكر» ل كوردستانێ مە هندەك ژ وان پێنگاڤان یێن هاڤێتین و پێدڤییە تشتێ دیتر ژی بكەین، بەلێ ئەڤ چەندە دزڤریت بۆ شیانێن ل بەردەست، پێدڤییە حوكمەتا فیدرالی ب ئەركێ خوە یێ دیرۆكی راببیت، ئەو شیانێن كو ل بەردەستێ حوكمەتا فیدرالی هەین، ل ئەوان جهان تەرخان بكەت و وەبەرئێنانێ تێدا بكەت كو گونجایە بۆ ڤەژاندنا سروشتێ دەڤەرێ، كوردستانێ یا گونجایە ژ گەلەك روویان، د شیاندایە گەلەك بەنداڤ ل كوردستانێ بهێنە دروستكرن، د شیاندایە بابەتێ ڤەژاندنا دارستانان ل كوردستانێ بهێتە پێشڤەبرن و هێدی هێدی بەر ب جهێن دی یێن ئیراقێ بچیت».
ئەوژی بەرچاڤكر» ل دەڤەرێن دی یێن ئیراقێ ژی پێدڤییە وەبەرئێنانا زێدەتر بهێتە كرن، من گوهلێبوویە هەوە باسێ هەژمارەكا گەلەك مەزن كر كو دڤێت ئەو گۆژمەیێ پارەی بهێتە تەرخانكرن، بەلێ ئەڤە پێدڤییەكە ودڤێت ئەو تشتە بهێتە كرن، بۆ ئەوێ چەندێ خەلك ژ دەڤەرەكێ مشەخت نەبیت بۆ دەڤەرەكا دی. ل هەرێما كوردستانێ ئەوا ل سەر مە بوو مە یا كری، ئەز نابێژن هەموو تشت یێن هاتینە كرن، بەلێ پێنگاڤێن پێدڤی یێن هاتینە هاڤێتن، ئەوا د شیانێن مە دا مە ئا ئەنجامدای، هەكە شیانێن زێدەتر هەبن، هەماهەنگی و تێكگەهشتنەكا باشتر ل گەل حوكمەتا فیدرالی هەبیت، ب دیتنا من دێ شێین پێنگاڤێن گەلەك باشتر ژی هاڤێژین».
مەسرور بارزانی رۆهنكر ژی» بۆ پاراستنا ئاسایشا خۆراكی، پێدڤییە پشتبەستنێ ب كەرتێ چاندنێ بكەین و ببیتە ژێدەرەكێ داهاتی ژی، مە ئەو چەندە ل هەرێما كوردستانێ كریە نموونە، بەری ئەڤێ كابینەیێ، وەبەرئێنانا پتاتێ ل كوردستانێ 25 هزار تەن بوو، پشتی مە دوپاتی ل هاریكارییا ئەڤی كەرتی كری، نوكە وەبەرئێنانا پتاتێ ل هەرێما كوردستانێ گەهشتییە 800 هزار تەنا، لەوما د شیاندایە ئەڤە ل ئیراقێ ژی مفا ژێ بهێتە وەرگرتن».

دوهی ئێكشەمبی 12-5-2024، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ پێشوازی ل لەتیف رەشید، سەرۆك كۆمارێ ئیراقێ كر. د كۆمبوونەكێدا ب بەرهەڤبوونا قوباد تالەبانی، جێگرێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ، هەردو ئالی د هەڤڕابوون ل سەر پێدڤی وگرنگییا رێزگرتنێ ل سیستەمێ فیدرالییا ئیراقێ و قەوارەیێ دستووریێ هەرێما كوردستانێ و چارەسەركرنا كێشەیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال ل سەر بنەمایێ دستووری و رێككەفتنان. هەروەسا دوپاتی ل ئەوێ چەندێ هاتە كرن سەرۆك كۆمار، دەستهەلاتێن خوە وەكو پارێزەرێ دستووری، ژ پێخەمەت پاراستن و دابینكرنا مافێن دستووریێن هەرێما كوردستانێ بكاربینیت.

دوهی سێشەمبی 7/5/2024، ل سەلاحەدین سەرۆك مەسعود بارزانی پێشوازی ل پێدرۆ مارتینیز ئەڤیال، بالیۆزێ ئیسپانیا ل ئیراقێ كر.
ب گۆڕەی بەیاننامەیەكا بارەگەهێ بارزانی، د دیدارەكێدا بالیۆزێ ئیسپانیا ل ئیراقێ ب سەرۆك بارزانی راگەهاند كو ئاگەهداری دیرۆك و خەبات و ئەو نەهامەتیێن ب سەر گەلێ كوردستانێدا هاتین و رێز و پێزانین بۆ گیانێ خۆڕاگرییا گەلێ كوردستانێ هەبوو و گەشە و پێشكەفتنێن هەرێما كوردستانێ بلند هەلسەنگاندو وەكو نموونەیەك بۆ پشكێن دی یێن ئیراقێ هەژمارت.
ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی هاتە كرن، رەوشا سیاسییا ئیراقێ و پەیوەندیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا ئیراقا فیدرالیدا تەوەرەكێ دی یێ ئەوێ دیدارێ بوو و سەرۆك بارزانی سەرەرای ئاماژەدان ب خەبات و قوربانیدانا بێ هەژمار یا گەلێ كوردستانێ بۆ ب دەستڤەئینانا مافان و سەقامگیریێ بۆ هەموو ئیراقێ، دوپاتی ل ئەوێ چەندێ كر كو پێدڤییە هەموو ئالی وانەیان ژ دیرۆكێ و شاشییان وەربگرن و زڤڕین بۆ دستووری و دانوستاندنێ و لێكگتێگەهشتنێ ب باشترین رێك بۆ چارەسەركرنا كێشەیان و ب دەستڤەئینانا سەقامگیریێ و گەشەكرنێ بۆ ئیراقێ هەژمارت.
رەوشا ناڤخوەییا هەرێما كوردستانێ و پێشڤەبرنا پەیوەندییان د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و ئیسپانیا تەوەرەكێ دی یێ كۆمبوونێ بوو.
هەر دوهی سێشەمبی مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، پێشوازی ل پێدرۆ مارتینیز بالیۆزێ ئیسپانیا ل ئیراقێ كر و دیدارەكێدا پێشڤەبرنا پەیوەندیێن دوقۆلی و دووماهی گوهۆڕین و پێشهاتێن ئیراقێ هاتنە گەنگەشەكرن. سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ سوپاسییا بالیۆزێ ئیسپانیا كر بۆ كاركرنێ ژ پێخەمەت ب هێزكرنا پەیوەندیێن ئیسپانیا ل گەل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ.