ئه‌ڤرۆ نيوز:

بەرسوژ رەنگە نەخوشی نەبیت، بەلێ نیشانێ ب ژ مارەکا نەخوشیان ددەت، گەلەک جورێن خوارنێ بەرسوژێ پەیدا دکەن و ل دەڤ مەزن و زارویان پەیدا دبیت، مەترسیێن بەرسوژێ د وێ چەندێ دانە ھەکە بەردەوامی ھەبیت، گەلەک جورێن چارەسەریێ ژ بو نەھێلانا بەرسوژێ ھەنە دبەرێ دا ژی خەلکی خوەلی بو چارەسەریێ بکار دئینا.
د.مەردان خەلیل تایبەتمەندێ نەخوشیێن دلی و ھناڤا دیارکر کو بەرسوژ ھەستەکە ل دەڤ مرۆڤی پەیدادبیت، وەک سوتنەکێ ل گەوریێ و ل پشت ھەستیێ سینگی ھەتا حەفکا مرۆڤی د سوژیت و تاما دەڤێ مروڤی ترش دبیت، و گۆت: گەلەک جاران بڕک دھێنە مروڤی و دگەل ئاڤەکا ترش دھێتە دەڤێ مروڤی، جاران ئاڤ ناھێتە دەڤێ مروڤی ب تنێ مروڤ ھەست ب ترشاتیەکێ دکەت.
ل دۆر ئەگەرێن بەرسوژێ دکتوری دیارکر کو یا ژ ھەمیا پتر خەلک گازندا ژێ دکەت، ئەو ئاڤا ترشە یا د ناڤ مەعیدەی دا سەر دکەڤیت و دھێتە سوریچکێ و گۆت: بەھرا پتر ئەو کەسێن بەرسوژ لێ پەیدادبیت ئەون ێەمامێ دناڤبەرا سوریچکێ و مەعیدەی دا وەک بازنەکێ گوشتی یە، ل دەمێ خوارنێ یان ئاڤ ڤەخوارنێ دگەھیتێ، وەکو دی ھەر تشتەکێ سروشتی ژ مەعیدەی پاشڤە بزڤریت ئەو ێەمام دھێتە گرتن وناھێلیت ھەر تشتەک ڤەگەریتە سوریچکێ.
د.مەردان دیارکر ژی ل دووڤ ڤەکولینەکێ دیاردبیت کو ھەموو مروڤ نە وەکی ئێکن ل ھندەک جھان ١١% و ل ھندەک جھان ٣٠% دانایە، و گۆت: بەھرا پتر ژ دانعەمرا و کەسێن ل ژیێ چل سالیێ و پێھەل ئەو ێەمام سست دبیت و ب ئاسانی خوارن دزڤریت ب تایبەتی دەمێ مروڤ خوە درێژ دکەت، یان قایشا خوە ب شدینیت یان فشارەکێ بێختە سەر زکێ خوە، یانژی ھەکە مروڤی گەلەک خوارن خواربت، ب تایبەتی درەنگی شەڤ خورانێ بخوت و بنڤیت، ل وی دەمی بەرسوژ دروست دبت.
د.مەردان خەلیل دیارکر بەرسۆژ وەکو نەخۆشی ناھێتە ھژمارتن، بەلکو بەرسوژ نیشانا ئاریشەیەکێ یە دناڤ لەشیدا، و گۆت: ھندەک جارا ئەگەر نەخوشیا پەنجەشێرێ ل سوریچکی ھەبیت، پشتی بەرسوژێ ل دەمێ خوارنێ دێ ھەست پێ کەت خوارن ما د سینگێ و ی دا و ئاسێ بوو، ل وی دەمی مروڤ نەچار دبیت ئاڤێ ب سەردا بکەت دا بچیتە خوارێ، لێ پشتی ھینگی دێ زیدەبیت بو ماوەیەکی پاش دێ ئاڤێ ڤەخوت ئەو ئاڤ ژی دێ مینیتە ئاسێ و ناچیتە خوارێ، ئەڤ نیشانە یا خرابە ئەگەر کەسەکی ھەبیت دڤێت بچیت پشکنینەکا نازوورێ بخو بکەت، ئەگەر چ نەبت سەرەدانا نوشداری بکەت.
ھەروەسا دیارکر ژی کو بەرسوژێ چ مەترسی نینە کو مرۆڤ ب لەز ھزر ل چارەسەریێ بکەت، ل وی دەمی پێدڤیە حەبکا بکاربینت، و گوت:لێ ژبەرکو د بەرێ دا دەرمان نەبوون، لەورا ھندەکا خولیا جگارا دخوار دا ئەو ترشاتی کێم بیت ئەوا ل دەمێ بەرسوژێ پەیدادبیت.
ھەروەسا دیارکر ژی کومەعجینا تەماتێ دبیتە ئەگەر بو گەلەک کەسا بەرسوژ پەیدادبیت، ب تایبەتی ئاڤکێن سۆر ئەوێن تیر، وەک تەشریبێن تیر و کوتلکێن تیر ب تایبەتی ئەوێن بھارات دناڤ دا، یان تیژاتی و کاری و نیسک ژی گەلەک بەرسوژێ دروست دکەت، دیسان ئەو خورانێن دناڤ روینی دا دھێنە قەلاندن وەک پتات و ھێک و باجان رەشک گەلەک د خراب و کوتلکێن ساڤارێ، دیسا ڤەخوارنا زێدە یا چایێ، لێ چایا سڤک ئەگەر روژێ ٣-٤ پەیالە بن چنینە و گۆت: ئەو کەسێن بەردەوام بەرسوژ ھەی یان زیدە ل دەڤ پەیدادبیت دڤێت وان جورێن خوارنا کێم بکەت و ھەکە بھێلیت ھێشتا باشترە.
ل دور مەترسیێن بەرسوژێ د.مەردان خەلیل دیارکر:کو دشیاندا نینە بێژن ١٠٠% چ مەترسی نینە، دبت ھندەک جارا نیشانا قرحێ یان یا ریڤیکا دوازدە گرێ بت،و گوت: شیرەتا من بو وان یێن گەلەک برسوژ بو چێ دبت، ئەگەر بو دەمێ ھەیڤەکێ ڤەکێشا تڤیا سەرەدانا نوشداری بکەت، بو دیاربکەت و دیفچونەک ھەبت ئەگەر بو دیاربو چ مەترسی نینە ل وی دەمی مروڤ پشت گوە بھاڤێت.

ئەڤرۆ نیوز:
ھندەک ڤەکولەرێن زانکۆیا ماستریخت یا ھولەندی و ئەدنبرە یا بریتانی و ھاسلت و لوفین یێن بەلچیکی، رابوون ب ئەنجامدانا ڤەکولینەکێ و گەھشتنە وێ چەندێ کو نەھێلانا کێشانا جگارا ل جھێن گشتی کارتێکرنەکا ئەرێنی ل سەر ساخلەمیا زارۆیان ھەیە، ڤەکولەران دیت کو رێژا زارۆکێن پێشوەخت ژدایک دبن و حالەتێن رەبوویێ ل دەڤ زارۆیان یێن کێم بووین پشتی کو جگارە ل جھێن گشتی ھاتینە قەدەغەکرن.
ل سالێن ٢٠٠٨-٢٠١٣ دۆرێن ١١ ەکولینان ھاتینە کرن و بەلاڤکرن وەکو ھەولدان بۆ دیارکرنا کارتێکرنا قەدەغەکرنا جگارەکێشانێ ل ھەموو جیھانێ ل سەر ساخلەمیا زارۆیان، ب تایبەت ل سەر زارۆیێن پێشوەخت دبن و یێن سەنگێ وان یێ کێم بیت ل دەمێ بوونێ، و دیسا نڤاندنا زارۆیان ل نەخۆشخانا ژ ئەگەرێ نەخۆشیێن سینگی و رەبوویێ، ڤەکولەران دیت کو ب رێژا ١٠% ژدایکبوونا زارۆیێن پێشوەخت و تووشبوون ب رەبوویێ د قوناغا زارۆکینیێ دا یا کێم بووی پشتی جڤارەکێشان ھاتیە قەدەغەکرن، بەلێ چو کارتێکرنەکا وەسا نەبوو ل سەر کێمکرنا سەنگێ زارۆیان ل دەمێ ژ دایکبوونێ.
ئەڤ ئەنجامە جھێ رازیبوونێ نە ژلایێ بایولوجی، بەلێ ھەموو ڤەکولینان تەکەز ل سەر گوھورینێن گرێدای قوناغا زارۆکینیێ و و بەری و پشتی جگارەنەکێشانێ ل جھێن گشتی کریە، رامان ژ ڤێ چەندێ ئەوە کو یا ب زەحمەتە بێژین قەدەغەکرنا جگارەکێشانێ ب تنێ ئەکەرێ ئێکانە و راستەوخویە بۆ روودانا ھەر گوھورینەکێ، دبیت ھندەک گوھورینێن دیتر ژی بەرپرس بن ژ ڤێ چەندێ. بەلێ سەرەرای ڤێ چەندێ ئەڤ ڤەکولینە دەرگەھەکن کو جڤاک ژ دووکێلا جگارەیان بێ بەھر ببیت. چونکو جگارەکێشان ل دەڤ وارۆیان مەترسیا تووشبوونا وان ب کوخکێ و نەخوشیێن سەرمایێ و ھەودانێن کوھی و ھەتا نەخوشیێن کوژەک ژی وەکو ھەودانا مێشکی و مرنا ژ نشکەکێڤە. زێدەتر لێ دکەت، لەورا ھەکە تو جگارکێش بی و زارۆ دناڤ مالا تەدا ھەبن، باشترە جگارا بھێلی یان دووری زارۆیان بکێشی,