ب بەرهەڤبوونا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، رێوڕەسمێ سالڤەگەرا 20 یا شەهیدێن ئێكێ شواتێ ل پاركا سامی عەبدولرەحمان ل هەولێرێ هاتە ئەنجامدان.
د رێوڕەسمێ دا مەسرور بارزانی، قەفتەگولەك ل سەر مۆنۆمێنتا شەهیدێن ئێكێ شواتا سالا 2004 دانا. هەروەسا د پێگەهێ خوە یێ تایبەت دا ل سەر تۆرا جڤاكی یا فەیسبووكی بەلاڤكر» ل سالڤەگەرا كارەساتا ئێكێ شواتێ، د رێوڕەسمەكێ تایبەت دا ل هەولێرێ، مە قەفتەگولەك ل پێشبەری مۆنۆمێنتا شەهیدێن كارەساتێ ل پاركا شەهید سامی عەبدولرەحمان دانا».

محەمەد شەهاب، بسپۆرێ قانوونا دستووری راگەهاند، دەستبرن بۆ قەوارەیێ فیدرالیێ هەرێما كوردستانێ، ئانكو دەستبرن وتێكدانا قەوارەیێ سیستەم و دەولەتا فیدرالییا ئیراقێ.
ناڤبری ئاماژەكر ژی: دەولەتا نوو یا ئیراقێ پشتی سالا 2003، ل سەر بنەمایێ فیدرالیێ دروست بوویە، لەوما تێكدانا قەوارەیێ فیدرالیێ هەرێما كوردستانێ، ئانكو تێكدانا قەوارەیێ دەولەتا فیدرالییا ئیراقێ.
محەمەد شەهاب گۆت ژی: ل دیباجەیا دستوورێ ئیراقێ باس ل ئەوێ چەندێ هاتیە كرن، دەستبرن بۆ سیستەمێ فیدرالی، ئانكو دەستبرن بۆ نەهێلانا قەوارەیێ دەولەتا ئیراقێ».
رۆهنكر ژی: هەر بزاڤەك بۆ راستڤەكرنا دستوورێ ئیراقێ ب مەرەما راستڤەكرنا سیستەمێ فیدرالی، پێدڤی ب چەندین پێرابوونێن دژوار یا هەی، كو ئەنجامدانا ئەوان یا ئەستەمە.
ئەوی پسپۆرێ قانوونا دستووری دوپاتكر: گەفێن گرۆپ و ئالیێن ئیراقێ ل قەوارەیێ دستووریێ هەرێما كوردستانێ هیچ رامانەك نینە، چونكە دەستبرن بۆ ئەوی بابەتی ئانكو دەستبرن بۆ هەلوەشاندنا سیستەم و قەوارەیێ دەولەتا ئیراقێ.

پەیڤدارێ وەزارەتا دەرڤە یا ئەمریكی راگەهاند، د بەرسڤا گرۆپێن چەكدار دا دو دل نابین. هەروەسا گۆت ژی: پێدڤیە حوكمەتا ئیراقێ كونترۆلا میلیشیان بكەت.
ماتیو میللەر، پەیڤدارێ وەزارەتا دەرڤە یا ئەمریكی د كۆنفرانسەكێ رۆژنامەڤانی دا گوت: مە ب حوكمەتا ئیراقێ راگەهاندیە كو دخوازین بەغدا زێدەتر بزاڤێن زێدەتر بكەت د پاراستنا هێزێن مە و ئەنجامدەرێن هێرشان ب بەرپرسیار بزانیت، هەكە نە هیچ دەمەكی دو دل نابین ژ ئەوێ چەندێ بەرگریێ ژ خوە بكەین».
پەیڤدارێ وەزارەتا دەرڤە یا ئەمریكی دبێژیت: بەرێ هێرشیێن ئەڤێ دووماهیێ یێن گرۆپێن چەكدار، ئەڤە پەیاما مە بوو و نوكە ژی مە هەمان پەیام یا هەی، پێشتر دناڤ ئیراقێ دا مە هێرش ل سەر میلیشیان كریە و بۆ پاراستنا خوە دو دل نابین و دێ بەردەوام بین ل سەر هێرشكرنێ ل سەر».
ژ ئالیەكێ دی ڤە، لوید ئۆستن، وەزیرێ بەرگریا ئەمریكی د كۆنفرانسەكێ رۆژنامەڤانی دا گۆت «كرۆپێن چەكدار یێن ب سەر ئیرانێ ڤە سەقامگیریا دەڤەرێ یا تێكدای».
ئۆستنی ئاماژەكر: سەرۆكێ ئەمریكا و ئەز ژی بێ دەنگ نابین ل سەر هێرشێن دژی سەربازێن مە دهێنە ئەنجامدان كو هەڤكارێن مە ژ ئالیێ گرۆپێن چەكدارێن توندڕەو یێن ب سەر ئیرانێ ڤە كو ل سووریێ چالاكییان دكەن، هاتینە كوشتن.

پەیڤدارێ كۆمەلا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ راگەهاند ئەو دخوازن پیشەسازییەكا پێشكەفتی ل هەرێما كوردستانێ هەبیت، ئاماژەكر ژی، پێدڤیە بەری سۆدانی سەرەدانا ئەمریكا بكەت، بڕیارێ ل سەر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بدەت.
مایلز كاگینز، پەیڤدارێ كۆمەلا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكۆر) گۆت: گەلەك دانوستاندنێن گرنگ دناڤبەرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ و كۆمپانیێن بوارێ پەترۆلێ ل دۆر پەترۆلێ هاتینە ئەنجامدان.
ئاماژەكر ژی كو كۆمەلا ئەوان نامەیەك ئاراستەی كۆنگرێسێ ئەمریكی كریە و تێدا داخواز كریە فشاران بێخیتە سەر حوكمەتا ئیراقێ بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ».
رۆهنكر ژی» محەمەد شیاع سۆدانی ،سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ هاتییە گازیكرن كو سەرەدانا كۆچكا سپی بكەت و بڕیارە ل ئەڤان نێزیكان ئەوێ سەرەدانێ ئەنجام بدەت، لەوما (ئەپیكۆر) داخازكریە و ب پێدڤی ژی زانی یە بەری سۆدانی سەرەدانا خوە ئەنجام بدەت، بڕیارێ ل سەر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بدەت».
مایلز كاگیزن باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر كو ئەمریكا سالانە هزاران ملیۆن دۆلاران بۆ سەقامگیریا ئاسایش و ئابۆری دەتە ئیراقێ، ژ ئەڤی رووی ڤە ئەوان نامەیەك ئاراستەی كۆنگرێسی كریە، كو دەستهەلات یا هەی بڕیارێ بدەت بۆ راگرتنا هەر هاریكارییەكا دارایی یا ئەمریكی بۆ ئیراقێ. هەكە ئەوێ بڕیارێ ژی بدەت، سەرۆكێ ئەمریكی نەشێت بڕیارێ رەت بكەت، ب تایبەتی كو سودانی یێ هاریكار نینە ل گەل كۆمپانیێن ئەمریكی ئەوێن ل ناڤ ئیراقێ د بوارێ پەترۆلێ دا كار دكەن.
ناڤبری سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ ژی راكێشا» سۆدانی و حوكمەتا ئیراقێ هۆكارن بۆ راگرتنا پێشكەفتن و خوەشگوزەرانییا هەرێما كوردستانێ» و ئاماژەكر كو داخواز ژ بەغدا دكەن رێزێ ل هەرێما كوردستانێ و مافێن وێ بگریت.
دوپاتكر ژی» خەلكێ ئیراقێ قوربانیێ ئێكێ یێ راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ،بۆ نموونە 10 مەهە هنارتنا پەترۆلێ هەرێمێ راوەستیایە، ب ئەڤێ شێوەی ئانكو 10 ملیار دۆلار زیان ب ئیراقییان كەفتییە».
رۆناهی ئێخستە سەر ئەوێ چەندێ ژی كو سەدان كارمەندێن كورد كو ل كۆمپانیێن (ئەپیكۆر) كار دكەن ژ ئەگەرێ نەبوونا مووچە و بودجەیا كۆمپانیان، ژ كارێن وان هاتینە دوورئێخستن.
دوپاتكر ژی كو ئەو وەكو كۆمپانیێن ئەمریكی، بریتانی، نەرویجی وكەنەدی و ئەوێن دی مەرەما وان پیشەسازییەكا پێشكەفتێ ل هەرێما كوردستانێ هەبیت، بۆ ئەوێ چەندێ ب ئەوێ رێكێ سەرنجا وەبەرئێنەران بۆ رابكێشن.

دادوەرێ نێڤدەولەتی ستیڤن شوێبل، د شرۆڤەكرنەكا قانوونی یا گرنگ دا، پشتەڤانییا تمام بۆ مافێن دستووری یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دكەت سەبارەت ب بەرهەمئینان و بڕێڤەبرنا كەرتێ پەترۆل و غازێ. بەری چەند رۆژان ژی وەزارەتا سامانێن سروشتی ئاماژە ب بۆچوونا ئەڤی دادوەرێ نێڤدەولەتی كربوو كو تێدا پشتبەستن كریە ب تێكگەهشتنەكا هوور د قانوونا نێڤدەولەتی و دستووری ئیراقێ دا ودوپاتی ل سەر مافێ رەوا و دەستهەلاتا قانوونی و دستوورییا حوكمەتا هەرێمێ بۆ بڕێڤەبرنا ژێدەرێن پەترۆلی و غازی.
شوێبل كو ل سالێن 1997 – 2000 سەرۆكێ دادگەها دادوەرییا نێڤدەولەتی بوو، ب هووری دستوورێ ئیراقێ یێ سالا 2005 شرۆڤە دكەت و دوپاتیێ ل ئەوێ چەندێ دكەت هەرێم، وەكو هەرێما كوردستانێ دەستهەلاتا بڕێڤەبرنا سامانێن سروشتی یا هەی ب رێكا مادەیێن 110 و 114 و 115 و 121 ژ دستووری كو ب گشتی، دەستهەلاتا پەترۆلی و غازێ نادەتە حوكمەتا فیدرالی، بەلكو ئەڤ مادە رێكێ ب هەرێمان ددەن كونترۆلا چاوانییا بەرهەمئینانا پەترۆلێ و غازێ ل دەڤەرێن خوە بكەن.
دادوەر شوێبل شرۆڤەكرنەكا هوور بۆ بڕیارێن سالا 2022 یێن دادگەها بلند یا فیدرالی ل ئیراقێ كریە كو تێدا قانوونا پەترۆل و غازێ یا سالا 2007 ل هەرێما كوردستانێ ب نە دستووری هەژمارتییە. دادوەر شوێبل دژی ئەڤێ بڕیارا دادگەها فدرالییا ئیراقێ یە و ب دیتنا وی كو مافێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ یە قانوون و رێنمایان بۆ كەرتێ پەترۆل و غازێ دانیت.
دادوەرێ ناڤبری هەڤڕایێ بۆچوونێن پرۆفیسۆر جەیمس كراوفۆردی یە ل دۆر مافێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ بڕیاردانێ ل سەر لێگەریانا پەترۆلی و دەرئینانا وی كو بێگومان ئۆتۆنۆمییەكا زێدەتر دبەخشیتە هەرێما كوردستانێ. ل دوماهیێ، بۆچوونێن قانوونی یێن دادوەر شوێبل پشتەڤانییەكا تمامە ل مافێن دستووری یێن هەرێما كوردستانی كو رێكێ خوەش دكەت بۆ حوكمڕانییەكا ب هێز و سەربخوە د رێڤەبرنا ژێدەرێن پەترۆل و غازی.

سەرۆكێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ راگەهاند: گرۆپێن ژ دەرڤەی قانوونێ بزاڤێ دكەن ئالۆزیێ بێخنە د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا، هەروەسا دیاركر ژی: پێدڤیە حوكمەتا فیدرالی سنۆرەكی بۆ هێرشێن ئەڤان گرۆپێن ژ دەرڤەی قانوونێ دابنیت و سەروەریا ئاخا هەرێما كوردستانێ بپارێزیت.
سەفین دزەیی، سەرۆكێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، راگەهاند: ئەو هێرشێن ل سەر هەرێما كوردستانێ دهێنە كرن شەرمزار دكەین، مخابن ئەو هێرشە دوبارە و دەهـ بارە بووینە، دڤێت حوكمەتا فیدرال ب كریار پێنگاڤەكا رژد ب هاڤێژیت بەرامبەر ئەوێ كریارێن نە پەسەند كو دژی مرۆڤایەتیێ و خەلكێ هەرێما كوردستانێ دهێنە ئەنجامدان، هەر ژ راگرتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ.
دیاركر: وەكو زنجیرەیەكێ چەندین كریارێن نەپەسند دژی خەلكێ هەرێما كوردستانێ دهێنە ئەنجامدان، هەر ژ راگرتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، بڕینا بودجەی، هێرشێن درۆنی و مۆشەكی و هەتا دگەهیتە بجهئینانا پڕۆسەیا ئەنجامدانا هەلبژارتنان، ئەو هەموو كریارێن نە رەوانە دژی قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ.
سەفین دزەیی گۆت ژی: ئەم هەڤپشكێن حوكمەتا فیدرالی نە، بەری ئەڤ حوكمەتا نوو پێك بهێت كارنامەیەك هەبوو، نەخشەرێكەك هەبوو، پێدڤیە ئەو نەخشەرێكە وەكو خوە بهێتە بجهئینان».
باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر: سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بزاڤا چارەسەركرنا كێشەیان ددەت و یێ رژدە د كارێن خوە دا، بەلێ هندەك گرۆپێن ژ دەرڤەی قانوونێ یێن هەین بزاڤێ دكەن ئالۆزیێ بێخنە پەیوەندیێن بەغدا و هەولێرێ.
ل دۆر ڤەكێشانا هێزێن هەڤپەیمانان ژ ئیراقێ، سەرۆكێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، دبێژیت: هەتا نوكە هیچ بزاڤەكا ب شێوەی نینە، بەلێ زوو بیت یان درەنگ هێزێن بیانی دێ هەر ژ ئیراقێ دەركەڤن، بەلێ پێدڤیە د چارچۆڤەیەكێ گونجای دا بیت ئەو دەمێ كو ئیراق یا سەقامگیر بیت، ل سالا 2011 دەمێ هێزێن ئەمریكی ژ ئیراقێ دەركەفتین، حوكمەتا ئیراقێ راگەهاندبوو كو لەشكرێ ئیراقی یێ هاتیە مەشقدان و یێ بەرهەڤە ئیراقێ بپارێزیت، بەلێ مخابن مە دیت چاوان ل سالا 2014 ئەوی لەشكری شكەستن خوار».
گۆت ژی: ڤەكێشانا هەڤپەیمانان د نوكە دا د بەرژەوەندیا ئیراقێ دا نینە د دەمەكی دا كو داعش هێشتا گەفەكا جدییە، وەلات باش ئەوێ چەندێ دزانن و هەست ب ئەوێ مەترسیێ كریە.

پێشەوا هەورامی، پەیڤدارێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، بەرسڤا شیرەتكارەكێ سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ددەت كو پەیامەك ئاراستەی هەرێمێ كریە و دبێژیت دەست ژ دبلۆماسیەتێ بەردەن و مژوولی مووچەی بن.
پەیڤدارێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دبێژیت: پرسیار ئەڤەیە، سەرەرای ب نە دستوری دەست هاتیە هاڤێتن بۆ حەفكا حەفت ملیۆن كەسان و دهێنە برسیكرن و 55 مادەیێن دستووری بەرانبەر خەلكێ هەرێما كوردستانێ هاتینە پێشێلكرن، بەلێ ئەڤ بەرێزە دبێژیت نابیت هەرێمێ لڤینێن دبلۆماسی هەبن.
پێشەوا هەورامی گۆت ژی: پێدڤیە وەلاتی ل سەرانسەری ئیراقێ كو ئەوێن شایستەیێن دارایی یێن هەرێمێ و فەرمانبەران راگرتی، كەسانێن وەكو ئەوی شیرەتكاری نە كو ب ئەوی مەژیێ شۆفینی پێداگیریێ ل سەر برسیكرنا وەلاتیێن هەرێما كوردستانێ دكەن.
ل دووماهیێ پەیڤدارێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دبێژیت» ئەم د پشتڕاستین كەسێن هەڤشێوە و خودان ئەڤ هزرە ئاستەنگن ل بەردەم نێزیكبوونا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال، هەروەسا شیرەتكارێن هەڤشێوەنە كو دخوازن ئاستەنگان ل بەردەم پێنگاڤێن سەرۆك وەزیران سودانی بۆ چارەسەركرنا كێشەیان ل گەل هەرێمێ دانن.

ئەندامەكێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند، هەرێما كوردستانێ گرفت ل گەل هیچ دەولەتەك و ئالیەكی نینن، بەلێ ئەو دەولەت و ئالی هەردەم پێشكەفتنێن هەرێما كوردستانێ ب گەف ل سەر خوە زانی یە.
عەلی حسێن، ئەندامێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی دیموكراتی كوردستان گوت: هەرێما كوردستانێ ب خوین و خەباتا قوربانیدانا خەلكێ شۆڕەشگێر و رێبەرییەكا حەكیم ژی كو سەركردایەتییا ئەوێ ئەزموونێ دكەت هاتیە پێكئینان.
گۆت ژی: هەرێما كوردستانێ ب گۆڕەی بنەمایێن دستووری و قانوونی رەفتار كرییە، هەكە نە گەلەك جاران ل سەر ئاستێ ئیراقێ دستوور هاتییە پێشێلكرن ب بابەتێن گرێدای مافێن گەلێ كورد ڤە.
رۆهنكر ژی: پارتی وەكو هێزەكا كاریگەر، هێزەكە كو ژیێ وێ 78 سالن، هەڤدەم رێبەرایەتییەكا مەزن ژ ئالیێ بارزانیێ نەمر بۆ مایە، هەروەسا ئەڤرۆ ژی سەرۆك مەسعود بارزانێ رێبەرایەتییا وێ دكەت، ئەركەكێ نەتەوەیی و نیشتمانی یێ ل سەر ملێن مە.
خویاكر» هەرێما كوردستانێ رێزێ ل قانوونێن نێڤدەولەتی دگریت، هەروەسا هیچ دەمەكی نەبوویە گەف ل سەر ئاسایشا نەتەوەیی و گرفت بۆ وەلاتێن دەوروبەر، هەروەسا هەرێما كوردستانێ هەردەم بزاڤكریە ل گەل بەغدا ب دانوستاندنێ و تیكگەهشتنێ گرفتان چارەسەر بكەت.
ئاماژەكر ژی: هەبوونا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل داڤۆس و پەیوەندیێن نێڤدەولەتی یێن وی، هەروەسا نیشاندانا پێگەهێ هەرێما كوردستانێ چ ل سەر ئاستێ ئیراقێ، چ ل سەر ئاستێ هەرێمایەتی جهێ دلخوەشیا پشكەك ژ ئالی و دەولەتان نینە، چونكە پێشكەفتنێن گرنگ یێن هەرێما كوردستانێ ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی نیشان ددەت.
ئەوی ئەندامێ مەكتەبا سیاسی یا پارتی دوپاتی ل ئەوێ چەندێ ژی كر» هەرێما كوردستانێ گرفت ل گەل هیچ دەولەتەك و ئالیەكی نینە، بەلێ ئەو دەولەت و ئالی هەردەم پێشكەفتنێن هەرێما كوردستانێ ب گەف ل سەر خوە زانی یە، هەر ب ئەوێ چەندێ ژی نە راوەستیاینە و چەندین سیناریۆیێن جۆراوجۆر دروستكرینە و چەندین جاران هێرش ل سەر هەرێما كوردستانێ ئەنجامداینە.

ئەندامەكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستانێ راگەهاند، پلانەكا نوو دژی هەرێما كوردستانێ یا هەی بۆ برسیكرنا خەلكی و فەرمانبەران، هەروەسا دبێژیت، هەمان مەژیێ شۆفینی بەرانبەر كوردان ل بەغدا حوكمڕانیێ دكەت.
سیپان شێروانی، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان وئەندامێ لژنەیا ئابۆری ل جڤاتێ گۆت: ئەو كێشەیا كو وەزارەتا دارایییا ئیراقێ سەبارەت لیستا مووچەیێن هەرێما كوردستانێ ئاماژێ بۆ دكەت، پەیوەندی ب وەزارەتا ناڤبری ڤە نینە، چونكە پێشتر لیستا مووچەیان ژ ئالیێ هەردو دیوانێن چاڤدێرییا دارایییا فیدرالی و دیوانا چاڤدێرییا دارایییا هەرێما كوردستانێ هووربینی بۆ هاتیە كرن و هیچ كێشەیەك تێدا نەبوو.
ئەوی ئەندامێ لژنەیا ئابۆری ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ گۆت ژی: پێدڤی ئەو 618 ملیار دینارێن كو بڕیار بوو بۆ هەرێما كوردستانێ بهێنە هنارتن بگەهنە هەرێمێ، چونكە پشكا هەرێما كوردستانێ یە ژ بودجەیا گشتی یا فیدرالی و پەیوەندی ب لیستا مووچەی نینە.
دوپاتكر ژی: ئاستەنگێن بەردەم چارەسەركرنا مووچەیێن هەرێما كوردستانێ، پلانەكا دی یا نوویە دژی هەرێما كوردستانێ بۆ برسیكرنا خەلك و فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ.
دیاركر» رژێم ل ئیراقێ یێن هاتینە گوهۆڕین، سیستەمێ فیدرالی ل ئیراقێ یێ هەی، بەلێ هێشتا مەژیێ شۆڤینی دژی كوردان و هەرێما كوردستانێ ئەوی وەلاتی بڕێڤە دبەت.