ئەڤرۆ نیوز:
راستە ھەر ژ بچووکاتی ئەم فێری ب رێڤەچوونێ دبین، بەلێ ب بورینا وەختی دیارە ئەم ژبیر دکەین کا چاوان دێ ب رێڤەچین و ئەم گەلەک خەلەتیان دکەین، پرانیا نوشداران و بسپوران شیرەتان ل کەسێن مەزن دکەن کۆ رۆژانە ژ نیڤ دەمژمێرێ رۆژانە ھەتا دو دەمژمێر و نیڤان حەفتیانە ب رێڤە بچیت بەلێ ئاریشە ئەوە نابێژنە چاوان برێڤەبچین. د راستی دا ژی مرۆڤێن ساخلەم دزانن چاوان برێڤەبچن، بەلێ ل بیرا وان نینە کێ ئەو فێری وێ رێڤەچوونێ کرینە.
گەلەک دەزگەە دووڤچونا رێڤەچوونا مرۆڤی دکەن، نەخوشخانا ھێلین ھایس ل ویلایەتا نیویورک ئێک ژوان دەزگەھانە و ڤەکولەرێن فەسلەجی ل وێرێ رابوون ب پێشئێخستنا سستەمەکی بۆ ھەلسەنگاندنا رێڤەچوونا مرۆڤان، ئەوژی ب دەستنیشانکرنا ھندەک خالان ل سەری و ملان و ئەنیشتکێ و ھەستیێن کوسکی و پێی و کوزەکان و تلێن پێی و کەعبێن پێی ل دەمێ ب رێڤەچوونێ.
ئەوان ڤەکولەران دیت کو ھندەک ژێدەر ھەنە مرۆڤی پال ددەن بۆ برێڤەچوونەکا نە سروشتی و دیارکر کۆ پێدڤی یە مرۆڤ دووبارە بھێتە ڤەشیاندن ل سەر شێوازێ برێڤەچوونێ ب ھندەک ئالاڤێن دی و دیسان ئەوان ھندەک رێک دانان بۆ باشکرنا رێڤەچوونا وەرزشڤانان.
ھزرا مە ل پێنگاڤێن مە یێن ئێکەم ناھێت، بەلێ ئەم ھەموو زێرەڤانیا زاروکێن بچووک دکەین ل دەمێ ب سور پیا دکەڤن، رێڤەچوونا زارویان یا سەقامگێر نینە و شیانێن وان د کێمن، ژبەرکو لەشێ وان وەکو ھێسکێ د ھێت و دچیت دەمێ خو فێری ب رێڤەچوونێ دکەن و ل دەمێ بچووک برێڤە دچن ھێزەکا مەزن د مەزێخن و خو د واستینن ھەتا فێر دبن.
دێ چاوا برێڤەچین؟
جھێ داخێ یە کێم ژمە دزانن ب شێوەیەکێ نموونەی ب رێڤە بچن و ھندەک ژی ھزر دکەن پیچەک رێڤەچوونا وان یا دروستە، ژبەر ھندێ ژی پشتی بوورینا دەمەکی ئەم دێ بینین سەرێن مە د چەمیێن و پشتێن مە خوار دبن و ھەر وەکو سەرێ مە دبیتە رێک و بەرێ پێت مە ددەتە ب رێڤەچوونێ ئانکو ب راستی ئەم ل دووڤ سەرێ خۆ ب رێڤە دچین، نە ل دووڤ پێن خۆ و ژبەر ھندێ ژی ھەر تشتەکێ بکەڤیتە بەر پێت مە دێ ھلنگڤین و ب تەعدای ئەم دشێین کەعبێن خۆ بدانینە ئەردی و دەمێ ب ئەردی ژی دکەڤن دێ بێژی ئەمێ رەقاسێ دکەین.
ھەلبەت لەشێن مە ژی ھەست ب رێڤەچوونا خەلەت دکەن، بەلێ ئەم نزانین ژێدەرێ سروشتی یێ ڤێ ھەستپێکرنێ ل کیڤە ھاتیە، رێڤەچوونا خەلەت نە ب تنێ دبیتە ئەگەرێ ئێشانا پێیان، بەلکو دبیتە ئەگەرێ ھشکبوونا چوکێ و ئێشانا ملێن مرۆڤی و پشتا مرۆڤی و ئەڤە ھەموو ژی ئیحتمالێ زێدە دکەن ھەر گاڤەکێ مرۆڤ ب ئەردی بکەڤیت.
ئاریشەیێن دیتنێ
رێڤەچوونا دروست پەیوەندی ب دیتنا دروست ڤە ھەیە و دیتنا دروست رێکێ ل بەر مێشکی ڤەدکەت کو رێڤەچوونێ ب شێوازەک ئوتوماتیک رێک بێخیت و ل تشتێن دورماندوری خۆ نەھلنگڤیت،ھەلبەت چاڤێن مە رێبەرێن مەنە دا ئەم بزانین پەیادە و پسترک و محەجەل د رێکا مەدا ھەنە یان نە,دیتنا نەباش رێڤەچوونا مرۆڤی ژی نە باش دکەت و ھندەک جاران ئەگەر چاڤێن مرۆڤی ددروست نەبن، ھەلبەت مرۆڤ حەزناکەت ب رێڤە بچیت.
دگەل مەزنبوونا ژیێ مرۆڤی ئاریشەیێن چاڤان ژی پەیدادبن و کارتێکرنێ ل رێڤەچوونێ دکەن ژوان ئاریشەیان ژی تێکچوونا تورا چاڤی و تاریبوونا عەدەسا چاڤی و رێڤەچوون گەلەک نەباش دبیت دەمێ کارتێکرن ل کۆئەندامێ دەماران یێ ناڤەندی دبیت وەک ( مێشک و ستوونا پشتێ)، یان ل دەمێ دەمارێن دورماندور کارتێکرنێ ل زەڤلەکان دکەن و ئیشارەتێن ھەستکرنێ بۆ مێشکی د ھنێرن و نەخوشیا بارکنسون ئەوا کارتێکرنێ ل بزاڤ و لڤینا مرۆڤی دکەت باشترین نموونەیە بۆ ڤێ چەندێ و گەلەک تووشبویێن وێ و نەخوشیێن وەکی وێ حالەتێن دووڤ خوراکێشانا پێی ل دەڤ پەیدادبن، یان ل دەمێ برێڤە دچن رێڤەچوونا وان یا خوارە، و راوەستیانا بزاڤێ دێ بیتە ئاریشە و توشبویێن وان خو وەسان دبینن کو نەشێن پێنگاڤەکێ ژی ب رێڤە بچن.
بەلێ دەربارەی نەخۆشیا ئەلزھایمەر نە نەخوشیەکا بزاڤێ یە وەکو نەخوشیا پارکنسون و ب شێوەیەکێ راستەوخو ژی کارتێکرنێ ل رێڤەچوونێ ناکەت،بەلێ کارتێکرنێ ل عەقلێ مرۆڤی دکەت و رێڤەچوون دێ مەترسی بیت بۆ توشبویێن وێ و نەشێن پێنگاڤان ب ھاڤێژن.
ب ئاگەە رێڤەچوون
* ھەتا ئەگەر ئەم د ساخلەمیەکا باش دا بین ژی رێڤەچوونا مە دھێتە گوھارتن،دبیت ژ ئەگەرێ ترسێ بیتاگەە ژ خۆ نەبیت کۆ ب ئەردی بکەڤین و مە ئاگەە ژ خۆ نەبیت و ل ڤێ قوناغێ ئەم پێنگاڤێن خو دەقیقە بۆ دەقیقێ د ھژمێرین و پێنگاڤێن مە کێم دبن و ئەم پتر ژ پێرڤە دمینن و پێنگاڤێن مە دێ کورتتر بن و ھندەک ژی پێن خو گەلەک ژ ئەردی راناکەن و ھزر دکەن دێ ھلنگڤن.
د راستی دا گەلەک یا مەعقولە ژی ل دەمێ ئەم مەزن دبیت مە پتر ئاگەە ژ پێنگاڤێن خو ھەبیت ژبەرکو ھێزا مرۆڤی و زەڤلەک و ھەڤسەنگی کێم دبن، ئەڤە تشتەکێ سروشتی یە، بەلێ یا سروشتی نەبیت ئەوە ھندەک ئێکجاری خو د ترسینن و ھەڤسەنگیا خو تێک ددەن و ل وی دەمی دێ بێھێزتر لێ ھێن.

ئەڤرۆ نیوز:
ھەر ل دەستپێکا ھاتنا وەرزێ زڤستانێ ئاریشا گاز ڤەخوارنێ ل جەم زارویان پەیدادبیت، ب ڤێ یەکێ ژی مەترسی ل سەر ژیانا زارۆی پەیدادبیت و گەلەک جاران زارۆ ژیاناخوە ژدەست ددەت، دکتورەک ژی دبێژیت: نابیت وە ل زارۆی بکەن کو عێلنجی بھێنێ و ببیتە ئەگەرێ ھندێ نەفت بو بوریێن ھەناسەدانێ و سیھان بچیت،چونکی دێ مەترسی ل سەر ژیانا وی پتر بیت.
ئەڤرۆ،سەباح زھێر:
عبدالرزاق، بابێ کچەکێ یە دبێژیت: من کچەک ھەبوو دژیێ پێنج ھەتا شەش سالی دابوو ل وەرزێ زڤستانێ ب شاشی گاز ڤەخوار، ژ بو چارەسەریێ مەسەرەدانا چەندین نوشداران کر لێ چارەسەری نەبوو ھەتا دوماھیێ کارتێکرن ل لەشێ وێ ھاتەکرن و رەنگێ وێ زەربوو و چ چارەسەری بو نەھاتنە دیتن ل دووماھیێ گیانێ خوە ژدەست دا.
د.عەدنان سالح ئاکرەیی ل دور ڤێ چەندێ بو بەرپەرێ ساخلەمی دبێژیت: دەمێ وەرزێ زڤستانێ دەست پێدکەت ئاریشا نەفت ڤەخوارنێ ل نک زارۆیان سەرھەلددەت، لەوما ل دەستپێکێ دێ دیارکەین کو دڤێت خوە دوور بێخین ژچارەسەریێن خەلەت،چونکی گەلەک جاران دێ زارۆیەک ژ مالباتەکێ نەفتێ ڤەخۆت دایک وباب دێ تبلا خوە کەنە دناڤ گەوریا زاروکیدا و دێ تووشی عێلنجیاکەن ودێ نەچاربکەن کو وێ نەفتێ بھینت دەرێ، داکو ھناڤێن وی پاکژببن ژوێ ژەھرا ڤەخاری،لێ دراستی دا ئەڤ یەک شاشی یە دایک و باب دکەن،چونکی ئەگەر زاروک ڤەرەشیا دێ بیتە ئەگەرێ دەربازبوونا وێ نەفتێ بوناڤ بوریێن ھەناسێ و ل دووڤدا بو سەھان و دئەنجامدا دێ ھەودانێن درێژخایەن پەیدابن.
د.عەدنا سالح گوتژی: ھەتا نابیت گەدە بھێتە شووشتن ژی ب رێکا سوندێ مەعیدەی،چونکی مانەڤا نەفتێ د گەدە و رووڤیکاندا ھند زیان نینە و نەجھێ مەترسیەکا زورە، بەلکو مەترسی یا دھەلکێشانا وێ دا بوناڤ بوریێن ھەوای ھەی.
د.عەدنانی ئەوژی دیارکر کونەفت دناف مەعیدە و روووڤیکاندا نەمەترسیدار و ژەھراویە،ب تنێ ھەکەبڕەکا زور بھێتە ڤەخوارن دێ بیتە ئاریشە و دبیت ببیتە ئەگەرێ مەترسیێ ل سەر ژیانا وی.