ئەڤرۆ نیوز:
دوگیانی ھەردەم کریارەکا فزیولوجی نینە، بەلکو دبیت دھندەک دەلیڤەیان دا ببیتە ئەگەرێ مرنێ و زێدە پەیدابوونا سەربارکێن بەردەوام بۆ دایک و زارۆیان، ئەگەر ب شێوازەک گشتی دوگیانی ژیانا دایکا و نەوزاد و سۆریلانکان بەرئاتافی ئاریشەیان بکەت و ھەلبەتە دێ ب مەترسی تر بیت ل دەما ھێشتا کاریگەرێن نەباشیێ دگەلدا ھەبن مەزنترین مەترسی ژی ل دەمێ دوگیانیێ و زاروکبوونێ مرنە کو ژ ئەنجامێ گەلەک سەربارکێن دوگیانیێ پەیدادبیت.
دوگیانیا گەلەک مەترسیدار ئەوە کو دایکێ و کورپەلەیێ وێ بەرئاتافی مرنێ دکەت، ئەڤجا چ دماوێ یان پشتی یان بەری زاروبوونێ بیت، یانژی ئەوە یا کو دایکێ و زاروکی تووشی مەترسیان دکەت و دشیاندایە دایک گیانێ خۆ ژ دەست بدەت دماوێ دوگیانیێدا یان دماوێ زاروکبونێدا ژ بەر خوون بەربوونێ یان بلندبوونا فشارا خوونێ و سەربارکێن وێ ب ھندەک نەخۆشیان دیاردبن وەک(ژەھراویبوونا دوگیانیێ، نەخۆشی، نەخوشیێن پەیوەندیدار ب دلی ڤە، نەخوشیێن خوینگێرێن خوینێ…ھتد).
د ھندەک حالەتێن دیتر دا دبیت رەنگە نەخۆشی و ئاستەنگێن مەزنتر ژی بۆ دایکێ پەیداببن و ل دەمێ دایک سەرەدادنا کلینیکێن دووڤچوونا دوگیانیێ دکەن ل وی دەمی پێدڤیە کلینیک ب سێرڤەیەکێ راببن ژبۆ دەستنیشانکرنا مەترسیا دوگیانیێ دایکێ و زاروکێ وێ یێ نەبووی ژی داکو ئەو زارۆ بھێتە پاراستن ژ بەرچوونێ، و وەرارا وی د مالبچووکی دا بھێتە زانین و مرن د مالبچووکی داپەیدانەبیت و ھەر کێماسیەک د لەشیدا بھێتە دەستنیشانکرن و گەلەک ئاریشەیێن دیتر پشتی پەیدابوونا وی پەیدادبن پێدڤیە بھێنە دەستنیشانکرن و ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی دووڤچوون و چاڤدێری دڤێن.
دووڤچونا رەوشا ژنا دوگیان دێ ب گەلەک خالان بیت وەکو زانینا کاودانێن ساخلەمیا ژنێ و پێشاندانا وان بۆ کومەکا ستافێ ساخلەمیێ کو پێکھاتی بیت ژ ھندەک نوشدارێن تایبەمەندێن خوراکیێ و تایبەتمەندێن جڤاکی و دیسان ئەو دێ رابن ب دەست نیشانکرن و زانینا حالەتێن دوگیانیێ و زاروکبوونێن مەترسیدار وەک نیشانێن لێدانا زەنگێ و مەترسیێ(بەری دوگیانیێ) کو گرنگە ژنا دوگیان و ئەندامێن خێزانا وێ ڤان نیشانا بزانن، دیسان فەرە وان نیشانان ژی بزانن یێن چاڤدێریا نوشداری دخوازن یان دخوازن قەستا نوشداری بکەت ژوان نیشانان ژی ( ھەکە ماوە د ناڤبەرا دوگیانیا دووماھیێ و یا پێشتر ژ دو سالان کێمتر بیت، یان ژیێ ژنا دوگیان ژ (18) سالان کێمتر بیت و ژ (35) سالان بوری بیت، یان ھەکە چوار زاروک یان پێھەلتر ھەبن و ئەگەر بەری دەمی زارویەکێ ژ دو کیلویان کێمتر ببیت، یان ھەکە بەری دەمی گەلەک نەخوشی دیت بیت یان ب کریارا قەیسەری زاروک ببیت و ئەگەر بەری دەمی ژنا دوگیان زارویەکێ پێش وەخت ببیت.یان زارویەکێ مری ژ دایک ببیت و ھەکە کێشا ژنا دوگیان ژ (38) کیلویان کێمتر بیت یان درێژیا وێ ژ (145سم) پتر نەبیت.
ژبۆ دەستنیشانکرنا نوو و چارەسەریا دوگیانیا ب مەترسی پێدڤیە مێژویا ساخلەمیا وێ ب ھووری بھێتە ڤەکولین کو د شیاندایە ب ڤێ رێکێ ھندەک ئەگەرێن بەرچاڤ دیار بکەین کو مەترسیێ ل سەر دوگیانیێ پەیدادکەن و پشکنینەکا ھوور و گشتی بو لەشێ دایکێ بھێتە کرن و پشکنینێن نوشداری یێن روتینی و پێدڤی بۆ بھێنە ئەنجامدان و ھەلسەنگاندنەکا باش و رێکخستی بو حالەتێ ساخلەمیا دایکێ د ماوێ دوگیانیێدا بھێتە کرن و پشکنینەکا گشتی بۆ زارویێ وێ د ماوێ دوگیانیێدا کو پێکھاتینە ژ پشکنینێن تایبەت ژبو خویاکرنا باشیا ساخلەمیا زارویێ وێ ھەبن و ھەروەسان پێدڤی یە کارتێکرنا دوگیانیێ ل سەر زاروکی بھێتە لێکولین ژبو دیارکرنا ھەر مەترسیەکا کارتێکرنێ ل زاروکی دکەت و رێکا زارۆبوونێ بھێتە دەستنیشانکرن کا ب سروشتی یان ب کریارەکا قەیسەری ژدایک ببیت، و دیسان پشتی ژدایکبوونا زارۆیی ئێکسەر پشکنین بھێنە کرن ژ بۆ دەستنیشانکرنا ھەر نیشانەکا دبیتە ئەگەرێ تێکدانا ساخلەمیا وی و ب ڤان رێیان دێ شێین ژنا دوگیان و زارۆیێ وێ ژ ھەر مەترسیەکێ پارێزین و دووگیانی ب شێوازەکێ ساخلەم و دوور ژ گەفان دێ ب دووماھی ھێت.

ئەڤرۆ نیوز:

ھشکبوونا دەمارا ئەو نەخۆشی یە دەمێ تیفلکێ سەرڤەی دەمارێ ژ ناڤ دچیت و پیچ پیچە د راوەستیت و کارێ خوە ناکەن و داخازیان ناگەھیننە مێشکی و پشکێن دی یێن لەشی، تا نوکە زانایان دیارنەکریە ئەگەرێ ڤێ نەخوشیێ چیە تنێ ھندەک بەلگە ھەنە کو بەرگریا لەشی ھێرشێ دکەتە شانێن دەماران و ژ ناڤ دبەت.
د.سەگڤان محمد ێالح، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن مێشکی و دەمارا دیارکر کو نەخوشیا ھشکبوونا دەماران، دەمارێن مێشکی و مەژیێ برابرا پشتێ و دەمارێن چاڤادگریت و دبیتە ھەودان و گۆت: ھەتا نوکە دیار نەبوویە ئەگەرێ ڤێ نەخوشیێ ڤایروسە یان کێمبوونا بەرگریێ یە یان ھەردو پێکڤەنە.
دیارکر ژی ئەڤە ئامیرێن دەمارێن ناوەندی یە و دەمارێن دەست و پێیان ناگریت ،ئەڤ نەخوشیە کارتیکرنێ ل وی تیفلکێ تەنکێ سەرڤەی دەمارێ دکەت و خرابکەت و داخازیان ناگەھینتە مێشکی، و گۆتژی: ھەکە نەخوشیێ دەمارا چاڤی گرت دێ روژ بو روژێ بەرەڤ کێماتیێ چیت و شێلی بوون ل دەف پەیدابیت، بەلێ دگەل وەرگرتنا چارە سەریێ ئەڤ دەمارە دێ جارەکا دی زڤریت دەست ب گەشەبوونێ کەت، بەلێ چارەسەری نە 100%..
دیسان د.سگڤانی دیار کر کو ئەڤ نەخوشیە ئێک ژ نەخۆشیێن دومدرێژە، دو سالا جارەکێ یان ھەر شەش ھەیڤا دو جارا دھێتە نەخوشی، ئەو نەساخێن ھەر شەش ھەیڤا دو جارا ئەڤ نەخوشیە ھاتێ دێ زووتر کەڤیت و پێدڤی ب ھاریکاریێ بیت بو ھاتن و چوونێ، چونکی دەمارێن وی ب شێوەکێ بەردەوام ژ ناڤ دچن و دزڤرن ئەڤەژی دێ بیتە ئەگەرەک سستی بکەڤیتە د لەشێ نەخوشیدا و نەشێت برێڤە بچیت و وەک پەککەفتنەکێ ل دەف پەیدابیت و پێدڤی ب ھاریکاریێ بیت بو ھات و چونێ یان عەرەبانێ بکار بینیت دیسان دێ کارتیکرنێ ل دەرونێ وی کەت و ل بیردانکا وی و تشت دێ ژ بیرێ چن و گۆتژی: جھێ جوگرافی ئێک ژ وان ئەگەرایە یێن دبنە ئەگەرێ پەیدابوونا ڤێ نەخوشیێ وەکی خەلکێ نێزیکی ھێلا جەمسەری ئەو جھێن گەرم برێژەیەکا کێم تووشی ڤێ نەخوشیێ دبن ھەر 200 ھزار مروڤا ئێک تووش دبیتێ، بەرامبەر ڤان جھا وەلاتێن ئەوروپی یێن سار ب رێژەکا زور تووش دبنێ کو ھەر 100 ھزار مروڤا 80 تووش دبنێ، دیسان ھندەک وەلاتێن ھەین ب رێژەکا زوورتر تووش دبنێ وەک سوێد و نەرویج کو ھەر100 ھزار مروڤا 200 تووشی ڤێ نەخوشیێ دبن.
دیسان گوت: ھندەک ئەگەرێن جینی ژی یێن ھەین ڤێ نەخوشیێ پەیدادکەن خو ھەکە ل وان جھێن جوگرافی ژی بن ئەوێن ئەڤ نەخوشیە، بەلێ کێم وەکی ئیران و فەلەستین کو خەلکێ وان برێژەیەکا زور تووش دبنێ سەرەرای نێزیکبوونا وان بو ھێلا جەمسەری و ھندەک وەلاتێن دی ھەنە د سارن، بەلێ کێم تووشی ڤێ نەخوشیێ دبن وەک وەلاتێ کەنەدا، ھەروەسا ل دووڤ وان لێکولینێن ھاتینە کرن ل سەر ڤێ نەخوشیێ کو ئەو کەسێن ژ وەلاتەکی دچیتە وەلاتەکێ دیتر ئەگەر ژیێ وی دبن 15 سالیێ دابو دێ ژ خەلکێ وی وەلاتی ھێتە ھژمارتن و ل دووڤ جھێ جوگرافیێ ڤی وەلاتی دێ تووشی ڤێ نەخوشیێ بیت.
ھەروەسا د.سەگڤانی دیارکر کو ئەو زارویێن ل زاروکینیا خوە گەلەک تووشی ھەودانان بووین ب رێژەکا زور کێم تووشی ڤێ نەخوشیێ دبن، دیسان جگارە کێشان و زێدەبوونا بێ ئارامیێ و ب شێوەیەکێ بەر دەوام ژی ئێک ژ وان ئەگەرێن تووشبوونا ڤێ نەخوشیێ یە، دیسان گۆت: کارتێکرنا ھورموناتا ژی ئێک ژ ئەگەرانە کو ژن پتر تووش دبنێ و چەند ھورمونێ مێیاتی یێ زیدەبیت پتر دێ تووشی ڤێ نەخوشیێ بیت ھەر دو ژن تووش دبنێ تا زەلامەک تووش دبیتێ .
ھەروەسا د.سەگڤان محەمەد ێالح، ئەوژی دیارکر کو مروڤ ل ژیێ 20 تا 50 سالیێ تووشی ڤێ نەخوشیێ دبن دیسان ل دەوروبەرێن 30 سالیێ دا بارا پتر دگریت و گۆت:ل پارێزگەھا دھوکێ بەری سێ ھەیڤا مە 80 نەساخ ھەبوون، بەلێ دگەل ھاتنا ئاوارەیان نەخوشێن مە زێدەبووینە.
دیارکر ژی کو دو رێکێن ھەین بو چارەسەرکرنا ڤێ نەخوشیێ ئێک دەمێ نەخوش تووش دبیتێ و دەمارێن وی دراوەستن ئەم چارەسەریێ ددەینێ دا وەکی بەرێ بزڤریت، جورێ دوێ ئەم ددەینێ وەک پاراستن دا تووشی ڤێ نەخوشیێ نەبیت ئەوژی چەند جورەکێن شرینقانە کو ژ بەغدا بو مەدھێن وەکی( ئەڤونێکس، بیتافیرونا، ریبیف) کو جورەک ژ ڤان روژەکێ وەردگریت روژەکێ نە و جورێ دی حەفتیێ دو جارا وەردگریت و جورێ سیێ حەفتیێ جارەکێ د دانن و گۆت: ئەو کەسێن بشێن 100 میترا برێڤە بچن ئەڤ جورێ دەرزیکا بو دھێتە دانان، بەلێ ھەکە نەشیا برێڤەبچیت بو ناھێتە دانان ل دەمێ دانانێ رێژەکا کێم یا نەخوشان تووشی حەساسیێ دبن، دیسان جورەکێ حەبکا ژی(فینگولیمود) دەرکەتیە کو ل شوونا شرینقا دھێنە دانان، بەلێ بەس ل ئورپا ھەنە و زور دگراننن.