ئه‌ڤرۆ نيوز:
سايتێ رووداو به‌لاڤكريه كو ل ده‌ژمێر 2 و نيڤ يێ رۆژا سێشه‌مبى، دو ژ وان كه‌سێن هێرش كريه سه‌ر تورا ميديايى يا رووداو ژ ئاليێ ده‌زگه‌هێن ئه‌منى يێن هه‌ولێرێ هاتينه گرتن.
رۆژا 25 ڤێ هه‌يڤێ ، هێرش بۆ سه‌ر ئاڤاهيێ سه‌ره‌كى يێ رووداو ل هه‌ولێرێ هاته كرن كو د ئه‌نجامدا چار كه‌س هاتبوونه برينداركرن.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ئەندامەکێ لژنا کاروبارێن پێشمەرگەی بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیار کر کو ھێشتا پێشمەرگەیێن ب ئێخسیر کەفتینە د دەستێن تیرۆرستێن داعش دا د ژیانێ دا ماینە و نەھاتینە شەھیدکرن و گۆت: “بزاڤێن ئازادکرنا وان پێشمەرگەیێن ئێخسیر شکەستن ئینایە و داعش باوەری ب دانوستاندنان نینە”.
قادر وەتمان، ئەندامێ لژنا کاروبارێن پێشمەرگەی ل پەرلەمانێ کوردستانێ خویا کر کو پێزانینێن دروست ل بەردەستن ئەڤ پێشمەرگەیێن وەک ئێخسیر کەفتینە د دەستێن تیرۆرستێن داعش دا د ژیانێ دا ماینە و نەھاتینە شەھیدکرن و گۆت: “ئەڤێن ھاتینە شەھیدکرن ل سالا بۆری چەکدارێن داعش ب خوە ئەڤ پێزانینە بەلاڤکرینە، بەلێ ژ سالا بۆری و ھەتا نوکە چو ئێخسیر نەھاتینە شەھیدکرن و پێزانین مە ھەنە کو ھێشتا ئەڤ ھژمارا پێشمەرگەیێن ئێخسیر د ژیانێ دا ماینە و داعش بۆ کارێ خوە بکاردئینیت”.
ناڤھاتی ئاماژە دا وێ چەندێ کو گرۆپێ تیرۆرستێن داعش گرۆپەکێ درەندەیە و باوەری ب دانوستاندنێ و رێ یێن ئاشتیێ نینە ژ بەر ڤێ چەندێ ھەتا نوکە حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ چو دانوستاندێن راستەوخۆ و فەرمی د گەل تیرۆرستێن داعش نەبووینە، چونکی تیرۆرستێن داعش ب خوە باوەری ب ڤێ چەندێ نینە.
قادر وەتمان ئاشکرا کر کو ل سالا بۆری بزاڤێن کەسی ژ لایێ کەسێن بەرنیاس و خێرخواز بۆ ئازادکرنا پێشمەرگێن ئێخسیر د دەستێن تیرۆرستێن داعش دا ھاتنەکرن کو بەرانبەر ئازادکرنێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ژی تیرۆرستێن داعش یێن ب ئێخسیر کەفتینە د دەستێ پێشمەرگەی دا ئازاد بکەت، بەلێ تیرۆرستێن داعش ب ڤێ چەندێ رازی نەبوون ژ بەر ڤێ چەندێ ھەتا نوکە چو بزاڤێن دی بۆ ئازادکرنا وان پێشمەرگان نەھاتینەکرن.
ئەڤرۆ نيوز:
گەنەرال محەمەد پاکپور بەرپرسێ ھێزێن ئەردی یێ لەشکرێ ئیرانێ د داخۆیانیەکێ دا راگەھاند کو دڤێت ھەرێما کوردستانێ سنۆرێن خوە ب پارێزیت و نەھێلیت کو تیرۆرست ژ سنۆرێ وان دەرباز ئاخا مە ببن و گۆت: (ئالۆزیێن ڤێ دووماھیێ ل سەر سنۆری و کوشتنا سەربازێن مە نیشا ددەت کو ھەرێما کوردستانێ وەک پێدڤی سنۆرێ خوە ناپارێزیت و ھەکە ئەو چالاکی بەردەوام بن ئەم دێ ل ناڤ ئاخا ھەرێما کوردستانێ ھێرشی بنگەھێن وان ھێزان بکەین).
ل ئالیێ دی بەرپرسەکێ پارتا دیموکرات یا کوردستانا ئیرانێ ژی راگەھاند کو چالاکیێن مە د ناڤ ئاخا رۆژھەلاتێ کوردستانێ دا دھێنە کرن و ھەتا رژێما ئیرانێ دانپێدانێ ب مافێ گەلێ کورد نەکەت و زۆرداریا ل سەر خەلکێ مە ژ ھۆلێ نەرابیت ئەم دێ بەرەڤانیێ ژ خەلکێ خوە بکەین و گۆت: (ھێزێن مە ھێرشی سەربازێن ئیرانێ نەکرینە، بەلکو پێشمەرگێن بۆ کارێ رێکخستنی و پەیوەندیێن ل گەل خەلکێ کوردستانێ دەربازی رۆژھەلاتێ کوردستانێ بووینە، لێ پاسدارێن ئیرانێ ھێرشی ھەڤالێن مە کرینە و وان ژی بەرەڤانی ل خوە کریە).
چاڤدێرێن سیاسی یێن رۆژھەلاتێ کوردستانێ ژی دیار دکەن کو دڤێت پارتێن رۆژھەلات رەوشا ھەرێما کوردستانێ باش بدەنە بەرچاڤ و چو بەھانان نەدەنە دەستێ رژێما ئیرانێ دا کو ئاریشان بۆ وێ پارچا کوردستانێ دروست بکەت.
ئەڤرۆ نیوز:
ئەندامەکا پەرلەمانێ دیار دکەت کو کورد ئێک ژ گەلێ ھەر کەڤن یێ دەڤەرێ نە و نھا ژی شەری بۆ مافێ خوە یێ رەوا دکەن و ھەتا کورد نەگەھنە مافێن خوە پرسێن رۆژھەلاتا ناڤین چارە نابن و ھەبوونا دەولەتەکا کوردی بۆ ئیسرائیلێ ژی گەلەک یا گرنگە.
کسینیا سڤیتلوڤا ئەنداما پەرلەمانێ ئیسرائیلێ ل باژارێ ئستەنبولێ د کۆنفرانسەکێ دا سەبارەت ب پەیوەندیێن تورکیا و ئیسرائیلێ و پاشەرۆژا رۆژھەلاتا ناڤین ئاخڤتنەک پێشکێش کر و راگەھاند کو رۆژھەلاتا ناڤین بەر ب گوھۆرینێن دیرۆکی ڤە دچیت و ئەڤرۆکە ئالۆزیێن گەلەک مەزن ل دەڤەرێ ھەنە و شەرێ نھا دھێتە کرن ژی د راستی دا شەرێ دروست کرنا نەخشێ نوو یێ دەڤەرێ یە و گۆت: (ئیسرائیلێ پێ باشە کو پەیوەندیێن خوە ل گەل ھەموو ئالیەکێ ئاسایی بکەت، لێ د ھەمان دەمی دا گەلەک ھێز ھەنە کو مەترسیێ بۆ مە دروست دکەن و ئەم ژی نەچارین ل ھەمبەر وان بەرەڤانیێ ل خوە بکەین).
ئەنداما پەرلەمانێ ئیسرائیلێ ئەو یەک ژی دیار کر کو ئیسرائیلێ پێ باشە دەولەتا کوردی ل دەڤەرێ بھێتە ئاڤاکرن، چونکو پرسا کوردان ئێکە ژ پرسێن سەرەکی ل رۆژھەلاتا ناڤین و ھەتا کورد ژی نەگەھنە مافێن خوە پرسێن دەڤەرا مە چارە نابن و گۆت: (ئاڤابوونا دەولەتەکا کوردی ل رۆژھەلاتا ناڤین د بەرژەوەندیا مە دایە، چونکو ئیسرائیل ل ھەڤالبەندێن نوو دگەریت و ھەرێما کوردستانێ دشێت بۆ ئیسرائیلێ رۆلەک وەسا ببینیت).
ئەو داخۆیانیێن ئەنداما پەرلەمانێ ئیسرائیلێ د دەمەکێ دایە کو بەری نھا ژی گەلەک سەرکردە و بەرپرسێن ئیسرائیلی ب رەنگەکێ ئاشکرا پشتەڤانیا خوە بۆ دەولەتا کوردی دیار کرینە.
د ڤێ دەربارێ دا یوسف ئەسلانی چاڤدێرێ سیاسی یێ رۆژھەلاتێ کوردستانێ ژی دیار دکەت کو دڤێت کورد پەیوەندیێن خوە ل گەل ئیسرائیلێ باشتر بکەن، چونکو گەلەک خالێن ھەڤپشک د ناڤبەرا ھەر دو گەلان دا ھەنە و چارەنڤیسێ وان وەکو ئێکە و ھەکە ئیسرائیل و کورد بنە دو وەلاتێن ھەڤپەیمان دێ گەلەک مەترس ل سەر کوردستانێ ژی کێم ببن، ژ بەر ھندێ ژی دڤێت سەرکردێن کورد ل ھەرێما کوردستانێ مفایێ ژ پشتەڤانیا ئیسرائیلێ و پێگەھێ وێ ببینن و دەولەتا کوردی رابگەھینن، چونکو ھەکە نھا دەولەتا کوردی نەھێتە راگەھاندن رەنگە ئەزموونا سەدسالا بۆری دوبارە ببیت و دیسان کورد نەگەھنە مافێن خوە یێن رەوا.
ئامێدیێ، مه‌حمود نهێلى
ژ ئه‌نجامێ فشاره‌كا زۆرا ل سه‌ر كاره‌با نیشتیمانى نیزیكى شه‌ش ده‌مژمێرایه كاره‌با نیشتیمانى ل قه‌زا ئامێدیێ هاتیه برین و ڤه‌گه‌ریانێ تا نها دیار نینه.
برقى دیره‌لۆكى به‌رپرسێ وێستگه‌ها كاره‌با دێره‌لۆك دیار كر، كو ئه‌ڤه ل ده‌مژمێر 5 و نیڤێ ئیڤارى ڤولتیا كاره‌بێ نه‌گه‌هشتیه چ وێسته‌گه‌هێن سه‌ر ب قه‌زا ئامێدیێ ڤه و گۆت: ( مه چه‌ندین جاران په‌یوه‌ندى ب كونترولى كریه ل دهوكێ لێ تا نها چ ئه‌گه‌ره‌كى ئاشكرا بۆ مه دیارنه كریه بتنێ دبێژن ژ ئه‌نجامێ فشاره‌كا زۆر ل سه‌ر وێستگه‌هان سیسته‌م ل كارى ده‌ركه‌فتیه).
ئه‌ڤ یه‌كه ژى بوویه ئه‌گه‌رێ دلگرانیا وه‌لاتیێن ده‌ڤه‌رێ ژ به‌ر كو دنها دا هه‌ژماره‌كا موه‌لیده‌یێن كاره‌بى ژ كار كه‌ڤتینه.
ئه‌میر نێروه‌ى بۆ ئه‌ڤرۆ نیوز دیاركر، كو ئه‌ڤه چه‌ند رۆژه موه‌لیده‌یا تاخێ وان ل دێره‌لۆك ژ كار كه‌فتیه و ل گه‌ل هندێ كاره‌با نیشتمانى ژى گه‌له‌ك یا بێ سه‌روبه‌ره و ئه‌ڤه ده‌مه‌كى دا یه كو ئه‌ڤه چه‌ند رۆژه سه‌قایێ دنیایێ گه‌له‌ك یێ گه‌رمه.
ناڤبرى داخاز كر كو كاره‌ب بۆ وه‌لاتیان بهێته دابینكرن ژ به‌ر كو ئه‌ڤه هه‌یڤا ره‌مه‌زانێ یه و وه‌لاتى گه‌له‌ك پێدڤى ب كاره‌بێ نه.
مێسى ل گه‌ل هه‌لبژارتیێ ئه‌رژه‌نتین د كوپا ئه‌مریكا و موندیالا جیهانى دا شه‌ش جاران پشكدارى كریه و ل گه‌ل پشكداریا ئولومپیاتێن 2008 لێ ل گه‌ل هه‌لبژارتیێ تانگو نه‌شیا چو ناسناڤان ب ده‌ستخوڤه بینت به‌رامبه‌ر ل گه‌ل یانا به‌رشه‌لۆنا شیا هه‌مى ناسناڤێن ئورۆپى و جیهانى ب ده‌ستخوه‌ڤه بینت و چار جاران بوویه باشترین یاریزانێ جیهانێ و گه‌هشتى یه هه‌مى خه‌ونێن خوه بتنێ ئێك نه‌بیت ئه‌وژى ل گه‌ل هه‌لبژارتیێ خوه ئه‌رژه‌نتین ناسناڤه‌كێ نیڤده‌ولى ب ده‌ستخوڤه بینت، هه‌ر چه‌نده سێ جاران گه‌هشتى یه یاریا دووماهیێ ئه‌وژى 2014 موندیالا جیهانى ل گه‌ل ئه‌لمانیا خوساره‌ت بوو هه‌ردیسان ل هه‌ردو قاره‌مانیێن كوپا ئه‌مریكا دو جاران ل گه‌ل شیلى خوساره‌ت بوو، هه‌ر ئێكسه‌ر پشتى یاریا هه‌لبژارتیێ ئه‌رژه‌نتین ب دووماهى هاتى ل ژورا گوهورینا یاریزانان مێسى بۆ هه‌ڤال و هژماره‌كا رۆژنامه‌ڤان دیاركر ئه‌وى ده‌ست ژ یاریا ته‌پا پێ به‌رده ل سه‌ر ئاستێ نیڤده‌ولى ژبه‌ركو ئه‌و نه‌شیا چو ناسناڤان ل گه‌ل هه‌لبژارتیێ تانگو ب ده‌ستخوه‌ڤه بینت مێسى نوكه ب گولكه‌رێ مێژوى یێ هه‌لبژارتیێ ئه‌رژه‌نتین دهێته هژمارتن كو 55 گول ژ سه‌رجه‌مێ 113 یاریا توماركرى نه، مێسى پشكدارى د هه‌ر ئێك ژ كوپا سالا 2007-2011-2015-2016 كریه لێ نه‌شیا چو جاران ڤى ناسناڤى به‌ت كو هه‌لبژارتیێ ئه‌رژه‌نتین هیڤێن مه‌زن هه‌بوون پشتى بورینا 23 سالان ئه‌ڤ ساله دێ قاره‌مانیا كوپا ڤه‌گه‌رینه ئه‌رژه‌نتین كو هه‌ر ژ سالا 1993 ئه‌رژه‌نتین نه‌شیا قاره‌مانیا كوپا ب ده‌ستخوڤه بینت و هه‌ردیسان مێسى د سه‌ركێشیا ئه‌رژه‌نتین دا ل هه‌ردو موندیالێن 2010-2014 ژى نه یێ سه‌ركه‌فتى بى هه‌ر چه‌نده ل موندیالا 2014 شیا هه‌لبژارتیێ خوه ب گه‌هینته یاریا دووماهیێ.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
راپورتێن رۆژنامه‌ڤانى ل ئیسپانیا وه‌سا داینه دیاركرن هێرشبه‌رێ پوله‌ندى و یانا بایرن میونیخ نێزیكى ئیمزاكرنا هه‌ڤبه‌ستێ بوویه ل گه‌ل یانا ریال مه‌درید .
رۆژناما موندو دیپورتیڤو یا ئیسپانى دیاركریه سه‌روكێ یانا ریال مه‌درید فلورنتینو پرێز بریار دایه ئه‌و دێ ل هاڤینا ئه‌ڤ ساله هه‌ڤبه‌ستێ ل گه‌ل هێرشبه‌رێ پوله‌ندى لیڤاندوڤسكى ئیمزاكه‌ت بۆ ب هێز ئێخستنا هێلا هێرشبه‌ریا یانێ لێ ب مه‌رجه‌كى ئه‌وژى ئه‌گه‌ر هاتو ئه‌و هێرشبه‌رێ خوه یێ ئیسپانى ئه‌لڤارو مورتاى ب فروشن ل ماوێ ڤه‌گوهاستنێن بهێت كو نوكه چه‌ند یانه دخوازن هه‌ڤبه‌ستێ ل گه‌ل مورتاى ئیمزا بكه‌ن كو یانا چێلسى یا بزاڤێن مه‌زن كه‌ت بۆ ده‌ستڤه ئینانا هێرشبه‌رێ ریال مورتا كو كوژمێ 50 ملیون یورۆیا پێشكێشى یانا مه‌له‌كى كریه، یانا ریال مه‌درید ب كوژمێ 30 ملیون یورۆیا یاریزانێ خوه ژ یانا یوڤانتوس ڤه‌گه‌راندى یه .
ژلایه‌كێ دیڤه بریكارێ یاریزانێ هه‌لبژارتیێ ئیسپانیا مورتا دیاركریه ئه‌و دخوازیت مورتا یاریێ ل خولا ئینگلته‌را بكه‌ت ل سالا بهێت ژبه‌ركو ئه‌و دێ ل وێ خولێ پتر رولى خوه بینت ل یانا ریال مه‌درید .
رۆژناما تیلگراف یا برێتانى دیاركریه ریال مه‌درید ئه‌گه‌ر مورتا فروت ب كوژمێ 50 ملیون یورۆیا دێ بارێ یانا ریال مه‌درید سفكرتر بیت بۆ كرینا لیڤاندوڤسكى كو بهایێ كرینا ئه‌وى ژ یانا بایرن میونیخ 80 ملیون یورونه.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
به‌رى سه‌رهاتییێ: به‌رى سووره‌تا (الأعراف) سه‌رهاتییا ڤى زانایى بۆ مه ڤه‌گێڕت، د چه‌ند ئایه‌ته‌كان به‌حسێ چاكێن ملله‌تێ مووساى دكه‌ت، ودبێژت: پشتى ڤان مرۆڤان هنده‌ك كه‌سێن دى یێن خراب هاتن و ل شوینا وان بوونه ميراتگرێن كيتابێ.. وان كيتاب خواند وتێ گه‌هشتن، به‌لێ كار پێ نه‌كر، هه‌ر تشته‌كێ ژ دنيايێ كه‌فتبا به‌ر سنگێ وان ئه‌و تێ نه‌دبۆرین، وهه‌ر چه‌نده وان دزانى كو ئه‌ڤ كاره یێ دورست نینه ژى، به‌لێ وان ئه‌و دكر ودگۆت: چو نینه! خودێ گونه‌هێن مه دێ بۆ مه ژێ به‌ت! وئه‌گه‌ر تشته‌كێ دى یێ بێ خێر ژ دنیایێ جاره‌كا دى كه‌فتبا به‌را وان، دیسا ئه‌و ژێ ده‌رباس نه‌دبوون، ودا ب ناڤ دا چن، وى بۆ خۆ حه‌لال كه‌ن..
ئه‌ڤه ده‌سته‌كه‌كا مرۆڤان بوو ژ ئسرائیلییان پشتى مووساى ودویكه‌فتییێن وى هاتبوون، ئه‌و دنه‌زان نه‌بوون، وان ئه‌و كیتاب دخواند یا خودێ بۆ پێغه‌مبه‌رێ وان هنارتى، وتێ دگه‌هشتن، به‌لێ ژ به‌ر حه‌ژێكرنا وان بۆ دنیایێ وخۆشییێن وێ، وان كار ب ئه‌حكامێن كیتابێ نه‌كر؛ چونكى ئه‌و گه‌له‌ك جاران نه ل دویڤ شه‌هوه‌ت ودلچوونێن وان بوو..
مه‌عنا: ئێك ژ مه‌زنترین ئه‌گه‌رێن سه‌ردابرنا مرۆڤى حه‌ژێكرنا دنیایێ ودویكه‌فتنا شـه‌هـوه‌تـانـه، ب تایبه‌تى ئه‌گه‌ر د سه‌ر (شه‌هوه‌تێ) ڕا (شوبهه‌ت) ژى ل نك وى هـه‌بـن، وه‌كــى ڤـان ئه‌وێن دویكه‌فتنا دنیایێ دكر ودگۆت: خودێ یێ ب ره‌حمه، ئه‌م دێ تۆبه كه‌ین وئه‌و دێ تۆبا مه قه‌بویل كه‌ت.
وئه‌و كه‌سێن ب ڤى ڕه‌نگى بن، (شه‌هوه‌ت) به‌رێ وان دێ ده‌ته زێده‌گاڤى وسه‌رداچوونێ، و(شوبهه‌ت) دێ به‌رێ وان ده‌ته گوهۆڕینا د دینى دا، وپه‌یداكرنا بیدعه وكارێن نه‌دورست.. وئه‌ڤه ئه‌و ئاتافه یا ژ هه‌مى كه‌سان پتر دگه‌هته دو ڕه‌نگێن مرۆڤان: زانایێن دینى، وعیباده‌تكه‌رێن نه‌زان!
وپشتى سووره‌تێ ئیشاره‌ت دایه ڤێ ده‌سته‌كێ ژ ئسرائیلییان، نموونه‌یه‌كا ده‌سنیشانكرى، كو د واقعى دا ل به‌رچاڤ چێبووى، بۆ مه ڤه‌گێڕا، دا بۆ مه ئاشكه‌را بكه‌ت كانێ چاوایه ده‌مێ مرۆڤه‌كێ زانا كارى ب زانینا خۆ نه‌كه‌ت، وخۆ به‌ر ب دنیایێ وشه‌هه‌واتێن وێ ڤه نزم دكه‌ت، ڤێجا د ئه‌حكام وفه‌توایێن خۆ دا ژ حه‌قییێ دویر دكه‌ڤت، ئه‌و نموونه چ بوو؟ و چ ده‌رس وعیبره‌ت ژێ دئێنه وه‌رگرتن؟
دا به‌رێ خۆ بده‌ینێ..
سه‌رهاتى وه‌كى د قورئانێ دا هاتى:
د ســووره‌تــا (الأعـــراف) دا، ئایــه‌تێن (175-176)ێدا، قورئان سه‌رهاتییا ڤى زانایى ب ڤى ڕه‌نگى ڤه‌دگێڕت: (وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آَتَيْنَاهُ آَيَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ (175) وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذَلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآَيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (176))
ومه‌عنا ڤان ئایه‌تان ب كورتى ئه‌ڤه‌یه، خودێ دبێژته پێغه‌مبه‌رێ خۆ -سلاڤ لێ بن-: تو ئه‌ى موحه‌ممه‌د، بۆ ئوممه‌تا خۆ به‌حسێ وى مرۆڤى بكه يێ مه ئايه‌ت وده‌ليلێن خۆ داينێ، ڤێجا وى خۆ فێرى وان كر، پاشى كوفر پێ كر، وئه‌و هاڤێتنه پشت خۆ، ئينا شه‌يتانى ئه‌و ژێرده‌ستى خۆ كر، ڤێجا ئه‌و بوو ژ وان به‌رزه‌بوويێن تێچووى. وئه‌گه‌ر مه ڤيابا كو بهايێ وى بلند كه‌ين ژ به‌ر وان ئايه‌تێن مه داينێ، ئه‌م دا وه كه‌ين، به‌لێ وى ده‌ست دا دنيايێ ودويكه‌فتنا دلچوونێن خۆ كر. ڤێجا مه‌ته‌لا ڤى زه‌لامى وه‌كى مه‌ته‌لا صه‌يه، ئه‌گه‌ر تو ڕاهێلییێ يان بهێلى هــه‌ر دێ حـلـكـه‌حـلـكـێ كــه‌ت، ئــه‌ڤــه سالۆخه‌ت ومه‌ته‌لا وى ملله‌تییه يێ دره‌و ب ئایه‌تێنمه كرى، ڤێجا تو -ئه‌ى موحه‌ممه‌د- سه‌رهاتى وچيرۆكێن ملله‌تێن به‌رێ ڤــه‌گـــێــڕه، چونكى د ڤه‌گێڕانا وان دا موعجزه‌يه‌كا مه‌زن هه‌يه؛ دا به‌لكى ملله‌تێ ته هزرا خۆ د وێ چه‌ندێ دا بكه‌ن.
ئه‌و زانایێ هه كى بوو؟
وه‌كى ل ده‌سپێكێ ژى مه گۆتى قورئانێ گه‌له‌ك سه‌رهاتى بۆ مه ڤه‌گێڕاینه بێى ناڤێن وان كه‌سان بۆ مه ده‌سنیشان بكه‌ت یێن ڕویدانێن سه‌رهاتییێ ل سه‌ر ملى ڕاده‌وستن؛ چونكى عیبره‌ت د سه‌رهاتییێ ب خۆ دا هه‌یه، وزانینا ناڤان چویێ ل مه‌سه‌لێ زێده ناكه‌ت.. به‌لێ مرۆڤ ب تبیعه‌تێ خۆ یێ (فضوولیه) وده‌مێ گوهـ ل سه‌رهاتییه‌كێ دبت حه‌ز دكه‌ت بزانت كانێ ئه‌و سه‌رهاتى كه‌نگى و ل كیڤه چێبوویه، و ب سه‌رێ كێ هاتییه؟
وزانایێن ته‌فسیرێ ژى، پێخه‌مه‌ت ئاشكه‌راكرنا مـه‌عـنـایـا ئایه‌تێن قورئانێ ب ڕه‌نگه‌كێ تــمــامــتر، دویچوونا (ئه‌خبار) و(ریوایه‌تێن) جودا جودا كرییه؛ دا ئه‌صلێ هـه‌ر سه‌رهاتییه‌كێ ب به‌رفره‌هى بۆ مه ئاشكه‌را بكه‌ن، وهنده‌ك جاران پتر ژ ریوایه‌ته‌كێ ب ده‌ست وان كه‌فتییه، ووان ئه‌و هه‌مى بۆ مه تۆماركرینه، بێى (جـه‌زم) بكه‌ن كانێ كـیـژ ریوایه‌ت ژ كیژكێ دورستتره ئه‌گه‌ر چو ده‌لیلێن ب هێز د ده‌ست وان دا نه‌بن.
و د ده‌ر حه‌قا ده‌سنیشانكرنا كه‌سینییا ڤى زانایى دا، وكانێ ئه‌و یێ ژ كى بوو، وكه‌نگى ژیایه؟ ته‌فسیرزانان پتر ژ گۆتنه‌كێ هه‌نه، ژ وان گۆتنان:
1- ژ عه‌بدللاهێ كوڕێ مه‌سعوودى دئێته ڤه‌گوهاستن، دبێژت: ل سه‌ر ده‌مێ مووسا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن-، و د ناڤ هه‌ڤالێن وى دا زانایه‌كێ زیره‌ك وتێگه‌هشتى هه‌بوو، ناڤێ وى (به‌لعام) بوو، و ژ خه‌لكێ مه‌دین بوو، مووساى ئه‌و هنارته نك مه‌لكێ مه‌دیه‌نێ؛ دا به‌رێ وى بده‌ته دینێ دورست، ئینا وى مه‌لكى ئه‌و زانا به‌رتیل كر، وقانع كر كو دینێ خۆ بهێلت، وبچته سه‌ر دینێ مه‌لكى، و ب ڤێ چه‌ندێ ئه‌و د سه‌ر دا چوو وخه‌لك ژى د گه‌ل خۆ د سه‌ر دا برن.
2- و ژ عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسى دئێته ڤه‌گوهاستن كو ئه‌ڤ زه‌لامه ل سه‌ر ده‌مـێ مووساى بوو، به‌لێ ئه‌و ژ ملله‌تێ مووساى نه‌بوو، به‌لكى ژ وان بوو یێن ل باژێڕێ (به‌یتولمه‌قدسێ) دژیان، گاڤا مووساى سه‌ركێشییا ملله‌تێ خۆ كرى وبه‌ر ب باژێڕێ پیرۆز ڤه چووی دا وى ژ ده‌ستێ (جه‌ببارینان) بینته ده‌ر، خه‌لكێ باژێڕى هاتنه نك ڤى زانایى، ودبێژن: هه‌ر دوعایه‌كا وى كربا قه‌بویل دبوو، وگۆتنێ: دوعایه‌كێ بۆ مه بكه كو به‌لایا مووساى وملله‌تێ وى ژ مه ڤه‌ببت، وى گۆت: ئه‌گه‌ر ئه‌ز دوعایه‌كا ب ڤى ڕه‌نگى بكه‌م، دین ودنیایا من دێ چت.. به‌لێ ئه‌و مانه پێڤه وبه‌رتیل كر حه‌تا وى دوعا كرى، وئه‌و ب سه‌رێ مووساى وملله‌تێ وى هاتى یا ب سه‌رى هاتى، كو چل سالان ژ باژێڕێ پیرۆز هاتینه دویركرن.
3- وهنده‌ك زانایێن دى دبێژن: ئه‌و زانایه‌كێ ئسرائیلى بوو، ل سه‌ر ده‌مێ یووشه‌ع پێغه‌مبه‌رى هاتبوو ئه‌وێ پشتى مووساى -سلاڤ لێ بن- سه‌ركێشییا ئسرائیلییان كرى، و(بیه‌تولمه‌قدس) ل سه‌ر ده‌ستێ وى هاتییه ڤه‌كرن، ده‌مێ یووشه‌عى وهه‌ڤالێن خۆ ڤیاى جیهادێ بكه‌ن، وقه‌ستا باژێڕێ پــیــرۆز بـكــه‌ن؛ دا كافـــران ژێ ده‌ربێخــن، ڤـــى زانایــى خـۆ ژ پێغه‌مبه‌ر وخودان باوه‌ران ڤه‌ده‌ر كر، وقه‌ستا چه‌په‌رێ كوفرێ كر، وخۆ دا دگه‌ل وان، وته‌شجیعا وان كر دا ئه‌و شه‌ڕێ خودان باوه‌ران بكه‌ن.
4- و ژ سه‌عیدێ كوڕێ موسه‌ییه‌بى دئێنه ڤه‌گوهاستن دبێژت: د جاهلیه‌تێ دا ل مه‌دینێ زه‌لامــه‌كــێ زانا هه‌بوو دگۆتنێ: بابێ عامرێ راهب، ته‌ورات وئنجیل خواندبوو ودگۆت: ئه‌زێ ل سه‌ر دینێ ئیبراهیمى، گاڤا پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- هـاتى، وى بـاوه‌رى پێ نه‌ئینا، و ژ مه‌دینێ ده‌ركه‌فت وقه‌ستا مه‌كه‌هێ كر، وقوره‌یشى پالدان دا شه‌ڕێ خودان باوه‌ران بكه‌ن، وده‌مـــێ مــوسلمان ب سه‌ركه‌فتین ئه‌و ژ حیجازێ ڕه‌ڤى وقه‌ستا شامێ كر وما ل وێرێ حه‌تا ل سه‌ر كوفرێ مرى.
5- و ژ عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌مرى دئێته ڤه‌گوهاستن كو ئه‌ڤ زه‌لامه (أمیة بن أبی الصلت)ێ ثه‌قه‌فى یێ شاعر بوو، د جاهلیه‌تێ دا ئه‌و چووبوو سه‌ر دینێ عیساى، وئنجیل وته‌ورات خواندبوون، ودگۆت: ئه‌وێ ل سه‌ر دینێ ئیبراهیمى، عیباده‌تێ صه‌نه‌مان قه‌بویل نه‌دكر، وڤه‌خوارن حه‌رام دكر، وگه‌له‌ك شعر ب ڤێ چه‌ندێ ڤه‌هاندبوون.. گــاڤـــا پــێــغــه‌مـبـه‌ر -سلاڤ لێ بن- ب ئیسلامێ هاتییه هنارتن، وى حه‌سویدى ب پێغه‌مبه‌رى بر وباوه‌رى پێ نه‌ئینا، وخۆ دا د گه‌ل چه‌په‌رێ كوفرێ، هه‌ر چه‌نده وى دزانى كو ئه‌و د نه‌حه‌قن ژى.
ودل پتر ب هندێ رحه‌ت دبت كو ئه‌و زه‌لامێ زانا ئێك ژ زانایێن ئسرائیلییان بت یێن پشتى مووسا پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- هاتین؛ چونكى سیاقێ ئایه‌تان به‌حسێ ئسرائیلییان ل سه‌ر ده‌مێ مووساى دكه‌ت، ودبێژت: پشتى وان هنده‌ك هاتن ڕێیا خۆ گوهاڕت ودویكه‌فتنا پێغه‌مبه‌رێ خۆ نه‌كر، له‌و ئه‌م بۆچوونا سیێ دورستتر دزانین، وخودێ چێتر دزانت.
ڤى زانایى چ كربوو؟
قورئان بۆ مه ئاشكه‌را دكه‌ت كو ئه‌ڤ زه‌لامێ به‌ختڕه‌ش یێ ژ به‌ر كارێ خۆ یێ خراب خۆ هێژاى هندێ كرى خودێ وى د كیتابا خۆ دا بكه‌ته نموونه‌یێ خرابیێ، مرۆڤه‌كێ نه‌زان نه‌بوو: (وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آَتَيْنَاهُ آَيَاتِنَا) ئه‌ڤ مرۆڤه یێ فه‌رمان ل پێغه‌مبه‌رى -سلاڤ لێ بن- دئێته كرن كو سه‌رهاتییا وى ڤه‌گێڕت، یێ چاوا بوو؟ خودێ دبێژت: مه ئایه‌تێن خۆ دابوونێ.. یه‌عنى: ئه‌و مرۆڤه‌كێ زانابوو ب وان ئایه‌تان یێن خودێ بۆ پێغه‌مبه‌رێ خۆ هنارتین، وحه‌تا ئه‌م بزانین كانێ مسته‌وایێ زانین وگرێدانا وى ب ئایه‌تێن خودێ ڤه چه‌ند بوو، به‌رێ خۆ بــده‌نــه تــه‌عــبـیرا قورئانێ چ گۆت: (فَانْسَلَخَ مِنْهَا) وسه‌لخاندن (یان: گوراندن) ئه‌وه چه‌رم ژ گۆشتى بێته ڤه‌كرن، یه‌عنى: دین وئایه‌تێن خودێ هند ب وى ڤه دنویسای بوون وه‌كى پێڤه نویسیانا چه‌رمى ب گۆشتى ڤه، به‌لێ وى چ كر؟ وى ئه‌و ژ خۆ ڤه‌كر، ژێڤه‌كرنه‌كا وه‌سا یا زڤڕین د دویڤ دا نه‌بت.
ئــه‌و مـــرۆڤه‌كێ زانا بوو، به‌لێ وى خۆ ژ ئیمان وباوه‌ریێ ڤه‌كر، ئایه‌تێن خودێ هاڤێتن، (فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ)، (أتبعه) یه‌عنى: خۆ ڤێڕا گه‌هاند، ونه‌گۆت: (تبعه) یه‌عنى: ب دویڤ كه‌ت؛ دا باش بێته زانین كو ده‌مێ وى خۆ ژ ئایه‌تێن خودێ ڤه‌كرى، وپشت دایه ڕێكا وى، شه‌یطان ڤێڕا گه‌هشت وه‌كى حه‌یوانه‌كێ دوڕنده ده‌مێ خۆ ب (فه‌ریسه‌یا) خۆ ڕا دگه‌هینت، ودده‌ته به‌ر په‌نج وكێلبان!
ئه‌نجام چ بوو؟
- (فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ)و(غیوایه‌ت) ئه‌وه مرۆڤ د ئنیه‌ت وكارێ خۆ هه‌ر دووان دا یێ به‌رزه بت، مه‌عنا: ده‌مێ شه‌یطان ڤێڕا گه‌هشتى ئێكا هند ژ وى چێكر ئنیه‌تا وى ژى خراب ببت، وكارێ ئه‌و دكه‌ت ژى یێ دورست نه‌بت.. به‌لكى مرۆڤه‌ك هبت كارێ وى یێ خراب بت به‌لێ ئنیه‌تا وى یا باش بت، یان ئنیه‌تا وى یا خراب بت به‌لێ كارێ وى یێ باش بت، وهنگى به‌لكى خێره‌ك د وى هه‌بت بۆ وى یان بۆ خه‌لكى، به‌لێ ئه‌ڤى نه چو خێر بۆ وى نه بۆ خه‌لكى تێ هه‌یه؛ چونكى نه ئنیه‌ت نه كارێ وى یێ دورست نینه.
وعلم خودانێ خۆ بلند دكه‌ت وقه‌در وقیمه‌تێ وى د ناڤ خه‌لكى دا مه‌زن دكه‌ت، به‌لێ عـــلـــمــێ ڤى كه‌سى ئه‌ڤ فایده ل وى نه‌كر، به‌لكى بوو به‌لا سه‌رێ وى وئه‌و ل نك خودێ و ل نك به‌نییان ژى پتر ڕوى ڕه‌ش وشه‌رمزار كر، وئه‌گه‌ر ئه‌و یێ زانا نه‌با وجاهله‌ك با بۆ وى باشتر بوو؛ چونكى بارێ وى دا یێ سڤكتر بت، (وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا) خودێ حه‌ز نه‌كر وى ب عــلمێ وى بلند بكه‌ت، به‌لكى ئه‌و نزم كر، بۆچى؟ چونكى هممه‌ته‌كا بێ خێر وى هه‌بوو، ل شوینا كو ئه‌و علمێ خۆ بكه‌ت ڕێك بۆ چوونا به‌ر ب سه‌رئه‌ڤرازیێ ڤه، وى نزمى پێ خواست، پشتى وى ب هه‌مى ڤه مه‌یل بۆ دنیایێ كرى، ودا ئایه‌ت نزمیا وى پتر بۆ مه به‌رچاڤ بكه‌ت، ل شوینا بێژت: مه‌یلا وى بۆ دنیایێ بوو، گۆت: (وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ) په‌یڤا (عه‌رد) بۆ دنیایێ ب كارئینا.. عه‌رد ئه‌وێ نزم، یێ مرۆڤ پێ لێ ددانت!
و ژ بلى هیممه‌تا وى یا نزم ومه‌یلا وى به‌ر ب ئاخێ ڤه، ئه‌گه‌را سه‌ره‌كى یا دى یا ئه‌و بریه هیلاكێ ئه‌و بوو: (وَاتَّبَعَ هَوَاهُ) یه‌عنى: وى ئه‌و هیدایه‌ت هێلا یا پێغه‌مبه‌ر پێ هاتى، ودویكــه‌فــتــنــا هــه‌وایــێ نه‌فسا خۆ كر، دلچوونێن خۆ بۆ خۆ كرنه ئیمام وپێشه‌وا، وئه‌ڤه دو ژ مه‌زنترین وان ئه‌گه‌رانه یێن زانا پێ د سه‌ر دا دچن: هلبژارتنا دنیایێ، ودویكه‌فتنا هه‌وایێ نه‌فسێ..
وحه‌تا ئایه‌ت دیمه‌نێ كرێتێ ڤى زانایى پتر بۆ مه به‌رچاڤ بكه‌ت، ته‌شبیها حاله‌تێ وى ده‌مێ ئه‌و ب دویڤ دنیایێ دا دكه‌ته غار، وپێ ل حه‌قییێ ددانت دا مه‌زنێن دنیایێ وخه‌لكێ عامى ژێ رازى ببن، ب حه‌یوانه‌كێ بێ هممه‌ت ڤه دكه‌ت، كو صه‌یه، ئه‌گه‌ر تو ڕاهێلیێ دێ بته حلكه‌حلكا وى حه‌تا ئه‌زمان د ده‌ڤى دا دئێت، وئه‌گه‌ر تو وى بهێلى ژى هه‌ر حلكه‌حلكا وییه، حالێ ڤى زانایێ خراب ژى ئه‌وه، ئه‌گه‌ر تو وى ل خه‌له‌تییا وى هشیار بكه‌ى، و ژ خرابیێ بده‌یه پاش، وى ئاگه‌هـ ژ وه‌عظ ونصیحه‌تێن ته نابت، چونكى حلكه‌حلكا وییه ب دویڤ دنیایێ ڤه، وئه‌گه‌ر تو وى بهێلى ژى حالێ وى ب دویڤ دنیایێ ڤه هه‌ر ئه‌وه.
هه‌ر حه‌یوانه‌كێ ئه‌زمان د ده‌ڤى دا دئێت به‌رێ خۆ بدێ یان ئه‌وێ وه‌ستییایه یان ژى یێ تێنییه، صه تێ نه‌بت، وهه‌ر زانایه‌كێ خراب یێ تو ببینى گاڤا ژ ڕێكا خودێ ده‌ركه‌فت ودینێ خۆ دا ب دنیایێ دێ بینى ب دویڤ مه‌زنێن دنیایێ ڤه ئه‌زمان د ده‌ڤى دا دئێت، ئه‌و دویڤه‌لانكیێ ژێ بخوازن یان نه!!
(وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذَلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآَيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ) ئه‌ڤه مه‌ته‌لا وانه یــێــن دره‌و ب ئایــه‌تــێـــن خـودێ كرى، پشتى وان ئه‌و ئایه‌ت زانین وتێ گه‌هشتین، وداینه ب بهایه‌كێ كێم ژ دنیایێ.. ئه‌ى موحه‌ممه‌د، ڤێ سه‌رهاتییێ تو بۆ وان ڤه‌گێڕه؛ دا به‌لكى ئه‌و هزرێن خۆ تێدا بكه‌ن، ومفایى بۆ خۆ ژێ وه‌رگرن، ئه‌گه‌ر ئه‌و ئه‌و بن یێن هزره‌ك د سه‌رى دا هه‌بت.
ئه‌ڤرۆ نيوز، نيوار محه‌مه‌د سه‌ليم:
سه‌رۆكێ جڤاتا گۆندێ به‌رئاشێ راگه‌هاند كو ئه‌و وه‌كو جڤاتا گۆندێ به‌رئاشێ روونشتينه و چه‌ند بڕياره‌ك د ده‌ربارێ خێزانا بكوژێ مينا يا 18 هه‌يڤى دا ده‌ركرينه.
سه‌لاح غه‌فۆر سه‌رۆكێ جڤاتا گۆندێ به‌رئاشێ تايبه‌ت بۆ ئه‌ڤرۆ نيوز گۆت: “پشتى دياربوونا بكوژێن مينايێ و دانپێدانا وان ب وێ تاوانا نه‌مرۆڤاتى يا هاتيه كرن، مه وه‌كو جڤاتا گۆندێ به‌رئاشێ روونشتنه‌ك ئه‌نجام دا و تێدا چه‌ندين بڕيار ده‌ركرن، ژ به‌ر كو ئه‌ڤه كاره‌كێ گه‌له‌ك هۆڤانه‌يه و دووره ژ هه‌موو ره‌وشتێن مرۆڤاتيێ و چو جاران ژى ل ناڤ به‌رئاشێ و ژ لايێ به‌رئاشيان ڤه ئه‌ڤ ره‌نگه تاوانه نه‌هاتينه ئه‌نجام دان”.
زێده‌تر گۆت: “جڤاتا گۆندێ به‌رئاشتێ بڕيار دا كو جهێ شوونوارێن روودانێ ب چو ره‌نگان نه‌هێلن، ئه‌و ژى خرابكرنا خانيێ تاوان لێ هاتيه ئه‌نجام دا و هاڤێتنا به‌رمايكێن وێ بۆ وێ گۆما ئاڤێ يا كو ئه‌و زارۆ تێدا هاتيه خه‌ندقاندن، ديسا وه‌كو بێ گونه‌هى يا خه‌لكێ به‌رئاشيا ژ ڤێ تاوانێ بڕيار هاتيه دان كو ب چو ره‌نگان خه‌لكێ به‌رئاشى تێكه‌ليا ڤێ بنه‌مالێ نه‌كه‌ن و ب به‌رئاشى نه‌هێنه هه‌ژمارتن”.
سه‌رۆكێ جڤاتا گۆندێ به‌رئاشێ دا زانين ژى كو ئه‌ڤه ژ لايه‌كى ڤه بۆ وێ چه‌ندێ بوو دا كو چو جاران ئه‌ڤ ره‌نگه تاوانه نه‌هێنه دووباره كرن و ژ لايه‌كێ دى ڤه پشتى وێ چه‌ندێ هات ده‌ما كو هاتيه زانين بابێ كوڕى هاريكار بوويه د تاوانێ دا.
نيشاندان