ئه‌ڤرۆ نيوز، نه‌وزاد زاده‌ هلۆرى:

دەریا ئیجە ئێکە ژ تایێن دەریا ناڤەراست دکەڤیتە دناڤبەرا نیمچە گزریتا یونان و ئەنادول کو پەیوەندیێ ب دەریا مەرمر ژ رێیا ڤەبرا دەردەنیل دکەت و درێژدبیت ھەتا دکەھیتە تورکیا و یونانێ.

جوگرافیا دەریا ئیجە
دەریا ئیجە دکەڤیتە دناڤبەرا یونان ژلایێ رۆژئاڤا و باشووری ڤە ، و تورکیا ژلایێ رۆژھەلاتێ ڤە کو ژ گزریتا ” کریت ” درێژدبیت ھەتاکو باشووری ، و پارچا باشوور ب دەریا ئیجە و دەریا کریت دھێتە بناڤکرن کو رووبەرێ وێ نێزیکێ 178000کم چوارگوشەیە و درێژاھیا وێ ژی نێزیکی 640کم و فەرەھیا وێ ژی پترە ژ 320کم کو یا گرێدای و ڤەبریکریە ژ دەڤەرا دەردەنیل کو د کەڤیتە لێوارێن باکوورا رۆژھەلاتێ کو بب دەریا مەمەرڤە گرێدایە.

گزریتێن دەریا ئیجە
دەرچا ئیجە ب کومەکا گزریتان ڤە گرێدایە کو ب یونانی دبێژنێ ” ئەرخەبیل ” و ئەڤ گزریتە ژی ب دوو کومێن سەرەکی ڤە دھێنە گرێدان کو ئەو ژی ” سیکلادی و سنبورادینە ” کو ئەڤان ھەردوو کومان گرنگیەکا زور ھەیە ب تایبەتی ل دەڤەرێن وەکو ” دلوس و ئەیوبودی و ساموس و لسبوس و لمنوس و باتوس و وردوس ) کو وێنەیێ گزریتا دودیکانیێ ژ کوما سبوردانیەدایێ دایە ، کو حەفت گزریتان بخوڤەدگریت ئەو ژی
1- گزریتا دەریا ئیجە ژ باشووری
2- گزریتا ئەیوبا
3- گزریتا سورداس یا باشوور
4- گزریتا سایکلادس
5- گزریتا سارونیا
6- گزریتا دودیکانس
7- گزریتا کریت

رودانێن دلتەزین
پشتی کو بارودوخێ سووریا و عیراقێ بەر ب شەر و ئالوزی و چەندان قەیرانان ڤە چوی رێژەیەکا زورا وەلاتیێن وان وەلاتان ب رێیا دەریا ئیجە دخواست خوە بگەھینن بەندەرێن یویان و ل یونان ژی بەر ب ئەوروپاڤە بچن.
شارەزایێن وارێ جوگرافی دیاردکەن کو دەریا ئیجە دەریایەکا وەسا نینە کو گەمیان نقوم بکەت بەلێ بارکرانیا زێدەبارێ گەمیان ژلایێ قەچاخچیان ڤە ب تایبەتی گەمیێن بچوک بویە سەدەم کو گەمی نەکاریت خوە لبەر پێلێن دەرایێ بگریت و د ئەنجام دا ب وەرگەریێت و سەرنشینێن وێ ژی ژبەر بلندبوونا پلەیێن نزمێن دەریایێ نەچاردبن خوە رادەستی مرنێ بکەن.
ھندەک ژ مەزنترین رودانێن حەندقین و گیان ژ دەستدانێ کو ئەڤ سال ل دەریا ئیجەدا گیانێ خوە ژ دەستدایە ب تایبەتی یێن مەھا کانونا ئێکێ یا ئەڤ سالە.
1- مالپەرا دەنگێ عیراقێ لرۆژا 28/12/2015 خێزانەکا ھەرێما کوردستانێ کو ل پارێزگەھا دھوکێ ئاکنجی یە ل دەریا ئیجە ب ھەموو ئەندامێن خوڤە کو ژ پێنج کەسان پێکدھات حەندقیە ، و رۆژناما العراقیەیا ئەلیکترونی ژی ھەما راپورت ل ھەمان رۆژێ ب ھەمان زانیاریان ڤە پشتراستکریە.
ھەمان مالپەرێ دیارکریە کو لرۆژا 24/12/2015 تەرمێن 15 کوچبەرێن ئێزدی کو ئەو ژی ل دەریا ئیجە حەندقی بوون گەھشتنە ھەرێما کوردستانێ.
2- لرۆژا 19/12/2015 کەنالێ ” روسیا الیوم ” راگەیاند کو 18 کوچبەرێن سووری و عیراقی و پاکستانی ل دەریا ئیجە حەندقین پشتی کو بزاڤ دکر ب رێیا بەلەمەکێ ب قەچاخی بگەھنە ئەوروپا و کەنالێ الجەزیرە ژی ھەمان رۆژ ئەو راپورت بەلاڤکریە.
ھەمان ژێدەری دیارکر کو د ھەیاما 10 مەھێن سالا 2015 دا 450 پەنابەر د دەیار ئیجەدا حەندقینە
3- مالپەرا خەندان د راپورتەکا خودا کو لرۆژا 16/10/2015 بەلاڤکریە دیارکر کو خێزانەکا پارێزگەھا کەرکوکێ کو ژ حەفت کەسان پێکدھاتن د رێیا ئەوروپا دا ل دەریا ئیجە حەندقینە
4- مالپەرا رووداو ل زاردەڤێ وەکالەتا دوغان یا تورکی بەلاڤکریە کو لرۆژا 1 یەنابیرا 2015 نێزیکێ 700 کوچبەران دڤیا بگەھنە ئەوروپا ب رێڤە بەلەما وان وەردەگەریێت و ھەشت ژ وان کوچبەران دەریا ئیجە گیانی َخوە ژ دەست ددەن.
5- مالپەرا allagier دیارکر کو لرۆژا 23/12/2015 ژ ئەگەرا وەرگەریانا بەلەمەکا کوچبەران 13 کەسان گیانی َخوە ژ دەست دا کو 6 ژ وان زاروک بوون و مالپەرا جریدە السفیر ژی ھەمان نوچە پشتراستکر.
6- ھەر ئێک ژ ( رۆژناما عیراقی و و مالپەرا الوفاق و کەنالێ ئەلفەیحاء و ئاژانسا سکای نیوز ) دیارکر کو لرۆژا 19/12/2015 د رێیا کوچبەریێ دا کو کوچبەرێن سوریی و عیراقی بوون 18 کەسان دناڤ دەریا ئیجەدا گیانی َخوە ژ دەست دا.
7- لرۆژا 30/10/2015 مالپەرا Almasalah دیارکر کو د رێیا کوچبەریی َدا 22 کوچبەران د دەریا ئیجەدا گیانی َخوە ژ دەستدا ، و ژلایەکێ دنڤە د ھەمان رۆژا دا مالپەرا ئەلبەیان دیارکر کو 4 کوچبەرێن دن یێن سووری حەندقینە.
8- مالپەرا سومەریە نیوز دیارکر کو لرۆژا 15/15/2015 نێزیکێ 50 کوچبەران د دەریا ئیجەدا گیانێ خوە ژ دەستدایە.
9- مالپەرا ئەزمان دیارکر کو لرۆژا 8/12/2015 دیسان 6 کوچبەران د دەریا ئیجەدا گیانی َخوە ژ دەستدایە.
10- لرۆژا 27/12/2015 مالپەرا ئەلموستەقبەل دیارکر کو ژ ئەگەرا حەندقینێ 10 کوچبەران د دەریا ئیجەدا گیانی َخوە ژ دەست دایە.
11- مالپەرا سبوتنیک دیارکر کو لرۆژا 28/12/2015 کو دناڤ دا زاروک ھەبون 8 کەسان د دەریا ئیجەدا گیانی َخوە ژ دەستدا.
12- لرۆژا 26/12/2015 مالپەرا ئیمان دیارکر کو شینوارێن حەندقینا 13 کوچبەران ھاتنە دیتن د دەریا ئیجەدا.
13- مالپەرا actionpal دیارکر کو لرۆژا 17/12/2015 ژئەگەرا حەندقینێ د دەریا ئیجەدا 4 زاروان گیانی َخوە ژ دەستدا ، و ژلایەکێ دنڤە مالپەرا یەقین دیارکر کو د ھەمان رۆژدا 5 کوچبەرێن دن د دەریا ئیجەدا گیانێ خوە ژ دەستدایە.
14- مالپەرا الموستەقبەل دیارکر کو لرۆژا 1/12/2015 دیسان 18 کوچبەر د دەریا ئیجەدا حەندقین.
15- کەنالێ ئەلبیلاد دیارکر کو لرۆژا 20/12/2015 ژ ئەگەرا وەرگەریانا بەلەمەکێ 18 کوچبەران گیانێ خوە ژ دەستدا و حەندقین د دەریا ئیجەدا.
16- مالپەرا ئەلعەرەبیە نیوز دیارکر کو لرۆژا 11/12/2015 ژئەگەرا وەرگەریانا بەلەمەکێ د دەریا ئیجەدا 18 کەس حەندقین .
17- لرۆژا 17/12/2015 تەرمێن 5 کوچبەران د دەریا ئیجەدا ل رەخێ یونانێ ھاتن دیتن وەکو مالپەرا فورات نیوز دیارکری ، و ھەمان ژێدەری دیارکر کو لرۆژا 19/12/2015 ژی 18 کوچبەر د دەریا ئیجەدا حەندقینە.
18- مالپەرا syroan دیارکر کو لرۆژا 22/12/2015 ژ ئەگەرا حەندقیا د دەریا ئیجەدا 11 کوچبەران گیانی َخوە ژ دەست دا کو ھندەک ژ وان زاروک بوون.
19- ھەر ئێک ژ ( وەکالەتا نەھرین نیوز و رۆژناما ئەلرەئی ) دیارکرن کو لرۆژا 20/12/2015 ژ ئەگەرا حەندقینێ د دەریا ئیجەدا 18 کەسان گیانی َخوە ژ دەستدایە.
20- لرۆژا 13/12/2015 مالپەرا ئەلعیراقیە نیوز دیارکر کو ژ ئەگەرا حەندقینێ 45 ئێزدی د رێیا کوچبەریێ دا ددەریا ئیجە دا حەندقین ، بەلێ ھندەک مالپەرا KDP دبێژین 35 کەس بوون و مالپەرا alestiqama دبێژن 33 کەس بوون.
21- مالپەرا Alagharbiya news دیارکر کو لرۆژا 12/12/2015 ژ ئەگەرا حەندقینێ 30 کوچبەرێن ئێزدی ل دەریا ئیجەدا گیانێ خوە ژ دەستدایە.
22- لرۆژا 10/12/2015 مالپەرا n.annabaa دیارکر کو ژنەکا سوری دگەل حەفت زاروێن خوە د دەریا ئیجەدا حەندقین و گیانی َخوە ژ دەستدایە.
23- کەنالێ ئەلفەیحا دیارکر کو لرۆژا 18/12/2015 ژئەگەرا حەندقینێ 4 کوژبەرێن عیراقی د دەریا ئیجەدا حەندقین ، و بەلێ کەنالێ ئەلعربیە دیاردکەت کو 5 کەس بوون.
24- مالپەرا anwar news دیارکر کو لرۆژا 19/9/2015 ژئەگەرا حەندقینێ 13 کوچبەران گیانی َخوە ژ دەستدایە ، و کەنالێ العەرەبیە دیارکر کو د ھەمان رۆژ دا 18 کوچبەرێن دن ژی ل دەریا ئیجە حەندقینە.
25- رۆژناما ئەلتاخی دیارکر کو لرۆژا 1/11/2015 ژ ئەگەرا حەندقینێ د دەریا ئیجەدا 22 کوچبەران گیانی َخوە ژ دەستدا.
26- ئاژانسا رویتەرز دیارکر کو لرۆژا 30/10/2015 ژئەگەرا حەندقینێ 22 کوچبەران گیانی َخوە ژ دەستدا د دەریا ئیجەدا.
27- لرۆژا 9/12/2015 ژ ئەگەرا حەندقینێ 11 کوچبەر د دەریا ئیجەدا حەندقینە و مالپەرێن all4syria و مالپەرا جەدید پرێس نوچەیێ وان بەلاڤکریە.
28- مالپەرا دورار دیارکر کو لرۆژا 14/9/2015 د دەریا ئیجەدا 50 کوچبەر حەندقینە کو ھندەک ژوان عیراقی بوون.